Kobiety w STEM. Niewidzialne asystentki i przełomowe odkrywczynie

The article describes the situation of female scientists in STEM fields. The author presents two main strategies which had to be used by those women in order to keep themselves in male scientific world – they were working as ”invisible assistants” of men (brothers, fathers, husbands), contributing to their successes, or they pretended to be men (disguise, nicknames, etc.). Showing profiles of female Nobel laureates and providing statistics on women in STEM in Poland, the author wonders if contemporary science has been changing towards increasing women’s representation.W artykule opisana została sytuacja naukowczyń w dziedzinach STEM. Autorka przedstawia dwie podstawowe strategie, jakie musiały te kobiety stosować w przeszłości, by utrzymać się w męskim świecie nauki – pracowały jako „niewidzialne pomocnice” mężczyzn (braci, ojców, mężów) i przyczyniały się do ich sukcesów, albo w jakiś sposób udawały mężczyzn (przebranie, pseudonimy etc.). Pokazując sylwetki noblistek oraz dostarczając danych statystycznych dotyczących kobiet w STEM w Polsce, autorka zastanawia się, czy we współczesnej nauce nastąpiły znaczące zmiany w kierunku wzrastającego udziału kobiet.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Transgresja albo przekraczanie granic: Wybitne kobiety w nauce wczoraj i dziś

Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Dobra żona męża korona - o rolach pełnionych przez europejskie kobiety od czasów starożytnych po współczesność

Naturally occurring social, political and economic changes entail a number of transformations, including those relating to marital and family life. This article attempts to trace the changes that have occurred in family roles performed by women throughout the ages, from a complete closure in the private sphere and performing traditional roles, coherent with the patriarchal nature of the world, in preindustrial societies, through entering the public sphere in the industrial period, to the ability to choose any lifestyle and femininity model today, taking into account the socio‑‑ economic and cultural factors that determine the position and role of gender in society

Androcentrism in the discourse and structure of Polish ethnology. Prolegomena

The objective of the present article is to make a preliminary study and to create a “map” of the phenom enon of androcentrism in Polish ethnology and cultural anthropology. Androcentrism – understood as the domination of masculine norms in culture – has become, since the 1970s, one of the subjects of interest of anthropology in Western Europe and the United States. Anthropology, inspired by feminism, thus has coined the concept of “androcentric bias” in this discipline which is both strictly scientific and institutional. The author shall endeavour to analyse the discourse and structure of Polish ethnology using this concept and this very instrument. He also discusses whether it is possible to overcome the androcentric bias at the discourse level (or would this lead to ginecentrism, which is equally limiting?). The actual control and power exercised by men over academic institutions in ethnology and the early interest in folk culture fully confirm the thesis of a strong androcentric element existing in Polish ethno­ logy. Although the author does not aspire to exhaust the topic, or to reach final conclusions, the exam ples mentioned in the present article show rather unequivocally that Polish female ethnologists – doing fieldwork, organisational work, conducting lecture and writing – were indeed, following de Beauvoir’s terminology, “the second sex"

Kto, co, jak bada? Wątpliwości i trudności związane z perspektywą feministyczną w nauce

Science is still dominated by men: androcentrism in science refers to the “who” examine, “what” and “how” is analized. Changing this is one of the goals of feminism, which should be seen not only as a social movement and ideology, but also as a scientific perspective. Feminist perspective in science has many opponents, but also among supporters there is a multiplicity of views and options for implementation.Nauka wciąż pozostaje zdominowana przez mężczyzn, a ów androcentryzm dotyczy nie tylko tego „kto” bada, ale także tego „co” i „jak” jest badane. Zmiana owego stanu jest jednym z celów feminizmu, który postrzegany powinien być nie tylko jako ruch społeczny i ideologia, ale także jako perspektywa naukowa. Perspektywa feministyczna w nauce ma wielu przeciwników, ale także wśród jej zwolenników istnieje wielość poglądów i wariantów wdrażania.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Woman as popularizer of science and knowledge. The image of women’s writing at the turn of 19th and 20th century based on “reasoned catalogues”

The aim of the article is presentation of writing activity of Polish women at the turn of the 19th and 20th century, which covered not only knowledge of various areas of life - “unscientific knowledge”, but also “scientific knowledge” comprising diverse, intensely advancing scientific disciplines. In the first part of the article, the author presents stages of education that is the preparation of women for popularizing activity, while in the second part she makes preliminary classification of popular science literature because of subject matter and genre forms. The author indicates thematic and genre groups, by specifying adequate work examples (titles), taken from 19th century bibliographic catalogues. She assimilated paraliterary works (didactic and moralizing novels, novels of manners, historical novels as well as fictionalized biographies of famous scholars) to genres popularizing scientific knowledge. Scientific monographs, lectures, readings, and novels make up a separate group. The author notes that genre patterns of popular science literature came to Poland from Western Europe and initially were in nature of translations and excerpts of texts with Polish commentary and paraphrases. Over time, original works speaking about Polish scientific discoveries and inventions began to arise.Celem artykułu jest ukazanie działalności pisarskiej i oświatowej polskich kobiet na przełomie XIX i XX wieku, która obejmowała nie tylko wiedzę z zakresu różnych dziedzin życia, tj. „wiedzę nienaukową”, ale także „wiedzę naukową” z rozmaitych obszarów intensywnie rozwijających się wtedy dyscyplin naukowych. W części pierwszej autorka przedstawia etapy wykształcenia, czyli merytoryczne przygotowanie kobiet do działalności popularyzatorskiej, zaś w części drugiej dokonuje wstępnej klasyfikacji piśmiennictwa popularnonaukowego ze względu na tematykę oraz formy gatunkowe, podając odpowiednie przykłady utworów (tytuły), zaczerpnięte z dziewiętnastowiecznych katalogów bibliograficznych. Do gatunków popularyzujących wiedzę naukową autorka zalicza teksty paraliterackie: powiastki i powieści o tematyce dydaktycznej i umoralniającej, powieści obyczajowe, powieści historyczne, a także fabularyzowane biografie sławnych ludzi. Oddzielną grupę stanowią monografie popularnonaukowe (będące często kryptopodręcznikami), pogadanki, odczyty, opowiadania i tzw. „obrazki” o tematyce naukowej (najczęściej przyrodniczej). Autorka zauważa, iż gatunkowe wzorce literatury popularnonaukowej przybyły do Polski z Europy Zachodniej i początkowo miały charakter przekładów oraz wyborów tekstów z polskimi komentarzami i parafraz; stopniowo jednak zaczęły powstawać dzieła oryginalne mówiące o polskich wynalazkach naukowych

Wolność ekspresji artystycznej. Regulacje europejskie a rozwiązania polskiego systemu prawnego

Ekspresja artystyczna towarzyszy – jak się wydaje – człowiekowi od zarania dziejów. Sztuka stanowiła zawsze immanentną część kultury i cywilizacji. Bez sztuki bardzo trudno byłoby zrozumieć nie tylko życie prywatne w poszczególnych epokach, dzieje kultury, a nawet historię gospodarczą i polityczną. Sztuka zdaje się nie znać granic geografi cznych i chronologicznych. Stale poszerza swój zasięg, obejmując kulturę, religię, systemy polityczne, zawłaszcza gospodarkę, stymulując zachowania rynkowe, tworząc nowe zawody, zapewniając utrzymanie rzeszom pracowników, którzy w prawdzie sami sztuki nie tworzą, ale nią administrują, konserwują jej dzieła, zbierają związane z nią przekazy, handlują nimi

Kobiety w akademii. Droga do samodzielności naukowej polskich historyczek w XX stuleciu

W tekście zarysowana została droga jaką musiały przebyć kobiety historyczki, aby uzyskać samodzielność naukową. Punktem wyjścia były pierwsze habilitacje w zakresie historii uzyskane przez kobiety w II RP. Następnie autorka rozważa akademicki awans kobiet w Polsce Ludowej. Stawia pytanie, czy kobiece habilitacje, a następnie profesury, stały się po wojnie zjawiskiem powszechnym? Czy łatwiej było wówczas kobietom awansować i skruszyć bastion, w którym od dziesięcioleci dominowali mężczyźni? W tekście zestawiona została liczba historyczek, które w latach 1945–89 osiągnęły najwyższe stopnie naukowe, kierowały katedrami / zakładami, pełniły funkcje dyrektorów instytutów, prodziekanów i dziekanów. Porównano pod tym względem cztery powstałe tuż po wojnie uniwersytety; UMCS, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Łódzki i Uniwersytet we Wrocławiu. Postawiono również pytanie o to, co ułatwiało a co utrudniało konkretnym uczonym awans w strukturach nauki.In the article was draw the road which had to pass women historians to gain scientific independence. The starting point is the first habilitations in the field of history received by women in the II RP. Then the author examines the educational advancement of women in People Republic of Poland. Raised the question whether female habilitations and professorship after the war, became common? If it was easier for women to get promotion in the world of science dominated by men? In the text was collected the number of women historians who in 1945–89, has achieved the highest academic degrees, and chaired the departments, carry out the functions of Directors of institutes, deans etc. Compared in this respect, four created after the war universities; Maria Curie Skłodowska University, University of Lodz, University of Wrocław, University of Toruń. Also asked about what helped and what hindered to women scientists to get promotion in the structures of science.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00