Eugenics and the woman question in the works of selected Polish catholic humanists in the period 1918-1939

Tak, jak w I połowie XX wieku rozpowszechnione było myślenie oparte o założenia eugeniczne, tak również rozpowszechniona była jego krytyka. W części pochodziła ona z przyjmowania perspektywy Kościoła katolickiego przez humanistów, pedagogów, którzy w odniesieniu do nauki społecznej Kościoła budowali swoje koncepcje pedagogiczne. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie podstawowych elementów krytyki stanowiska eugeników z punktu widzenia polskich pedagogów katolickich z lat 1918-1939. Krytyka ta istniała, podnosiła podstawowe wątki charakterystyczne dla stanowiska Kościoła Katolickiego, ale prowadzono ją m.in. - co interesujące - z punktu widzenia "interesów" kobiety. Wprowadzenie zasad eugeniki, choć w środowiskach ją aprobujących było przedstawiane jako sposób emancypacji, w opisywanym środowisku traktowano jako drogę do demoralizacji i degradacji kobiety jako osoby.In the first half of the 20th century, thinking based on eugenics premises was as common as its critique, which partly resulted from assumption of the perspective of the catholic church by humanists and pedagogues, who built their pedagogical conceptions on social teaching of the Church. The present paper aims at presenting the basic elements of criticism of the eugenics stance from the perspective of Polish catholic educators in the years 1918-1939. Such criticism existed and addressed the fundamental themes characteristic of the Catholic Church's position, but it was executed, among others - and that's interesting - from the perspective of women's "interest". Although within introduction of the eugenics principles was presented within the circles that accepted it as a way of emancipation, within the abovesaid environment was treated as a path of demoralization and degradation of the woman as a person

Przeszkoda katolicyzmu (impedimentum catholicismi) w prawie wojewodztw południowych II Rzeczypospolitej

W XIX w. przesłanki ważności małżeństwa przynajmniej częściowo wywodziły się z zasad religijnych. Prawo państwowe przewidywało przeszkody takie jak różność wiary czy święcenia kapłańskie. Małżeństwo zyskiwało przez to religijne oblicze. Pozostałe przesłanki nie wynikały jednak wprost z charakteru określonej doktryny religijnej. Przeszkody wieku lub pokrewieństwa nie mają ściśle religijnego podłoża. Impedimentum catholicismi nie mieści się jednak w tej grupie. Przeszkoda ta, podobnie jak przeszkoda różności wiary (disparitas cultus), wynikała wprost z zasad doktryny katolickiej. Prawo małżeńskie obowiązujące w II Rzeczypospolitej pochodziło z okresu zaborów. Oblicze małżeństwa ukształtowane w ustawach pochodzących z tego okresu wynikało z charakteru byłych państw zaborczych, a w szczególności z ich stosunku do religii. Wyznaniowy charakter państwa przekładał się na kształt małżeństwa w prawie cywilnym. W Austrii i Rosji doszło do recepcji małżeńskiego prawa kościelnego. Natomiast w Prusach małżeństwouzyskało świecki charakter. W konsekwencji w poszczególnych częściach odrodzonego państwa polskiego obowiązywały przepisy cechujące się różnym stosunkiem do małżeństwa wyznaniowego

DISSOLUTION OF MARRIAGE: FUNCTIONAL APPROACH TO POLISH-ENGLISH TRANSLATION OF SELECTED COURT DOCUMENTS

W artykule zaprezentowano wyniki badań, których celem była analiza problemów właściwych dla tłumaczenia z języka polskiego na język angielski wybranych pism procesowych i orzeczeń sądowych w sprawach rozwodowych oraz w sprawach o orzeczenie separacji. W ramach badań przeprowadzono m.in. analizę tekstów paralelnych, zastosowano metody właściwe dla językoznawstwa korpusowego w celu ekstrakcji jednostek terminologicznych oraz komparastykę prawniczą w celu porównawczej analizy pojęć. Wyniki, w tym uwagi dotyczące konkretnych wyborów terminologicznych i frazeologicznych oraz rozwiązań na poziomie tekstu, a także krytyczną analizę wybranych powszechnie przyjętych ekwiwalentów, przedstawiono w formie tłumaczenia z komentarzem. W artykule ujęto także wyniki obserwacji dotyczących rodzajów oraz źródeł problemów tłumaczeniowych napotykanych przez początkujących oraz doświadczonych tłumaczy. Ponadto we wnioskach wskazano na potrzebę opracowania skuteczniejszej formy prezentowania wyników ukierunkowanych praktycznie badań w dziedzinie translatoryki, w szczególności w odniesieniu do tłumaczeń prawnych i prawniczych, która – w porównaniu do tradycyjnych słowników oraz baz terminologicznych – byłaby bogatsza pod względem merytorycznym oraz zawierała szersze informacje na temat kontekstu użycia poszczególnych terminów.The paper presents results of a study aimed at analysing problems that arise in Polish‑English translation of selected court documents in divorce and judicial separation cases, as well as the ways of solving such problems in the light of the functional approach to translation. The methodology used includes parallel texts analysis, corpus linguistics for term extraction and comparative legal research into concept comparison. The results, including comments on specific terminological, phraseological and textual choices and a critical analysis of certain established equivalents, are presented in the form of an annotated translation. The findings also include general observations on the types and the sources of common problems encountered by both beginner and experienced translators. Finally, a need is identified for developing a more effective form of presenting results of practice-oriented research in the field of translation studies, especially with reference to legal translation, which would account for a richer knowledge component and more extensive contextual information than traditional dictionaries and term‑bases

"Liczba rozwodów orzeczonych na ziemiach polskich na podstawie Kodeksu Napoleona"

Celem niniejszego szkicu jest oszacowanie liczby rozwodów ogłoszonych na ziemiach polskich na podstawie Kodeksu Napoleona w okresie stosowania jego regulacji w tym zakresie, tj. w Księstwie Warszawskim, Królestwie Polskim (do 1825 r.) i Rzeczypospolitej Krakowskiej (do 1852 r.)

Czynniki wpływające na stabilność pierwszych małżeństw w Polsce

Marital stability is an important topic in studies on family because of its meaning for fertility and for the well-being of children and partners. The rise of the divorce rate observed in Poland since the second half of the 1990s poses a question about factors correlated with the risk of marital disruption. In the relevant body of research, one can distinguish between factors related to partners’ characteristics, features of the relationship, and the context. The paper starts with theoretical considerations on the correlates of divorce, backed with empirical fi ndings from studies for other countries. Next, the event history regression of fi rst marriages disruption is estimated. The model is specifi ed as a piecewise constant exponential model with proportional relative risks. The data used come from the Education, Family and Employment Survey from 2006. Most of the results of this study are consistent with fi ndings for other countries: marriages with premarital children or entered into while expecting a child, as well as marriages of women brought up in bigger cities and those of employed women were less stable. The change of the educational gradient of divorce is an important fi nding – in the studies pertaining to the period before the 1990s the women with higher education showed a higher risk of divorce. In the current study, which refers to the period between the mid-1980s and 2006, marriages of women with highest education levels have the lowest risk of disruption. Surprisingly, marriages preceded by cohabitation do not have an elevated disruption risk compared to direct marriages. The impact of the presence of children on the disruption risk is lower than expected – only marriages with very small children (0-2 years old) are more stable, while parity and presence of older children do not make a difference, when compared with couples without children. In conclusion, some suggestions have been formulated regarding the data sources for the future research on the stability of unions

Ideały wychowawcze kobiet w twórczości Stanisława Podoleńskiego

Refleksja dotycząca ideałów wychowawczych nieodłącznie wiąże się z działalnością wychowawczą człowieka. Wychowując następne pokolenia musimy przecież mieć przed oczyma jakieś wyobrażenie wiedzy, umiejętności, cech i właściwości, które chcielibyśmy, aby nasz wychowanek posiadał w przyszłości. W niniejszym artykule zdecydowałam się na ukazanie koncepcji ideału wychowawczego kobiety okresu międzywojennego w twórczości Stanisława Podoleńskiego, kierując się szeroko zakreślaną w jego artykułach i książkach problematyką kobiecą. Przeprowadzone rekonstrukcja może pozwolić na lepsze zrozumienie specyfiki wychowania i kształcenia kobiet w Polsce w okresie międzywojennym, a także może stanowić jeden z elementów umożliwiających prześledzenie zmian w zakresie teleologii edukacyjnej w Polsce w XX i XXI wieku.Reflection on educational ideals is inseparable from man’s educational activity. While providing education, we must have a vision of knowledge, skills, features, and qualities, we would like our student to possess in the future. For the purpose of this paper, I have decided to present the concept of ideal of female education of the interwar period in the works of Stanisław Podoleński, based on a broad scope of female-related issues addressed in his articles and books. Executing a reconstruction may enable us to under-stand the specifi c character of women’s education and schooling in the Poland of the inter-war period and may constitute an element z allowing us to trace changes within the fi eld of educational teleology which occurred in Poland in the 20th and 21st century

The Issue of Women's Rights in “Kobieta i Życie” (1970–1989)

Prawa kobiet, rozumiane jako uprawnienia i wolności należące do kobiet i dziewcząt w danych społeczeństwach, w niektórych regionach są zinstytucjonalizowane i wspierane przez prawo, miejscowe zwyczaje oraz zachowania, podczas gdy w innych są ignorowane i łamane. Wynika to z kilku czynników, m.in. religijnych, społecznych, ekonomicznych, kulturowych czy prawnych. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie problematyki związanej z prawami kobiet, publikowanej na łamach „Kobiety i Życia” – jednego z najpopularniejszych czasopism kobiecych okresu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Po 1970 r. i objęciu stanowiska redaktor naczelnej przez Barbarę Sidorczuk na łamach „Kobiety i Życia” coraz częściej poruszana była problematyka statusu społecznego kobiet oraz ich uprawnień w różnych dziedzinach życia publicznego. Poprzez metodę analizy zawartości prasy autorka stara się przede wszystkim, odpowiedzieć na pytanie: Jak często w publikowanych materiałach prasowych pojawiały się zagadnienia związane z prawami kobiet?The term “women's rights” should be understood as the power and freedom enjoyed by women in society. In some countries, women's rights are supported by law and local custom, while in others they are ignored and violated. This is due to several factors: religious, social, cultural, economic or legal. The aim of this article is to present the issues of women's rights published in “Kobieta i Życie” magazine in the years 1970–1989. “Kobieta i Życie” was one of the most popular women's magazines in the Polish People's Republic. The magazine was addressed to the female intelligentsia living in cities. In 1970 Barbara Sidorczuk became the managing editor and the magazine’s thematic focus shifted to the themes of social status of women, improving qualifications and their rights in various fields of social life. By applying the method of analysis of the work the author of this article attempted to answer the following questions: How often did press materials address issues of women’s rights? What privileges were mentioned most often?mgr Urszula Ćwik – Absolwentka stosunków międzynarodowych oraz administracji na Uniwersytecie w Białymstoku. Doktorantka Wydziału Historyczno-Socjologicznego UwB. Jej zainteresowania naukowe wiążą się z szeroko pojętą kwestią kobiecą, prasą, historią Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat ról społecznych kobiet w świetle „Kobiety i Życia”. Autorka publikacji dotyczących zagadnień związanych z pozycją kobiet w okresie PRL, m.in.: "Miejsce kobiet w przestrzeni publicznej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej do lat siedemdziesiątych (w świetle „Kobiety i Życia” i „Filipinki”)" [w:] Studia Podlaskie, tom XXII, Białystok 2014; "O feminizmie w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w świetle prasy kobiecej (na przykładzie „Kobiety i Życia”)", [w:] Feminizm, red. M. Marczewska-Rytko, M. Pomarański, D. Maj, Lublin 2015; "Praca zawodowa kobiet w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na łamach „Kobiety i Życia” (lata 1956–1980)" [w:] "Tożsamość kobiet w Polsce. Interpretacje", tom II, red. J. Chłosta-Zielonka, Olsztyn 2016. Członek stowarzyszenia Instytutu Studiów Kobiecych.Uniwersytet w BiałymstokuIwaszkiewicz N., Kobiety w drugim gatunku, „Kobieta i Życie” 1985, nr 27.Klonowska A., Polityka rodzinna, „Kobieta i Życie” 1980, nr 9.M. B., Kłopoty z awansem, „Kobieta i Życie” 1973, nr 7.Metelska A., Mongołki i równouprawnienie, „Kobieta i Życie” 1983, nr 11.Najpierw pomyśl, później wnieś pozew, „Kobieta i Życie” 1972, nr 44.Pińska M., Prawa dla „większej połowy”, „Kobieta i Życie” 1970, nr 26.Polityka rodzinna, „Kobieta i Życie” 1980, nr 9.Rozwód w sądzie, „Kobieta i Życie” 1980, nr 8.Sandecka L., Nieprzystosowani, „Kobieta i Życie” 1975, nr 44.Sidorczuk B., Awanse, „Kobieta i Życie” 1965, nr 3.Sidorczuk B., Ławy poselskie nie tylko dla mężczyzn, „Kobieta i Życie” 1985, nr 26.Sochacka D., Prawdziwy awans (notatki z NRD), „Kobieta i Życie” 1970, nr 5.Szczepuła B., Bunt kobiet, „Kobieta i Życie” 1981, nr 17.Za i przeciw ustawie, „Kobieta i Życie” 1974, nr 13.Adamski F., Konflikty małżeńskie i ich źródła na łamach „Kobiety i Życia”, „Zeszyty Prasoznawcze” 1978, nr 1 (75), ISSN 0555-0025.Główny Urząd Statystyczny, Kobieta w Polsce, Warszawa: Zarząd Wydawnictw Statystycznych i Drukarni, 1985.Hajdo M., Wizerunek kobiety jako matki, pracownika i działaczki społecznej prezentowany na łamach prasy kobiecej w latach 1948–1956, „Dzieje Najnowsze” 2006, nr 3, ISSN 0419-8824.Hosken F. P., Toward a Definition of Women’s Human Rights, „Human Rights Quarterely” 1981, vol. 3, No. 2, ISSN 0275-0392.Kurzynowski A., Aktywność zawodowa kobiet w 40-leciu PRL [w:] Kobiety polskie, red. Elżbieta Konecka, Warszawa: Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza”, 1986, ISBN 8305116247.Madeyska J., Uprawnienia kobiety pracującej, Warszawa: Wydaw. Prawnicze, 1986, ISBN 83-219-0330-4.Markowska D., Rola kobiety w polskiej rodzinie [w:] Kobiety polskie, red. Elżbieta Konecka, Warszawa: Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza”, 1986, ISBN 8305116247.Mazur M., O człowieku tendencyjnym: obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2009, ISBN 978-83-227-2989-2.Propaganda Polski Ludowej, oprac. Paweł Kowalski [et al.], Łódź: Instytut Pamięci Narodowej KŚZPNP, 2007, ISBN 978-83-60464-58-8.Sokół Z., Kobieta i Życie (1945–2002), „Studia Bibliograficzne Akademii Świętokrzyskiej” 2005, t. 9, ISSN 2449-898X.Sokół Z., Prasa kobieca w Polsce w latach 1945–1995, Rzeszów: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1998, ISBN 83-87288-46-2.Sokół Z., Wizerunki kobiet na łamach tygodnika „Kobieta i Życie” w latach 1946–2002, „Rocznik Prasoznawczy” 2012, R. 6, ISSN 1897-5496.Women’s Rights Guide, red. C. Dunning, Cambridge MA: Bernard Koteen Office of Public Interest Advising, 2007.Wójcik G., Emancypacja kobiet w okresie lat 60. i 70. na łamach czasopisma „Kobieta i Życie”, „Kultura Popularna” 2014, nr 2 (40), ISSN 1644-8340.66-831(1)668

Extramarital affair as a ground for divorce in the practice of courts of the Duchy of Warsaw

This paper explores extramarital affair as a ground for civil divorce in the practice of courts of the Duchy of Warsaw. In 1808 the Napoleonic Code was enforced on this territory. Under the rules of the Code Civil a couple could petition for a divorce with mutual consent (article 233). There were also three grounds entitling one of spouses to demand a divorce, when it was possible to attribute fault to the second party. In the case of the husband’s infidelity, the wife could demand a divorce only when he brought his concubine into their common residence (article 230). On the other hand, the husband could demand a divorce as a result of every act of his wife’s adultery (article 229). Moreover, each spouse could demand a divorce for outrageous conduct, ill-usage or grievous injuries exercised by the second spouse (article 231). Condemnation of one of the married parties to infamous punishment was also a ground for a divorce to the second party (article 232). In spite of discrimination of women in the case of adultery, more than 75% of divorce judgments were issued as a result of actions filed by wives. It was caused by the Polish Courts which gave a broad interpretation to the article 230 in their jurisprudence. Each act of husbands’ adultery in a common residence was treated as a ground for a divorce, although, according to article the 230, a wife had to prove that her husband lived with his concubine in conjugal house. The husbands’ adultery can be easily distinguished from the wives’ kind. Generally, men committed adultery because of lust. Female infidelity was usually connected with leaving a husband. Husbands often committed adultery with maids, whereas wives – with [email protected] Warszawsk

ISHARYŌ JAKO JAPOŃSKI SPOSÓB ZADOŚĆUCZYNIENIA ZA KRZYWDĘ W RAZIE ROZWODU

The purpose of this article is to present a compensation for moral injury connected with conjugal infidelity in Japanese Law (isharyō). The compensation for moral injury, which is sentenced because of a divorce could be divided into a compensation for mental disorder and a compensation for deprivation of the status in the society. To analyze this issue it is necessary to discuss context of Japanese culture and society. Furthermore, I present statistics which show factors that have influence on the amount of compensation. Finally, there are remarks on comparative law.Celem niniejszej publikacji jest omówienie realiów funkcjonowania zadośćuczynienia za zdradę w prawie japońskim (isharyō). Zadośćuczynienie orzekane w związku z rozwodem można podzielić na  zadośćuczynienie za spowodowanie zaburzeń psychicznych oraz zadośćuczynienie za utratę pozycji społecznej. Analiza tej problematyki nie  może odbyć się bez przedstawienia japońskiego kontekstu kulturowego oraz społecznego. Oprócz tego, zaprezentowane zostaną dane statystyczne ukazujące jakie czynniki wpływają na wysokość isharyō. Na końcu przedstawione zostaną uwagi prawno-porównawcze