Majątek ziemski Stefana Korycińskiego, kanclerza wielkiego koronnego (1653–1658)

The article presents the history of the estate of Stefan Koryciński, Crown Chancellor (1653–1658). It was established that after the division of the estate of his father. Koryciński inherited seven villages, then he increased the land, mainly after taking over the estate from his brother Mikołaj Ferdinand (1651). At the end of his life, his private property consisted of fourteen villages located in four provinces and two tenement houses in Krakow. It was emphasized that comparing to other figures of the 17th century political elite, it was a modest fortune, and the chancellor obtained the main part of his income from royal estates. After the chancellor’s death, his property was inherited by two sons: Piotr Mikołaj and Mikołaj Andrzej

„First to the Republic, Second to the Church”: About Three Careers of Representatives of the Lesser Poland Nobility in the Service of the State and the Church in the Second Half of the 17th Century

The article is devoted to the analysis of the careers of three personages from different strata of the nobility in Lesser Poland, who began their careers with activities for the Republic of Poland, and then devoted themselves to the service of the Catholic Church at the end of their lives. The fate of Aleksander Skrzyszowski, a minor nobleman and soldier, who became the parish priest of the municipal parish in Staszów and a canon in Poznań, is outlined first. He is followed by Hieronim Michał Komornicki, a middle-class nobleman, soldier and parliamentary activist, who died in 1689 as the abbot of the Benedictine monastery in Holy Cross. The last persondiscussed is Piotr Mikołaj Koryciński (1644–1680), the son of the chancellor, a regional assembly activist, royal secretary, diplomat, provost general of Miechów and bishop nominee of Chełmno. The article emphasizes the fact that the everyday life of the nobility was influenced by a strong engagement in State and Church affairs, while underlining the practice of publicly active nobleman obtaining church offices and dignities.Artykuł poświęcony jest analizie karier trzech postaci z różnych warstw stanu szlacheckiego z terenu Małopolski, które zaczynały swe kariery od działalności na rzecz Rzeczypospolitej, by po koniec życia poświęcić się służbie Kościołowi katolickiemu. Nakreślone zostały losy Aleksandra Skrzyszowskiego, drobnego szlachcica i żołnierza, który został proboszczem miejskiej parafii w Staszowie i kanonikiem poznańskim, następnie średniozamożnego szlachcica Hieronima Michała Komornickiego, żołnierza i aktywisty parlamentarnego, zmarłego w 1689 r. jako opat klasztoru benedyktynów świętokrzyskich, oraz syna kanclerza – Piotra Mikołaja Korycińskiego (1644–1680), działacza sejmikowego, sekretarza królewskiego, dyplomaty oraz prepozyta generalnego miechowskiego i biskupa nominata chełmińskiego. W artykule podkreślono fakt niezwykle silnego przenikania się w życiu codziennym szlachty spraw państwowych i kościelnych i praktykę uzyskiwania przez aktywnych publicznie szlachciców urzędów i godności kościelnych

Kariery urzędnicze i pozycja społeczno-majątkowa podkomorzych ziemskich w Małopolsce w XVI–XVII wieku na tle porównawczym

Artykuł poświęcony jest analizie karier urzędniczych i pozycji społeczno-majątkowej podkomorzych ziemskich w Małopolsce właściwej (w województwach krakowskim, sandomierskim i lubelskim) w XVI–XVII wieku. Autor analizuje przebieg kariery podkomorzych na tle sytuacji w innych częściach Rzeczypospolitej, podkreśla przy tym, że cieszyli się oni wielkim szacunkiem wśród szlachty i często wybierani byli na posłów na sejm Rzeczypospolitej lub marszałków sejmików. W artykule przedstawiono czynniki określające wybór na urząd podkomorzego i kwestię awansu podkomorzych do senatu. Pokazano społeczną i ekonomiczną pozycję podkomorzych, która sugeruje, żeosoby pełniące ten urząd w obu rozpatrywanych stuleciach należały do wyższych warstw stanu uprzywilejowanego. Podkreślono różnicę w przebiegu kariery urzędniczej i sytuacji majątkowej podkomorzych w XVI i XVII wieku. Skład osobowy badanej zbiorowości urzędniczej ustalono na podstawie spisów urzędników ziemskich wymienionych województw

Sub-elders and courts writers in the world of big and small politics (on the example of courts officials from the Sandomierz province in the 17th century)

The article is devoted to the issue of the participation of the most important town officials – sub-elders and courts writers – in politics at the level of noble self-government as well as the parliament and central institutions of the noble state on the example of the officials of the strongholds of the Sandomierz province in the 17th century. The article presents the results of many years of source search, allowing to present the staffing of the above-mentioned offices in seven strongholds of the former Sandomierz region in the 17th century and to evaluate the involvement of those in these offices in small and large politics. The article presents typical manifestations of the involvement of these officials in public life, as well as spectacular careers and political activity of the most prominent representatives of this clerical group from the Sandomierz province

Akt ostatniej woli Anny ze Stanisławskich Zbąskiej, pierwszej polskiej poetki, z 7 lipca 1696 roku

The edited source is an unknown testament of Anna Stanisławska, the first Polish female, drawn up on 7 July 1696. As yet, there is no detailed biography of Anna Stanisławska, the author of the work A Transaction, or an Account of the Entire Life of an Orphan Girl by Way of Plaintful Threnodies in the Year 1685. The published testament brings new information about the last years of her life and activities for the benefit of the Catholic Church, as well as the property she owned. The will reveals the hitherto unknown burial place of the poet in Lublin. At the same time, Anna Stanisławska’s last will shows her generosity towards many institutions of the Catholic Church.Przedmiotem edycji źródłowej jest nieznany dotąd testament Anny ze Stanisławskich Zbąskiej, pierwszej polskiej poetki, z 7 lipca 1696 r. Anna Stanisławska, autorka dzieła Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685, nie posiada dotąd szczegółowej biografii. Publikowany testament przynosi nowe informacje na temat ostatnich lat życia poetki i jej działalności na rzecz Kościoła katolickiego, a także posiadanego przez nią majątku. Testament wskazuje nieznane dotąd miejsce pogrzebu poetki w Lublinie. Jednocześnie akt ostatniej woli Anny Stanisławskiej ukazuje jej szczodrość wobec wielu instytucji Kościoła katolickiego

Rejestr pospolitego ruszenia księstw oświęcimskiego i zatorskiego z 18 października 1621 roku

The edited source is an unknown record of the general levy in the Duchies of Oświęcim and Zator, drawn up on 18 October 1621 near Lviv. Registries of conscription are primary research sources to study organization, size and functioning of pospolite ruszenie (a specific, old-Polish form of general levy). They reveal valuable data according to districts, territories and provinces. So far, it has been the only registry from the province of Kraków from the period of Chocim war in 1621. The source indicates that the obligation to appear in arms was personally fulfilled by 67 nobles, 26 nobles issued detachments (though did not participate in the expedition in person), 19 detachments were sent by widows who supervised husbandly lands, two villages inhabited by a number of minor gentry issued 2 horses, while 3 cities situated within the two duchies, i.e. Oświęcim, Kęty and Wadowice provided a total of 13 infantry soldiers.         Przedmiotem edycji źródłowej jest nieznany dotąd rejestr pospolitego ruszenia księstw oświęcimskiego i zatorskiego spisany 18 października 1621 r. pod Lwowem w związku z przeprowadzonym popisem. Jak wiadomo, rejestry z popisów stanowią podstawowy rodzaj źródeł służący, badaniu organizacji, liczebności i funkcjonowania pospolitego ruszenia w dawnej Polsce. Ich wartość polega przede wszystkim na ukazaniu organizacji i liczebności pospolitego ruszenia powiatów, ziem i województw. Publikowany rejestr jest jedynym dotąd rejestrem pospolitego ruszenia z terenu województwa krakowskiego z okresu wojny chocimskiej 1621 r. Według niego obowiązek stawienia się w pospolitym ruszeniu osobiście wypełniło 67 szlachciców, 26 wystawiło poczty, ale nie brało osobistego udziału w wyprawie, 19 pocztów przysłały wdowy w związku z użytkowaniem dóbr mężowskich, z zamieszkanych przez drobną szlachtę dwu wsi wystawiono 2 konie, natomiast 3 miasta położone w obrębie obu księstw, tj. Oświęcim, Kęty i Wadowice dostarczyły łącznie 13 pieszych.

Majątek ziemski Jana Zebrzydowskiego, miecznika koronnego (1620–1641), jedynego syna i sukcesora Mikołaja, wojewody krakowskiego

The article presents the findings on the landed property of the son and heir of the Cracow Voivode Mikołaj Zebrzydowski – Jan, the crown swordman (1620–1621). The article is based on previously unused sources from the Castle Court Records of Cracow in the first half of the 17th century. It was established that he inherited some of the landed properties, including the ancestrial land, from his father, and he also purchased some properties himself. Before his death, he amassed private properties, which included the castle in Pieskowa Skała, the town, properties in two other towns, 28 villages, some shares in 9 villages, 22 farming estates and 4 real estates in towns. These properties were located in Lesser Poland, where in the first half of the 17th century he was one of the richest landowners. The income from this property was increased by the acquisition of the crown lands.Artykuł prezentuje ustalenia na temat majątku ziemskiego syna i spadkobiercy wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego – Jana, miecznika krakowskiego (1620–1621). Artykuł powstał na podstawie niewykorzystanych dotąd źródeł z krakowskich ksiąg grodzkich pierwszej połowy XVII wieku. Ustalono, że część dóbr ziemskich, w tym dobra rodowe, odziedziczył po ojcu, część natomiast kupił. Przed śmiercią zgromadził dobra prywatne, na które składał się zamek w Pieskowej Skale, miasto i części w dwóch innych miastach, 28 wsi, części w 9 wsiach, 22 folwarki oraz 4 nieruchomości w miastach. Dobra te położone były na terenie Małopolski, w której w pierwszej połowie XVII wieku był jednym z najbogatszych właścicieli ziemskich. Dochody z tego majątku powiększał o dobra królewskie

Działalność publiczna Tęczyńskich w XVII wieku. Kariery Gabriela (zm. 1617), wojewody lubelskiego i Andrzeja (zm. 1613), kasztelana bełskiego

The article presents the careers of two representatives of one of the oldest Polish magnate families – Tęczyński, coat of arms Topór, the elder sons of Andrzej (d. 1588), the governor of Krakow: Gabriel (d. 1617), the voivode of Lublin and Andrzej (d. 1613), the castellan of Bełz, living at the turn of the 16th and 17th centuries. It has been proven that after a long period of education outside the borders of the Commonwealth, which was interrupted in 1593 by an episode, when the brothers were sent to the General Sejm, from the beginning of the 17th century, as young magnate sons, they actively participated in the public life. Gabriel worked in the local government of the Lublin Voivodeship, while Andrzej was a member of the Opatów regional parliament. Although the brothers did not reach the highest state offices – the end of Gabriel's career was Lublin voivodship, and Andrzej castellany of Bełz – they showed significant activity during the Sandomierz rebellion in 1606-1607, taking the side of the royal camp. In the following years, Andrzej Tęczyński expressed his support for the royal party in his views and attitude, while the elder Gabriel distanced himself from the policy of Sigismund III Vasa at least from 1611. Their careers ended with fairly sudden deaths, after which the public activity was taken up by the youngest of their brothers - Jan Magnus (d. 1637), the voivode of Kraków, with whom the Tęczyński line came to an end.

Wyposażenie i wystrój wnętrz siedzib szlachty sandomierskiej w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku

W artykule zaprezentowane zostały kwestie związane z wystrojem i wyposażeniem siedzib szlacheckich w województwie sandomierskim w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku. Zagadnienia te omówione zostały przede wszystkim na podstawie wydanych drukiem inwentarzy dóbr ziemskich spisanych w XVII i XVIII stuleciu, głównie drobnej oraz średniej i zamożnej szlachty sandomierskiej, uzupełnionych o inwentarze zawarte w źródłach rękopiśmiennych. Zwrócono uwagę na typowe rozwiązania, a także na najciekawsze i niekiedy unikalne przykłady opisywanych detali i przedmiotów, zwłaszcza w izbach mieszkalnych. Scharakteryzowano podstawowe elementy architektoniczne – okna, drzwi, schody i podłogi, oraz grzejniki – piece i kominki, poza tym dekoracje ścian, sposoby oświetlenia wnętrz, a także meble i sprzęty domowe. Informacje pochodzące z inwentarzy dóbr ziemskich uzupełniono wybranymi przykładami z testamentów i inwentarzy mobiliów szlacheckich. Podkreślono przy tym ich znaczenie dla uzyskania w miarę pełnego obrazu wyglądu analizowanych wnętrz we wspomnianym okresie