The 1956 revolution in Hungarian literature. On the margins of the literary canon

The article is an attempt at an outline of the situation in Hungarian literature confronted with the revolution of 1956. The events of the Hungarian October are some of the more frequent themes in revisionist literature. Selected examples of literary works show the most important features of that literature, writing strategies, patterns of artistic message. From the wide selection of the literature, a poem, fragments of a diary, a novel, and an authobiographical essay by Sandor Marai, Gyorgy Moldova, Istvan Orkeny and Imre Kertesz were selected.The article is an attempt at an outline of the situation in Hungarian literature confronted with the revolution of 1956. The events of the Hungarian October are some of the more frequent themes in revisionist literature. Selected examples of literary works show the most important features of that literature, writing strategies, patterns of artistic message. From the wide selection of the literature, a poem, fragments of a diary, a novel, and an authobiographical essay by Sandor Marai, Gyorgy Moldova, Istvan Orkeny and Imre Kertesz were selected

Wielogłos. Polskie, czeskie i słowackie teksty o Zagładzie

Handbook of Polish, Czech, and Slovak Holocaust Fiction. Eds. Elisa-Maria Hiemer, Jiří Holý, Agata Firlej, Hana Nichtburgerová. Berlin: De Gruyter. 2021, 514 s. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110671056Handbook of Polish, Czech, and Slovak Holocaust Fiction. Eds. Elisa-Maria Hiemer, Jiří Holý, Agata Firlej, Hana Nichtburgerová. Berlin: De Gruyter. 2021, 514 s. DOI: https://doi.org/10.1515/978311067105

Pytania stawiane sobie? „Do poety” Jerzego Lieberta – próba lektury

In its pastiche character of a poetic colloquim with the author of Srebrne i czarne [Silver and Black], a poem by Jerzy Liebert Do poety [To the Poet] introduces two counter- effects: his own self-portrait and a portrait of Lechoń. This gesture of the portraitist discloses something irritatingly dispatching and, at the same time, disturbingly concealing. Not only does Liebert raise doubts (“what if…”), basically framing his artistic self-consciousness, but also liberates himself from the cumbersome protection of Skamander. This temerity of looking into poetic looking-glasses, one’s own and those of others, allows him to rich full independence of artistic means, which will reveal itself in the later artistic period

Idylla/testament wiersze przebrane, testament/idylla wiersze przybrane

„Zamieszkaj w idylli lub pisz testament” – tabliczka z taką dyrektywą wisi nad biurkiem każdego literata. Wszystko zaczyna się od tego podstawowego rozróżnienia. Albo ktoś jest wyrozumiały i podatny na piękne kłamstwo literatury, albo każdy akt lektury i pisania traktuje jako trudną próbę wytrzymywania w surowej prawdzie. Ani idylla, ani testament nie pozostają w swych gatunkowych ograniczeniach. Mają charakter mediacyjny – stale o coś walczą, negocjują warunki, testują ograniczenia i rozmiary działań. Ruch wyrosły z poetyckiego bezwstydu, nieskromnej pasji, bądź zatajania prawdy – bądź jej ujawniania, wynika ze sprzeciwu wobec praw i możliwości poprawiania tego świata. Dlatego też testament nie musi być rozważaniem starca będącego myślami w innej epoce, a idylla – gaworzeniem pastuszka próżnującego ku uciesze obserwatora

Urzeczeni : Czesław Miłosz "Rzeki", Władysław Sebyła "Poeta"

"Nazwy rzek w tytułach rozlicznych powieści, opowiadań, wierszy nikogo nie dziwią. Dla zastępów pisarzy są nie tylko znakiem skrupulatności obiektywisty przedstawiającego wycinek świata godny obmapowania, choć i tej powinności się nie wyrzekają. Rzeki na literackich mapach nie mają jednak tej samej rangi reprezentacji co na kartograficznych planszach, pisarze nie chcą bynajmniej zastępować kartografów w wiernym odwzorowywaniu wycinka rzeczywistości, który zakreślają swym piórem. Między prawdą a zmyśleniem rozpościera się spora połać możliwości do ogarnięcia. Dla pisarzy, poetów każda rzeka, nawet ta bezimienna, to rzeka z ich widzeń, domysłów, z przeczuć, ze wspomnień, z imaginacji wypływająca. To rzeka pełna lirycznych urzeczeń, i to zarówno twórców, którzy pilnie wypatrują zbliżającego się nieuchronnie ujścia, jak i dla poetów dopiero co wstępujących w jej bystre nurty. Czasem więc próżno jej szukać na planszach map, w skorowidzach atlasów czy podróżnych bedekerów. Hydronimy w literaturze pozostają kwestią podwójnie umowną; po pierwsze, z racji przypisanego im kontraktowego charakteru nazwy prymarnej, motywowanej historycznie, geograficznie, kulturowo, i po wtóre, na mocy licentia poetica, zezwalającej na nazewniczą swobodę, nominalną wariację. (...)" (fragm.

Zima i egzystencja : romantyczne tropy w korpusie tekstów zimowych Jerzego Kamila Weintrauba

In the article, the author examines the corpus of winter texts by Jerzy Kamil Weintraub. The author’s deliberations start with the question on the “white stain” in Pan Tadeusz by Mickiewicz, its lack of winter season, blackened in a pastiche by Słowacki which, as it turns out, constitutes a post scriptum coincident with Epilog by Weintraub. Therefore, a phantasmatic study, i.e. questions about existence, is preceeded by a Romantic context, i.e. questions about “winterness”. The author follows the Romantic traces (existential and intertextual ones), on the basis of which he recognises existential states of the poet - loneliness, fear and suffering present in Weintraub’s allegoric illustrations and winter works. A tropological discourse worked out by the author of the article allows for a translation of the senses derived from the winter landscape into the world sensation full of melancholy

Do-tkliwość wojny : "Omijam czule trawy, kiedy idę drogą..." Wojciecha Bąka i "Drach" Szczepana Twardocha

Natura to świat pisany małą literą, w którym święta pospolitość obchodzi się bez nomina propria. Ortograficzne wywyższenie toponimów zostało bowiem ludzką ręką uczynione. Natura to szczególny rodzaj pustki, który trzeba czymś wypełnić. Można ją traktować jako nieskończony zbiór niezwiązanych z sobą form, popędliwy żywioł niestatycznego trwania. W tym świetle wysoka organizacja konfliktów zbrojnych, przygotowania do masowego odbierania życia, rekrutowanie, ekwipowanie i wysyłanie w bój tysięcy żołnierzy wydaje się wynaturzeniem, skandalem i sprzeniewierzeniem wobec pierwotnej, ekologicznej istoty człowieka. Na arcyludzkie (i nieludzkie jednocześnie) zachowanie, jakim jest udział w wojnie, warto (za namową poetów i prozaików) spojrzeć w sposób nieróżnicujący natury/kultury, człowieka/zwierzęcia/rośliny, wielkości/małości życia

Ruch oporu : o rzekach Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Kazimiery Iłłakowiczówny

Potamofilologiczne obrazy twórców wojennych mają rozmaite źródła inspiracji. Wydawać by się mogło, że są tak pełne paradoksów jak ich matecznik — rzeczne łono1. W oczach hydrologów — naturalny, powierzchniowy ciek nie kryje żadnej tajemnicy, której nie wykazałoby monitorowanie wodowskazów lub terenowy nadzór reżimu rzeki. I nawet ekstraordynaryjne przypadki, budzące podziw i strach postronnych obserwatorów, takie jak rzeki warkoczowe, wadi, ponory czy wywierzyska, znalazły swe oschłe definicje jako zupełnie naturalne zjawiska w jednej z geograficznych nauk. Inni, całe szczęście, nadal tkwią w rzecznych oparach niesamowitości[…

Nokturnowe echa znad Narwi : Władysława Sebyły "Nokturn 3"

W tomie Koncert egotyczny z 1934 roku Władysław Sebyła pomieszcza cykl Ośmiu nokturnów, a wśród nich utwór oznaczony numerem 3, z tak eksponowanym w nagłosie wiersza imieniem własnym rzeki — Narwi[…