Marksowski materializm historyczny – koncepcja związku między bazą a nadbudową oraz prymatu czynników ekonomicznych

Historical materialism is theoretical concept of Marxist view of history. It is described by K. Marx and F. Engels as a scientific, empirical hypothesis seeking economical factors, the changes in the modes of production and exchange as the ultimate cause, and the great moving power of all important historic events in the social and political development of society. According to this point of view changes in the productive forces of society (economical base) lead to the specific forms of social and political organization (social and political superstructure) and create some specific forms of social consciousness.Historical materialism is theoretical concept of Marxist view of history. It is described by K. Marx and F. Engels as a scientific, empirical hypothesis seeking economical factors, the changes in the modes of production and exchange as the ultimate cause, and the great moving power of all important historic events in the social and political development of society. According to this point of view changes in the productive forces of society (economical base) lead to the specific forms of social and political organization (social and political superstructure) and create some specific forms of social consciousness

Kilka uwag o Leszka Nowaka nie-Marksowskim materializmie historycznym oraz Immanuela Wallersteina i Andre G. Franka teoriach systemu światowego

Tradycja marksistowska (jednakże nie marksizm jako ideologia) jest nadal użyteczna: wyzwania stawiane przez globalizację stwarzają potrzebę historiozofii. Ażeby móc pracować efektywnie nad jej konstrukcją, potrzebujemy „surowego materiału” z różnych tradycji, także z marksistowskiej. Systematyczne pokazanie jej ówczesnej doniosłości nie jest tutaj możliwe. Stąd zmuszony byłem wybrać jedynie niektóre z jej nurtów. Zdecydowałem się na analityczny Marksizm L. Nowaka oraz koncepcję systemu światowego w ujęciu I. Wallersteina oraz A. G. Franka. Można je postrzegać jako komplementarne, gdyż przezwyciężają one pewne słabości „tradycyjnego” materializmu historycznego. Nowak odrzuca ekonomizm marksistowski proponując jednocześnie nowe ujęcie państwa i kultury w ramach materializmu historycznego, jednakże zachowuje ideę społeczeństwa jako podstawowej kategorii teoretycznej. Wallerstein i Frank podtrzymują ekonomizm marksistowski, lecz odrzucają ideę społeczeństwa. Zarówno ekonomizm Wallersteina i Franka jak i anty-ekonomizm Nowaka zakładają „trynitarną” ontologię społeczną. I to właśnie ten „trynitaryzm” powinien zostać przezwyciężony. Nie chodzi o to, aby znaleźć kolejną uniwersalną ontologię społeczną, ale aby rozwinąć ontologię, która traktowałaby „anatomię” bytu społecznego jako problem: podlegający bezustannej transformacji, z którą należy się mierzyć. Łącząc taką ontologię z ideami zaczerpniętymi z koncepcji systemu światowego otrzymalibyśmy układ różnych (finansowych, naukowych, religijnych itp.) systemów światowych

Scjentystyczna szkoła filozofii marksistowskiej w Polsce i rewizjonizm

Scientist Marxist Philosophy in Poland and Revisionism The aim of the article was to discuss scientist Marxist philosophy in Poland as one of the varieties of the broad trend of revisionism in Marxism. Its main goals and assumptions can be read as a modernization of dialectical materialism in the spirit of critical realism and critical rationalism. The achievements of Scientist Marxism were compared with the perspective of Humanist Marxism, considered in Poland to be the main version of Marxist revisionism, and also with assumptions of Poznań Methodological School, which is considered as local version of Analytical Marxism.Celem artykułu była omówienie scjentystycznej filozofii marksistowskiej w Polsce jako jednej z odmian szerokiego nurtu rewizjonizmu w marksizmie. Zrekonstruowano jej główne cele i założenia, które można odczytać jako modernizację materializmu dialektycznego w duchu krytycznego realizmu i krytycznego racjonalizmu. Osiągnięcia scjentystycznego marksizmu porównano z perspektywą marksizmu humanistycznego, uchodzącego w Polsce za główną odmianę  marksistowskiego rewizjonizmu.  Jak się okazuje, tezy polskich scjentystów odpierają większość zarzutów stawianych przez rewizjonistycznych marksistów materializmowi dialektycznemu. Zarówno marksistowska filozofia naukowa, jak i marksistowska teoria społeczna mogą istnieć równolegle. Oba nurty  padły jednak ofiarą degeneracji politycznej systemu socjalistycznego

Dogmatyzm i polityka

"Na przykładzie zmian w kolejnych wydaniach książki Adama Schaffa „Wstęp do teorii marksizmu” próbuję przedstawić tworzenie się specyficznego dla lat 1948-1955 sposobu pojmowania marksizmu. W praktyce analiza dotyczy wydań z lat 1943, 1949 i 1950, ponieważ wcześniejsze wydania wznawiane były bez zmian, a wydanie z 1950 r. było ostatnie.

HISTORIA HISTORIOGRAFII. STUDIUM Z DZIEJÓW TOŻSAMOŚCI DYSCYPLINY NA PRZYKŁADZIE OŚRODKA ŁÓDZKIEGO

In this article I argue that contemporary researchers in the Lodz historiographic center try to remain faithful to “the historiographic testament” of M. H. Serejski and his disciples. Th e texts of A. Brzezinska, J. Kolbuszewska, R. Stobiecki reveal the continuation of “classical” patt erns of historiographical research. Chronologically, they primarily concern the Polish historiography in the second half of the 19th and in the 20th century and the historiography in other countries – Russia and France – in the 20th century. In contrast to previously published works, our studies focus more oft en on the widely-understood contemporaneity. In particular we are researching women’s history (J. Kolbuszewska, R. Stobiecki), historical anthropology (A. Brzezińska), and the memory and politics of history (R. Stobiecki).In this article I argue that contemporary researchers in the Lodz historiographic center try to remain faithful to “the historiographic testament” of M. H. Serejski and his disciples. Th e texts of A. Brzezinska, J. Kolbuszewska, R. Stobiecki reveal the continuation of “classical” patt erns of historiographical research. Chronologically, they primarily concern the Polish historiography in the second half of the 19th and in the 20th century and the historiography in other countries – Russia and France – in the 20th century. In contrast to previously published works, our studies focus more oft en on the widely-understood contemporaneity. In particular we are researching women’s history (J. Kolbuszewska, R. Stobiecki), historical anthropology (A. Brzezińska), and the memory and politics of history (R. Stobiecki)

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY PO „DIAMACIE”: NAUKOWA ONTOLOGIA DIALEKTYCZNA I MATERIALIZM PRZYRODNICZY

Celem artykułu jest rekonstrukcja kardynalnych tez i założeń ontologii materialistyczno-dialektycznej w poststalinowskiej marksistowskiej filozofii naukowej, często określanej mianem „marksizmu wschodniego”. Bazując na literaturze źródłowej obejmującej dzieła najwybitniejszych polskich (Stefan Amsterdamski, Stanisław Butryn, Helena Eilstein, Władysław Krajewski, Jan Such, Wiesław Sztumski i inni) oraz radzieckich (Piotr Fiedosiejew, Fiodor Konstantinow, Aleksander Szeptulin, Siergiej Rubinsztajn etc.) autorów prowadzących badania nad związkami materializmu dialektycznego z naukami szczegółowymi, twierdzę, iż powojenny scjentyzm marksistowski precyzuje lapidarne intuicje klasyków marksizmu dotyczące charakteru i założeń materializmu dialektycznego, a zwłaszcza dialektyki przyrody. Wbrew rozpowszechnionym obecnie interpretacjom upatrujących źródeł dogmatyzmu w marksizmie w dominującej roli założeń ontologicznych materializmu dialektycznego i przyrodniczego, wedle niniejszych ustaleń okazuje się, że po jej powojennej modernizacji dialektyczna ontologia została oczyszczona z licznych dogmatów i nieporozumień. Co więcej, okazuje się zgodna z ogólnymi założeniami antystalinowskiej marksistowskiej filozofii społecznej i politycznej

Funkcjonalny i dysfunkcjonalny charakter ideologii w stosunkach Wschód-Zachód

Niniejsze opracowanie stanowi próbę wyeksponowania kilku nowych elementów, tendencji, jakie pojawiły się w latach osiemdziesiątych w polskiej myśli politycznej oraz w podejściu decydentów polityki zagranicznej niektórych państw socjalistycznych do występowania czynnika ideologicznego w stosunkach Wschód — Zachód. Przedmiotem analizy jest ta część literatury politologicznej, która jako dyrektywę badawczą stosuje materializm historyczny

Non Constat. Uwagi na marginesie książki: Kamil M. Kaczmarek, Mechanizmy ewolucji religii, ser. „Socjologia”, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, (320 stron)

Recenzja książk

Piotra Lenartowicza filozofia a nauki matematyczne

W artykule omawiana jest filozofia przyrody Piotra Lenartowicza SJ w kontekście matematycznego przyrodoznawstwa. Refleksje filozoficzne dotyczące biologii Lenartowicz opierał na Arystotelesie, tymczasem Galileusz twierdził, że językiem przyrody jest matematyka. Na bazie współczesnej fizyki, która odparła mechanicyzm i materializm w mechanice kwantowej, rozwija się biologia, której filozofia bywa nadal interpretowana materialistycznie. Zamierzenia Lenartowicza naprawy filozofii biologii przez powrót do Arystotelesa ignorują jednak te aspekty, które pokonała fizyka matematyczna, a których jeszcze nie zasymilowała filozofia biologii

Wyparte historie XIX wieku

A short introduction to the special issue of the Theoretical Practice Journal