Проценка на состојбата со физичката средина во основните училишта во Република Северна Македонија

It is important for the health of the children who go to primary school to have clean drinking water, appropriate toilets, healthy food available  for all and a safe place to learn and play within the school. The aim of this paper was to assess the physical environment of the primary schools across the country, taking into account the current situation of the schools and the priorities they have for improving the school physical environment. Material and methods: Home and foreign literature deposited in PubMed, Scopus and other scientific basses was used. A cross-sectional study covering 320 primary schools in RNM was conducted. The data were collected using the Rapid Assessment Tool, and they were statistically analyzed using the SPSS software package, version 22.0 for Windows (SPSS, Chicago, IL, USA). Qualitative analysis was performed by determining coefficients of relationships, proportions, and rates. Quantitative series were analyzed using central tendency measures as well as dispersion measures. Results: The current situation was rated as the best (75.31%) by the statement - "All buildings of the school maintain a pleasant temperature, lighting and ventilation". The lowest rated (36.56%) was the current status statement - "School canteen, store and appliances offer healthy food and drink at reasonable prices." Priority (83.44%) was the statement - "School buildings are tailored to students, they are safe, clean and promote hygiene for all students". We can see that better conditions in terms of physical environment are observed among students who attend classes in Macedonian language or are multiethnical, compared to students who attend classes in Albanian language, as well as that the urban schools compared to village schools have better conditions for work. Although the situation in the Southwest region is among the worst at the moment, the schools in this region are still striving to improve. Conclusion: According to the current situation, there is a lack of school canteens, shops and appliances near the schools that would offer healthy food and drinks. The highest priority is for school facilities to be adapted to students, to be safe, clean and to promote hygiene for all students and school staff.Важно за здравјето на  децата кои одат во основно училиште е во рамките на училиштето да имаат чиста вода за пиење, соодветни тоалети, здрава храна достапна за сите и безбедно место за учење и играње. Целта на трудот  беше да се направи проценка на состојбата со физичката средина во основните училишта низ целата Република според увидот во моменталната ситуација во училиштата и приоритетите коишто тие ги имаат за унапредување на училишната физичка средина. Материјал и методи: Беше користена богата домашна и странска литература достапна преку научните бази PubMed, Scopus и други. Се пристапи кон спроведување на студија на пресек со која беа опфатени 320 основни училишта во РСМ. Податоците беа собрани преку користење на алатката за брза проценка, а беа статистички обработени со користење на софтверскиот пакет SPSS, верзија 22.0 за Windows (SPSS, Chicago, IL, USA). Анализата на квалитативните серии беше правена преку одредување на коефициент на односи, пропорции и стапки. Квантитативните серии беа анализирани со употреба на мерките на централна тенденција како и со мерките на дисперзија. Резултати: Моменталната состојба беше оценета како најдобра (75,31%) според тврдењето – „Во сите згради од училиштето се одржува пријатна температура, осветлување и проветреност“. Најслабо оценета (36,56%) моментална состојба за тврдењето – „Училишната менза, продавницата и апаратите нудат храна и пијалак кои се здрави, по соодветни цени“. Најприоритетно (83,44%) беше тврдењето – „Училишните објекти се прилагодени на учениците, тие се безбедни, чисти и промовираат хигиена за сите ученици“. Подобри услови во однос на физичката средина се забележуваат кај учениците коишто слушаат настава на македонски јазик или во повеќејазичните паралелки, за разлика од учениците коишто следат настава на албански јазик, како и тоа дека градските училишта во споредба со селските имаат подобри услови за работа. Иако во моментот ситуацијата во Југозападниот регион е меѓу најлошите, сепак училиштата од овој регион најмногу се стремат кон унапредување. Заклучок: Според моменталната состојба се увиде дека недостасуваат училишни мензи, продавници и апарати во близина на училиштата кои би понудиле здрава храна и пијалаци. Највисок приоритет е училишните објекти да бидат приспособени на потребите на учениците, да бидат безбедни, чисти и да промовираат хигиена за сите ученици и училишниот персонал

The Role of Metabolic Syndrome in the Development and Progression of Chronic Renal Failure

Метаболичкиот Ñиндром Ñтанува Ñе поголем здравÑтвен проблем во Ñветот, како во земјите во развој така и во виÑоко развиените земји. Познато е дека компонентите на метаболичкиот Ñиндром (обезноÑÑ‚, хипертензија, хиперлипидемија и инÑулинÑка резиÑтенција) ја зголемуваат инциденцата, а Ñо тоа и морбидитетот и морталитетот на кардиоваÑкуларните заболувања. ПоÑтојат Ñтудии кои укажуваат и на аÑоцијација на метаболичкиот Ñиндром Ñо развојот и прогреÑијата на хроничната бубрежна болеÑÑ‚. Корелацијата на поединечните ентитети на метаболичкиот Ñиндром како што е хипертензијата и инÑулинÑката резиÑтенција Ñо поÑледователен развој на тип 2 Ð´Ð¸Ñ˜Ð°Ð±ÐµÑ‚ÐµÑ Ð¼ÐµÐ»Ð¸Ñ‚ÑƒÑ, Ñо развојот на хроничната бубрежна ÑлабоÑÑ‚ е добро позната, но Ñеуште има дилеми и Ñе диÑкутира за ефектот на метаболичкиот Ñиндром како целина врз нарушувањето на бубрежната функција. Во можните механизми кои ја оштетуваат бубрежната функција Ñе вбројуваат инÑулинÑката резиÑтенција и окÑидативниот ÑтреÑ, микроваÑкуларното оштетување и иÑхемја на бубрезите.Целта на овој прегледен труд е да Ñе ÑиÑтематизираат податоците добиени од Ñтудиите кои укажуваат на поврзаноÑÑ‚ на овие две патолошки ÑоÑтојби за подобро да Ñе разбере како компонентите на метаболичкиот Ñиндром влијаат на прогреÑијата на хроничната бубрежна болеÑÑ‚, намалувањето на гломеруларната филтрациона рата и патофизиолошките промени на бубрезите аÑоцирани Ñо метаболички Ñиндром.Во трудот Ñе опфатени понови Ñознанија и наоди и нивна примена во третманот на метаболичкиот Ñиндром аÑоциран Ñо ХББ што вклучува редукција на телеÑна тежина, промена на животниот Ñтил Ñо Ñоодветно модифицирана диета и физичка активноÑÑ‚.The metabolic syndrome has become an increasing health problem in the world, both, in developing and in developed countries. It is well known that the metabolic syndrome components (obesity, hypertension, hyperlipidemia and insulin resistance) increases the incidence and therefore the morbidity and mortality caused by cardiovascular diseases. There are studies that also suggest the association between the metabolic syndrome and the development and progression of chronic renal disease. The correlation between the single entities of the metabolic syndrome such as hypertension and insulin resistance in the development of chronic renal failure is well known, but there are still dilemmas and discussions about the effect of the complete metabolic syndrome in the renal function impairment. The possible renal function damaging mechanisms includes insulin resistance, oxidative stress, microvascular damage and ischemia of the kidneys.The aim of this article is to systematize the data collected from studies that suggest association of these two pathological conditions, to better understanding how the components of the metabolic syndrome affect the progression of chronic renal disease, the reduction in the glomerular filtration rate and the renal patophysiological changes.The present article comprises recent information and findings and their application in the treatment of metabolic syndrome associated with CKD including reduction of body weight, lifestyle change with a modified diet and adequate physical activity

3D ultrastructural organisation of calcium release units in the avian sarcoplasmic reticulum

Excitation-contraction coupling in vertebrate hearts is underpinned by calcium (Ca2+) release from Ca2+ release units (CRUs). CRUs are formed by clusters of channels called ryanodine receptors on the sarcoplasmic reticulum (SR) within the cardiomyocyte. Distances between CRUs influence the diffusion of Ca2+, thus influencing the rate and strength of excitation-contraction coupling. Avian myocytes lack T-tubules, thus Ca2+ from surface CRUs (peripheral couplings, PCs), must diffuse to internal CRU sites of the corbular SR (cSR) during centripetal propagation. Despite this, avian hearts achieve higher contractile rates and develop greater contractile strength than many mammalian hearts, which have T-tubules to provide simultaneous activation of the Ca2+ signal through the myocyte. We used 3D electron tomography to test the hypothesis that the intracellular distribution of CRUs in the avian heart permits faster and stronger contractions despite the absence T-tubules. Nearest edge-edge distances between PCs and cSR, and geometric information including surface area and volumes of individual cSR, were obtained for each cardiac chamber of the White Leghorn chicken. Computational modelling was then used to establish a relationship between CRUs distances and cell activation time in the avian heart. Our data suggest that cSR clustered close together along the Z-line is vital for rapid propagation of the Ca2+ signal from the cell periphery to the cell centre which would aid in the strong and fast contractions of the avian heart

Electrical and Contractile Properties of the Heart Ventricle in Response to Ambient Temperature Changes in Frog Rana temporaria

The aim of the study was to investigate the dynamics of change in the intraventricular pressure, depolarization and repolarization processes on the ventricular epicardium (VE) in Rana temporaria in response to a rise in ambient temperature. By methods of catheterization and electrophysiological mapping the dynamics of the intraventricular pressure change, the processes of depolarization and repolarization on the epicardium of the heart ventricle in adult frogs in a temperature range from 10°C to 20°C were studied. We found that the rise in body temperature by 10°C led to increase of the maximal systolic ventricular pressure (MSVP), maximal value of the MSVP derivative and maximal rate of MSVP decline but to a decrease in dispersion of depolarization time and durations of activation-recovery intervals on the ventral and dorsal sides of VE. The role of the electrical inhomogeneity of the myocardium was shown to be a modulator performing fine adjustment to factors in the external environment of the organism

Swelling and Degradation of Calcium-Pectic Gel Particles Made of Pectins of Silene vulgaris and Lemna minor Сallus Cultures at Different Concentrations of Pectinase in an Artificial Colon Environment

Spherical calcium-pectic gel particles (CaPGPs) were obtained from pectins of callus cultures (CC) of campion Silene vulgaris (silenan) and duckweed Lemna minor (lemnan), as well as from commercial apple and citrus pectins by the method of ionotropic gelation. We studied the morphological characteristics of the obtained gel particles and found that the largest gel particles were formed from citrus pectin (CP), and the densest gel particles were formed from lemnan pectin (LP). The swelling and degradation of CaPGPs were comparatively evaluated by incubation in a simulated gastrointestinal environment. The swelling and degradation of CaPGPs formed from pectins of the silenan and lemnan callus cultures were studied at different concentrations of pectinase (0.4, 0.8 and 1.7 mg/ml) in the simulated fluid of the colon. It has been established that the CaPGPs obtained from lemnan are more resistant to degradation in the simulated colon fluid than CaPGP obtained from silenan. It was shown that the concentration of pectinase in the simulated fluid of the colon and the type of pectin affect the degradability of CaPGPs formed on the basis of pectins of callus cultures