Hiskijas Psalm: Ein Ausdruck des Vertrauens und Dankes des Königs als Bitte des Volkes und Grundlage der Hoffnung

Ritgerðin fylgdi umsókn til guðfræðideildar Háskóla Íslands um að þreyta doktorspróf án undangengins skipulagðs náms við deildina. Tilurð hennar á rætur sínar að rekja til doktorsnáms við Albert-Ludwigs-Universität í Freiburg í Þýskalandi á árunum 2000 – 2003 undir leiðsögn próf. Hubert Irsigler.Hinn svokallaði þakkarsálmur Hiskía konungs í 38. Kafla Jesaja hefur löngum þótt afar erfiður viðfangs, ekki síst vegna meints bágborins varðveisluástands 16. vers, sem auk v. 17a, hefur verið dæmt óskiljanlegt og jafnvel kallað “martröð riskýrandans” (H. Wildberger). Ritskýrendur hafa einnig metið varðveislu textans að öðru leyti ábótavant, nokkuð sem varð t.d. Joachim Begrich (1926) tilefni til umfangsmikilla breytinga á textanum á grundvelli texyarýni (textkrítískar breytingar). Hvað spurninguna um höfund textans varðar eru skiptar skoðanir á lofti í fræðunum, allt frá því að álíta Hiskía konung sjálfan höfund textans til þess að líta á hann sem afurð ritstjóra löngu eftir herleiðingartímann, þ.e. einhvern tíma á 5. – 3. aldar e. Kr.. Í þessari ritgerð er gerð tilraun til málfræðilegrar og bókmenntalegrar greiningar og túlkunar á byggingu sálmsins, merkingar og innra hlutverks einstakra hluta hans og tengsla þeirra hvers við annan, sem og tilgangs sálmsins í bókmenntalegu og sögulegu samhengi sínu, á grundvelli bókmenntafræðilegrar aðferðafræði við ritskýringu ljóðatexta G.t. sem dr. Hubert Irsigler, prófessor emeritus við Albert-Ludwigs-Universität í Freiburg, Þýskalandi, hefur sett fram á breiðum grunni málfræðilegrar og bókmenntafræðilegrar ritskýringar. Þessi aðferð við ritskýringu, sem byggir á og þróar bókmenntafræðilega aðferð W. Richters (1971) sem hafði frásagnar- og spámannatexta G.t. sem útgangspunkt, felur í sér eftirfarandi meginþætti skipulegrar rannsóknar á hinum hebreska texta Gamla testamentisins: Textaákvörðun byggð á textarýni; greining á textanum sem sjálfstæðu, einangruðu fyrirbæri, einingum hans og tengslum þeirra m.t.t. byggingar og innihalds; greining á bókmenntalegum sjóndeildarhring textans, einkennandi þáttum og tegund textans; rannsókn á tengingu textans við og hlutverki hans í bókmenntalegu og sögulegu samhengi sínu; og að lokum rannsókn á sögu textans. Það sem einkennir þessa ritskýringaraðferð í hnotskurn er það að gamlatestamentistextinn sem bókmenntaverk nýtur algjörs forgangs sem rannsóknarviðfang, enda kemur það fram í röð rannsóknarskrefanna. Hvers kyns spurningar, sem snúa að sagnfræði, trúarbragðasögu eða biblíuguðfræði, svo eitthvað sé nefnt, skal þá aðeins glíma við eftir að nákvæm rannsókn textans sem bókmenntaverks hefur farið fram. Þannig leitast hin bókmenntafræðilega ritskýring ekki við að svara sögulegum spurningum á við þær, er snerta lífsaðstæður (Sitz im Leben), tímasetningar eða höfund/a fyrr en undir lok rannsóknarinnar, öfugt við hina „historískkrítísku“ aðferð, eða sögurýnina, sem spyr slíkra spurninga í upphafi rannsóknar. Textar G.t. eru einfaldlega þess eðlis, að afar erfitt er tímasetja þá nákvæmlega og þá helst í afstöðu til annarra texta. Þess vegna eru tilraunir til tímasetningar eða staðsetningar innan viss sögulegs samhengis ekki áreiðanlegur útgangspunktur fyrir ritskýringu textanna. Að sama skapi hefur bókmenntafræðileg ritskýring textans ekki meinta textategund hans (Gattung) sem útgangspunkt, eins og tilfellið er hjá áhangendum hins sk. von-Rad-skóla, heldur er þá fyrst hægt að kveða upp úr um tegund textans þegar nákvæmri greiningu á byggingu hans og innihaldi er lokið. Textarýni sálmsins leiðir í ljós að textinn hefur ekki spillst eins mikið í varðveislusögu sinni hvað einstök atriði varðar eins og áður hefur verið talið. Hins vegar gefur greining á dreifingu rittákna og hljóðunga („fónema“), ásamt ljóðrænni byggingu textans, sannfærandi vísbendingu um að ljóðlínan Jes 38.12e.13a hafi – líklega fyrir mistök við afritun – færst til af sínum rétta stað. Í raun eru vísbendingarnar svo afgerandi að rannsakandi sá sig knúinn til þess að færa umrædda ljóðlínu aftur um tvö vers, á milli 14b og 14c. Þegar textinn hefur verið lagfærður þannig kemur í ljós sláandi samhverfa í byggingu textans, þar sem miðja hans er römmuð inn af ljóðlínupörum sem skera sig úr vegna óvenjulegrar lengdar sinnar. Líkt og í öðrum fornhebreskum ljóðum er skipting sálmins í ljóðlínur, eða vers, grundvallarþáttur í heildarbyggingu hans. Ljóðlínurnar geta haft mismunandi margar ljóðrænar áherslur og skipting þeirra á milli vershlutanna getur og verið mismunandi. Í sálmi Hiskía er það hin sk. qina-hrynjandi, sem er einkennandi fyrir harmljóð, sem er ríkjandi. Þetta er í sjálfu6 sér afar athyglisvert þar sem hefðbundin túlkun sálmsins hefur litið á hann sem þakkargjörðarsálm. Í ljóðlínum af þessu tagi eru tveir vershlutar með samtals fimm ljóðrænar áherslur og fyrri hlutinn lengri en sá seinni þannig að úr verður hrynformið 3+2. Miðja sálmsins er, eins og áður sagði, innrömmuð af óvenjulöngum qina-versum, sem gefur sálminum einstaklega listilega samhverfa byggingu, sem, þrátt fyrir ríkjandi qina-hrynjandi, hefur einnig til að bera fjölbreytni hvað hrynjandina varðar, sem markvisst er beitt til þess að afmarka upphaf og lok sálmsins. Fyrsta versi sálmins er ljáð viss áhersla með því að snúa þessu formi við þannig að úr verður 2+3. Ennfremur er lögð sérstök áhersla á lok sálmsins með því að honum lýkur með tveimur ljóðlínum sem hvor um sig hefur hrynjandina 2+2. Þrátt fyrir ofangreinda tillögu um tilfærslu á ljóðlínu er reynt að gæta varfærni hvað varðar breytingar á textanum á grundvelli textarýni samanborið við fyrri rannsóknir á textanum. Það er haft að meginreglu að halda samhljóðum og sérhljóðasetningu masoretíska textans ef þess er nokkur kostur. Þannig er sett fram nýstárleg túlkun á setningarfræðilegum tengslum í v. 16-17a, sem hingað til hefur verið talið afar illa varðveitt og nánast óskiljanlegt, túlkun sem felur í sér að versið öðlast fullkomlega rökrétta merkingu í góðu samræmi við samhengi sitt, án þess að samhljóðatexta eða sérhljóðasetningu masoretíska textans sé hnikað. Skv. þessari túlkun reynir beiðandinn, í tveimur forsetningarliðum, sem hafa setningarfræðilega stöðu casus pendens (‚vinstri sveiflu‘), að vekja meðaumkun Jahwes með því að vísa til þeirra sem lifa eftir að hann er fallinn frá. Á frásagnarsviði kafla 36-39 í Jesajabók gæti þetta vísað bæði til þegna Hiskía konungs sem og hans nánustu. Rétt eins og greiningin á ljóðrænni byggingu sálmsins veitir greiningin og lýsingin á fjölda, gerð og dreifingu orða og orðasambanda athyglisverða mynd af byggingu textans og varpar ljósi á ýmsa einkennandi þætti í samsetningu hans. Til dæmis eru allmörg orð meðvitað endurtekin þannig að úr verður þéttriðið net, sem nær yfir allan textann, m.a. í þeim tilgangi að ramma inn einstaka hluta hans ellegar til þess að skapa samloðun eða andstæður í textanum. Á næsta skrefi rannsóknarinnar fer fram greining á setningatengslum og ólíkum tegundum setningaklasa en þar á eftir fylgir lýsing á heildrænni víddum textans. Það felur m.a. í sér greiningu á sagnformum, tíð og horfi, samloðun textans, persónum og hlutverkum. Allt hið framangreinda er grundvöllurinn að eftirfarandi útlistun á merkingu og innihaldi textans. Hér er ekki staðurinn til þess að rekja í smáatriðum niðurstöður merkingargreiningarinnar en þó skal bent á, sem sérlega áhugaverða niðurstöðu, ofangreinda túlkun á v. 16-17a sem og mögulegan merkingarauka sem býr í orðinu lÿ=h¯µª«-i=nª í v. 20a eða öllu heldur vissum orðaleik sem höfundurinn beitir. Form sagnarinnar sem slíkt, h¯µª«, er sameiginlegt nafnhætti og boðhætti hennar. Ásamt viðskeytta persónufornafninu í 1. p. et., þ.e. h¯µª«-i=nª, getur orðið sem slíkt því þýtt „að bjarga mér“ eða „bjargaðu mér“. Nafnhátturinn með forskeyttri forsetningunni lÿ= er alla jafna notaður til þess að tjá e-ð sem stendur fyrir dyrum ellegar vilja einhvers til þess að gera eitthvað og þannig er orðið notað hér í bókmenntalegu samhengi textans í Jes. 38: „Jahwe er reiðubúinn til þess að koma mér til bjargar.“ Jafnvel þótt boðháttur sagnar fyrirfinnist ekki í G.t. með forskeyttri forsetningunni lÿ= er smáorðið l³ notað með boðhætti til áhersluauka. Í ritgerðinni er því gert skóna að höfundur sálmsins hafi meðvitað notað umrætt form nafnháttar af sögninni yµ« í H-stofni í þeim tilgangi að skapa hugrenningatengsl við boðhátt sagnarinnar með áherslusmáorðinu l³: l³ h¯µª«-i=nª, „Gerðu það, bjarga mér nú!“ Má nánast staðhæfa að við upplestur textans hefði vart verið hægt að heyra greinarmun á þessum tveimur orðasamböndum, lÿ=h¯µª«-i=nª og l³ h¯µª«-i=nª. Með þessum hætti og ýmsum öðrum meðulum að auki ljær höfundurinn textanum merkingu og tilgang sem er annar, já, í raun andstæður tilgangi textans á túlkunarsviði hins bókmenntalega samhengis hans sem er að tjá traust Hiskía til Jahwes og þakklæti fyrir lækninguna sem honum hafði verið boðuð fyrir munn spámannsins. Undirliggjandi er hins vegar önnur merking og annar tilgangur í sögulegu samhengi tilurðar textans.7 Hvor tveggja greiningin á byggingu og merkingu textans gefur tilefni til þess að það hafi ekki verið aðaltilgangur sálmsins að þjóna sem þakkargjörð og traustsyfirlýsing konungsins í samhengi Jes. 38 heldur hafi tilgangur hans fyrst og fremst verið sá að virka sem harmljóð og bæn hinna útlægu Júdamanna í Babýlon. Hvað byggingarleg einkenni varðar kemur þetta einna skýrast fram í hinni ríkjandi qina-hrynjandi harmljóðsins, fordæmalausri lengd hins tilvitnaða harmakveins og skortinum á skýrum einkennum einnar tiltekinnar sálmategundar (Gattung). Þannig er ekki hægt að skilgreina sálm Hiskía sem dæmigerðan þakkargjörðarsálm; miklu frekar má lýsa honum sem svo að það sem einkenni hann séu byggingarleg einkenni harmljóða og yfirgnæfandi lengd hins tilvitnaða harmakveins ásamt traustsyfirlýsingu og vissunni um jákvæð viðbrögð Drottins (Gewissheit der Erhörung); þar til viðbótar má síðan nefna tjáningu á þökk, sem þó er aðeins sett fram með óbeinum hætti, samanborið þakkargjörðaryfirlýsingar dæmigerðra þakkargjörðarsálma. Tvíræð atriði má einnig finna á merkingarsviðinu og í tengslum sálmsins við bókmenntalegt og sögulegt samhengi sitt. Bókmenntalegur sjóndeildarhrings sálmsins, sem einskorðast nánast við herleiðingartímann, augljós tengslin við Jes. 13 og 33, sem og sú staðreynd að túlka má ýmis atriði sem vísi þau til tortímingar Jerúsalem og herleiðingarinnar, styðja þá ályktun að textinn verki á tveimur sviðum. Í fyrsta lagi tjáir hann traust og þökk hins sjúka konungs, Hiskía, tilfinningar, sem loforð Jahwes í Jes. 38.5 um lækningu hans og björgun Jerúsalem vekur. Í öðru lagi virðist hins vegar afar líklegt að sálmurinn sé saminn með söfnuðinn í herleiðingunni í huga og að það sé höfuðtilgangur textans. Líta má á Hiskía konung sem táknmynd fyrir hina herleiddu þjóð, hverrar höfuðborg og musteri hefur verið lagt í rúst af Babýloníumönnum, og sem hafa nánast misst alla von um fá nokkurn tíma litið móðurjörð sína á ný. Greiningin á byggingu sálms Hiskía konungs og því hvernig hann er felldur inn í bókmenntalegt samhengi sitt leiðir í ljós að hann var saminn á herleiðingartímanum, gagngert fyrir samhengi frásagnarinnar í Jes. 38, sem hluti af spámannlegum vonarboðskap. Þar af leiðir að hann var aldrei ætlaður til einkanota í samhengi helgihalds. Hann er fyrst og fremst tjáning harms og framsetning bænar safnaðarins en virkar um leið sem hvatning fyrir þá bæn og næring fyrir vonina um bænheyrslu og traustið á Jahwe með fordæminu sem bænheyrsla Hiskía og traust hans á fyrirheiti Jahwes setur. Þannig spila hin tvö svið textans, yfirborðssviðið og hið undirliggjandi, listilega saman í meðferð höfundarins á margvíslegum meðulum tungumálsins á hverjum hann hefur fágætt vald.Der sog. Hiskijas Psalm in Jes 38,9-20 hat Exegeten lange erhebliche interpretatorische Probleme bereitet. Er hat als sehr verderbt in seinem Textbestand gegolten, und ein Teil des Textes, zwar V. 16-17a, ist als völlig unverständlich und als ‚Alptraum des Exegeten‘ beschrieben worden (H. Wildberger). In der Dissertation wird eine intensive und umfassende sprach- und literaturwissenschaftliche Analyse und Interpretation des sog. Psalms des Königs Hiskija in Jes 38,9-20 in seinem narrativen wie auch situativ-historischen Kontext erstrebt. Dabei wird ein exegetisches Methodenprogramm zugrunde gelegt, das von Prof. Dr. Hubert Irsigler auf einer breiten Basis literaturwissenschaftlicher Exegese vorgelegt wurde und umfasst die komplexen Hauptschritte der methodischen Untersuchung: Konstitution des Textes, Kritik der Textindividualität, Kritik der Texttypik, Kritik der Textverankerung und Verfasserschaft, Kritik der Textgeschichte. Die Behandlung textkritischer Probleme unter Abschnitt 2.1 (Textkritik) hat als Ergebnis, dass der Text in Einzelheiten gar nicht so verderbt ist, wie die Forschung bisher angenommen hat. Im Anschluss daran liefert aber der Befund der Strukturanalyse der Lautebene zusammen mit der Beobachtung der kolometrischen Gestalt ein wichtiges Argument für die Annahme, dass das Bikolon Jes 38,12e.13a in der Überlieferungsgeschichte des Textes verlegt worden ist. Dabei unterstützt die Analyse der Häufung von Graphemen/Phonemen die weiteren Argumente für die Verlegung, u.a. kolometrische und inhaltliche Argumente. Wie bei anderen hebräischen Gedichten spielt die Gliederung des Textes in Verszeilen eine entscheidende Rolle für den Aufbau des Psalms. Im Psalm ist das sogenannte Qina-Metrum offensichtlich herrschend. Das bedeutet, dass jeder Vers ein Bikolon ist, d.h. dass er in zwei Versteile gegliedert wird, mit jeweils 3 + 2 – also insgesamt 5 – poetischen Akzenten, und der erste Versteil ist in der Regel länger als der zweite. Der erste Vers wird allerdings von den übrigen abgehoben, indem er die umgekehrte Reihenfolge der Versteile aufweist, d.h. die kurze kommt zuerst: 2 + 3. Auch der letzte Vers wird durch eine abweichende Gestalt von den übrigen abgehoben: 2+2. In früheren Beobachtungen zum Psalm hat man den Text gern „korrigiert“, sodass ein einheitliches kolometrisches Bild daraus entstanden ist. Dagegen deutet Vieles darauf hin, dass der Verfasser einige Verszeile bewusst anders als die übrigen gestaltet hat, möglicherweise um diese hervorzuheben. In dieser Hinsicht spielt nicht nur die Anzahl der Betonungen eine Rolle, sondern auch die Länge der Verszeilen mit Hinsicht auf die Graphemzahl. Die Analyse der kolometrischen Gestalt des Psalms zeigt, dass der Text aus zweigliedrigen Verszeilen (Bikola, BK) aufgebaut ist, die Bikolapaare bilden. Die Mehrzahl der Bikola sind ähnlich lang mit Hinsicht auf die Zahl der Grapheme, doch zwei Verszeilen, die ein Bikolapaar bilden, und zwei selbständige Verszeilen sind ungewöhnlich lang. All die überlangen Zeilen sind ähnlich lang und die Analyse zeigt, dass die zwei selbständigen Zeilen am wahrscheinlichsten ursprünglich zusammengehörten. Diese Ansicht wird in der Analyse mit mehreren Argumenten gestützt. Die zwei überlangen Bikolapaare bilden einen Rahmen um die Mitte des Psalms, in der die Verzweiflung des Psalmisten ihren Höhepunkt erreicht. Textkritische Schlüsse sind sonst vorsichtig im Vergleich zu manchen früheren Versuchen, den Text zu „korrigieren“. Es wird versucht, den Konsonantentext sowie die Vokalisation des Masoretischen Textes zu behalten, wenn möglich. Im Fall von V. 16-17a, der in der Forschung als vollkommen verdorben und unlesbar gilt, werden auch die masoretischen Vokale gelesen, die Syntax des Textes wird aber anders gedeutet als die Masoreten und die Forschung bisher gemacht haben. So erhält der Text, der bisher als unverständlich galt, eine Bedeutung, die mit dem Kontext gut vereinbar ist. Nach dieser Lesart will der Psalmist Jahwe zu seiner Rettung motivieren, indem er Jahwes Aufmerksamkeit auf den Verlust der ihm Nahestehenden lenkt, die er bei seinem Tod hinterlassen würde, nicht nur die Familie und Freunde des Königs, sondern auch sein Volk. So wie, auf der denotativen Ebene, die Rettung Hiskijas Frieden und Gedeihen der Gesellschaft für den Rest seiner Regierungszeit bedeutet, drückt der Psalm, auf der konnotativen Ebene, auch die Hoffnung auf friedliche Existenz der heimgekehrten judäischen Bevölkerung im wiederaufgebauten Jerusalem aus. Wie die Analyse der kolometrischen Gestalt, liefert die Analyse und Beschreibung der Zahl, Art und Distribution von Wörtern und Wörterverbindungen ebenso ein interessantes Bild. Viele Wörter und Wörterverbindungen werden bewusst wiederholt, doch in vielerlei und unterschiedlicher Absicht, u.a. um Textabschnitten einzurahmen, Kohäsion zu bilden oder Kontrast zu schaffen. Durch solche Mittel kann der Verfasser dem Text weitere – doch zugleich nicht unmittelbar erreichbare – Bedeutungsaspekte geben. Licht auf dieses Verfahren zu werfen ist u.a. das Ziel der Strukturanalyse der sprachlichen Ebene. Nachdem in Abschnitt 3 (Kritik der sprachlichen Struktur und des Textaufbaus) die Zahl und Distribution von Graphemen, Wörtern und Wörterverbindungen des Textes analysiert worden sind, werden Sätze, Satzknüpfungen und übergreifende Satzformen ausgeforscht, ihre Art, Distribution und die Funktion ihrer Verbindung, und danach die übergreifenden Textdimensionen, d.h. u.a. Verbformationen und Sachverhaltstypen, Zeitbezüge und Aspekt, Textphorik, sowie Personen und Rollen. All dies gilt als die grundlegende Arbeit für die folgende Kritik der Textbedeutung. Es ist nicht angebracht, auf die Einzelheiten der Analyse an dieser Stelle einzugehen, doch um nur einen interessanten Schluss über die Syntax des Textes hervorzuheben, darf man die syntaktische Analyse vom obengenannten V. 16-17a nennen. Hier wird eine plausible Deutung eines Verses, der bislang als völlig verderbt galt, geboten, indem die Satzsyntax neuartig interpretiert wird. Auch wird darauf aufmerksam gemacht, dass die Verbform lÿ=h¯µª«-i=nª in 20a, die als ein Infinitiv mit präfigiertem l= gilt, eine sowohl graphische als auch phonetische Ähnlichkeit mit einem Imperativ mit einem emphatischen l³ zeigt. In der Dissertation wird angenommen, dass der Verfasser bewusst diese Verbform benutzt hat, um eine Assoziation mit dem Appell zu erzeugen und damit zwei unterschiedliche Funktionen des Textes zu ermöglichen, eine auf der denotativen Ebene, die andere auf einer konnotativen Ebene. Unter Abschnitt 4 (Kritik der Textbedeutung) erfolgt zuerst die Analyse der textuellen Bedeutung einzelner Textelemente, d.h. ihrer Bedeutung im Kontext des Psalms im Licht ihrer Grundbedeutung und verglichen mit ihrem Gebrauch in anderen Kontexten. Daraufhin folgt eine integrierende Bedeutungsbeschreibung auf der literarischen Ebene der Krankheitserzählung im 38. Kapitel des Jesajabuches. Als abschließender Abschnitt der Kritik der Textbedeutung dient dann die Analyse der Sprechakte im Psalm. Sowohl in der Kritik der Textstruktur als auch der Textbedeutung tauchen Hinweise auf, die den Verdacht erregen, dass der Psalm nicht nur bzw. primär als „Dankpsalm“ des Königs Hiskija in der Erzählung in Jes 38 fungieren soll, sondern eine andere Dimension hat, die sogar im Gegensatz zur Funktion des Danklieds steht, d.h. die Funktion der Klage und des Appells. Auf der strukturellen Seite wird der Verdacht sowohl durch das für die Klage typische QinaMetrum und die ungewöhnliche Länge des Klagezitats hervorgerufen als auch durch das Fehlen eindeutiger Gattungstypischen Merkmalen; man kann sagen, dass der Psalm mit Hinsicht auf Gattung gewissermaßen neutral ist. Auch die obengenannte Verbform lÿ=h¯µª«-i=nª, die an einer kritischen Stelle am Schluss des Psalms steht, dient dieser Ambivalenz. Der Vergleich seiner thematischen Struktur mit den Dank- und Klageliedern des Einzelnen im Psalter zeigt, dass der Psalm des Hiskija strukturell weder ausschließlich als Danklied noch als Klagelied bestimmt werden kann; die Verhältnisse sind komplizierter. Seine häufige Bezeichnung als „Danklied eines Einzelnen“, die zum Vergleich mit den anderen zu dieser Gattung gehörenden Psalmen einlädt, ist daher nichtzutreffend, nicht zuletzt angesichts der Tatsache, dass die Sprechaktfunktion /klagen/ in 40% der Sätze bzw. Satzvertreter auf satzsemantischer Ebene vorkommt. Auf der semantischen Seite gibt es ebenfalls zweideutige Elemente, die den Verdacht stärken bzw. bestätigen, dass der Psalm sich sozusagen auf zwei Ebenen bewegt. Erstens fungiert er als Ausdruck des Vertrauens und Dankes im Munde des kranken Königs Hiskija, eines Gefühls, das er wegen des Versprechens Jahwes in Jes 38,5-6, ihn und Jerusalem zu retten, empfindet. Diese Lektüre liegt auf der Hand, wenn man den Text liest. Doch zweitens, wenn man die erwähnten Zweideutigkeiten in Betracht zieht und zudem die vermutliche historische Situation hinter der Textentstehung bedenkt, scheint es sehr wahrscheinlich, dass der Text des Psalms sich an die Exilgemeinde richtet. Der König Hiskija in der Erzählung verkörpert so das Volk Israel, das sich in Exil befindet, welches Land, Hauptstadt und Tempel durch die Babylonier verwüstet worden sind, und das die Hoffnung auf Heimkehr fast verloren hat. Die Analyse des literarischen Horizonts und die Kritik der Textverankerung stützt die Annahme, dass der Psalm das Produkt einer exilischen Redaktion der Jesaja-Tradition ist, die das Ziel hatte, der exilischen Gemeinde, durch das Vorbild, das die Rettung Hiskijas darstellt, Hoffnung auf Heimkehr und Wiederaufbau Judas zu geben und zugleich der Gemeinde einen Kanal für ihre Klage und Bitte zu verleihen. Die Annahme einer exilischen Datierung basiert vor allem auf dem implizierten Appell, der im Psalm konnotiert wird, und auf den eindeutigen Textbezügen zwischen ihm und Jes 33, gestützt von der Tatsache,

Large-vscale hydrogen production and storage technologies: Current status and future directions

This is an accepted manuscript of an article published by Elsevier in International Journal of Hydrogen Energy on 13/11/2020, available online: https://doi.org/10.1016/j.ijhydene.2020.10.110 The accepted version of the publication may differ from the final published version.Over the past years, hydrogen has been identified as the most promising carrier of clean energy. In a world that aims to replace fossil fuels to mitigate greenhouse emissions and address other environmental concerns, hydrogen generation technologies have become a main player in the energy mix. Since hydrogen is the main working medium in fuel cells and hydrogen-based energy storage systems, integrating these systems with other renewable energy systems is becoming very feasible. For example, the coupling of wind or solar systems hydrogen fuel cells as secondary energy sources is proven to enhance grid stability and secure the reliable energy supply for all times. The current demand for clean energy is unprecedented, and it seems that hydrogen can meet such demand only when produced and stored in large quantities. This paper presents an overview of the main hydrogen production and storage technologies, along with their challenges. They are presented to help identify technologies that have sufficient potential for large-scale energy applications that rely on hydrogen. Producing hydrogen from water and fossil fuels and storing it in underground formations are the best large-scale production and storage technologies. However, the local conditions of a specific region play a key role in determining the most suited production and storage methods, and there might be a need to combine multiple strategies together to allow a significant large-scale production and storage of hydrogen.Published versio

Stjórntæki hins opinbera til lækkunar hlutfalls ferða með einkabíl: Yfirlit og greining

Markmið rannsóknarinnar er að leitast við að svara því hvaða leiðir sem eru á færi hins opinbera, eru best til þess fallnar að ná markmiði sveitarfélaga höfuðborgarsvæðisins um að hlutfall ferða með einkabíl verði 58 prósent allra ferða. Auk þess er markmið sveitarfélaganna skoðað, hvort það sé raunhæft og metnaðarfullt. Verður hér farið yfir fimm stjórntæki hins opinbera sem mögulegt er að grípa til ef vinna á að því markmiði að lækka hlutfall ferða með einkabíl á höfuðborgarsvæðinu. Stjórntækin sem farið verður yfir eru efling almenningssamgangna, efling hjólreiða, tafagjöld (e. congestion charge), ívilnanir til förgunar (e. scrappage program) og bílastæðaaðgerðir. Við greiningu stjórntækjanna er stuðst við þá níu matskvarða sem Lester M. Salamon lagði fram í bók sinni The Tools of Government: A Guide to the New Governance. Þær upplýsingar sem eru notaðar til greiningar stjórntækjanna er safnað úr birtu efni, rannsóknum og skýrslum. Auk þess er framkvæmd eigindleg rannsókn þar sem tekin eru sérfræðingaviðtöl (e. expert interviews) við einstaklinga með þekkingu úr samgöngufræðum, skipulagsfræðum eða skyldum greinum. Niðurstöður rannsóknarinnar mæla með því haldið verði áfram að vinna að eflingu almenningssamgangna og hjólreiða á höfuðborgarsvæðinu auk þess sem beiting fleiri stjórntækja sé nauðsynlegt, eigi markmið um 58 prósent ferða með einkabíl innan svæðisins að nást. Bílastæðaaðgerðir eru taldar rökrétt næsta skref í því samhengi en ólíklegt er talið að tafagjöld muni hljóta pólitískan stuðning.The objective of this research is to answer what strategies available to the Icelandic government, are best suited for the purpose of achieving goals set by The Capital Region for lowering the percentage of trips by private car to 58 percent of all trips. In addition, the goal of the municipalities is examined, whether it is realistic and ambitious. Five tools of government that can be used if work towards the goal for the reduction of relative trips by private cars in The Capital Region are reviewed. The tools that are reviewed are the strengthening of public transportation, strengthening of cycling infrastructure, congestion charge, scrappage program and parking actions. The analysis of the tools was based on the nine assessment scales presented by Lester M. Salamon in his book The Tools of Government: A Guide to the New Governance. The information used for the analysis of the instruments was collected from published material, research and reports. In addition, a qualitative study was conducted in which expert interviews were conducted with individuals with knowledge from transport sciences, planning sciences or related studies. The results of the research recommend that work be continued on strengthening public transportation and cycling infrastructure in The Capital Region, but that the use of more controls is necessary if the goal of 58 percent travel by private car within the area is to be achieved. Parking actions are considered a logical next step in this context, but it is unlikely that congestion charge will receive political support

Plastic Ocean: What to do?

Markmið ritgerðarinnar er að kanna hvað íslensk stjórnvöld geta gert til að draga úr plastmengun hafsins og hvernig þau geta virkjað aðra til samstarfs um verkefnið. Dregin verður upp mynd af því hvernig plastmengun í hafi birtist í íslensku samfélagi. Skoðað verður til hvaða stjórntækja íslensk stjórnvöld geta gripið hér og nú og hvernig þau virka við þær aðstæður sem við blasa í samtímanum. Um er ræða eigindlega rannsóknarritgerð. Gögnum er safnað úr áður birtu efni, fjallað er um kenningar og viðtöl tekin við fólk sem starfar í tengslum við viðfangsefnið og ólík sjónarhorn dregin fram. Niðurstöður verkefnisins mæla með því að stjórntækin opinberar upplýsingar og reglur verði fyrir valinu til að vinna gegn plastmengun hafsins hér og nú. Stjórntæki sem hafa hagræna hvata, s.s. ríkisstyrkir og skattastyrkir, geta samhliða styrkt beitingu þessara stjórntækja. Lagt er til að stjórnvöld hafi frumkvæði að því að mynda tengslanet á grunni samvinnu opinbera- og einkageirans þar sem ein skipulagsheild leiðir samvinnuna. Dagskrárkenningar Kingdons benda til að tækifæri sé til staðar til að bæta og efla stefnumótun um plastmengun í hafi.The objective of this paper is to research strategies available to the Icelandic government for the purpose of dealing with and minimizing ocean plastic pollution, as well as to discuss how the government can activate other parties to collaborate. The ways in which ocean plastic pollution impacts Icelandic society will be summarized. I will look into tools of government available to the Icelandic government and discuss how functional they prove in regards to the situation that we are faced with today. This is a qualitative research paper. The data used is collected from published material, different theories are discussed, interviews are conducted with professionals from fields related to the topic and their differing points of view are presented. The paper concludes that tools of government, namely public information and regulations, should be used at present to counteract ocean plastic pollution. In addition, tools of government that contain economic incentives, such as grants and tax expenditures, can further strengthen the use of tools such as public information and regulations. I propose that the government should initiate public-private partnerships led by single organizations. Kingdon's agenda-setting theories suggest that it is still possible to improve policy in regards to ocean plastic pollution

Samanburður á banni við innherjasvikum á verðbréfamörkuðum og heildsöluorkumörkuðum í Evrópu

Á verðbréfamörkuðum og heildsöluorkumörkuðum er átt í viðskiptum með fjármálagerninga, vörurnar sem þeir fjármálagerningar grundvallast á eru hins vegar töluvert frábrugðnar hvor annarri. Eftir sem áður þurfa að vera til staðar reglur sem sporna gegn ótilhlýðilegri markaðshegðun sem er til þess fallin að grafa undan skilvirkni markaðarins. Komið var á fót sérstöku regluverki utan um heildsöluorkumarkaði sem nokkurskonar framlengingu á því markaðssvika regluverki sem gildir á verðbréfamörkuðum. Fyrir verðbréfamarkaði innan Evrópusambandsins gildir reglugerð nr. 596/2014 um markaðssvik (MAR). Um heildsöluorkumarkaði innan aðildarríkja Evrópusambandsins gildir fyrrgreind reglugerð að nokkru leyti, sem og reglugerð nr. 1227/2011 um heilleika og gagnsæi á heildsöluorkumarkaði (REMIT). Meginmarkmið þessarar ritgerðar er að bera saman bann við innherjasvikum á grundvelli áðurnefndra reglugerða, sérstaklega í ljósi þess að innleiðing REMIT í íslensk lög er á döfinni. Farið er yfir þróun regluverksins fyrir viðkomandi markað með áherslu á þeirri þróun sem átti sér stað á heildsöluorkumörkuðum. Til þess að greina bannið með fullnægjandi hætti er fyrst afmarkað hvað séu innherjaupplýsingar samkvæmt sitt hvorri reglugerð fyrir sig. Báðar gera sambærilega áskilnaði um skilyrði innherjaupplýsinga en einnig koma fram viðbótarskilyrði í REMIT vegna eðlis heildsöluorkumarkaða. Skilyrðin sem þarf að uppfylla til að um innherjasvik sé að ræða eru eðlislík þar sem notkun innherjaupplýsinga er lögð til grundvallar sem forsenda innherjasvika í báðum reglugerðunum. Helstu frávikin eru að finna í undantekningunum. Margar hverjar af þeim undantekningum sem REMIT kveður á um eru sértækar fyrir heildsöluorkumarkaðinn en af orðalagi ákvæðanna má einnig ráða að bannið samkvæmt REMIT sé víðtækara heldur en í MAR. Lítið er um dómafordæmi Evrópudómstólsins og aðildarríkja varðandi beitingu á banni við innherjasvikum á grundvelli REMIT og því er vandasamt að segja til um það hvernig framkvæmd þess sé háttað. Draga má þá ályktun út frá framsetningu og orðalagi bannsins að beiting þess á heildsöluorkumörkuðum samsvari beitingu bannsins sem gildir á verðbréfamörkuðum á grundvelli MAR, þó með hliðsjón af mismunandi eðli markaðanna.Financial instruments are traded in the securities markets and wholesale energy markets, but the products on which the financial instruments are based, however, are quite different from each other. As before, rules must be in place to prevent inappropriate market behavior that tends to undermine the efficiency of the market. A special regulatory framework was established around the wholesale energy market as a sort of extension of the market abuse regulatory framework that applies to securities markets. Regulation no. 596/2014 on market abuse (MAR) applies to securities markets within the European Union. Regarding the wholesale energy markets within the member states of the European Union, the aforementioned regulation applies to some extent, as well as regulation no. 1227/2011 on wholesale energy market integrity and transparency (REMIT). The main objective of this thesis is to compare the prohibition against insider trading based on the above mentioned regulations, especially in light of the fact that the implementation of REMIT into Icelandic law is in process. The development of the regulatory framework for the relevant market is reviewed, focusing on the development that took place in the wholesale energy markets. In order to adequately analyze the prohibition, it is first defined what constitutes inside information according to each individual regulation. Both make similar reservations about the conditions of inside information, but additional conditions are also stated in REMIT due to the nature of wholesale energy markets. The conditions that must be met for insider trading to have occured are similar in nature, as the use of inside information is considered a prerequisite for insider trading in both regulations. The main deviations are found in the exceptions. Many of the exceptions provided for by REMIT are specific to the wholesale energy market, but from the wording of the provisions it can also be deduced that the prohibition under REMIT is broader than in MAR. There is little judicial precedent from the European Court of Justice and member states regarding the application of the prohibition on insider trading on the basis of REMIT, and it is therefore difficult to say how it is applied. A conclusion can be drawn from the presentation and wording of the prohibition that its application on wholesale energy markets corresponds to the application of the prohibition that applies to securities markets on the basis of MAR, although taking into account the different nature of the markets

Fylgissveiflur þriggja stjórnmálaflokka og birtingarmyndir þeirra í sjónvarpsfréttum

Í þessu verkefni voru birtingarmyndir þriggja stjórnmálaflokka í sjónvarpsfréttum Sjónvarpsins og Stöðvar 2 skoðaðar. Stjórnmálaflokkarnir voru Besti flokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn í aðdraganda borgarstjórnarkosninganna árið 2010 og Framsóknarflokkurinn og Sjálstæðisflokkurinn fyrir Alþingiskosningarnar árið 2013. Í báðum tilfellum átti stuðningur við Besta flokkinn og Framsóknarflokkinn eftir að aukast hratt samkvæmt könnunum á meðan fylgi við Sjálfstæðisflokkinn dróst saman. Skoðaðar voru allar fréttir um flokkana í sjónvarpsfréttum, 57 dögum fyrir hvorar kosningarnar. Fréttirnar voru metnar eftir því hvort þær voru jákvæðar, neikvæðar eða hlutlausar fyrir annan hvorn stjórnmálaflokkinn. Við mat á fréttum var stuðst við skýrslu Creditinfo sem unnin var eftir Alþingiskosningarnar 2013. Verkefnið var unnið út frá kenningu þeirra Maxwell McCombs og Donald Shaw um dagskráráhrif fjölmiðla en einnig var farið yfir kenninguna um bein og milliliðalaus áhrif, innrömmunaráhrif og hlutdrægni. Niðurstöðurnar sýndu að um Besta flokkinn voru sagðar fleiri jákvæðar fréttir heldur en um Sjálfstæðisflokkinn í aðdraganda borgarstjórnakosninganna 2010. Einnig voru fleiri fréttir neikvæðar fyrir Sjálfstæðisflokkinn heldur en fyrir Besta flokkinn. Svipuð mynd kom upp þegar fréttir í aðdraganda Alþingiskosninganna 2013 voru skoðaðar. Fleiri fréttir voru jákvæðar fyrir Framsóknarflokkinn heldur en Sjálfstæðisflokkinn. Á sama tíma sögðu sjónvarpsstöðvarnar færri neikvæðar fréttir fyrir Framsóknarflokkinn en Sjálfstæðisflokkinn. Fréttaflutningur beggja sjónvarpstöðva var nauðalíkur hvað varðaði afstöðu til flokkanna

Húsfreyjan á bæjarhellunni. Hvaða máli skipti kyn Vigdísar Finnbogadóttur í forsetakosningunum 1980?

Eftir nýársávarp Kristjáns Eldjárn 1980 varð ljóst að nýr forseti yrði kjörinn í landinu þá um sumarið. Ýmsir voru nefndir sem hugsanlegir arftakar Kristjáns en að lokum fór það svo að fjórir gáfu kost á sér, þrír karlar og ein kona. Vigdís Finnbogadóttir átti ekki sjö dagana sæla í kosningabaráttunni og enginn frambjóðandi hefur í forsetakosningum á Íslandi mátt þola eins ítarlega skoðun á einkalífi sínu og hún. Mátti Vigdís svara ótrúlegustu spurningum um það efni. Ástæðan var að hún var kona, fráskilin, einstæð móðir. Í þessari ritgerð er spurt hvaða máli kyn Vigdísar Finnbogadóttur skipti í forsetakosningunum 1980. Skýringa er leitað út frá samtímaheimildum með greiningu á orðræðunni í kosningabaráttunni 1980 og út frá kenningum í stjórnmálafræði og kynjafræði. Niðurstaðan er að Vigdís gjörbreytti með framboði sínu kosningabaráttunni, hún vakti athygli á málefnum og stöðu kvenna og framganga hennar varð öðrum konum til góða

"Vinna sem skiptir máli". Reynsla stjórnenda íslenskra íþróttafélaga af mótun og miðlun á markvissri stefnu

Mótun á markvissri stefnu er lykilþáttur í því að skipulagsheildir nái árangri og dafni í því rekstrarlega erfiða umhverfi sem Ísland er. Markmiðið með rannsókninni var að kynnast reynslu stjórnarmeðlima á stefnumótun innan íþróttafélaga. Rannsóknarspurningin var: „Hver er reynsla stjórnenda íslenskra íþróttafélaga af mótun og miðlun á markvissri stefnu?“ Til þess að svara rannsóknarspurningunni var notuð eigindleg rannsóknaraðferð þar sem tekin voru fimm viðtöl við stjórnarmeðlimi íslenskra íþróttafélaga. Lykilhugtök rannsóknarinnar voru: stefnumótun, greiningartól, innleiðing á stefnu og menning. Viðtölin voru greind eftir fyrirbærafræðilegri greiningaraðferð með það að markmiði að komast að þeim kjarna (e. essence) sem endurspeglar reynslu og upplifun stjórnendana. Eftir greiningu á reynslu og upplifun stjórnendanna birtust fjögur þemu hjá rannsakanda út frá lykilhugtökum rannsóknar. Þau þemu voru: Stefnumótun er mikilvæg í rekstri, sækja í þekkingu tengda stefnumótun, skýr samskipti og samfélagsleg ábyrgð. Stjórnendur íslenskra íþróttafélaga upplifðu stefnumótun mikilvæga í starfi og töldu líklegra að félög næðu sínum markmiðum ef vönduð og skipulögð vinnubrögð voru nýtt. Reynsla og upplifun þeirra sýnir að það að sækja sér þekkingu á sviði stefnumótunar skiptir miklu máli. Niðurstöður benda til þess að skýr samskipti spili lykilhlutverk í því að innleiða nýja eða breytta stefnu ásamt því að félögin telja sig búa yfir samfélagslegri ábyrgð og að hún geti leitt til ávinnings í formi góðs orðspors. Eftir greiningu á viðtölum kom kjarninn (e. essence) í ljós: Þekking. Niðurstöður sýna að þekking og reynsla á stefnumótunarvinnu skilar árangri við mótun á markvissri stefnu