Sources for Research on Childhood and Childhood History in Poland in the 19th and Early 20th Century – Selected Problems

The aim of the present article is to draw attention to the informative value of selected types of source materials which may provide a basis for research on childhood and childhood in the nineteenth and early twentieth centuries. At the same time, an attempt will be made to indicate the sorts of research problems which can be analyzed using these sources. Some types of sources will be discussed in more depth, with emphasis on those that are particularly rich and valuable in terms of information about children and childhood, but have not yet been fully exploited by researchers in historical and pedagogical analyses, have been used only occasionally, or have even been ignored altogether. The informative potential of the source materials for the study of history of children and childhood will be presented using the examples of such written sources as women’s, family and children’s press, diaries and memoirs, children’s literature, guidebooks, as well as iconographic sources. Comparing and combining sources, as well as considering them in a complementary manner may contribute to reconstructing the as yet incomplete picture of childhood and children in the Polish historiography of the nineteenth and early twentieth centuries

Dom czy szkoła? Wady i zalety nauczania domowego i szkolnego na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku

Homeschooling, which in recent decades has become a popular form of compulsory education in the United States and some European countries, has been available to be implemented in Poland for 22 years, since 1991. The Act of 07.09.1991 allowed - in the formal and legal sense - teaching children outside the institutional environment of the school, i.e. usually at home, in conditions organized by the parents. Homeschooling in Poland, as a result of growing criticism and controversy surrounding the currently operating school model, is gaining more and more supporters. Facing the ever-growing interest in this alternative form of education, it is worthwhile to get to know the past and the historical roots of this phenomenon.The purpose of this paper is to attempt to reconstruct and systematize arguments both for and against homeschooling and school education, formulated by educational columnists in the second half of the 19th and early 20th century. Textbooks and teaching guidebooks, including those in the field of education and homeschooling, teaching literature, as well as women's, family, political, social and literary press were used as a source basis allowing us to reconstruct these theoretical recommendations. This paper also aims to make readers aware that despite the passage of centuries, the problem "which education is better: the one at home or the one at school" remains as much urgent as unresolved.Edukacja domowa, która stała się w ostatnich dekadach popularną formą realizacji obowiązku kształcenia w Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy, od 1991 r., a więc od 22 lat możliwa do realizacji jest także i w Polsce. Ustawa z 07.09.1991 r. dopuściła w formalno-prawnym znaczeniu uczenie się dzieci poza instytucjonalnym środowiskiem szkoły, czyli najczęściej w domu, w warunkach zorganizowanych przez rodziców. Edukacja domowa w Polsce, na skutek narastającej krytyki i kontrowersji wokół obecnie funkcjonującego modelu szkoły, zyskuje coraz większe grono zwolenników. Wobec stale rosnącego zainteresowania tą alternatywną formą edukacji, warto poznać przeszłość i historyczne korzenie tego zjawiska. Celem niniejszego tekstu jest próba rekonstrukcji i systematyki argumentów przemawiających zarówno za, jak i przeciw nauczaniu domowemu i szkolnemu, formułowanych przez publicystów pedagogicznych w II połowie XIX i na początku XX wieku. Jako podstawę źródłową, pozwalającą odtworzyć owe zalecenia teoretyczne wykorzystano podręczniki i poradniki pedagogiczne, także z zakresu wychowania i nauczania domowego, literaturę pedagogiczną, prasę kobiecą, rodzinną, a także polityczno-społeczno-literacką. Niniejszy tekst ma także na celu uświadomić czytelnikom, że mimo upływu stuleci, problem – jaka edukacja lepsza w domu czy w szkole – pozostaje tak samo palący, jak i nierozstrzygnięty

Zabawy dzieci ziemiańskich w drugiej połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa

Abstract. Games of landowning children in the in the second half of XIXth and at the beginning of XXth century in the light of the memories The aim of this article is to show the playground of children from landowning families during the second half of the nineteenth and the early twentieth century. An attempt was made to present the playgrounds of wealthy children, their characteristics, space, and also to determine the place and role of play in the lives of children of landowners. The types of games for children, both boys and girls have been presented. Also children’s toys were made the subject of research. The conclusions presented have been based entirely on the analyses of diaries, memoirs and biographies of the representatives of landowning class

Problematyka wychowania na łamach „Dwutygodnika dla Kobiet” (1880–1885)

Autorka przedstawia zawartość czasopisma "Dwutygodnik dla kobiet", który stanowi wartościowe źródło do badania poglądów publicystów na temat roli kobiet w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym drugiej połowy XIX w., form i sposobów przeciwdziałania germanizacji i krzewienia patriotyzmu, analizy publicystyki literackiej, ukazującej się na jego łamach, a także poradnictwa dotyczącego życia codziennego mieszkańców Wielkopolski – rozrywki, spędzania wolnego czasu, higieny, zdrowia i lecznictwa, kuchni czy ogrodnictwa.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Zabawy, zabawki i zajęcia dzieci na początku XX wieku na łamach czasopisma „Dziecko”

Celem Autorki jest odtworzenie oraz problemowa systematyka zagadnień z zakresu zabawek, zabaw i zajęć dla dzieci proponowanych na łamach wydawanego w Warszawie na początku XX wieku periodyku „Dziecko. Czasopismo poświęcone wychowaniu domowemu i społecznemu”, który miał na celu propagować ideę wychowania i nauczania w domu rodzinnym jako swoistego rodzaju remedium na ówczesną zrusyfikowaną szkołę.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00. Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Tekst powstał w ramach prac nad realizacją grantu nt. „Zabawki dziecięce na ziemiach polskich do końca XIX wieku” (grant NCN OPUS 4, nr 2012/07/B/HS3/00899)

„Grzech tajemny”. Problematyka seksualności dzieci w świetle poradników z II połowy XIX i początku XX wieku

The issue of childhood masturbation, rarely addressed up to now in historical and pedagogical studies, is the subject of the research presented here. The demarcatory timelines for the analysis carried out encompass the second half of the 19th century and the early 20th century. Our source material is educational handbooks (including religious ones), as well as those related to hygiene and health care, published in printed form on Polish territory in the period under consideration. The aim of the research is to systematize the views on this issue offered by the authors of those works (teachers and educators, doctors, priests), and to present their evolution. As those findings indicate, in most of the guides, masturbation was treated as a form of sexual self-abuse, leading to serious diseases and, consequently, to death. In religious and educational handbooks it was placed in the category of being a mortal sin. The contents of the advice given focused on how to recognize the symptoms of masturbation in children, and how to prevent it effectively. Parents were to play a special role in the courses of action recommended. It should be emphasized that it was only at the beginning of the 20th century that works (developed mainly in medical circles) began to appear, aimed at making people aware that masturbation was not as dangerous as it had been thought to be over the preceding centuries, and that, when practised in moderation, it did not affect the health of the person practising it in any way. It was still suggested, however, that children be protected from falling victim to what was considered a morally offensive activity.Przedmiotem badań uczyniono rzadko dotąd poruszany w badaniach historyczno-pedagogicznych problem masturbacji dziecięcej. Cezury czasowe podjętych analiz obejmują II połowę XIX i początek XX wieku. Podstawę źródłową dokonanych ustaleń stanowią poradniki wychowawcze (w tym religijne), a także z zakresu higieny i lecznictwa, wydane drukiem na terenie ziem polskich w badanym okresie. Celem badań jest próba systematyki poglądów poświęconych kluczowemu zagadnieniu, prezentowanych przez autorów poradników (pedagogów i wychowawców, lekarzy, księży) oraz ukazanie ich ewolucji. Jak wynika z dokonanych ustaleń, w większości badanych poradników onania traktowana była w kategoriach nadużycia płciowego, prowadzącego do poważnych chorób, a w konsekwencji śmierci. W ujęciu poradników religijno-wychowawczych rozumiano ją w kategorii grzechu śmiertelnego. Treści porad skupiły się na tym, jak rozpoznawać symptomy onanii u dzieci i jak jej skutecznie zapobiegać. Szczególną rolę we wskazanych zakresach działań odgrywali rodzice. Podkreślić należy, że na początku XX wieku zaczęły się pojawiać prace (głównie autorstwa osób ze środowiska medycznego) uświadamiające, że masturbacja nie jest aż tak niebezpieczną praktyką, za jaką ją przez wieki uznawano, zaś uprawiana z umiarem w żaden sposób nie wpływa na stan zdrowia osoby ją praktykującej, jednak nadal sugerowano strzec dzieci przed tym niemoralnym występkiem.

Wskazówki do samodzielnego wykonywania zabawek z papieru na łamach „Mojego Pisemka” z lat 1902-1915

The object of the undertaken analyses is the tips and instructions on how to make DIY paper toys at the beginning of the 20th century. The magazine “Moje Pisemko. Tygodnik Obrazkowy dla Dzieci” [“My Little Magazine. A Picture Weekly for Children”], published in Warsaw in the years 1902-1936, was the source basis of the findings made. The purpose of the research was the problematic systematization and reconstruction of the advice related to the making of toys by children on their own, given and popularized in the magazine. The analysis covered 13 annual volumes of the weekly from the years 1902-1915. Children’s and youth magazines constitute source material for the study of children’s toys in the past, which is an interesting, yet unexploited topic. They contain a lot of information on the specific features of toys, their appearance, and ways of using them while playing. It is in children’s magazines where we can find information about the most popular toys in a given historical period, provided in written texts such as stories, tales, literary pictures, poems, comedies, as well as iconographic materials illustrating these texts, such as graphics, lithographs, and photographs. Numerous instructions on how to make DIY toys addressed to little readers, published in the children’s magazines from the turn of the 19th and 20th centuries, are also a combination of text and graphics.Przedmiotem podjętych analiz są wskazówki i instrukcje do samodzielnego wykonywania zabawek z papieru dla dzieci na początku XX wieku. Podstawą źródłową dokonanych ustaleń uczyniono czasopismo „Moje Pisemko. Tygodnik Obrazkowy dla Dzieci”, ukazujące się w Warszawie w latach 1902-1936. Celem badań jest problemowa systematyka oraz odtworzenie porad związanych z samodzielnym wykonywaniem zabawek przez dzieci, proponowanych i popularyzowanych na łamach czasopisma. Analizie poddano 13 roczników z lat 1902-1915. Jak wynika z dokonanych ustaleń, prasa dla dzieci stanowi doskonałe, choć jeszcze niewyzyskane poznawczo źródło do dziejów zabawek dziecięcych. Na łamach „Mojego Pisemka” publikowano szereg wskazówek do samodzielnego wykonywania zabawek z różnych, tanich i łatwo dostępnych materiałów – drewna, tkanin, włóczki, gliny, miękiszu chleba, owoców, warzyw, liści, wydmuszek jajek itp. Jednak wśród instrukcji dominowały zabawki z papieru, z którego można było zrobić niemal wszystko - lalki, sprzęty i akcesoria do lalczynego gospodarstwa, meble, układanki i łamigłówki, teatrzyki, zabawki choinkowe, a nawet zabawek pływające i latające

Sprawozdanie z Seminarium naukowo-metodycznego „Dzieci wojny i dzieci uchodźcy – o prawach dzieci z różnych perspektyw” Bydgoszcz, 17 maja 2018 roku

Sprawozdanie z Seminarium naukowo-metodycznego „Dzieci wojny i dzieci uchodźcy – o prawach dzieci z różnych perspektyw” Bydgoszcz, 17 maja 2018 rok

A Dream Christmas Gift. On Christimas Toys in Children’s Literature and Magazines of the 2nd Half of the 19th c. and the Early 20th c.

Timeless attributes of children’s games, i.e. toys, have been made the subject of research. The authors focus on the toys received by children from Polish families during Christmas. The aim of these analyses is therefore to characterise Christmas children’s toys presented in two types of sources intentionally addressed to children: children’s literature and press. The research covers the second half of the 19th century and the beginning of the following century. The article in its subject matter refers to the Authors’ earlier research on Christmas toys and is in line with the ever developing trend of research on toys from the historical and pedagogical perspective