Interpretacja (z brulionem w tle). O czytaniu wiersza Dwaj prorocy. Próba głosu

The article regards the late Zbigniew Herbert’s poem entitled Dwaj prorocy. Próba głosu (The Two Prophets. The Attempt of the Voice). The author tries to prove that this poem resists interpretations seeking to create a clear and coherent analysis of its meaning. The article also focuses on a theoretical question: Can the draft of a poem prove useful in interpreting the finished and published literary work? The article was produced as part of the grant program entitled “The Zbigniew Herbert Archive – studies on documenting the creative writing process”

Aposiopesis albo figury myśli w dobie ucieleśnionego umysłu

The Author is interested in the states of becoming silent, discontinuing one’s utterance, which are associated with certain mechanisms of the functioning of the brain, as well as in the observation of such states in different artistic disciplines. Looking for an answer to the question how aposiopesis operates in words, sounds, and images, she analyzes pieces of music, poems (Zbigniew Herbert’s Pora), and examples of visual arts (Wojciech Pakmur’s paintings of the tango). In her reconstruction of the research field, the Author refers to rhetoric ( Jerzy Ziomek, Seweryna Wysłouch), the philosophy of language (Michel Foucault, Jean-François Lyotard), and neurophenomenology. The aim of the article is to suggest a new mode of reading that seeks inspiration and language in works from the field of neuropsychology (Maria Pąchalska), hermeneutic phenomenology (Mark Johnson), or neurology (António Damásio, Oliver Sacks). The Author’s analyses refer to Raoul Schrott and Arthur Jacobs’s concept (Gehirn und Gedicht, 2011), and the conclusions confirm that one should not look for a model (pattern) in the reception of art, but describe mental processes. The proposed mechanism of interpretation is most accurately reflected by the metaphor of dance improvisation, where one does not meditate on and then perform particular steps and gestures, but “thinks in motion.” This mode of reading emphasizes the spatial dimension of thought processes and their dynamic nature.The Author is interested in the states of becoming silent, discontinuing one’s utterance, which are associated with certain mechanisms of the functioning of the brain, as well as in the observation of such states in different artistic disciplines. Looking for an answer to the question how aposiopesis operates in words, sounds, and images, she analyzes pieces of music, poems (Zbigniew Herbert’s Pora), and examples of visual arts (Wojciech Pakmur’s paintings of the tango). In her reconstruction of the research field, the Author refers to rhetoric ( Jerzy Ziomek, Seweryna Wysłouch), the philosophy of language (Michel Foucault, Jean-François Lyotard), and neurophenomenology. The aim of the article is to suggest a new mode of reading that seeks inspiration and language in works from the field of neuropsychology (Maria Pąchalska), hermeneutic phenomenology (Mark Johnson), or neurology (António Damásio, Oliver Sacks). The Author’s analyses refer to Raoul Schrott and Arthur Jacobs’s concept (Gehirn und Gedicht, 2011), and the conclusions confirm that one should not look for a model (pattern) in the reception of art, but describe mental processes. The proposed mechanism of interpretation is most accurately reflected by the metaphor of dance improvisation, where one does not meditate on and then perform particular steps and gestures, but “thinks in motion.” This mode of reading emphasizes the spatial dimension of thought processes and their dynamic nature.

Herbert : notatki do wykładu

Niniejsze notatki powstały w czasie moich przygotowań do obchodów Roku Herbertowskiego na Białorusi. Zgodnie z zamysłem organizatorów obejmowały one cykl wykładów poświęconych sylwetce i wybranym aspektom twórczości autora Struny światła połączonych z warsztatami interpretacyjnymi, projekcją filmów, wystawami edukacyjnymi oraz wieczorkami poezji Herberta. Spotkania kierowane były przede wszystkim do studentów białoruskich uniwersytetów (głównie tych uczących się języka polskiego, ale nie tylko), a także do Polonii mieszkającej na Białorusi. W czasie dziesięciodniowego pobytu we wrześniu 2008 roku wspólnie z dr. Mariuszem Jochemczykiem i dr. Miłoszem Piotrowiakiem wygłosiliśmy wykłady na uniwersytetach w Mińsku, Mohylewie, Grodnie, Brześciu, uczestniczyliśmy również w kilku spotkaniach warsztatowych z Polakami tam mieszkającymi [...]

„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

The article is yet another attempt at reading Zbigniew Herbert’s poetry from the point of view of religious motifs, with emphasis on the attitude towards Christian rituals and the practice of taking part in them. In the discussion, I refer to poems from different periods of the poet’s artistic life – beginning with 1949 up to the Epilog burzy volume. The aim of the article is to point up the complexity of the problem of religiosity in Herbert’s poetry: simplifying faith through religious stereotypes, the inner conflict between faith and the inability to find one’s place in any particular religion. The discussion was inspired by texts by Tomasz Garbol, Aleksander Fiut, Andrzej Franaszek and Stanisław Barańcza

"proszę księdza - ja naprawdę Go szukałem" : religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

Artykuł jest jeszcze jedną próbą odczytania poezji Zbigniewa Herberta pod kątem obecności motywów religijnych, ze szczególnym uwzględnieniem stosunku do chrześcijańskich obrzędów i praktyki uczestnictwa w nich. Rozważania odnoszę się do wierszy z różnych okresów twórczości poety - od roku 1949 począwszy, na "Epilogu burzy" kończąc. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na złożoność problemu religijności w Herbertowskiej poezji: upraszczanie wiary przez stereotypy religijne, wewnętrzne rozdarcie między wiarą a niemożnością odnalezienia się w konkretnej religii. Inspiracjami do niniejszych rozważań były teksty Tomasza Garbola, Aleksandra Fiuta, Andrzeja Franaszka, Stanisława BarańczakaThe article is yet another attempt at reading Zbigniew Herbert’s poetry from the point of view of religious motifs, with emphasis on the attitude towards Christian rituals and the practice of taking part in them. In the discussion, I refer to poems from different periods of the poet’s artistic life - beginning with 1949 up to the "Epilog burzy" volume. The aim of the article is to point up the complexity of the problem of religiosity in Herbert’s poetry: simplifying faith through religious stereotypes, the inner conflict between faith and the inability to find one’s place in any particular religion. The discussion was inspired by texts by Tomasz Garbol, Aleksander Fiut, Andrzej Franaszek and Stanisław Barańczak

Pan Cogito myśli po hebrajsku. O recepcji poezji Zbigniewa Herberta w Izraelu

MISTER COGITO THINKS IN HEBREW. ON THE RECEPTIONOF ZBIGNIEW HERBERT’S POETRY IN ISRAEL The aim of this article is to present the reception of Zbigniew Herbert’s work in Israel. Since the release of the first collection of poems in 1984 up until 2019, Hebrew translations of Herbert’s poetry were included in five poetry collections, three anthologies of Polish poetry, and also in many literary periodicals and daily newspapers. Over the next decades such characteristics of Herbert’s writings as classic equilibrium of style, contemplativeness, restraint and irony attracted the attention of Israeli critics and poets. The most important promoter of Herbert’s poetry in Israel is translator David Weinfeld whose translations have been appreciated for their faithfulness to the original, concern for comprehensibility and poetic prominence. It was due to David Weinfeld’s translations that the writings of the author of Mr Cogito—next to Czesław Miłosz’s and Wislawa Szybmorska’s poetry—have inspired many Israeli poets.   PAN COGITO MYŚLI PO HEBRAJSKU. O RECEPCJI POEZJI ZBIGNIEWAHERBERTA W IZRAELU  Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie recepcji twórczości Zbigniewa Herberta w Izraelu. Od momentu wydania tam w 1984 r. pierwszego tomiku wierszy, aż do 2019 r., poezja Herberta w przekładach na język hebrajski prezentowana była w pięciu książkowych zbiorach wierszy, w trzech antologiach poezji polskiej, a także w licznych czasopismach literackich oraz w prasie codziennej. Takie cechy utworów Herberta jak klasyczna równowaga stylu, kontemplacyjność, powściągliwość oraz ironia przez kolejne dziesięciolecia przyciągały uwagę zarówno izraelskich krytyków, jak i poetów. Najważniejszym propagatorem poezji Herberta w Izraelu jest tłumacz Dawid Weinfeld, którego wysokiej próby przekłady zostały docenione w równym stopniu za zachowanie wierności wobec oryginału, jak i dbałość o zrozumiałość oraz oddanie kunsztu poetyckiego. Przekłady Weinfelda sprawiły, że twórczość autora Pana Cogito, obok wierszy Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej, stała się ważną inspiracją dla wielu izraelskich poetów.

Dwujęzyczność utworu literackiego: problem teoretyczny i wykonawczy. O "Carycy i zwierciadle" Janusza Szpotańskiego

W artykule podjęto próbę charakterystyki poematu Janusza Szpotańskiego jako tekstu dwujęzycznego. Obecność w utworze – będącym satyrą na Związek Sowiecki, stosunki polsko-sowieckie i naiwność polityków Zachodu – rozmaitych nawiązań do języka okupanta wzmacniała jego satyryczną wymowę, nie pozostawiając wątpliwości co do oceny aktualnej sytuacji historycznej Polski. Przyjęte rozwiązanie wzmacnia też realizm opisywanych – bądź tylko napomykanych – sytuacji, mających swe pierwowzory w politycznej rzeczywistości epoki Breżniewa. Realizacja głosowa tak zorganizowanego tekstu nastręcza jednak licznych trudności czytelnikowi, a zwłaszcza recytatorowi. Dwujęzyczność tekstu w praktyce selekcjonuje czytelników według stopnia znajomości języka rosyjskiego – nawet jeżeli autor posługuje się często tylko aluzjami (fonetycznymi bądź semantycznymi) do niego

Tkanka życia, tkanina poezji

Wydany niedługo przed śmiercią tom Zbigniewa Herberta Epilog burzy zamyka wiersz Tkanina. Ten szczególny utwór - krótki, zwarty, bardzo liryczny w wyrazie i doskonale syntetyczny w konstrukcji — prowokuje lekturę złożoną, wielopłaszczyznową. Pozostając symbolicznie „ostatnim słowem” poety, z jednej strony jest Tkanina wierszem niezwykle prywatnym: mówi o intuicji wieczności, która rodzi się w człowieku przed śmiercią, o nieskończoności i skończoności, kruchej pamięci, sumieniu, wierności, o czym pisać trudno, bo język kultury jest zawodny. Z drugiej zaś strony, ten precyzyjnie zbudowany tekst łączy w sobie tak wiele linii istotnych dla twórczości Herberta, że pozwala się odczytywać jako zamierzona summa poetycka. Poprzez drobne metafory uruchamia ciągi skojarzeń odsyłających do fraz z dziesiątków wierszy poety. W zaledwie dwóch strofach wiąże obecną od początków jego twórczości moralistyczność, dialog z wielowiekową kulturą, problematykę eschatologiczną, wreszcie - poprzez aluzje - zagadnienia związane ze sztuką i historią. Miejsce Tkaniny w dorobku literackim Herberta nie jest przypadkowe: będąc wierszem ostatnim okazuje się zwornikiem artystycznych i tematycznych struktur tej liryki. [fragm. tekstu