The book undertakes an attempt of interpretation and reinterpretation of poetry by Witold Wirpsza – one of the most outstanding poets of the XX th C. The assumption of the interpretation is complementing of former critical settlements by new, important issues describing Wirpsza`s output and the proposal of their new hierarchy. The book is composed of three main parts. In the first part of the paper entitled Wirpsza repeatedly author present the common schema of perception of this poetry. The second part of the book includes interpretations of the poetic works by Witold Wirpsza: Traktat polemiczny (Polemical Treatise), Komentarze do fotografii The Family of Man (Commentaries on Photos The Family of Man), Traktat skłamany (Lied Treatise), Faeton (Faeton), Nowy podręcznik wydajnego zażywania narkotyków (The New Handbook efficient use of drugs ), Sens Fortynbrasa (The Sense of Fortinbras), Samobójcom (To the Suicides), Melancolia I (Melancholy I), Liturgia (Liturgy). The last part of the book refers to Witold Wirpsza`s essay Polaku, kim jesteś? (Pole, Who Are You?) which is a multidimensional cultural analysis of the phenomenon of Polishness, showing the origins and results of national myths. Forty years after the book`s publication the question posed in the title continues to provoke discussions, despite different political and economic conditions,Minister Kultury i Dziedzictwa NarodowegoB. M.: Zmarł Witold Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 1985, nr 39.Baczewski M. K. E.: Gwiazda Hamlet. W: t e g o ż: Była sobie książka. Mikołów 2011.Baczewski M. K. E.: Witold Wirpsza: eseista rasowy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Balbus S.: Między stylami. Kraków 1996.Balcerzan E.: Gra znaczeń, gra postaw. „Odra” 1966, nr 4.Balcerzan E.: Oprócz głosu. Warszawa 1971.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1965. Cz. 2. Ideologie artystyczne. Warszawa 1988.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1968. Warszawa 1998.Balcerzan E.: Rzeczywistość zaatakowana. „Nurt” 1965, nr 8.Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki. Poznań 2011.Balcerzan E.: Wiersze niewszystkie. Mikołów 2009.Rogoziński J.: Komentarze do Wirpszy. „Współczesność” 1963, nr 22.Rogoziński J.: Słownik polskich pisarzy współczesnych. Witold Wirpsza. „Tygodnik Kulturalny” 1965, nr 11.Romanowski W.: Słowa na pozycji. „Sztandar Młodych” 1951, nr 59 (9.03.1951).Siwczyk K.: Dzielność Wirpszy. „Gazeta Wyborcza” 2007, nr 289 (11 grudnia).Barańczak S.: Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych. Wrocław 1971.Słonkowski J.: Paszkwil obsesjonisty. „Tygodnik Kulturalny” 1972, nr 33.Słucki A.: Od „Sonaty” do „Drugiego oporu”. „Twórczość” 1966, nr 1.Słucki A.: Poeta moralnego porządku. „Twórczość” 1957, nr 2.Sobolewska J.: Gra w Wirpszę. „Nowe Książki” 2006, nr 2.Sokół L.: Konstruuję, więc jestem. „Poezja” 1967, nr 8.Chojnowski Z.: Witold Wirpsza – ktoś więcej niż „lingwista”. „Pogranicza” 2005, nr 4.Suchanek J.: Notatki spóźnionego czytelnika o książce Witolda Wirpszy „Polaku, kim jesteś?”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Szaruga L.: Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Wrocław 1993.Śliwiński P.: Horror poeticus. Wrocław 2012.Śliwiński P.: Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej. Kraków 2002.Śliwiński P.: Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Warszawa 2007.Barańczak S.: Oczy Lizawiety Prokofiewny. „Odra” 1971, nr 6.Śpiewak J.: [rec. Polemiki i Pieśni]. „Twórczość” 1951, nr 5.Świeściak A.: Cząstkowa próba na temat „Cząstkowej próby o człowieku”. „FA – art.” 2006, nr 1-2.Świeściak A.: Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001-2010). Mikołów 2010.Świrek A.: W kręgu współczesnej poezji lingwistycznej. Zielona Góra 1985.Chojnowski Z.: Wizja człowieka, wizja kultury. O poezji Witolda Wirpszy w latach 60-tych. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Trznadel J.: [rec. List do żony]. „Twórczość” 1954, nr 8.Trznadel J.: Hańba domowa. Warszawa 1996.Trznadel J.: Mit poetycki o micie. „Nowa Kultura” 1961, nr 12, s. 2.Wandowski W.: Liebe Herr Witold. „Fakty i Myśli” 1972, nr 18.Wiedemann A.: Księżyc nad Alabamą. „Odra” 1996, nr 9.Wiedemann A.: Witold Wirpsza – poeta trzydziestoletni. „FA – art.” 1998, nr 1-2.Barańczak S.: Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: wprowadzenie w prywatną teorię gatunków. Londyn 1995.Wilkoń T.: Polska poezja socrealistyczna w latach 1949-1955. Gliwice 1992.Winiarski J.: Wirpsza. W: www.literaturajestsexy.plWitan J.: Wśród poetów. „Nowe Książki” 1967, nr 8.Cieślak-Sokołowski T.: Moment lingwistyczny. O wczesnym pisarstwie Ryszarda Krynickiego i Stanisława Barańczaka. Kraków 2011.Wojdowski B.: Cztery sprawdziany realizmu. „Życie Literackie” 1953, nr 35.Woroszylski W.: Imiennik. „Kultura” (Paryż) 1986, nr 1-2.Woźniak–Łabieniec M.: Obecny nieobecny. Krajowa recepcja Czesława Miłosza w krytyce literackiej lat pięćdziesiątych. Łódź 2012.Wyka M.: Poeta – filozof. „Życie Literackie” 1967, nr 34.Zalewski C.: Znaleziska, wystawy, kolekcje. Projekt antropologii estetycznej w utworach Stanisława Czycza, Witolda Wirpszy i Jacka Dehnela. „Ruch Literacki” 2010, nr 2.Zieliński J.: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin 1990.Żabicki Z.: O Faetonie. „Opcje” nr 4, 1998.Barańczak S.: „Pisane w karnawale”. „Nurt” 1967, nr 6.Żabicki Z.: Pochwała nieporządku. „Miesięcznik Literacki” 1966, nr 2.Barańczak S.: Śledztwo w sprawie Boga. „Kultura” 1985, nr 7-8.Czapliński P., Śliwiński P.: Literatura polska 1976-1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków 1999, s. 97.Barańczak S.: Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta. Londyn 1984.Beylin P.: Don Juan, czyli o czytaniu poezji. „Przegląd Kulturalny” 1960, nr 48.Beylin P.: Dziennik lektury. „Polityka” 1966, nr 6.Bieńkowski Z.: Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i niepoezji. Warszawa 1993.Bieńkowski Z.: Jedna myśl Peipera. „Kultura” 1965, nr 47.Biernacka B.: Przejażdżka na Pegazie. „Nowe Książki” 1960, nr 22.Błoński J.: Dwaj poeci. „Twórczość” 1950, z. 3.Błoński J.: Kłopoty „konceptysty”. Życie Literackie” 1953, nr 2.Błoński J.: U poetów. „Życie Literackie” 1951, nr 20 (28.10.1951).Bocheński J.: Polaku, kim jesteś? Witold Wirpsza i polskie mity. „Gazeta Wyborcza” 2010, nr 147 (26-27 czerwca).Czernik S.: Polemiki i pieśni. „Ilustrowany Kurier Polski” 1951, nr 138 (20.05. 1951).Bocheński J.: Próba opisu „Kreatora”. „Dialog” 1962, nr 6.Bocian M.: Z upadku do światła. „Metafora” 1995, nr 18/19.Byliniak M.: Krytyka obrazu w poezji i eseistyce Witolda Wirpszy. „Twórczość” 2009, nr 8.Byliniak M.: Półtora poematu. „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 12.Chojnowski Z.: „Apoteoza tańca” Witolda Wirpszy, czyli ćwiczenie się w wolności. „Odra” 2006, nr 7-8.Chojnowski Z.: „Bawić się niedorzecznościami”. O twórczości poetyckiej Witolda Wirpszy po roku 1968. „Odra” 1995, nr 11.Chojnowski Z.: Ku Tajemnicy. Szkice o poezji po 1956 roku. Olsztyn 2003.Chojnowski Z.: Podręcznik odtruwania języka i ludzkich wnętrz. „Nowy Nurt” 1996.Chojnowski Z.: Raje i apokalipsy. Studia i szkice o literaturze dwudziestowiecznej. Olsztyn 2011.Chojnowski Z.: Szyfry religijne poezji Witolda Wirpszy. „Przegląd Powszechny” 2006, nr 7-8.Czerwiakowska E.: Powrót „rymopisa czasu nie-swego”. „Kultura” (Paryż) 1996, nr 9.Chojnowski Z.: Walka z utopiami, czyli próba przedstawienia „nierzeczywistości”. „Pogranicza” 2006, nr 2.Drawicz A.: Od starego ku nowemu. „Wieś” 1952, nr 9.Drewnowski T.: Literatura polska 1944-1989. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style. Kraków 2004.Drzewucki J.: Każde słowo jest zrozumiałe. „Rzeczpospolita” 2007, nr 53 (3 marca).Dyskusja o awangardzie. [E. Balcerzan, Z. Bieńkowski, B. Drozdowski, K. Frejdlich, K. Gąsiorowski, A. Gronczewski, A. Konkowski, A. Lam, W. P. Szymański „Poezja” 1972, nr 9.Matuszewski R.: W poszukiwaniu trudnej prostoty. „Nowa Kultura” 1951, nr 25.Gajewski J.: Poza zasięgiem cenzury. Materiały do bibliografii druków zwartych wydanych poza zasięgiem cenzury. 1982-1986. Kraków 1988.Gleń A.: Językowy eksces. O „Urwanym śladzie” Jacka Gutorowa. „Teksty Drugie” 2007, nr 6.Grądziel–Wójcik J.: „Co w zapisie?”. Autorefleksje poetyckie Witolda Wirpszy. W: Śladami człowieka książkowego. Studia o literaturze polskiej XX wieku. Red. T. Mizerkiewicz. Poznań 1997.Grądziel–Wójcik J.: Mowa modlitwy. O „wierszach osobnych” Witolda Wirpszy. W: Język religijny dawniej i dziś II. Red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski. Poznań 2005.Grądziel–Wójcik J.: Poezja jako teoria poezji. Na przykładzie twórczości Witolda Wirpszy. Poznań 2001.Grądziel–Wójcik J.: Przestrzeń porównań. Szkice o polskiej poezji współczesnej. Poznań 2010.Grądziel–Wójcik J.: Witolda Wirpszy kształt chmury. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Gutorow J.: Dziesięć przykazań dla przyszłego czytelnika książek Witolda Wirpszy. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XII (XXXII). Poznań 2005.Gutorow J.: Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Karpowicza, Różewicza i Sosnowskiego. Wrocław 2007.Gutorow J.: Wielki Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 44.Ludziński M.: Polemiki i pieśni. „Kurier Codzienny” 1951, nr 236 (4.09.1951).Gutorow J.: Wokół „Faetona”. Notatki. „FA – art.” 2006, nr 3.Herdegen L.: Poeci dobrzy i różni. III. „Wieś” 1951, nr 47.Jagusiak A.: Wędrówka po intymnych przestrzeniach człowieczeństwa. Poezja Witolda Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 21-22, 2007.Jagusiak A.: Ze śmiercią we włosach… Poezja Witolda Wirpszy. W: Zamieranie. Interpretacje. Red. G. Olszański, D. Pawelec. Katowice 2007.Jankowicz G.: Wirpsza i poetyka spojrzenia. W: W. Wirpsza: Komentarze do fotografii The Family of Man. Mikołów 2010.Jankowicz G.: Znaczenie gry. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Jaskuła Z.: Kilka pytań Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.JaworskaA.: O „Komentarzach do fotografii The Family of Man”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Kaliściak T.: Rodzina ludzka bawi się w zdjęcia, czyli pasożyt na wystawie. W: www.artpapier.comKałuża A.: Herbert i Wirpsza – poeci ciężkości. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Michałowski P.: Historiozofia pod prysznicem. „Polonistyka” 2006, nr 10.Kałuża A.: Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej. Kraków 2008.Karpowicz T.: Homo viator w polskiej poezji współczesnej. W: Literatura polska na obczyźnie. T V. Red. J. Bujnowski. Londyn 1988.Kazberuk A.: Herr Wirpsza odsłania twarz. „Barwy” 1972, nr 7.Kierc B.: Coś między szczelinami. „Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze” 2005, nr 4.Kierc B.: Szkalowanie murzyńskich wioślarzy. www.biuroliterackie.pl (2004-05-07).Kluba A.: Poetyki lingwistyczne. „Przestrzenie Teorii” 2005, nr 5.Konwerski K.: A kim Ty jesteś… „Prawo i życie” 1972, nr 13.Krynicki R.: Czy istnieje już poezja lingwistyczna? „Poezja” 1971, nr 12.Kuncewicz P.: Wirpsza i pozostali. „Przegląd Tygodniowy” 1986, nr 7.Kwiatkowski J.: Poeta moralny. „Życie Literackie” 1956, nr 20.Michałowski P.: Ponad alchemią słowa. „Literatura” 1996, nr 5.Kwiatkowski J.: Poezja infernalna. „Życie Literackie” 1963, nr 16.Kwiatkowski J.: Szyfry. „Życie Literackie” 1956, nr 26.Kwiatkowski J.: W tej grze można wiele przegrać. „Życie Literackie” 1966, nr 33.Ligęza W.: Jerozolima i Babilon. Miasta poetów emigracyjnych. Kraków 1998.Lipski J. J.: Autotematyzm, ekspresja i koncept. „Twórczość” 1967, nr 12.Lipski J. J.: Jeszcze raz na tropie mitu Don Juana – Fausta. „Twórczość” 1960, nr 11.Lipski J. J.: Pamiętnik z okresu dojrzewania. „Twórczość” 1963, nr 6.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 1. Warszawa 1984.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Warszawa 1985.Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Red. A. Hutnikiewicz, A. Lam. Warszawa 2000.Michałowski P.: Witold Wirpsza: między alchemią a akademią. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XIII (XXXIII). Poznań 2006.Lisiecka A.: Wirpsza, czyli granice eksperymentu. „Życie Literackie” 1962, nr 36.Listy Witolda Wirpszy do Zbigniewa Chojnowskiego. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Lubelski L.: Pytania Wirpszy, 40 lat później. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939-1980. Red. B. Klimaszewski. Warszawa 1992.Marszałek R.: Eksperyment Wirpszy. „Nowe Książki” 1965, nr 9.Marx J.: Hodowla człowieczeństwa przez masturbację hodowców. „Kultura” (Warszawa) 1989, nr 17.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1962. Warszawa 1964.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1965. Warszawa 1967.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1966. Warszawa 1968.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1968. Warszawa 1970.Międzyrzecki A.: Poezja dzisiaj. Warszawa 1964, s. 203.Matuszewski R.: Moralista ironiczny. „Życie Literackie” 1966, nr 10.Morawiec E.: Przygody wątpiącego „ja”. „Współczesność” 1966, nr 24.Nyczek T.: Śladem wzruszenia. „Poezja” 1971, nr 3.Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939-1985. Antologia. Wyb. B. Drozdowski, B. Urbankowski. Łódź 1988.Pawelec D.: Antropologia fotografii. Witolda Wirpszy „Komentarze do fotografii”. W: Interpretować dalej. Najważniejsze polskie książki poetyckie z lat 1945-1989. Red. A. Świeściak, A. Kałuża. Kraków 2011.Balcerzan E.: Zuchwalstwa samoświadomości. Lublin 2005.Pawelec D.: Herbert – Wirpsza. Tekstowe spotkanie poetów i poetyk. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Pawelec D.: Intertekstualna mozaika w wierszu Witolda Wirpszy pt. „Samobójcom”. „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego. Interpretacje” 2012, nr 1.Pawelec D.: „Jak się miewasz, Polaku, w Polsce?”. Aktualność pytania Witolda Wirpszy. „Świat i Słowo” nr 2 (17), 2011.Pawelec D.: Równanie wizji. „Nowe Książki” 1996, nr 5.Pawelec D.: Sprawa Fortynbrasa. Herbert – Wirpsza. W: Dialog i spór. Zbigniew Herbert a inni poeci i eseiści. Red. J. M. Ruszar, D. Koman. Lublin 2006.Pawelec D.: Traktatowo i polemicznie – Witold Wirpsza wobec Czesława Miłosza. „Ruch Literacki” 2012, nr 3.Pawelec D.: Tropy ekfrazy. Na przykładzie utworu pt. „Melancolia I” Witolda Wirpszy. W: Kulturowe wizualizacje doświadczenia. Red. W. Bolecki, A. Dziadek. Warszawa 2010.Pawelec D.: Wirpsza i polskie mity. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Pieszczachowicz J.: Poezja skrajności. „Odra” 1971, nr 5.Pietrzak W.: Śmierć i powrót podmiotu zdekonstruowanego – „Cząstkowa próba o człowieku” Witolda Wirpszy. „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, T LIV, z. 2. Łódź 2011.Barańczak S.: Na 60-lecie Witolda Wirpszy. „Kultura” (Paryż) 1979, nr 1.Pogonowska A.: Wiersze… wiersze… „Nowe Książki” 1966, nr 1, s. 42.Poraj K.: „Uprzejmość nie jest moją wadą”. „Dziś i Jutro” 1951, nr 22 (3.06.1951).Porzęcki K. (R. Przybylski): Błogosławione niebezpieczeństwo. W: W. Wirpsza: Liturgia. Berlin 1985.Preger J.: O pewnej ciekawej drodze poetyckiej. „Nowa Kultura” 1953, nr 12.Pustkowski H.: Przestrzenie poezji. Łódź 1986.Reimann A.: Strategie oglądu „samego siebie” we własnej czaszce. „Twórczość” 2006, nr 8
