Dowody i refutacje: wczoraj i dziś w historyczno-demograficznych studiach nad transformacją postaw prokreacyjnych

The article presents discussions on transformation of fertility attitudes based on results of studies carried out in the recent decades. The demographic transition theory was accepted as both the well documented description of demographic change and powerful interpretations, which constituted its explanatory and predictive potentials in application to social processes. However, many micro-level and local studies on mechanisms of fertility attitudes change, carried out in the three decades, resulted in diversified views, in general contesting not only findings of the European Princeton Fertility Project by A.Coale and his group but also some of its assumptions. And basic questions related to fertility transition, seemed to be already answered, are asked again. For instance, arguments against the uniform European experience in a fertility decline are strongly voiced while opinions about a diversity in fertility decline patterns receive more support. To present main streams in discussions on fertility transition the author refers to A.MacIntyre's concept of stages in evolution of scientific traditions and T.S.Kuhn's definition of a paradigm. The well grounded overview of important studies in the field during recent 50 years shows different, incoherent explanations of fertility change which cannot be simply referred to accumulated findings due to rich empirical studies. That situation is named by the author as an epistemological crisis in historical research on fertility transition. And concerns about a new theory which would integrate these broad range of findings can be formulated. What seems to be needed is a deeper theoretical reflection instead of new empirical studies by use of more advanced methods

Ponowoczesne rozterki demografii, czyli kto się boi postmodernizmu?

(Fragment wstępu:) Mechanizmy postępu naukowego wciąż zajmują filozofów nauki. Pozostaje przedmiotem sporu, czy jest on efektem ciągłego falsyfikowania kolejnych pro­pozycji teoretycznych, następstwa niewspółmiernych paradygmatów czy raczej rozwoju programów badawczych o coraz większym potencjale wyjaśniania i pre­dykcji. Nie ulega jednak wątpliwości, że czynnikiem, który postawił w stan alarmu, a zdaniem niektórych zrewolucjonizował nauki społeczne i humanistykę ostatnich dekad, był zespół propozycji teoretycznych, metodologicznych i epi­stemologicznych określanych mianem postmodernizmu. Krytyka postmoderni­styczna znalazła szeroki oddźwięk nie tylko w sztuce, filozofii i literaturze, lecz także w obszarze antropologii, historii, socjologii, a nawet ekonomii. Pewne jej elementy zostały zaakceptowane w naukach społecznych i humanistyce mimo to, że oprócz zwolenników posiadają zagorzałych przeciwników

Dynamics of Change in Spatial Dependencies in Blood Donation System in Poland

Blood donation allows to obtain blood and its components from healthy people in a bid to help treatment of anonymous individuals, relying on timely and sufficient supplies of matching blood. Being a social initiative, it depends on multiple factors. Those factors are possible to be shaped and are subject to research. This paper aims to present the dynamics of change in spatial dependencies determining development of blood donation in Poland from 2005 to 2010. Spatial analysis of data enables identification of similarities and differences between voivodeships in a given period. Testing of hypothesis concerning spatial autocorrelation was carried out using tools of spatial statistics. This paper's subject matter concentrates on pointing towards the direction and extent of changes illustrated with an example of analysis investigating the number of blood donations per hospital bed in wards with high demand on blood and its components. The number of blood donors per 1000 residents in 18 - 65 age was also analysed.Krwiodawstwo jest sposobem pozyskiwania krwi i jej składników od osób zdrowych na rzecz anonimowych osób, których leczenie jest uwarunkowane podaniem właściwej krwi w odpowiednim czasie oraz ilości. Jako akcja społeczna uwarunkowana jest od wielu czynników, będących przedmiotem kształtowania oraz badania. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie dynamiki zmian zależności przestrzennej w zakresie poziomu rozwoju krwiodawstwa w Polsce w latach 2005 - 2010. Analiza przestrzenna danych umożliwia określenie podobieństw i różnic między województwami w badanym okresie. Za pomocą narzędzi statystyki przestrzennej została zweryfikowana hipoteza o występowaniu autokorelacji przestrzennej. Przedmiotem opracowania jest wskazanie kierunku oraz zakresu zmian na przykładzie analizy zróżnicowania liczby donacji krwi przypadającej na łóżko szpitalne w oddziałach o wysokim zapotrzebowaniu na krew i jej składniki oraz liczby dawców przypadających na 1000 mieszkańców w wieku 18 -65

A Romance for the New Age: Mikko Makela’s "A Moment in the Reeds" (2017). Race, Sex and Politics

"In the woodiness of rural Finland, to see another human being might already be quite a feat; to stumble upon a gay architect from Syria – forced by circumstances to earn a living in a capacity far below his talents, making out with a Finnish student just arrived from Paris – surely beats that by a tenfold at least. And yet, it is around this trope that the Finland-born, London-based director Mikko Makela builds his first feature film. Makela’s 2017 debut touches upon questions of an individual’s identity and sexuality at a time when events like the 2015 immigrant crisis or the recent economic struggle of old Western democracies come intimately close and spawn a variety of hitherto largely ignored conflicts and encounters. By linking global histories with local, small-scale dramas, Makela offers a story which moves and angers, shames and excites, unsettles and promises hope." (fragm.

Pisarz, wizjoner, filozof : myśl Hermana Melville'a w konteście zachodniej kultury dyskursu

Recenzja książki: Paweł Jędrzejko, Płynność i egzystencja. Doświadczenie lądu i morza a myśl Hermana Melville’a, Sosnowiec, Katowice, Zabrze: BananaArt.Pl, Exmachina, M-Studio, 2008, 373 strony

Widmo dziejów, pułapka historii i duch postkolonializmu : niebezpieczna (post)nowoczesna triada

Postkolonializm to dzisiaj zjawisko wszechobecne, odciskające swoje piętno zarówno na wielu przejawach egzystencji jednostek, jak i całych narodów. Jednocześnie, będąc niezaprzeczalnym znakiem czasów, w jakich żyjemy, wśród całego zamętu wokół istoty ponowoczesności, czy wręcz - post-ponowoczesności - zjawisko to w rodzimych badaniach humanistycznych pozostaje w dużej mierze niezbadane i jak dotąd nieodkryte, lub odkryte tylko w małym stopniu, o czym dobitnie świadczy ubogi stan polskojęzycznej literatury tematu, czy chociażby - z przykładów bardziej przyziemnych - czerwone podkreślenie słowa przez polskojęzyczną wersję edytora tekstu Word. O tym, że brakuje terminologii, która przybliżyłaby tę gałąź współczesnej humanistyki szerszym gronom odbiorców, przekonuje się na każdym kroku niejeden polski badacz podejmujący w swojej pracy kwestie postkolonialne. Taki stan rzeczy prowadzić może wręcz do swoistego „ostracyzmu” naukowego postkolonializmu, znacznie utrudniając penetrację rodzimej humanistyki przez idee i koncepcje postkolonialne, mocno zakotwiczone już w curriculach zagranicznych ośrodków akademickich, nie tylko w instytutach anglistycznych (Fragment tekstu)

Pionierzy zimowej pogoni za słońcem - George Sand i Fryderyk Chopin w Valldemossie

Gdy w listopadzie 1838 roku George Sand, dwoje jej dzieci i podupadający na zdrowiu Chopin zawitali do portu w Palmie, wydawać by się mogło, że trafili do raju – lub przynajmniej zakpili z paryskiej pluchy, z powodzeniem uciekając od późnojesiennej szarości. Rzeczywistość szybko jednak okazała się odległa od oczekiwanego ideału, a paryscy podróżnicy musieli mierzyć się nie tylko z nieprzychylnymi warunkami bytowo-pogodowymi, ale i z wrogim nastawieniem mieszkańców wyspy. George Sand nie pozostała im dłużna i wkrótce po powrocie z i tak skróconego pobytu na Majorce opublikowała „Zimę na Majorce”, gdzie daje upust swoim negatywnym emocjom i, nie przebierając w słowach, opisuje Majorkańczyków jako „małpy”, „dzikusów” i „barbarzyńców”. W niniejszym artykule zamierzam przyjrzeć się „Zimie na Majorce” w kontekście dzisiejszej turystyki i coraz bardziej popularnych zimowych ucieczek w cieplejsze rejony, przyjmując, że rzeczywiście Sand i Chopin odegrali pionierską rolę w rozwoju tego trendu. Nie skupię się jednak bezpośrednio na przygodach i doświadczeniach obojga artystów, proponując w zamian ostrożną analizę zjawiska, które ilustruje skomplikowaną naturę współczesnej turystyki i związanego z nią przemysłu „wakacyjno-podróżniczego”. Opierając się na współczesnych dyskursach podróżniczych, a także teorii wyparcia i abjektyfikacji spróbuję przedstawić i zbadać mechanizmy, które z nasiąkniętego żalem i rozczarowaniem tekstu Sand stworzyły „labour of love” i swoisty hołd dla Majorki, a jednocześnie – strategiczne narzędzie biznesowe o niesłabnącym działaniu

Building up steam : gaze, gateways, and gays in Ferzan Özpetek's Hamam

In the present article, I wish to concentrate on what may be called “transgressive border-crossings” engaged in by the protagonists of Ferzan Özpetek’s Hamam in two poignant instances of “hamam spying”, which – though effected in different configurations, for different purposes, and with drastically different consequences – introduce positions of “uninitiated” novices kept outside looking in. What I intend to engage with is Istanbul as a “third space”; a liminal space looming as a challenge to the individual, instilling fear as much as unleashing temptation and a faint promise or threat of finding out and being found out, of revealing, taking in, laying bare, getting laid, getting lost. By looking at Francesco and Mehmet looking (from above) at unsuspecting women in the bagno, and Marta looking (from below) at Francesco and Mehmet looking at one another in the shelter of Francesco’s originally unwanted inherited hamam, I wish to investigate the implications of reversing the male gaze in what may seem as downright “queering” the hamam but what might just as well turn out to be a decolonisation of the space and an attempt at reclaiming it

Between ‘the me that leaves and the me that returns' : Gertrude Bell’s Persian Gateways and Walls

Persian Pictures, Gertrude Bell’s first published collection, differs substantially from her later works; critics have accused it of sentimentality, lack of substance – a mere ‘folly’ incommensurable with Bell’s later writings. In the present article, I intend to advocate for Bell, though, proposing to see the supposed faults of Persian Pictures as the work’s greatest strengths which in fact reveal the author’s other, more lyrical and less ‘business-like’, side. With special emphasis placed on the concept of gateways and walls I will attempt to shed light on how, by traversing and/or transgressing borders of various types and putting herself to a series of identity-forming tests, Persian Pictures – to the contemporary reader – offer insight into the broader apparatus of British (and Western) colonialism. By linking each of the selected essays with one of John Frederick Lewis’s orientalist paintings, I hope to further strengthen my argument that aspects of Persian Pictures, originally seen as the work’s weaknesses, have the potential to actually enrich discussions of Western mis/representations of the Orient, without compromising its author, and should thus be approached as instances of powerful and vivid responses to the ‘shock of the new,’ as experienced by Gertrude Bell – and, in fact, many other travellers, male and female alike, who ventured into these realms