SKOMANTAI HILL-FORT IN WESTERN LITHUANIA: A CASE STUDY ON HABITATION SITE AND ENVIRONMENT

Hill-forts are visually distinct archaeological monuments of the Lithuanian landscape; despite excavations that have recently become more intensive, more often than not we still make judgments of hill-forts on the basis of their surviving image, which is assumed to reflect the final stage of their existence. Usually our knowledge about the size of the settlement at its foot, its planigraphy, and of course chronology, is too slender to make any conclusions. By employing complex non-destructive research methods (palynological, geochemical, lithological and geomagnetic analysis, as well as 14C and thermoluminescence dating), the article discusses the time of the rise and the abandonment of Skomantai hill-fort and settlements, the hierarchical relations with the hill-fort as an object forming the settlement structure of the neighbouring area, both settlements at the foot of the hill, and the surrounding burial grounds and monuments, all of which make up a micro-region. As the economic model of the community and the social structure of society changed, the relations between the hill-fort and the settlements changed, as did the purpose of the hill-fort.DOI: http://dx.doi.org/10.15181/ab.v17i0.55 Key words: western Lithuania, Skomantai, hill-fort, settlements, micro-region, human activity, non-destructive research methods, 14C dating, thermoluminescence dating

Manipulacja: pedagogiczno-społeczne aspekty. Cz. 1, Interdyscyplinarne aspekty manipulacji

Praca recenzowana / peer-reviewed pape

Korelacja chronostratygraficzna neoplejstoceńskich lessów wołyńskich i podolskich na podstawie dat luminescencyjnych

W zachodniej części Ukrainy, na Wyżynie Wołyńsko-Podolskiej, występuje zwarta i miąższa pokrywa lessowa. Kluczowymi profilami na tym obszarze są: Wołoczysk, Korsziw, Bojanice usytuowane w rogach nierównego trójkąta o bokach 100-150-189 km. Profile te odgrywają ważną rolę w stratygrafii środkowego i górnego plejstocenu w Europie Środkowej i dlatego wytypowano je do szczegółowych datowań luminescencyjnych, wykonanych w 3 polskich laboratoriach (Gdańsk, Lublin, Gliwice). Daty były wykonane metodami luminescencyjnymi: termoluminescencyjną (TL), optycznie stymulowanej luminescencji (OSL) – technikami SAR oraz post IR IRSL. Wykorzystano różne rodzaje i frakcje ziaren, najgrubsze kwarcowe: 90–125 μm (SAR OSL w Gliwicach) i 80-100 μm (TL w Gdańsku), polimineralne frakcje o wielkości: 45-65 μm (SAR OSL w Lublinie), 45-56 μm (post-IR IRSL w Lublinie) 4-11 μm (post- IR IRSL w Gliwicach). Szczególnie cenne z punktu widzenia porównań są daty uzyskane dla próbek pobranych z tych samych miejsc i wykonane przez wszystkie 3 laboratoria, jak było w przypadku profili Korsziw i Woloczysk. Dodatkowo dla Wołoczyska uzyskano wyniki dla różnych frakcji ziaren polimineralnych najnowszą metodą post-IR IRSL

Ocena przydatności hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej u pacjentów z chorobą wieńcową

Background: Cardiac rehabilitation (CR) has been shown to reduce the cardiovascular mortality of patients with coronary artery disease (CAD) and help people to return to professional work. Unfortunately, limited accessibility and low participation levels present persistent challenges in almost all countries where CR is available. Applying telerehabilitation provides an op­portunity to improve the implementation of and adherence to CR, and it seems that the hybrid form of training may be the optimal approach due to its cost–effectiveness and feasibility for patients referred by a social insurance institution. Aim: To present the clinical characteristics and evaluate the effects of hybrid: outpatient followed by home-based cardiac telerehabilitation in patients with CAD in terms of exercise tolerance, safety, and adherence to the programme. Methods: A total of 125 patients (112 men, 13 women) with CAD, aged 58.3 ± 4.5 years, underwent a five-week training programme (TP) consisting of 19–22 exercise training sessions. The first stage of TP was performed in the ambulatory form of CR in hospital; then, patients continued to be telemonitored TP at home (hybrid model of cardiac rehabilitation — HCR). Before and after completing CR, all patients underwent a symptom-limited treadmill exercise stress test. Adherence was reported by the number of dropouts from the TP. Results: The number of days of absence in the HCR programme was 1.50 ± 4.07 days. There were significant improvements (p < 0.05) in some measured variables after HCR in the exercise test: max. workload: 7.86 ± 2.59 METs vs. 8.88 ± 2.67 METs; heart rate (HR) at rest: 77.59 ± 12.53 bpm vs. 73.01 ± 11.57 bpm; systolic blood pressure at rest: 136.69 ± 17.19 mm Hg vs. 130.92 ± 18.95 mm Hg; double product at rest: 10623.33 ± 2262.97 vs. 9567.50 ± 2116.81; HRR1: 97.46 ± 18.27 bpm vs. 91.07 ± 19.19 bpm; and, NYHA class: 1.18 ± 0.48 vs. 1.12 ± 0.35. Conclusions: In patients with documented CAD, HCR is feasible and safe, and adherence is good. Most patients were on social rehabilitation benefit, had a smoking history, and suffered from hypertension, obesity, or were overweight. A hybrid model of CR improved exercise tolerance.Wstęp: Rehabilitacja kardiologiczna (CR) obniża śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych i ułatwia powrót do pracy zawodowej pacjentom z chorobą wieńcową. Niestety, w większości krajów europejskich odsetek osób korzystających z tej formy leczenia jest niski. Zastosowanie telerehabilitacji umożliwia poprawę w zakresie dostępności do CR, a hybrydowa forma rehabilitacji wydaje się rozwiązaniem optymalnym ze względu na jej wysoką efektywność kosztową u pacjentów kierowanych przez zakład ubezpieczeń społecznych. Cel: Głównym celem pracy było przedstawienie charakterystyki klinicznej pacjentów i ocena efektów hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej (HCR), prowadzonej w warunkach domowych, po wstępnej rehabilitacji w warunkach ambulatoryjnych. Metody: Grupę 125 pacjentów (112 mężczyzn, 13 kobiet) z chorobą wieńcową, w wieku 58,3 ± 4,5 roku poddano 5-tygo­dniowej CR złożonej z 19–22 sesji treningowych. Pierwszy etap prowadzono w formie ambulatoryjnej CR, następnie pacjenci kontynuowali program usprawniania w warunkach domowych. Przed rozpoczęciem programu oraz po jego zakończeniu u wszystkich osób wykonano test wysiłkowy na bieżni ruchomej. Uczestnictwo w programie było oceniane poprzez liczbę dni absencji. Wyniki: Średnia liczba dni absencji w programie HCR wyniosła 1,50 ± 4,07. Zaobserwowano istotną (p < 0,005) poprawę niektórych wskaźników w teście wysiłkowym po HCR w stosunku do parametrów sprzed rehabilitacji: maks. obciążenie: 7,86 ± 2,59 METs vs. 8,88 ± 2,67 METs; częstość rytmu serca (HR) w spoczynku: 77,59 ± 12,53/min vs. 73,01 ± 11,57/min; skurczowe ciśnienie tętnicze w spoczynku: 136,69 ± 17,19 mm Hg vs. 130,92 ± 18,95 mm Hg; produkt podwójny w spo­czynku: 10623,33 ± 2262,97 vs. 9567,50 ± 2116,81; HRR1: 97,46 ± 18,27/min vs. 91,07 ± 19,19/min; klasa NYHA: 1,18 ± 0,48 vs. 1,12 ± 0,35. Wnioski: U pacjentów z udokumentowaną chorobą wieńcową HCR jest bezpieczna i możliwa do przeprowadzenia przy wysokim poziomie uczestnictwa w programie. Większość pacjentów korzystało ze świadczenia rehabilitacyjnego, było ak­tywnymi palaczami, palaczami w przeszłości, leczyło się z powodu nadciśnienia tętniczego, było otyłych lub miało nadwagę. Dzięki HCR w badanej populacji uzyskano poprawę tolerancji wysiłku fizycznego

Wpływ hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej na tolerancję wysiłku fizycznego u pacjentów z chorobą wieńcową z cukrzycą i bez cukrzycy

Background: The effectiveness of stationary and ambulatory cardiac rehabilitation of patients with coronary artery disease (CAD) and diabetes has been proven by some authors, but data concerning the effects of hybrid forms of cardiac rehabilitation (HCR) in this population are lacking. A home-based telerehabilitation is a promising form of secondary prevention of cardiovascular diseases in this group of patients. Aim: The objective of the study was to compare the effects of HCR in CAD patients with and without diabetes mellitus (DM). The secondary endpoint was the assessment of CAD risk factors like low exercise capacity and obesity, in both groups of patients. Methods: This was a retrospective study, which comprised 125 patients with CAD aged 57.31 ± 5.61 years referred for HCR. They were assigned to Group D (with diabetes; n = 37) or Group C (without diabetes; n = 88). HCR was carried out as a comprehensive procedure that included all core components of cardiac rehabilitation according to guidelines. Before and after HCR all patients underwent a symptom-limited exercise test performed according to the Bruce protocol on a treadmill. Results: Before HCR the maximal workload was higher in Group C than in Group D (8.13 ± 2.82 METs vs. 6.77 ± 1.88 METs; p = 0.023), but after HCR the difference was not significant. In both groups an increase in the maximal workload after HCR was observed (Group D: before HCR 6.81 ± 1.91 METs, after HCR 8.30 ± 2.04 METs; p < 0.001; Group C: before HCR 8.31 ± 2.71 METs, after HCR 9.13 ± 2.87 METs; p = 0.001). Resting heart rate, double product, and heart rate recovery 1 (HRR1) declined in both groups. No significant differences in changes in exercise test parameters between both groups’ parameters were found. Conclusions: HCR was effective in patients with DM. The adherence was high. Patients with DM had higher rates of obesity and significantly lower exercise tolerance than patients without DM. Patients from both groups gained similar benefit from HCR in terms of physical capacity, resting heart rate, and heart rate recovery.Wstęp: Przydatność i bezpieczeństwo ambulatoryjnej i stacjonarnej rehabilitacji kardiologicznej pacjentów z chorobą wieńcową (CAD) i cukrzycą zostało przez wielu autorów udowodnione, jednak brakuje w literaturze danych na temat skuteczności hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej (HCR) w tej populacji. Rehabilitacja kardiologiczna w warunkach domowych poprzedzona rehabilitacją ambulatoryjną, której celem jest nauczenie pacjenta metod treningu fizycznego i edukacja w zakresie czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, jest obiecującą formą wtórnej prewencji. Cel: Celem głównym badania było porównanie efektów HCR u pacjentów z CAD z cukrzycą i bez cukrzycy. Celem szczegółowym była ocena czynników ryzyka CAD, m.in. niskiej wydolności fizycznej i otyłości w obu grupach pacjentów. Metody: Badanie polegało na retrospektywnej analizie danych 125 pacjentów w wieku 57,31 ± 5,61 lat z CAD skierowanych na HCR. Pacjentów zakwalifikowano do Grupy D (z cukrzycą; n = 37) lub Grupy C (bez cukrzycy; n = 88). Przed i po HCR u każdego pacjenta wykonano test wysiłkowy na bieżni ruchomej wg protokołu Bruce’a. Program rehabilitacji domowej był ustalany indywidualnie. Uczestnictwo oceniano jako liczbę opuszczonych dni ćwiczeń. Wyniki: Przed HCR maksymalne obciążenie uzyskane podczas testu wysiłkowego na bieżni ruchomej było wyższe w Grupie C niż w Grupie D (8,13 ± 2,82 METs vs. 6,77 ± 1,88 METs; p = 0,023), po HCR różnica nie była istotna statystycznie. Zarówno w grupie pacjentów z cukrzycą, jak i w grupie bez cukrzycy zaobserwowano wzrost maksymalnego obciążenia w czasie testu wysiłkowego mierzonego w MET (Grupa D: przed HCR 6,81 ± 1,91 METs, po HCR 8,30 ± 2,04 METs; p < 0,001; Grupa C: przed HCR 8,31 ± 2,71 METs, po HCR 9,13 ± 2,87 METs; p = 0,001). Spoczynkowy rytm serca, produkt podwójny i czas powrotu rytmu serca (HRR1) obniżyły się istotnie po rehabilitacji w obu grupach. Nie stwierdzono istotnych zmian w różnicy parametrów ocenianych po HCR i przed HCR między grupami. Wnioski: Hybrydowa rehabilitacja kardiologiczna była efektywna u pacjentów z cukrzycą. Poziom uczestnictwa w programie był wysoki. U chorych na cukrzycę częściej niż u osób bez cukrzycy stwierdzano otyłość i niższą tolerancję wysiłku fizycznego w porównaniu z pacjentami bez cukrzycy. Chorzy z obu grup osiągnęli podobne korzyści z HCR mierzone podczas testu wysiłkowego na bieżni ruchomej, uzyskując istotny spadek spoczynkowego rytmu serca i czasu powrotu rytmu serca

Faktai apie gyvenimą Skomantų (Vakarų Lietuva) piliakalnyje ir jo apylinkėse

Hill-forts are visually distinct archaeological monuments of the Lithuanian landscape; despite excavations that have recently become more intensive, more often than not we still make judgments of hill-forts on the basis of their surviving image, which is assumed to reflect the final stage of their existence. Usually our knowledge about the size of the settlement at its foot, its planigraphy, and of course chronology, is too slender to make any conclusions. By employing complex non-destructive research methods (palynological, geochemical, lithological and geomagnetic analysis, as well as 14C and thermoluminescence dating), the article discusses the time of the rise and the abandonment of Skomantai hill-fort and settlements, the hierarchical relations with the hill-fort as an object forming the settlement structure of the neighbouring area, both settlements at the foot of the hill, and the surrounding burial grounds and monuments, all of which make up a micro-region. As the economic model of the community and the social structure of society changed, the relations between the hill-fort and the settlements changed, as did the purpose of the hill-fort