Things that approach us : "Anaglify" by Krystyna Miłobędzka

The article is focused on the early poetry of Krystyna Miłobędzka viewed from the perspective of the so-called turn towards the things context known from the literary and anthropological studies. The prose poems from Miłobędzka’s debut called Anaglify are chosen for analysis and interpretation. The author discusses the most crucial elements of the background of the texts: the circumstances of Miłobędzka’s debut, consequences of the events of 1956 and the turn towards ordinary things and daily life in the Polish poetry of 1960s. Miłobędzka’s attitude to the material world is presented in the light of the beginnings of modernism (C.K. Norwid) and the postwar poetry concerned with the "life" of objects (M. Białoszewski, Z. Herbert, T. Różewicz). The poetic contemplation of the world of things in Anaglify is confronted with the late philosophy of Martin Heidegger, especially his considerations about the Tool-Being and Thing. Miłobędzka explores the relations between humans and objects, taking the non-anthropocentric perspective and trying to capture the essence of their and our being-in-the-world. In her poetic vision, the thing seems to be released from the obligation to be ready-to-hand and reveals its individual dimension of "being"

Traktatowo i polemicznie - Witold Wirpsza wobec Czesława Miłosza

Artykuł śledzi fenomen recepcji Traktatu moralnego (1948) Czesława Miłosza. Popularność tekstu, w ocenie autora szkicu, nie idzie w parze z jego zrozumieniem. Od pierwszych chwil obecności dzieła w świadomości literackiej dominowało domniemanie oczywistości jego przesłania, a miejsce interpretacji zajmowało cytowanie fragmentów poematu. Na tle omawianych świadectw recepcji najbardziej oryginalnym przykładem poważnego zainteresowania się poematem Miłosza pozostaje Traktat polemiczny Witolda Wirpszy. Opublikowany wpierw w „Twórczości” w maju 1949 roku, niemal dokładnie w rok po ogłoszeniu Traktatu Miłosza, a następnie przedrukowywany w zbiorze pt. Polemiki i pieśni w roku 1951, a także w Poematach i wierszach wybranych z roku 1956. Trzy wymienione edycje wraz z kilkoma recenzjami prasowymi z tomu Wirpszy stanowiły swoisty wehikuł dla nieobecnego tekstu Miłosza i spełniły rolę zastępczej recepcji Traktatu moralnego. A jednak po latach gest Wirpszy oceniany jest bardzo surowo. Tymczasem, jak demonstruje szkic, na tle wielu komentarzy, dopowiedzeń i użyć Traktatu moralnego poetycka polemika Wirpszy, choć osadzona w socrealistycznym pejzażu, jako jedyna respektuje poetycki wymiar Miłoszowego dzieła. Interpretacja poematu przedstawiona wierszem demonstruje w postaci skondensowanej zagadkowość tekstu Miłosza i pozwala przez to zrozumieć także późniejsze niepowodzenia krytyczne z odczytywaniem sensów poematu Miłosza

Polscy pisarze wobec faszyzmu

Faszyzm wedle sławnej formuły wybitnego niemieckiego badacza Ernsta Noltego był wydarzeniem epokowym i naznaczył cały wiek XX. Był popularny także wśród pisarzy i to często bardzo wybitnych, że przypomnę Marinettiego, Malapartego, Pounda, Jüngera, Céline’a, Drieu La Rochelle’a, Benna, Heideggera, Brasillacha… Na temat ich związków z faszyzmem powstały na Zachodzie już setki, jeśli nie tysiące, prac, a ich liczba zderza się z nieobecnością podobnych studiów w naszym literaturoznawstwie. Tym większe zainteresowanie musi budzić obszerna książka Pawła Sobczaka. [...] Autorowi chodzi nie tylko o to, jak widzieli polscy pisarze hitleryzm i III Rzeszę, ale także jak postrzegali faszyzm włoski i Włochy Mussoliniego. Pawła Sobczaka interesuje też to, jak polscy pisarze wyobrażali sobie faszyzm jako taki, czy potrafili rozpoznać modernistyczny i totalitarny charakter doktryny faszystowskiej i na ile sami faszyzmowi lub „ideologiom faszyzującym” się poddawali, a na ile się im opierali. Obszerna, erudycyjna, wnikliwa, ambitnie i oryginalnie pomyślana książka Pana Sobczaka niewątpliwie zasługuje na uwagę czytelników. Podziw budzi jej interdyscyplinarny charakter, swoboda, z jaką snuje swą opowieść autor, zdradzając talent dobrego eseisty. […] Interesujące są też komparatystyczne ambicje autora, przywołującego konteksty nie tylko niemieckie czy włoskie, dość oczywiste w pracy o podobnej tematyce, ale też te mniej oczywiste i znane, a więc francuskie i rumuńskie. […] Powstała w ten sposób praca oryginalna, ważna, ciekawa, która zainteresuje badaczy kultury polskiej XX wieku, ale też która ze względu na temat i literacki talent autora ma szansę trafić do szerszego grona czytelników

Wirpsza wielokrotnie

The book undertakes an attempt of interpretation and reinterpretation of poetry by Witold Wirpsza – one of the most outstanding poets of the XX th C. The assumption of the interpretation is complementing of former critical settlements by new, important issues describing Wirpsza`s output and the proposal of their new hierarchy. The book is composed of three main parts. In the first part of the paper entitled Wirpsza repeatedly author present the common schema of perception of this poetry. The second part of the book includes interpretations of the poetic works by Witold Wirpsza: Traktat polemiczny (Polemical Treatise), Komentarze do fotografii The Family of Man (Commentaries on Photos The Family of Man), Traktat skłamany (Lied Treatise), Faeton (Faeton), Nowy podręcznik wydajnego zażywania narkotyków (The New Handbook efficient use of drugs ), Sens Fortynbrasa (The Sense of Fortinbras), Samobójcom (To the Suicides), Melancolia I (Melancholy I), Liturgia (Liturgy). The last part of the book refers to Witold Wirpsza`s essay Polaku, kim jesteś? (Pole, Who Are You?) which is a multidimensional cultural analysis of the phenomenon of Polishness, showing the origins and results of national myths. Forty years after the book`s publication the question posed in the title continues to provoke discussions, despite different political and economic conditions,Minister Kultury i Dziedzictwa NarodowegoB. M.: Zmarł Witold Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 1985, nr 39.Baczewski M. K. E.: Gwiazda Hamlet. W: t e g o ż: Była sobie książka. Mikołów 2011.Baczewski M. K. E.: Witold Wirpsza: eseista rasowy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Balbus S.: Między stylami. Kraków 1996.Balcerzan E.: Gra znaczeń, gra postaw. „Odra” 1966, nr 4.Balcerzan E.: Oprócz głosu. Warszawa 1971.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1965. Cz. 2. Ideologie artystyczne. Warszawa 1988.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1968. Warszawa 1998.Balcerzan E.: Rzeczywistość zaatakowana. „Nurt” 1965, nr 8.Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki. Poznań 2011.Balcerzan E.: Wiersze niewszystkie. Mikołów 2009.Rogoziński J.: Komentarze do Wirpszy. „Współczesność” 1963, nr 22.Rogoziński J.: Słownik polskich pisarzy współczesnych. Witold Wirpsza. „Tygodnik Kulturalny” 1965, nr 11.Romanowski W.: Słowa na pozycji. „Sztandar Młodych” 1951, nr 59 (9.03.1951).Siwczyk K.: Dzielność Wirpszy. „Gazeta Wyborcza” 2007, nr 289 (11 grudnia).Barańczak S.: Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych. Wrocław 1971.Słonkowski J.: Paszkwil obsesjonisty. „Tygodnik Kulturalny” 1972, nr 33.Słucki A.: Od „Sonaty” do „Drugiego oporu”. „Twórczość” 1966, nr 1.Słucki A.: Poeta moralnego porządku. „Twórczość” 1957, nr 2.Sobolewska J.: Gra w Wirpszę. „Nowe Książki” 2006, nr 2.Sokół L.: Konstruuję, więc jestem. „Poezja” 1967, nr 8.Chojnowski Z.: Witold Wirpsza – ktoś więcej niż „lingwista”. „Pogranicza” 2005, nr 4.Suchanek J.: Notatki spóźnionego czytelnika o książce Witolda Wirpszy „Polaku, kim jesteś?”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Szaruga L.: Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Wrocław 1993.Śliwiński P.: Horror poeticus. Wrocław 2012.Śliwiński P.: Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej. Kraków 2002.Śliwiński P.: Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Warszawa 2007.Barańczak S.: Oczy Lizawiety Prokofiewny. „Odra” 1971, nr 6.Śpiewak J.: [rec. Polemiki i Pieśni]. „Twórczość” 1951, nr 5.Świeściak A.: Cząstkowa próba na temat „Cząstkowej próby o człowieku”. „FA – art.” 2006, nr 1-2.Świeściak A.: Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001-2010). Mikołów 2010.Świrek A.: W kręgu współczesnej poezji lingwistycznej. Zielona Góra 1985.Chojnowski Z.: Wizja człowieka, wizja kultury. O poezji Witolda Wirpszy w latach 60-tych. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Trznadel J.: [rec. List do żony]. „Twórczość” 1954, nr 8.Trznadel J.: Hańba domowa. Warszawa 1996.Trznadel J.: Mit poetycki o micie. „Nowa Kultura” 1961, nr 12, s. 2.Wandowski W.: Liebe Herr Witold. „Fakty i Myśli” 1972, nr 18.Wiedemann A.: Księżyc nad Alabamą. „Odra” 1996, nr 9.Wiedemann A.: Witold Wirpsza – poeta trzydziestoletni. „FA – art.” 1998, nr 1-2.Barańczak S.: Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: wprowadzenie w prywatną teorię gatunków. Londyn 1995.Wilkoń T.: Polska poezja socrealistyczna w latach 1949-1955. Gliwice 1992.Winiarski J.: Wirpsza. W: www.literaturajestsexy.plWitan J.: Wśród poetów. „Nowe Książki” 1967, nr 8.Cieślak-Sokołowski T.: Moment lingwistyczny. O wczesnym pisarstwie Ryszarda Krynickiego i Stanisława Barańczaka. Kraków 2011.Wojdowski B.: Cztery sprawdziany realizmu. „Życie Literackie” 1953, nr 35.Woroszylski W.: Imiennik. „Kultura” (Paryż) 1986, nr 1-2.Woźniak–Łabieniec M.: Obecny nieobecny. Krajowa recepcja Czesława Miłosza w krytyce literackiej lat pięćdziesiątych. Łódź 2012.Wyka M.: Poeta – filozof. „Życie Literackie” 1967, nr 34.Zalewski C.: Znaleziska, wystawy, kolekcje. Projekt antropologii estetycznej w utworach Stanisława Czycza, Witolda Wirpszy i Jacka Dehnela. „Ruch Literacki” 2010, nr 2.Zieliński J.: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin 1990.Żabicki Z.: O Faetonie. „Opcje” nr 4, 1998.Barańczak S.: „Pisane w karnawale”. „Nurt” 1967, nr 6.Żabicki Z.: Pochwała nieporządku. „Miesięcznik Literacki” 1966, nr 2.Barańczak S.: Śledztwo w sprawie Boga. „Kultura” 1985, nr 7-8.Czapliński P., Śliwiński P.: Literatura polska 1976-1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków 1999, s. 97.Barańczak S.: Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta. Londyn 1984.Beylin P.: Don Juan, czyli o czytaniu poezji. „Przegląd Kulturalny” 1960, nr 48.Beylin P.: Dziennik lektury. „Polityka” 1966, nr 6.Bieńkowski Z.: Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i niepoezji. Warszawa 1993.Bieńkowski Z.: Jedna myśl Peipera. „Kultura” 1965, nr 47.Biernacka B.: Przejażdżka na Pegazie. „Nowe Książki” 1960, nr 22.Błoński J.: Dwaj poeci. „Twórczość” 1950, z. 3.Błoński J.: Kłopoty „konceptysty”. Życie Literackie” 1953, nr 2.Błoński J.: U poetów. „Życie Literackie” 1951, nr 20 (28.10.1951).Bocheński J.: Polaku, kim jesteś? Witold Wirpsza i polskie mity. „Gazeta Wyborcza” 2010, nr 147 (26-27 czerwca).Czernik S.: Polemiki i pieśni. „Ilustrowany Kurier Polski” 1951, nr 138 (20.05. 1951).Bocheński J.: Próba opisu „Kreatora”. „Dialog” 1962, nr 6.Bocian M.: Z upadku do światła. „Metafora” 1995, nr 18/19.Byliniak M.: Krytyka obrazu w poezji i eseistyce Witolda Wirpszy. „Twórczość” 2009, nr 8.Byliniak M.: Półtora poematu. „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 12.Chojnowski Z.: „Apoteoza tańca” Witolda Wirpszy, czyli ćwiczenie się w wolności. „Odra” 2006, nr 7-8.Chojnowski Z.: „Bawić się niedorzecznościami”. O twórczości poetyckiej Witolda Wirpszy po roku 1968. „Odra” 1995, nr 11.Chojnowski Z.: Ku Tajemnicy. Szkice o poezji po 1956 roku. Olsztyn 2003.Chojnowski Z.: Podręcznik odtruwania języka i ludzkich wnętrz. „Nowy Nurt” 1996.Chojnowski Z.: Raje i apokalipsy. Studia i szkice o literaturze dwudziestowiecznej. Olsztyn 2011.Chojnowski Z.: Szyfry religijne poezji Witolda Wirpszy. „Przegląd Powszechny” 2006, nr 7-8.Czerwiakowska E.: Powrót „rymopisa czasu nie-swego”. „Kultura” (Paryż) 1996, nr 9.Chojnowski Z.: Walka z utopiami, czyli próba przedstawienia „nierzeczywistości”. „Pogranicza” 2006, nr 2.Drawicz A.: Od starego ku nowemu. „Wieś” 1952, nr 9.Drewnowski T.: Literatura polska 1944-1989. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style. Kraków 2004.Drzewucki J.: Każde słowo jest zrozumiałe. „Rzeczpospolita” 2007, nr 53 (3 marca).Dyskusja o awangardzie. [E. Balcerzan, Z. Bieńkowski, B. Drozdowski, K. Frejdlich, K. Gąsiorowski, A. Gronczewski, A. Konkowski, A. Lam, W. P. Szymański „Poezja” 1972, nr 9.Matuszewski R.: W poszukiwaniu trudnej prostoty. „Nowa Kultura” 1951, nr 25.Gajewski J.: Poza zasięgiem cenzury. Materiały do bibliografii druków zwartych wydanych poza zasięgiem cenzury. 1982-1986. Kraków 1988.Gleń A.: Językowy eksces. O „Urwanym śladzie” Jacka Gutorowa. „Teksty Drugie” 2007, nr 6.Grądziel–Wójcik J.: „Co w zapisie?”. Autorefleksje poetyckie Witolda Wirpszy. W: Śladami człowieka książkowego. Studia o literaturze polskiej XX wieku. Red. T. Mizerkiewicz. Poznań 1997.Grądziel–Wójcik J.: Mowa modlitwy. O „wierszach osobnych” Witolda Wirpszy. W: Język religijny dawniej i dziś II. Red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski. Poznań 2005.Grądziel–Wójcik J.: Poezja jako teoria poezji. Na przykładzie twórczości Witolda Wirpszy. Poznań 2001.Grądziel–Wójcik J.: Przestrzeń porównań. Szkice o polskiej poezji współczesnej. Poznań 2010.Grądziel–Wójcik J.: Witolda Wirpszy kształt chmury. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Gutorow J.: Dziesięć przykazań dla przyszłego czytelnika książek Witolda Wirpszy. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XII (XXXII). Poznań 2005.Gutorow J.: Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Karpowicza, Różewicza i Sosnowskiego. Wrocław 2007.Gutorow J.: Wielki Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 44.Ludziński M.: Polemiki i pieśni. „Kurier Codzienny” 1951, nr 236 (4.09.1951).Gutorow J.: Wokół „Faetona”. Notatki. „FA – art.” 2006, nr 3.Herdegen L.: Poeci dobrzy i różni. III. „Wieś” 1951, nr 47.Jagusiak A.: Wędrówka po intymnych przestrzeniach człowieczeństwa. Poezja Witolda Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 21-22, 2007.Jagusiak A.: Ze śmiercią we włosach… Poezja Witolda Wirpszy. W: Zamieranie. Interpretacje. Red. G. Olszański, D. Pawelec. Katowice 2007.Jankowicz G.: Wirpsza i poetyka spojrzenia. W: W. Wirpsza: Komentarze do fotografii The Family of Man. Mikołów 2010.Jankowicz G.: Znaczenie gry. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Jaskuła Z.: Kilka pytań Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.JaworskaA.: O „Komentarzach do fotografii The Family of Man”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Kaliściak T.: Rodzina ludzka bawi się w zdjęcia, czyli pasożyt na wystawie. W: www.artpapier.comKałuża A.: Herbert i Wirpsza – poeci ciężkości. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Michałowski P.: Historiozofia pod prysznicem. „Polonistyka” 2006, nr 10.Kałuża A.: Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej. Kraków 2008.Karpowicz T.: Homo viator w polskiej poezji współczesnej. W: Literatura polska na obczyźnie. T V. Red. J. Bujnowski. Londyn 1988.Kazberuk A.: Herr Wirpsza odsłania twarz. „Barwy” 1972, nr 7.Kierc B.: Coś między szczelinami. „Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze” 2005, nr 4.Kierc B.: Szkalowanie murzyńskich wioślarzy. www.biuroliterackie.pl (2004-05-07).Kluba A.: Poetyki lingwistyczne. „Przestrzenie Teorii” 2005, nr 5.Konwerski K.: A kim Ty jesteś… „Prawo i życie” 1972, nr 13.Krynicki R.: Czy istnieje już poezja lingwistyczna? „Poezja” 1971, nr 12.Kuncewicz P.: Wirpsza i pozostali. „Przegląd Tygodniowy” 1986, nr 7.Kwiatkowski J.: Poeta moralny. „Życie Literackie” 1956, nr 20.Michałowski P.: Ponad alchemią słowa. „Literatura” 1996, nr 5.Kwiatkowski J.: Poezja infernalna. „Życie Literackie” 1963, nr 16.Kwiatkowski J.: Szyfry. „Życie Literackie” 1956, nr 26.Kwiatkowski J.: W tej grze można wiele przegrać. „Życie Literackie” 1966, nr 33.Ligęza W.: Jerozolima i Babilon. Miasta poetów emigracyjnych. Kraków 1998.Lipski J. J.: Autotematyzm, ekspresja i koncept. „Twórczość” 1967, nr 12.Lipski J. J.: Jeszcze raz na tropie mitu Don Juana – Fausta. „Twórczość” 1960, nr 11.Lipski J. J.: Pamiętnik z okresu dojrzewania. „Twórczość” 1963, nr 6.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 1. Warszawa 1984.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Warszawa 1985.Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Red. A. Hutnikiewicz, A. Lam. Warszawa 2000.Michałowski P.: Witold Wirpsza: między alchemią a akademią. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XIII (XXXIII). Poznań 2006.Lisiecka A.: Wirpsza, czyli granice eksperymentu. „Życie Literackie” 1962, nr 36.Listy Witolda Wirpszy do Zbigniewa Chojnowskiego. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Lubelski L.: Pytania Wirpszy, 40 lat później. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939-1980. Red. B. Klimaszewski. Warszawa 1992.Marszałek R.: Eksperyment Wirpszy. „Nowe Książki” 1965, nr 9.Marx J.: Hodowla człowieczeństwa przez masturbację hodowców. „Kultura” (Warszawa) 1989, nr 17.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1962. Warszawa 1964.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1965. Warszawa 1967.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1966. Warszawa 1968.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1968. Warszawa 1970.Międzyrzecki A.: Poezja dzisiaj. Warszawa 1964, s. 203.Matuszewski R.: Moralista ironiczny. „Życie Literackie” 1966, nr 10.Morawiec E.: Przygody wątpiącego „ja”. „Współczesność” 1966, nr 24.Nyczek T.: Śladem wzruszenia. „Poezja” 1971, nr 3.Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939-1985. Antologia. Wyb. B. Drozdowski, B. Urbankowski. Łódź 1988.Pawelec D.: Antropologia fotografii. Witolda Wirpszy „Komentarze do fotografii”. W: Interpretować dalej. Najważniejsze polskie książki poetyckie z lat 1945-1989. Red. A. Świeściak, A. Kałuża. Kraków 2011.Balcerzan E.: Zuchwalstwa samoświadomości. Lublin 2005.Pawelec D.: Herbert – Wirpsza. Tekstowe spotkanie poetów i poetyk. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Pawelec D.: Intertekstualna mozaika w wierszu Witolda Wirpszy pt. „Samobójcom”. „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego. Interpretacje” 2012, nr 1.Pawelec D.: „Jak się miewasz, Polaku, w Polsce?”. Aktualność pytania Witolda Wirpszy. „Świat i Słowo” nr 2 (17), 2011.Pawelec D.: Równanie wizji. „Nowe Książki” 1996, nr 5.Pawelec D.: Sprawa Fortynbrasa. Herbert – Wirpsza. W: Dialog i spór. Zbigniew Herbert a inni poeci i eseiści. Red. J. M. Ruszar, D. Koman. Lublin 2006.Pawelec D.: Traktatowo i polemicznie – Witold Wirpsza wobec Czesława Miłosza. „Ruch Literacki” 2012, nr 3.Pawelec D.: Tropy ekfrazy. Na przykładzie utworu pt. „Melancolia I” Witolda Wirpszy. W: Kulturowe wizualizacje doświadczenia. Red. W. Bolecki, A. Dziadek. Warszawa 2010.Pawelec D.: Wirpsza i polskie mity. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Pieszczachowicz J.: Poezja skrajności. „Odra” 1971, nr 5.Pietrzak W.: Śmierć i powrót podmiotu zdekonstruowanego – „Cząstkowa próba o człowieku” Witolda Wirpszy. „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, T LIV, z. 2. Łódź 2011.Barańczak S.: Na 60-lecie Witolda Wirpszy. „Kultura” (Paryż) 1979, nr 1.Pogonowska A.: Wiersze… wiersze… „Nowe Książki” 1966, nr 1, s. 42.Poraj K.: „Uprzejmość nie jest moją wadą”. „Dziś i Jutro” 1951, nr 22 (3.06.1951).Porzęcki K. (R. Przybylski): Błogosławione niebezpieczeństwo. W: W. Wirpsza: Liturgia. Berlin 1985.Preger J.: O pewnej ciekawej drodze poetyckiej. „Nowa Kultura” 1953, nr 12.Pustkowski H.: Przestrzenie poezji. Łódź 1986.Reimann A.: Strategie oglądu „samego siebie” we własnej czaszce. „Twórczość” 2006, nr 8

Poetka i świat : studia i szkice o twórczości Wisławy Szymborskiej

Monografia poświęcona poezji Wisławy Szymborskiej składa się z dwóch części. Pierwszą z nich tworzy pięć szkiców konfrontujących dzieło Szymborskiej z tematem (auto)biografii, teoretycznym wymiarem tekstu poetyckiego i reguł jego tworzenia, z fenomenem liczby składającej nigdy niespełnioną obietnicę porządkowania chaosu ludzkiego życia, z kwestią relacji, jaka łączy (?) człowieka i świat przyrody, wreszcie z naszym uwikłaniem w egzystencjalny paradygmat początku i końca. Drugą część pracy współtworzy pięć interpretacji porównawczych, w których wierszom Szymborskiej partnerują utwory wybitnych polskich poetów: Kochanowskiego, Mickiewicza, Herberta, Miłosza, Kamieńskiej. W zestawieniu tym teksty o bogatej tradycji interpretacyjnej odsłaniają kolejne warstwy sensów, a intertekstualny dialog, jaki prowadzą, staje się dowodem ich żywej obecności w przestrzeni współczesnej kultury. Praca adresowana do szerokiego kręgu odbiorców, dla których poezja Szymborskiej stanowi przedmiot zarówno naukowej, jak i/lub prywatnej refleksji

"Dziennik Polski" w latach 1945-1970 : problematyka książki i jej upowszechniania

W 2007 r. minęła 62 rocznica narodzin „Dziennika Polskiego”, pisma, które przez pierwsze powojenne lata usiłowało pełnić rolę ogólnopolskiego dziennika i jednocześnie pisma literackiego, a które miało niebagatelny wpływ na rozwój intelektualny i kulturalny nie tylko Krakowa, ale także naszego kraju. 25 stycznia 1945 r. ukazał się pierwszy numer „Dziennika Krakowskiego”, który zapoczątkował dzieje „Dziennika Polskiego”. Od 4 lutego pismo zaczęło ukazywać się pod nową nazwą, wtedy też „Dziennik Polski” przejęła Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. Głównym celem pracy jest przedstawienie rozwoju „Dziennika Polskiego” w latach 1945-1970 i ukazanie zmian, jakie zachodziły pod wpływem sytuacji społeczno-politycznej oraz udowodnienie, że „Dziennik Polski”, niezależnie od pełnienia funkcji informacyjnej, znaczną uwagę przywiązywał do problematyki kulturalnej i oświatowej, a w jej obrębie szczególną uwagę poświęcał książce i jej upowszechnianiu. Przedmiotem badania jest 26 roczników „Dziennika Polskiego” (8122 numerów), jednakże należy w tym miejscy zaznaczyć, że w 1970 r. do badań wzięto numery od 1 stycznia do 2 kwietnia (77 numerów), co było związane z zakończeniem pełnienia funkcji redaktora naczelnego przez Mieczysława Kietę47 i stanowi pewną cezurę w dziejach gazety oraz jego dodatki tematyczne ukazujące się w latach 1945-1970. Do badań wykorzystano wszystkie numery pisma z tych lat, materiały zachowane w redakcji „Dziennika Polskiego” i w prywatnych archiwach, materiały przechowywane w Archiwum Państwowym miasta Krakowa oraz raporty Ośrodka Badań Prasoznawczych w Krakowie.W pracy wykorzystano metodę analizy zawartości prasy, elementy warsztatu historyka literatury i techniki statystyczne. Przedmiotem badania było 26 roczników „Dziennika Polskiego” i 22 jego dodatki i kolumny tematyczne. Aby opracować tak obszerny materiał do części I pracy, całość materiału przeanalizowano pod kątem jakościowej analizy zawartości,a kryterium selekcji stanowiło znaczenie poszczególnych tematów dla życia społecznopolitycznego, ponadto dokonano ilościowej analizy zawartości 8 numerów „Dziennika Krakowskiego” (w tym celu zmodyfikowano klucz kategoryzacyjny zawartości dzienników Ireny Tetelowskiej48). Do II części, poruszającej problematykę książki i jej upowszechniania, materiał został przeanalizowany w całości. Na potrzeby pracy utworzono klucz kategoryzacyjny zawierający następujące elementy: Proza na łamach, Poezja na łamach, Fraszki i utwory satyryczne na łamach, Sztuki sceniczne na łamach, Informacje o twórcach, Biblioteki i archiwa, Księgarnie i antykwariaty, Wydawnictwa, Recenzje, Informacje 0 książce, Publikacje o literaturze, Akcje, Imprezy literackie, Wystawy, Kluby literackie 1 czytelnicze, Konkursy i plebiscyty czytelnicze, Aukcje, kiermasze i targi książki, Wypowiedzi inne. Ilościowa analiza omawianych zagadnień znalazła swoje odzwierciedlenie w 20% próbie reprezentatywnej, do badania wzięto co 5 numer pisma zaczynając od numeru pierwszego, uwzględniając w nim dodatki niesamoistne takie jak: „Oświata i Wychowanie”, „Sport i Wychowanie”, „Nauka i Wiedza”, „Prawo i Życie”, „Dziennik Sportowy”, „Kolumna Młodych”, ’’Literatura i Sztuka”, „Walka”, „Kobieta w Polsce i Swiecie”, „Kolumna Młodych”, „Lajkonik”. W latach 1945-1950 przypadło do badań po 75 numerów, w 1951 r. - 71 numerów, w latach 1952-1969 po 65-66 numerów, w 1970 r. - 19 numerów. Do badań w II części pracy nie uwzględniono dodatków samoistnych wydawniczo, które zasługują na odrębne opracowanie. Praca składa się z dwóch części. Pierwsza część obejmuje dzieje „Dziennika Polskiego” w latach 1945-1970, a wprowadzeniem do niej jest rozdział „Społecznopolityczne uwarunkowania działalności prasowo-wydawniczej w latach 1945-1970”, który uzupełnia kolejny rozdział pt. „Lokalne konteksty: krakowski ośrodek wydawniczy w pierwszych latach powojennych”. W rozdziale trzecim opisano powstanie i rozwój „Dziennika Krakowskiego” (pod takim tytułem pismo ukazało się po raz pierwszy, później zmieniło nazwę na „Dziennik Polski”), omówiono w nim szczegółowo powstanie pisma, warunki pracy, skład redakcji oraz dokonano ilościowej i jakościowej analizy zawartości ośmiu numerów „Dziennika Krakowskiego”. W kolejnych rozdziałach przedstawiono rozwój i tematykę „Dziennika Polskiego” w latach 1945-1948, 1949-1956 i 1957-1970, a uwzględniono w nich m.in. zmianę tytułu pisma w 1945 r„ wysokość nakładów i cenę, skład redakcji, stałe działy i rubryki, organizowane akcje, konkursy, przeprowadzone ankiety, tematykę, a także zaprezentowano dodatki i kolumny tematyczne pisma ukazujące się w tychże latach („Akademik Krakowski”, „Dziennik Literacki”, „Dziennik Młodych”, „Dziennik Sportowy”, „Gazeta Dzieci”, „Ilustracja Polska”, „Kobieta w Polsce i Świecie”, „Kolumna Młodych”, „Kolumna studencka”, „Lajkonik”, „Literatura i Sztuka”, „Myśl Akademicka”, „Nauka i Wiedza”, „Od A do Z”, „Oświata i Wychowanie”, „Prawo i Życie”, „Problemy zdrowia fizycznego i psychicznego”, Sport i Wychowanie Fizyczne”, „Sprawy Słowiańskie”, „Walka”, „Życie Gospodarcze”, „Życie Sportowe”). Kolejny rozdział zatytułowany „"Dziennik Polski" w świetle ocen Wydziału Propagandy KW PPR i KW PZPR w Krakowie” powstał w oparciu o materiały przechowywane w Archiwum Państwowym m. Krakowa: akta Urzędu Wojewódzkiego, protokoły posiedzeń Kolegium Prasowego Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego PPR w Krakowie z lat 1946-1948, dokumenty Wydziału Propagandy KW PZPR z lat 1954- 1970 (tu między innymi wykorzystano oceny i informacje dotyczące działalności redakcji „Dziennika Polskiego”, protokoły posiedzeń Komisji Prasy, Wydawnictw KW PZPR, protokoły posiedzeń Komisji KW PZPR ds. Prasy i Wydawnictw, informacje dotyczące działalności Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, informacje dotyczące działalności POP przy redakcjach prasy, radia, TV), protokoły ingerencyjne dotyczące „Dziennika Polskiego” z lat 1960-1963, 1965-1968. W rozdziale tym przedstawiono ocenę pisma i jego niektórych dodatków, zamieszczanych artykułów, pracy redakcji, poszczególnych dziennikarzy, POP działającej przy redakcji pisma, ocenę problematyki kulturalnej, światopoglądowej i ideowej, a także zaprezentowano ingerencje cenzorskie. Podsumowującym pierwszą część pracy jest rozdział „Cóż to byłby za Kraków...”. Druga część obejmuje problematykę książki i jej upowszechniania, a wprowadzeniem do niej jest rozdział „Wybrane problemy kultury książki w Polsce w latach 1945-1970”. W kolejnym rozdziale pt. „Problemy kultury książki na łamach "Dziennika Polskiego" w latach 1945-1970 w świetle statystyki” przedstawiono analizę ilościową publikacji dotyczących książki i jej upowszechniania, wypowiedzi dziennikarskich i niedziennikarskich, a następnie analizę ilościową publikacji z podziałem na 4 główne części: Instytucje związane z książką, Problematyka książki, Upowszechnianie książki, Wypowiedzi Inne. W rozdziale zatytułowanym „Instytucje związane z książką na łamach "Dziennika Polskiego"” opisano publikacje związane z wydawnictwami, księgarniami i antykwariatami oraz bibliotekami i archiwami, następnie zaprezentowano „Problematykę książki na łamach "Dziennika Polskiego"”, a w szczególności utwory literackie zamieszczane w piśmie, recenzje, artykuły i informacje o książce, publikacje o twórcach. W rozdziale „Upowszechnianie książki na łamach "Dziennika Polskiego"” przedstawiono organizowane przez Redakcję „Dziennika Polskiego” akcje, ankiety, konkursy i plebiscyty związane z książką oraz inne formy propagowania książki takie jak aukcje, kiermasze, targi książki, wystawy, imprezy literackie, kluby literackie i czytelnicze, publikacje o literaturze. Rozdział „Wypowiedzi inne” uzupełnia tę część pracy, a kończy ją rozdział podsumowujący. Pracę zamykają aneksy, w których zamieszczono spis utworów literackich opublikowanych w latach 1945-1970 na łamach „Dziennika Polskiego” i jego dodatków niesamoistnych, bibliografia oraz indeks nazwisk i kryptonimów. Praca niniejsza nie pretenduje do miana monografii, pomimo tego, iż pierwsza część poświęcona jest powstaniu, rozwojowi i tematyce pisma. Wiele tematów jedynie zasygnalizowano. Ważnym wydaje się podjęcie kolejnych badań i zaprezentowanie w następnych pracach m.in. sylwetek redaktorów naczelnych i pozostałych pracowników pisma, ukazanie wpływu kolejnych redaktorów naczelnych na pismo i tematy w nim zamieszczane, sposobów przedstawiania ważnych wydarzeń w „Dzienniku” i porównanie ich z publikacjami dotyczącymi tych tematów w innych gazetach, dogłębne zbadanie sprawy nakładu i kolportażu „Dziennika Polskiego”. Przedmiotem badań była przede wszystkim sama gazeta i jej zawartość, jednakże w pierwszej części poszerzono część informacji, które mogą być przydatne w opracowaniu pełnej monografii pisma. Również wspomnienia, które wykorzystano do pracy -z perspektywy dnia dzisiejszego - mogłyby ulec weryfikacji. Głównym celem niniejszej pracy było udowodnienie, że „Dziennik Polski”, niezależnie od tego, iż był dziennikiem ogólnoinformacyjnym oraz niezależnie od panującej sytuacji politycznej, bardzo dużo uwagi poświęcał szeroko pojętej książce i jej upowszechnianiu, a przeprowadzone badania w pełni tę tezę potwierdzają