Istoty mitologiczne w dyskursie codzienności Żmudzinów z drugiej połowy XX wieku

The article presents an overview of the contexts and functions of using the names of mythological creatures found in the Samogitian daily discourse of the second half of the twentieth century, paying attention to the dual – rational or subconscious – nature of naming a mythological creature. The overview is based on the material provided by the Samogitian dialect dictionaries (see Aleksandravičius 2011, Vanagienė 2014–2015) and by the collection of authentic Samogitian speech texts (see Girdenis 1996). Special attention is paid to the types of expressions formed with the name of the devil. In the Samogitian daily discourse the name of the devil (or the name of another mythological creature subordinate to the devil) is used not only in cursing but also to show one’s ignorance (the type of constructions ‘the devil knows what’ is very popular), to convey comparisons, epithets, to reinforce the meaning of certain words. The word vel’(n’)s ‘the devil’ and some of its synonyms are chosen as a distinctive, but quite common substitute for a personal name or are used as an address (addressing a person). Usually, such descriptions are related to a person’s energy and otherness or changes in his/her behaviour patterns.W artykule został przedstawiony opis występujących w dyskursie codziennym Żmudzinów z drugiej połowy XX w. nazw istot mitycznych, wraz z analizą kontekstów ich użycia i funkcji, jakie one pełnią. Autorka zwraca uwagę na podwójny – racjonalny lub irracjonalny – sposób nazywania istoty mitycznej. Omawia również typy stałych zwrotów z nazwami diabła oraz możliwości wariantywne ich użycia. Materiał źródłowy pochodzi ze słowników gwary żmudzkiej (zob. Aleksandravičius 2011, Vanagienė 2014–2015) oraz zbioru autentycznych tekstów mówionych Taip šneka tirkšliškiai (‘Tak mówią mieszkańcy Tirkšliai’, zob. Girdenis 1996)

Civilization Without Evil in Leszek Kołakowski’s Works

Leszek Kołakowski had a keen interest in the phenomenon of evil, and many of his works address this topic. Kołakowski made attempts to explore the origin of evil, human experiences of evil, changes in beliefs about evil in European consciousness throughout the ages, and he commented on the proposition that the world should be defined as free of evil. In his works, the phenomenon of evil was examined through the lens of two contextual perspectives: episteme and sacrum. This article explores the ways in which contemporary readers of Kołakowski’s works approach the problem of evil from these two perspectives. The paper discusses Kołakowski’s attempts to analyze the process of eliminating the traditional divide between good and evil and the rejection of Reason, Truth and Virtue in the Platonic and Aristotelean sense.Leszek Kołakowski had a keen interest in the phenomenon of evil, and many of his works address this topic. Kołakowski made attempts to explore the origin of evil, human experiences of evil, changes in beliefs about evil in European consciousness throughout the ages, and he commented on the proposition that the world should be defined as free of evil. In his works, the phenomenon of evil was examined through the lens of two contextual perspectives: episteme and sacrum. This article explores the ways in which contemporary readers of Kołakowski’s works approach the problem of evil from these two perspectives. The paper discusses Kołakowski’s attempts to analyze the process of eliminating the traditional divide between good and evil and the rejection of Reason, Truth and Virtue in the Platonic and Aristotelean sense

Między tekstem a podtekstem - nagłówki prasowe

Publikacja wydana dzięki pomocy finansowej Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Łodzi i Dziekana Wydziału Filologicznego UŁZadanie pt. Digitalizacja i udostępnienie w Cyfrowym Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego kolekcji czasopism naukowych wydawanych przez Uniwersytet Łódzki nr 885/P-DUN/2014 zostało dofinansowane ze środków MNiSW w ramach działalności upowszechniającej naukę

Czesko-polskie stosunki językowe w zakresie słownictwa kultury duchowej (przeszłość i stan obecny)

This paper discusses the role of the Czech language in forming Polish vocabulary. The question is presented on the basis of one of the thematic groups of vocabulary, beliefs and religion, classified as Bohemianisms, including such words as Old Polish anioł, diabeł, and tatrman, as well as the Polish dialectal antyjasz, b’inek, cwerg, czechman, dias, fajermon, Fontana, hastrman, jaroszek, korfanty, kuźlak, mužík, Pustecki, raraszek, sotona, szatan, waserman, wiestnica and zazrak. The classification of Czech borrowings in Polish includes three groups. The main groups are: borrowings from Old Czech, borrowings from literary Czech from the 14th to the beginning of the 16th centuries, and borrowings from common Czech dialects (especially from a transitional group of dialects). The first and second group contains many international words (borrowings from Greek, Latin and German), while the third appear chiefly in the Polish dialects of Silesia and the Małopolska province. The author notes that the early Old Czech brought Latin borrowings from Christian terminology and demonological nomenclature. The 14th and 15th and also 20th centuries brought words related to witchcraft and traditional demonology, such as the names of wizards and witches, the devil, ghosts, etc. The author ascertains that, first of all, such loan names concern beings of the lowest demonic ranks and, in general euphemistic determination, present “evil ghosts.” Linguistic geographical analysis indicates that Czech loans of demoniac names occur mainly in the south-west and repeatedly exhibit a strictly regional (sometimes individual) character. The Czech language has also fulfilled an intermediary role in adapting borrowings from other languages (German, Greek and Latin); it has thus had a significant effect on modern disparity and Polish mythological vocabulary. This article aims at the ethnic and chronological classification of fragments of Slavic mythological vocabulary, and analyzes the problem of language influence between Czech and Polish.Dynamiczne przemiany w zakresie leksyki kulturowej zachodziły zarówno w dialektach w obrębie prasłowiańszczyzny, jak i starszych kontaktów wewnątrzsłowiańskich już na gruncie poszczególnych języków narodowych. Przykładem drugiego typu są niejednokrotnie złożone drogi wędrówki nazw mitologicznych, jakich obraz wyłania się z badań wewnątrzsłowiańskich zapożyczeń. Tematem artykułu jest rola języka czeskiego w kształtowaniu się polskiego słownictwa religijnego i demonologicznego. Autor omawia to zagadnienie na podstawie analizy leksyki z grupy tematycznej ‘wierzenia i religia’, zaklasyfikowanej jako bohemizmy, w tym: staropolskich – anjoł, diabeł; oraz polskich dialektalnych: antyjasz, cwerg, czechman, dias, fajermon, jaroszek, korfanty, raraszek, sotona, waserman i zazrak. Zapożyczenia te dotyczą przede wszystkim nazw istot demonicznych niższego rzędu i stanowią na ogół eufemistyczne określenia ‘złego ducha’. Ich analiza pod kątem geografii lingwistycznej wskazuje na głównie południowo-zachodni zasięg występowania zapożyczeń z czeskiego w obrębie nazw demonicznych (powiaty katowicki, opolski, nowosądecki) oraz ich niejednokrotnie ściśle regionalny (czasami nawet jednostkowy) charakter. Język czeski pełnił tu rolę języka-pośrednika w adaptowaniu zapożyczeń z innych języków (w tym z niemieckiego, greki i łaciny), przez co znacząco wpływał na współczesne zróżnicowanie polskiej ludowej leksyki mitologicznej. Tematyka referatu wiąże się z etniczną klasyfikacją słowiańskiego słownictwa mitologicznego oraz z problematyką wzajemnych wpływów słowiańsko-słowiańskich w obrębie tej samej grupy językowej. Lingvistiniai čekų ir lenkų kalbų santykiai dvasinės kultūros (praeities ir dabarties) žodyne Straipsnyje aptariamas čekų kalbos vaidmuo lenkų kalbos žodyne. Autorius šį klausimą analizuoja per „įsitikinimų ir religijos“ teminę žodyno grupę, įvardijamą kaip bohemizmai. Taip pat nagrinėjami senosios lenkų kalbos žodžiai anioł, diabeł, tatrman, lenkų dialektizmai antyjasz, b’inek, cwerg, czechman, dias, fajermon, Fontana, hastrman, jaroszek, korfanty, kuźlak, mužík, Pustecki, raraszek, sotona, szatan, waserman, wiestnica, zazrak. Lenkų kalbos skoliniai čekų kalboje klasifikuojami į tris grupes. Tai skoliniai iš: senosios čekų kalbos, literatūrinės kalbos nuo XIV iki XVI a. pr., iš bendrų Čekijos dialektų (ypač iš tarpinių dialektų grupės). Pirmoje ir antroje grupėje yra daug tarptautinių žodžių (skolinių iš graikų, lotynų ir vokiečių), trečioji gausiausia Lenkijos Silezijos ir Małopolskos provincijų tarmėse.Autorius pažymi, kad ankstyvoji senoji čekų kalba iš lotynų kalbos perėmė krikščioniškosios terminijos ir demonologijos terminologijos skolinius; XIV ir XV, taip pat XX amžių žodžiai susiję su raganavimu ir tradicine demonologija (burtininkų ir raganų, velnių, vaiduoklių vardai ir pan.). Nustatyta, kad, visų pirma, tai susiję su žemiausiojo sluoksnio demoniškų būtybių skolinių vardais ir bendrais šiuolaikiniais eufemistiniais „blogio šmėklų“ apibūdinimais.Analizė parodė, kad atsižvelgus į lingvistinę geografiją, pietvakarių srityje daugiausia demoninių skolinių pavadinimų atsirado iš čekų kalbos, jie pasižymi regioniniu (kartais individualiu) pobūdžiu. Čekų kalba atliko kalbos-tarpininkės vaidmenį pritaikant lenkų kalboje skolinius iš kitų kalbų (vokiečių, graikų ir lotynų). Tai nulėmė šiuolaikinius lenkų kalbos mitologinio žodyno bruožus ir išteklius. Straipsnio tikslas – pateikti etninę ir chronologinę slavų mitologinio žodyno fragmento klasifikaciją ir išanalizuoti čekų ir lenkų kalbų santykio problematiką.REIKŠMINIAI ŽODŽIAI: onomastika, skoliniai, religinis žodynas, lenkų kalba

Przełamując tabu. O najwcześniejszych filmowych echach wydarzeń marcowych

Breaking the taboo. The earliest cinematic echoes of the March 1968 experiencThe articles author tries to prove that the experience of March 1968 had a great influence on the Polish film industry. Through the examples of Marek Piwowskis “The Cruise”, Tadeusz Konwickis “How Far Away, How Near” and Andrzej Żuławskis “The Devil” the author proves that the memory of March 1968 became a part of Polish filmography very soon, in spite of the unfavorable conditions arising from the vigilance of state censorship.Breaking the taboo. The earliest cinematic echoes of the March 1968 experiencThe articles author tries to prove that the experience of March 1968 had a great influence on the Polish film industry. Through the examples of Marek Piwowskis “The Cruise”, Tadeusz Konwickis “How Far Away, How Near” and Andrzej Żuławskis “The Devil” the author proves that the memory of March 1968 became a part of Polish filmography very soon, in spite of the unfavorable conditions arising from the vigilance of state censorship

Wieczne choro za Bałkanem – „Rycerz” Wery Mutafczijewej w korowodzie bułgarskich diabłów

Kim jest Romajos? Materiały z konferencji studencko-doktoranckiej, 25-26 kwietnia 2014 r., ŁódźPublikacja sfinansowana ze środków przyznanych przez Prorektora UŁ ds. studenckich i toku studió

Nie taki diabeł straszny jak go malują. Końcowa ocena pracy tymczasowej na podstawie wyników badań

One way of tackling the difficult situation in the labour marketsin EU Member States which leads to persistently high unemployment, particularly among young people, is the wider use of flexible forms of employment, such as temporary work which is mainly offered by temporary employment agencies (TEA). As any short-term relationship between the employee and the employer characterised by high variability of working and employment conditions,temporary work encourages a comparison of its advantages and disadvantages, benefits and limitations. The survey undertaken by the staff and doctoral students at the Chair of Labour and Social Policy aimed to answer the question about who and how benefitted from temporary employment – temporary workers, TEAs or employers for whom the former ultimately work? Another aim was to identify how temporary employment influences the expectations and aspirations of temporary workers regarding their future careers and to establish whether it enhances the portfolio of competencies of the people who have done temporary jobsand thereby increases their employability in the long term. The survey, which was conducted in Łódź in the first half of 2013,covered the selected TEAs, employers, temporary workers and students, as well as the front line managers who directly manage temporary workers in companies. As shown by the survey’s results, temporary employment offers measurable short-term and long term benefits, as it protects against unemployment and increases the chances of getting a steady job. Hence it is chosen by young people starting into a career and older people who want to wait safely for their retirement to come.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Zbawczy wymiar samotności oraz jej konsekwencje dla chrześcijanina

Solitude for Christians is not a burden but an indispensable dimension ofmaturing to sanctity. It results from the life of Christ who did not only experience loneliness in the desert and on the cross, but made it something necessary. In solitude, the cross of Christ is shown as openness to all in the realization of love. Connecting them with the solitude of Christ it is easier to bear al kindly of difficult experiences inconveniences as well as to help those who cannot cope with them

POLSKA HISTORIOGRAFIA PROCESÓW O CZARY. ZARYS PROBLEMU

Over the last 20 years in Poland there has been a great increase in interest in witch trials of modern times. Th is paper gathers information about the most important Polish papers writt en on that subject and published between 1925 and 2016. Th e paper especially focuses on the period aft er World War II, when the subject of witch trials was researched by B. Baranowski, as well as on modern times (represented by M. Pilaszek, J. Wijaczka and T. Wiślicz).Over the last 20 years in Poland there has been a great increase in interest in witch trials of modern times. Th is paper gathers information about the most important Polish papers writt en on that subject and published between 1925 and 2016. Th e paper especially focuses on the period aft er World War II, when the subject of witch trials was researched by B. Baranowski, as well as on modern times (represented by M. Pilaszek, J. Wijaczka and T. Wiślicz)

Translation of adapted Russian folk tales – a classroom experiment

The article presents the results of an experiment conducted on two groups of students engaged in translating into Polish selected Russian folk tales (already adapted into standard literary Russian and equipped with explanations). The author considers the types and extent of translation transformations, as well as the consequences of applying two different strategies – domestication and foreignization.В статье представлены результаты переводческого эксперимента, проведенного на двух группах студентов, занимающихся переводом адаптированных русских народных сказок на польский язык. Автор рассматривает уровень и виды трансформаций текста, а также результат применения двух стратегий в переводе – доместикации и форенизации