Rachunek pamięci

Rec.: Rachunek pamięci, wstęp M. Głowiński, przypisy, noty, indeksy P. Kądziela, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2012

Dlaczego inteligent nie chce być homo politicus? Melancholia jako kategoria interpretująca prozę rozrachunków inteligenckich (1946-1948)

The subject of the article is literature of retribution written between the years 1946-1948. The post-war literary criticism accused the characters – the intellectuals of passivity, self-centeredness and reserve towards contemporary socio-political transformations. The only issue seen by the critics was the attempt to establish the role of the Intelligentsia in the time of a historic breakthrough. With the use of the melancholic perspective I showed a new dimension of the intellectuals’ passivity and I have proven that the outer immobility does not have to go with the inner stagnation. The characters’ torpor became a condition necessary for their intellectual and emotional activity, which manifested itself through a conscious gesture of resistance against the soulless machinery of History, which threatened an individual.Tematem artykułu jest proza rozrachunków inteligenckich, powstająca w latach 1946-1948. Powojenna krytyka literacka zarzucała bohaterom – inteligentom bierność, egocentryzm i rezerwę wobec współczesnych przemian społeczno-politycznych. Dostrzegała w powieściach jedynie próbę określenia roli inteligencji w warunkach historycznego przełomu. Za pomocą melancholijnej perspektywy pokazałam nowy wymiar bierności omawianych inteligentów – udowodniłam, że zewnętrzna nieruchomość nie musi być tożsama z wewnętrzną stagnacją. Marazm bohaterów stał się koniecznym warunkiem ich intelektualnej i emocjonalnej aktywności, przejawiającej się w świadomym geście oporu przeciw zagrażającej jednostce, bezdusznej machinie Historii

Hungarikumok területi jelentőségének vizsgálata, különös tekintettel a pálinkára = Examination of the territorial significance of Pálinka as a Hungaricum

Az endogén forrásokra épülő gazdaságfejlesztés számos hazai kistérségben kitörési pontot jelenthet a hosszú távú fejlesztések terén. Ennek vizsgálatát a Magyar Értéktárban nyilvántartott négy eredetvédett pálinka – a békési szilva-, a gönci barack-, a kecskeméti barack- és a pannonhalmi törkölypálinka – területi hatásaira fókuszálva végeztük el. Szekunder adatgyűjtést követően 2014 tavaszán mélyinterjúkat készítettünk az érintett hungarikumok előállításában, gondozásában részt vevő személyekkel, turisztikai szolgáltatókkal és a helyi vidékfejlesztés fontosabb szereplőivel. A kutatási eredményeink igazolták, hogy a hungarikumok előállítása számos közvetlen és főleg közvetett haszonnal jár a vizsgált térségek társadalmára és gazdaságára, igaz, egyelőre még korlátozott mértékben. Hozzájárulnak többek között a helyben történő munkahelyteremtéshez és -megőrzéshez, a helyi vendéglátás és turizmus serkentéséhez, az alapanyag-előállítók és a szeszfőzdék bevételeinek, így a helyi adóbevételeknek a növekedéséhez. Emellett a kiváló minőségű termékek diverzifikációs lehetőséget nyújtanak a helyi gazdálkodók számára, továbbá a hungarikum védjegy hozzájárul a vizsgált térségek ismertségének növeléséhez is. Primer kutatásunk alapján a kérdéses pálinkák kiérdemelték a hungarikum védjegyet, hiszen sajátos endogén erőforrásokat jelentenek, amelyek bár korlátozottan, de minőségük révén az országimázs alakításához is hozzájárulnak. A kutatás arra is rávilágított, hogy nagyobb figyelmet kellene fordítani országosan is az endogén forrásokra alapozott kézműves termékek értékteremtésére, helyi gazdaságfejlesztési lehetőségeikre. Ehhez viszont további állami beavatkozásokra, például a törvényi szabályozás módosítására, célzott támogatásokra volna szükség. Fontos megállapításunk az is, hogy az általunk tanulmányozott hungarikumok egyáltalán nem vagy nem elég hangsúlyosan jelennek meg az érintett térségek fejlesztési stratégiáiban, terveiben. Ezért a 2014 és 2020 közötti időszakban véleményünk szerint nagyobb figyelmet kell fordítani ezen endogén erőforrások nemzeti és helyi fejlesztési stratégiákba való beépítésére

La parodie de la longue durée : l’Histoire vue par Kazimierz Brandys („Variations postales”, 1972) et Andrzej Bart („Rien ne va plus”, 1991)

A PARODY OF THE LONGUE DURÉE: HISTORY SEEN THROUGH THE EYES OF KAZIMIERZ BRANDYS (WARIACJE POCZTOWE, 1972) [POSTAL VARIATIONS] AND ANDRZEJ BART (RIEN NE VA PLUS, 1991) The article offers a comparative study of two novels exploring in an ironic way two centuries of Polish history which shaped modern Polish identity: from the demise of the old Polish-Lithuanian Commonwealth to the 1968 political crisis and its consequences. The article focuses on how the two writers undermine the stereotypical martyrological version of history. Both aim to disrupt historical linearity: Brandys by inserting “silence” between individual letters and by consciously detaching them from the most significant events (uprisings, wars), and Bart by presenting these events from the perspective of an ignorant, doubly limited by the painting which assumes the role of the narrator. Another motif that both novels have in common is that the Polish national hero (symbolic Konrad) is at all times accompanied, as if in the background, by a Jewish doppelganger. It is most significant that for both writers the year 1968 is a turning point marking the end of common Polish-Jewish history, perhaps even more so than the Holocaust. PARODIA DŁUGIEGO TRWANIA. HISTORIA WIDZIANA OCZAMI KAZIMIERZA BRANDYSA (WARIACJE POCZTOWE, 1972) I ANDRZEJA BARTA (RIEN NE VA PLUS, 1991) Artykuł jest studium porównawczym dwóch powieści przedstawiających w sposób ironiczny dwa wieki polskiej historii, stanowiącej do dziś o kształtowaniu się polskiej tożsamości: poczynając od końca dawnej Rzeczypospolitej, a kończąc na wydarzeniach marcowych 1968 roku i ich konsekwencjach. Celem studium jest przyjrzenie się metodom, jakimi posługuje się każdy z autorów w walce ze stereotypową wizją martyrologicznej wersji historii. Obaj dążą do rozerwania linearności historycznej — Brandys poprzez „ciszę” pomiędzy poszczególnymi listami i świadome ich przesunięcie wobec wydarzeń znaczących (powstania, wojny), Bart poprzez przedstawienie tych wydarzeń z perspektywy nic nierozumiejącego, w dwójnasób ograniczonego narratora-obrazu. Innym motywem, łączącym obie powieści, jest wprowadzenie, niejako na drugim planie, w cieniu polskiego bohatera narodowego (symbolicznego Konrada), towarzyszącego mu przez cały ten okres Żyda-sobowtóra. Fakt, że punktem granicznym dla obu autorów staje się rok 1968, prawdziwy koniec tej wspólnej historii, bardziej może nawet niż sama Zagłada, jest także znaczący

Une cryptoautobiographie de Kazimierz Brandys (sur „Le petit livre”)

A CRYPTOAUTOBIOGRAPHY OF KAZIMIERZ BRANDYS (ON MAŁA KSIĘGA)  The article interprets Kazimierz Brandys’s Mała księga [A Small Book] (1970) as an autobiography written by the Polish writer of Jewish origin after the 1968 political crisis and anti-Semitic campaign in Poland. The author, following Jan Błoński, claims that although Brandys does not use the term “Jew” even once in this text, the writer’s ethnic origin is central and fundamental to his work. This issue is considered in a political and sociological context (the assimilation of Polish Jews), as well as from a psychoanalytical perspective (the relation between silence as a symptom of tabooization and sublimation). The author of the article juxtaposes his interpretation of Mała księga with all of Brandys’s oeuvre, and in particular the assessment of his writing in Polish criticism and history of literature. The author argues that the critique of the writer’s works results from a failure to decode the subversive quality of the literary technique of pastiche and other games with the autobiography convention played by Brandys. KRYPTOAUTOBIOGRAFIA KAZIMIERZA BRANDYSA (O MAŁEJ KSIĘDZE) Celem artykułu jest analiza Małej księgi Kazimierza Brandysa (1970) jako autobiografii napisanej przez polskiego pisarza żydowskiego pochodzenia po wydarzeniach Marca 1968 roku. Autor artykułu przyjmuje — za Janem Błońskim — tezę, że choć Brandys w żadnym miejscu nie posługuje się słowem „Żyd”, to problem etnicznego pochodzenia pisarza ma dla tego utworu znaczenie centralne i zasadnicze. Zagadnienie to jest rozpatrywane w kontekście historycznym i społecznym (kwestia asymilacji polskich Żydów) oraz psychoanalitycznym (relacja między milczeniem jako symptomem tabuizacji a sublimacją). Wnioski z interpretacji Małej księgi odnosi autor do całej twórczości Brandysa, a w szczególności do oceny jego pisarstwa w polskiej krytyce i historii literatury. Dowodzi, że krytyka jego twórczości wynika z niedostrzeżenia subwersywnego wymiaru stosowanych przez niego technik pastiszowych i innych gier z konwencją gatunkową autobiografii.

La construction de la vraisemblance dans l’œuvre de Kazimierz Brandys, pratiques de la mimésis

THE STRUCTURE OF VERISIMILITUDE IN THE WORKS OF KAZIMIERZ BRANDYS AND THE PRACTICE OF MIMESIS  This article offers a reading of the evolution of Kazimierz Brandys’s approach to the notion of truth. However, what is analyzed is not the presence of the concept in the writer’s works but the relation that the author establishes with it by the very act of representation. This relation materializes in the implementation of formal literary means in order to construct the verisimilitude of the depicted fictional universe. The article highlights the transformation of the practice of mimesis understood in the classical Horatian sense leading to its questioning by means of confrontation with a modern novelistic mimesis.  KONSTRUKCJA PRAWDOPODOBIEŃSTWA W DZIELE KAZIMIERZA BRANDYSA, PRAKTYKI MIMESIS W artykule zaproponowano analizę ewolucji stosunku Kazimierza Brandysa do pojęcia prawdy. Nie jest to jednak analiza obecności tego tematu w prozie autora, ale odtworzenie stosunku powieściopisarza do aktu odwzorowania rzeczywistości, który aktualizowany jest poprzez wykorzystanie formalnych środków literackich w celu skonstruowania prawdopodobieństwa fikcyjnego uniwersum. Artykuł śledzi przemianę tej relacji wobec prawdy od praktyki mimesis pojętej w sposób klasyczny (w rozumieniu horacjańskim) do jej zakwestionowania poprzez zderzenie z nowoczesną mimesis powieściową

Les pseudonymes de Kazimierz Brandys

KAZIMIERZ BRANDYS’S PSEUDONYMS  The author of the article first introduces Kazimierz Brandys through his oeuvre, life choices and political stance. Next, she focuses on the analysis of his novel Samson (1948), which is the writer’s first step in the long road leading to his acceptance and disclosure of his Jewish roots, as well as a double Polish-Jewish identity.  PSEUDONIMY KAZIMIERZA BRANDYSA Artykuł w pierwszej części przedstawia sylwetkę, utwory, wybory życiowe i polityczne Kazimierza Brandysa, następnie skupia się na analizie jego powieści Samson (1948), która rozpoczyna długą drogę autora do akceptacji i ujawnienia korzeni żydowskich i podwójnej polsko-żydowskiej tożsamości.