The principle of proportionality in the creation of administrative law

Przedmiotem opracowania jest charakterystyka zasady proporcjonalności (adekwatności celu i środka) w tworzeniu prawa administracyjnego. Autor opisuje zagadnienia związane z analizowaną zasadą, które winny być rozważane w procesie legislacji administracyjnej. W artykule, nawiązując do koncepcji filozoficznych – przedstawiono potrzebę wyodrębnienia i stosowania wspomnianej zasady w procesie legislacyjnym, obejmującym regulacje prawa administracyjnego (z uwagi na m.in. postępującą inflację przepisów tejże gałęzi, ryzyko nieadekwatnej ingerencji w prawa i wolności jednostki, konieczność prawidłowej oraz racjonalnej legislacji). Nadto wszechstronnie zbadano aspekty omawianej zasady: jej znaczenie wertykalne, horyzontalne, zewnętrzne (ilościowe), wewnętrzne (jakościowe), a także zagadnienie kontroli przestrzegania zasady proporcjonalności w stanowieniu najszerszej dziedziny prawa publicznego.The subject of the article is the application of the principle of proportionality (the adequacy of the objective and the measure) in the creation of administrative law. Some issues that ought to be taken into account during the process of lawmaking have been analysed and the need to distinguish and apply the principle of proportionality in the legislative process in  administrative lawmaking, necessary due to, among other things, the progressive inflation of the legislation of that field of law, the risk of inadequate interference with the subjective rights and the freedoms of the individual, and the need to correct and rational legislation have been discussed with references to philosophical concepts. Further, varied aspects of the discussed principle, including its vertical, horizontal, external (quantitative) and interior (qualitative) significance as well as the controlling aspect regarding the compliance with the principle in the lawmaking of administrative law, the broadest field of public law, have also been discussed

W kierunku centralizacji państwowych służb bezpieczeństwa żywności

W artykule przedstawiono przykłady projektów aktów normatywnych, zakładających zmiany co do struktury organizacyjno-prawnej, kierunku podporządkowania oraz sposobu funkcjonowania poszczególnych służb, inspekcji i straży w terenowym aparacie administracji publicznej. Autorka dokonała analizy i oceny projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności

Legislacja. Analiza procesu

Praca recenzowana / Peer-reviewed paperNa całość opracowania składają się trzy części. W pierwszej, dotyczącej problematyki teoretycznej z zakresu tworzenia prawa, punktem wyjścia jest wskazanie na typ refleksji naukowej odnoszonej do tworzenia prawa, w tym na podejmowane próby stworzenia jednolitej nauki o tworzeniu prawa. Kolejne miejsce zajmuje omówienie najczęściej podnoszonych szczegółowych rozważań teoretycznych. Koncentruję się na wskazaniu wątków, ostrożnie podejmowanych w dotychczasowych badaniach, które z punktu widzenia analizowanych zagadnień wydają się mieć istotne znaczenie. W tej części chcę zwrócić uwagę na problemy, a raczej postawić w formie pytań kwestie, które z punktu widzenia podejmowania decyzji prawotwórczych, wydają się mieć potencjalnie duże znaczenie, a często są pomijane. W kontekście głównego celu badawczego, jakim jest próba wskazania na występujące zależności między koncepcjami teoretycznymi dotyczącymi tworzenia prawa a organizacją procesu prawotwórczego, ważne miejsce zajmuje zaprezentowanie dominujących teoretycznych modeli tworzenia prawa. Prezentowane modele, ze względu na „potencjał normatywny”, są podstawą do wstępnej charakterystyki procesów decyzyjnych. Omówienie typów decyzji, sekwencyjnej zależności między podejmowanymi rozstrzygnięciami oraz ich znaczenia dla tworzenia aktów ustawowych, podsumowuje teoretyczną część rozważań. W części drugiej przedstawiona została charakterystyka organizacji procesu prawotwórczego w Polsce w zakresie tworzenia ustaw. Charakterystyka ograniczona jest do podstawowych aspektów tego procesu, w stopniu umożliwiającym prześledzenie znaczenia/wpływu przyjmowanych rozwiązań prawnych i instytucjonalnych na podejmowane decyzje prawotwórcze. Omawiając poszczególne aspekty organizacji procesu prawotwórczego zwracam uwagę na ich znaczenie dla podejmowanych decyzji (w wymiarze podmiotowym i przedmiotowym) oraz na strukturę procesów decyzyjnych, a zwłaszcza na sekwencyjną zależność między kolejnymi decyzjami. Najważniejszym elementem tej analizy jest wskazanie na istnienie takich rozwiązań, które mają charakter „punktów przełomowych”, „momentów zwrotnych” dla całego procesu tworzenia prawa. W tych punktach zapadają rozstrzygnięcia, które wytyczają kierunek i sekwencję decyzji prawotwórczych. W części trzeciej przedstawiam, tylko zarysowany, problem roli standardów w procesie prawotwórczym. Z uwagi na obszerność tego zagadnienia jego pełne omówienie wymagałoby odrębnego opracowania. Współcześnie standaryzacja procesu prawotwórczego jest kształtowana dwoma współwystępującymi torami. Przede wszystkim są to zasady i normy prawne, charakterystyczne dla tworzenia prawa we współczesnym państwie demokratycznym. Wynikają one z zasady demokratycznego państwa prawa i zasady the rule of law. W nawiązaniu do zasady demokratycznego państwa prawa, formułowane są również standardy zawarte w dyrektywach techniki prawodawczej. Rola standardów, ich przestrzeganie lub naruszanie ma niewątpliwie istotne znaczenie w analizie procesu prawotwórczego, ale ich charakterystyka jest zagadnieniem skomplikowanym. Problem polega nie tylko na określeniu, identyfikacji zasad i norm tworzących standard. Pamiętać należy, że to zagadnienie ma dodatkowy wymiar. W związku z tym, że mają one postać zasad, norm prawnych i dyrektyw zawartych w aktach prawnych, ich stosowanie, jak każde prawo, podlega interpretacji, a to jest już odrębne zagadnienie. W tej sytuacji ograniczam się do przedstawienia tylko podstawowych rozwiązań, które są elementarną składową standardu legislacyjnego w demokratycznym państwie prawa. W zakończeniu opracowania sformułowane zostało podsumowanie oraz wnioski, które można wyprowadzić z dokonanych ustaleń.Opracowanie to jest częścią badań realizowanych w ramach projektu badawczego NCN Nr. 2014/13/B/HS5/00565 – „Normatywne źródła prawa w postmodernistycznym społeczeństwie a proces prawotwórczy”

Friedricha von Hayeka poglądy na temat moralności

The article aims to present and analyze the views of F.A. von Hayek on morality (gathered from his various works) and show their meaning for discussion in political philosophy and ethics. It is worth taking up the topic to develop the axiological thought of Hayek, an outstanding thinker whose views are crystallized, coherent, and original. His reflections have the potential to contribute a lot to debates about values, but they either are not known well enough or are wrongly overlooked. In the first part of the considerations, the aim is to explain how, according to Hayek, morality supports individual freedom, and thus the central value in his axiology: society is equipped with morality (along with positive law) to maintain order with a minimum of coercion (the essence of the order of freedom). The second chapter discusses the types of morality distinguished by Hayek. It shows how they complement each other and constitute the moral tradition. These are sets of rules founding, on the one hand, the natural order (its norms correspond to the instinctive attitudes rightly expressed in small communities) and, on the other hand, the extended order (the norms associated with it are not in line with instincts, they regulate the coexistence of strangers entering into anonymous relationships within large societies). In the third chapter, there are Hayek’s views on the justification of the norms of traditional morality presented. In particular, it is about developing the view that accepting moral principles by society is essential to sustaining a libertarian society, regardless of whether we have a satisfactory rationale for them. The final part of the considerations shows the importance of Hayek’s concept of morality in the field of political thought with which Hayek is associated (individualism, liberalism, conservatism), as well as for metaethics (an attempt to recreate the principles constitutive of civilization; a voice in the discussion between the impartial and partisan perspective in ethics).Celem artykułu jest przedstawienie i analiza poglądów F.A. von Hayeka na temat moralności (zebranych z różnych jego dzieł) oraz wskazanie na ich znaczenie dla współczesnych dyskusji w filozofii politycznej, jak również w etyce. Warto podjąć ten temat z uwagi na potrzebę opracowania myśli aksjologicznej Hayeka, wybitnego myśliciela o poglądach mocno skrystalizowanych, spójnych i oryginalnych. Jego refleksje mają potencjał, aby wiele wnieść w debaty na temat wartości, są one jednak mało znane lub niesłusznie pomijane. W pierwszej części rozważań wyjaśniam, w jaki sposób według Hayeka moralność wspiera wolność indywidualną, a więc wartość centralną w jego aksjologii: społeczeństwo jest wyposażone w moralność (obok prawa stanowionego) w celu zachowania porządku przy minimum stosowania przymusu (istota ładu wolnościowego). Rozdział drugi poświęcam omówieniu wyróżnionych przez Hayeka rodzajów moralności, wskazuję, w jaki sposób, wzajemnie się uzupełniając, konstytuują one tradycję moralną. Chodzi o zespoły zasad fundujących z jednej strony ład naturalny (jego normy odpowiadają instynktownym postawom słusznie dochodzącym do głosu w małych wspólnotach), z drugiej strony – tzw. ład rozszerzony (związane z nim normy nie są zgodne z instynktami, regulują współistnienie obcych sobie ludzi wchodzących w anonimowe relacje w obrębie dużych społeczności ludzkich). W rozdziale trzecim przedstawiam Hayeka poglądy w kwestii możliwości uzasadnienia norm tradycyjnej moralności. Chodzi zwłaszcza o rozwinięcie poglądu, że uznawanie zasad moralności jest kluczowe dla społeczeństwa wolnościowego, i to niezależnie od tego, czy mamy dla nich zadowalające racjonalne uzasadnienie. W końcowej części rozważań zasygnalizowane jest znaczenie Hayeka koncepcji moralności w zakresie nurtów myśli politycznej, z którymi Hayek jest wiązany (indywidualizm, liberalizm, konserwatyzm), jak również dla metaetyki (próba odtworzenia zasad konstytutywnych dla cywilizacji; głos w dyskusji między perspektywą bezstronną i stronniczą w etyce)

Racjonalność i skuteczność planowania na przykładzie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych

In the system of legal sources, apart from typical acts of local law created in accordance with the provisions of the Constitution, there are also acts that do not fall within the constitutional standards of law, although they concern, among other things, important social and economic issues. Such documents (planning acts, programmes, or strategies), although enacted by resolutions, often fail to contain generally binding regulations. Although this does not prevent them from having a binding force, they should nevertheless be made in compliance with the generally recognised rules of lawmaking, including the principles of proportionality, rationality, communicativeness and brevity. The generally applicable provisions often impose on local self-governments an obligation to create acts regulating important social issues, such as for instance programmes preventing and solving alcohol-related problems and determining the way of dealing with alcohol addiction in local conditions. However, these programmes are often developed in violation of the rules of a rational law-making process, and are frequently detached from the local reality, which makes them ineffective. Therefor it may be worth considering another way of responding to the problem of alcoholism, not necessarily by means of resolutions adopted annually. The obligation to develop a prevention and resolution programme addressing alcohol-related problems could be replaced, for example, by certain specific organisational measures, an educational programme, or the implementation of other measures. The law is not always the right way to achieve the goals set, but the above recommendation will requires statutory changes first, anyway.W systemie źródeł prawa wyróżnić można, obok typowych aktów prawa miejscowego stanowionych zgodnie z przepisami Konstytucji, także takie akty, które nie mieszczą się w standardach konstytucyjnych źródeł prawa, choć dotyczą istotnych kwestii społecznych, gospodarczych itp. Tego rodzaju dokumenty (np. akty planowania, programy, strategie itp.), mimo że są uchwalane w drodze uchwał, nie zawsze zawierają przepisy powszechnie obowiązujące. Bez względu jednak na moc wiążącą aktu normatywnego prawodawca powinien przestrzegać powszechnie uznawanych reguł stanowienia prawa, w tym zasady proporcjonalności, racjonalności, komunikatywności i zwięzłości. Przepisy powszechnie obowiązujące często nakładają na samorządy lokalne obowiązek tworzenia aktów regulujących ważne kwestie społeczne, np. program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych dotyczący zagadnienia sposobu postępowania ze zjawiskiem nałogu alkoholowego w warunkach lokalnych. Programy te często opracowywane są z naruszeniem reguł racjonalnego tworzenia prawa, a ponadto oderwane są od lokalnej rzeczywistości, co powoduje, że są one nieskuteczne. Warto zatem rozważyć możliwość innego sposobu reagowania na zjawisko alkoholizmu, nie za pomocą corocznie uchwalanych uchwał. Obowiązek sporządzania programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych mógłby zostać zastąpiony np. odpowiednimi działaniami organizacyjnymi, edukacyjnymi itp. Prawo nie zawsze jest właściwym sposobem osiągania zakładanych celów. Wymaga to jednak zmian ustawowych

Zmiany w prawie wyborczym w kontekście przeobrażeń ustrojowych na Węgrzech po 2011 roku

The article presents the problems of changes in the electoral law in Hungary in the light of the introduction of the new Constitution in 2011. The first part of the article discusses how the Constitution was enacted and its content. Later, the author analyzes the effects of the changes in the law and political systems. The second part of the article focuses on the analysis of the procedure and outcomes of the changes in Hungarian electoral law after 2011. This reform was the first in the electoral field since 1990. The electoral law consists of constitutional regulations and Act CCIII of 2011 on the Elections of Members of Parliament of Hungary and Act XXXVI of 2013 on Electoral Procedure.Artykuł podejmuje problematykę zmiany prawa na Węgrzech po 2010 roku w aspekcie przeobrażeń konstytucyjnych oraz prawa wyborczego. Pierwsza część artykułu wiąże się z analizą zmian, jakie wprowadziła konstytucja Węgier w 2011 roku, zwana tam Fundamentalnym Prawem. Autor przedstawia i omawia sposób przygotowania i uchwalenia konstytucji przez posłów dominującej partii Fidesz oraz nowe podstawy ustrojowe i charakter podziału władzy. Druga część odnosi się do analizy trybu i efektów całkowitego przeobrażenia systemu wyborczego po 2011 roku, który zastąpił prawo wyborcze uchwalone jeszcze w 1990 roku. Nowe prawo wyborcze opiera się na trzech aktach przygotowanych i przegłosowanych większością głosów przez deputowanych z partii Fidesz. Aktami tymi są konstytucja, ustawa o wyborze posłów do parlamentu z 2011 roku i ustawa o procedurze wyborczej z 2013 roku

Kadencja 1993 - 1996 w opiniach rektorów (synteza wywiadów)

In May and June 1996, at the end of the last term of office, interviews were conducted with 11 rectors of higher education institutions. The interviewers were interested in finding out the direction in which higher schools in Poland have moved in the last six years. Was this progress or regression? Which factors were conducive to progress? Which ones were obstacles to it? In order to obtain a detailed answer, the rectors were asked about their greatest accomplishments and greatest setbacks, about the three greatest problems of Polish higher education and how they are manifested in individual institutions. The interviewers were interested in an assessment of the existing legal acts and the possibilities which they offer for effective management of a higher education institution. Finally, the rectors were asked about the policy of the state towards higher education institutions and who should determine it. The responses of the rectors provide a fascinating picture of Polish higher education 6 years after the introduction of the Higher Education Act. The general conclusion is that the reforms are moving ahead, but too slowly and in the face of strong resistance from the academic community, with catastrophic shortages of funds and lack of an overall vision and policy of the state towards higher education institutions.W maju i czerwcu 1996 r., pod koniec minionej kadencji, przeprowadzono wywiady z 11 rektorami szkół wyższych. Osoby przeprowadzające wywiady interesowało, w jakim kierunku zmierzał rozwój szkół wyższych w Polsce w ciągu ostatnich sześciu lat. Czy był to postęp, czy regres? Co sprzyjało postępowi? Co było dla niego przeszkodą? Aby uzyskać rozwiniętą odpowiedź, pytano rektorów o ich największe osiągnięcia i największe porażki, 0 trzy największe problemy polskiego szkolnictwa wyższego, a także o to, jak się przejawiają te problemy na poszczególnych uczelniach. Interesowano się oceną istniejących aktów prawnych, także w aspekcie możliwości sprawnego zarządzania uczelnią. Dodano też wiele pytań szczegółowych w rodzaju: jaki sens ma pojęcie „europeizacji" w kierowanej przez rektora uczelni, kogo ta uczelnia kształci, jakie zmiany wprowadzono w programach 1 organizacji studiów. Na zakończenie pytano o opinię na temat polityki państwa względem uczelni, o to, czy ta polityka rzeczywiście istnieje i kto powinien ją określać? Odpowiedzi rektorów dają fascynujący obraz polskiego szkolnictwa wyższego w 6 lat po wprowadzeniu Ustawy o szkolnictwie wyższym. Nie sposób ich streścić w kilku zdaniach. Ogólna konkluzja jest taka, że wprawdzie reformy są przeprowadzane, ale proces ten przebiega za wolno, przy silnym oporze środowiska akademickiego, katastrofalnych brakach finansowych oraz nieistnieniu systemowej wizji i polityki władz państwa w stosunku do szkół wyższych