Rozwój przestrzenny byłych miast wojewódzkich w Polsce. Studium przypadku Krosna, Przemyśla i Tarnobrzega

The decentralisation of the country’s territorial system had an immense impact on the development of cities at the turn of the 20th and 21st centuries. This particularly concerns former capitals of voivodeships “degraded” to the function of poviat cities, facing a number of socio-economic challenges, reflected in among others their spatial development. The objective of the paper is the identification of their conditions, common features, and differences, as well as determination of directions of changes in the process of spatial development of former voivodeship capitals in Poland. The paper discusses the following issues: 1) effect of expansion of administrative boundaries on changes in the functional-spatial structure; 2) stimulants and destimulants of spatial development; 3) shaping the spatial structure in reference to the historical development of cities and provisions of strategic-planning documents; 4) functional urban areas; 5) directions of spatial development of the analysed cities in the future. They correspond with the detailed objectives. The contribution of this paper is twofold. In the implementation aspect, it presents the effect of the political transformation, administrative-territorial reforms, and conducted spatial policy on the development of cities constituting voivodeship capitals until 1998, i.e. Krosno, Przemyśl, and Tarnobrzeg, currently located in the Carpathian Voivodeship. In the cognitive aspect, it presents models of spatial development of these cities.Decentralizacja ustroju terytorialnego państwa wywarła ogromny wpływ na rozwój miast na przełomie XX i XXI w. Dotyczy to zwłaszcza byłych stolic województw „zdegradowanych” do funkcji miast na prawie powiatu, przed którymi stanęło wiele wyzwań natury społeczno-gospodarczej, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w ich rozwoju przestrzennym. Celem opracowania jest zidentyfikowanie uwarunkowań, cech wspólnych i różnic, a także wskazanie kierunków zmian w procesie rozwoju przestrzennego byłych miast wojewódzkich w Polsce. W pracy odniesiono się do takich zagadnień, jak: 1) wpływ rozszerzenia granic administracyjnych na zmiany struktury funkcjonalno-przestrzennej; 2) stymulanty i destymulanty rozwoju przestrzennego; 3) kształtowanie struktury przestrzennej w nawiązaniu do historycznego rozwoju miast oraz zapisów dokumentów strategiczno-planistycznych; 4) miejskie obszary funkcjonalne; 5) kierunki rozwoju przestrzennego analizowanych miast w przyszłości. Odpowiadają one układowi celów szczegółowych. Efekty niniejszej pracy są dwojakie. W aspekcie implementacyjnym ukazano wpływ transformacji ustrojowej, reform administracyjno-terytorialnych oraz prowadzonej polityki przestrzennej na rozwój miast będących do 1998 r. stolicami województw, tj. Krosna, Przemyśla i Tarnobrzega, położonych obecnie w województwie podkarpackim. W aspekcie poznawczym opracowano modele rozwoju przestrzennego tych miast

Elevated Level of DNA Damage and Impaired Repair of Oxidative DNA Damage in Patients with Recurrent Depressive Disorder

Background: Depressive disorder (DD), including recurrent DD (rDD), is a severe psychological disease, which affects a large percentage of the world population. Although pathogenesis of the disease is not known, a growing body of evidence shows that inflammation together with oxidative stress may contribute to development of DD. Since reactive oxygen species produced during stress may damage DNA, we wanted to evaluate the extent of DNA damage and efficiency of DNA repair in patients with depression. Material and Methods: We measured and compared the extent of endogenous DNA damage – single- and double-strand breaks, alkali-labile sites, and oxidative damage of the pyrimidines and purines – in peripheral blood mononuclear cells isolated from rDD patients (n=40) and healthy controls (n=46) using comet assay. We also measured DNA damage evoked by hydrogen peroxide and monitored changes in DNA damage during repair incubation. Results: We found an increased number DNA breaks, alkali-labile sites, and oxidative modification of DNA bases in the patients compared to the controls. Exposure to hydrogen peroxide evoked the same increased damage in both groups. Examination of the repair kinetics of both groups revealed that the lesions were more efficiently repaired in the controls than in the patients. Conclusions: For the first time we showed that patients with depression, compared with non-depresses individuals, had more DNA breaks, alkali-labile sites, and oxidative DNA damage, and that those lesions may be accumulated by impairments of the DNA repair systems. More studies must be conducted to elucidate the role of DNA damage and repair in depression

Occurrence of BRAF mutations in a Polish cohort of PTC patients - preliminary results

Wstęp: Mutacje dotyczące genów na szlaku kinaz MAP (kinazy aktywowane mitogenem)/kinaz ERK (kinazy regulowane sygnałem zewnątrzkomórkowym) są najczęstszymi zdarzeniami molekularnymi w raku brodawkowatym tarczycy (PTC, papillary thyroid cancer). Mutację genu BRAF (V600E) stwierdza się u około 50% dorosłych chorych z PTC. W większości dotychczas opublikowanych badań występowanie mutacji BRAF (V600E) wiąże się z agresywnym przebiegiem klinicznym PTC i wysokim odsetkiem nawrotów choroby. Jednak nie wszyscy autorzy podzielają tę opinię. Celem pracy była ocena częstości mutacji BRAF (V600E) i wstępna ocena jej znaczenia predykcyjnego u 88 chorych na raka brodawkowatego tarczycy. Materiał i metody: Obecność mutacji BRAF (V600E) oceniono w 88 guzach (rakach brodawkowatych). DNA izolowano z bloczków parafinowych z użyciem sekwencjonatora AbiPrism 377 i 3130xl Genetic Analyzer (Applied Biosystems).W analizie statystycznej wykorzystano: test chi2, test U Mann-Whitney oraz ocenę przeżycia metodą Kaplana-Meier. Wyniki: Mutację BRAF (V600E) stwierdzono u 38 (43%) chorych. Spośród przeanalizowanych czynników kliniczno-patologicznych jedynie starszy wiek korelował z częstością mutacji. Nie wykazano korelacji pomiędzy obecnością mutacji a przerzutami do węzłów chłonnych/ odległymi, wieloogniskowością czy naciekaniem torebki tarczycy. Stwierdzono jeden zgon i dwa przerzuty raka w grupie BRAF+ i jeden nawrót raka w grupie BRAF-. Wnioski: Mimo wykazania w wielu pracach mutacji BRAF jako czynnika prognostycznego w PTC wstępne wyniki opisywanego badania wskazują na potrzebę dalszych badań zanim mutacja BRAF (V600E) stanie się powszechnie stosowanym czynnikiem predykcyjnym w raku brodawkowatym tarczycy. (Endokrynol Pol 2010; 61 (5): 462-466)Introduction: Genetic alterations involving the mitogen-activated protein kinase (MAPK) pathway are frequently demonstrated in papillary thyroid cancer (PTC). BRAF(V600E), the most frequent mutation in adult patients, is present in approximately 50% of PTC. Most clinical studies have demonstrated an association of BRAF(V600E) mutation with aggressive clinicopathological characteristics and high tumour recurrence, although the results are controversial. In this study we present the preliminary results of BRAF mutation frequence in a group of 88 Polish patients with papillary thyroid cancer (PTC) and relate it to the outcome all DTC patients operated in 2004 and 2005. BRAF (V600E) mutation was diagnosed in 38 (43%) of cases. Material and methods: The presence of BRAF mutation was evaluated in 88 PTC tumours. DNA was isolated from tissue parafin blocks, and the mutation V600E was evaluated by sequence analysis with an AbiPrism 377 and 3130 xl genetic analyzer (Life Technologies). Statistical analysis was carried out with the use of SPSS 12 software. The c2 and Kaplan-Meyer survival analysis were performed. Results: From all analyzed clinico-pathological factors, only older age positively correlated with BRAF mutation frequency (p = 0.0017). Lymph node/distant metastases, multifocality, and extra-thyroid extension did not correlate with BRAF status. One cancer related death and two reccurences were observed in the BRAF+ group while one relapse was diagnosed in the BRAF– group. Conclusions: Although many studies document BRAF mutation as a prognostic factor in PTC our results underline that it is too early to consider it as a routine clinical predictive factor. (Pol J Endocrinol 2010; 61 (5): 462-466

Częstość występowania mutacji somatycznych RAS w raku rdzeniastym tarczycy — analiza populacji polskiej

Introduction: Somatic RET mutations are detectable in two-thirds of sporadic cases of medullary thyroid cancer (MTC). Recent studies reported a high proportion of RAS somatic mutations in RET negative tumours, which may indicate RAS mutation as a possible alternative genetic event in sporadic MTC tumorigenesis. Thus, the aim of the study was to evaluate the frequency of somatic RAS mutations in sporadic medullary thyroid cancer in the Polish population and to relate the obtained data to the presence of somatic RET mutations.Material and methods: Somatic mutations (RET, RAS genes) were evaluated in 78 snap-frozen MTC samples (57 sporadic and 21 hereditary) by direct sequencing. Next, three randomly selected RET-negative MTC samples were analysed by the next generation sequencing.Results: RAS mutation was detected in 26.5% of 49 sporadic MTC tumours. None of all the analysed samples showed N-RAS mutation. When only RET-negative samples were considered, the prevalence of RAS mutation was 68.7%, compared to 6% observed in RET-positive samples. Most of these mutations were located in H-RAS codon 61 (72%). None of 21 hereditary MTC samples showed any RAS mutations.Conclusions: RAS mutations constitute a frequent molecular event in RET-negative sporadic medullary thyroid carcinoma in Polish patients. However, their role in MTC tumorigenesis remains unclear. (Endokrynol Pol 2015; 66 (2): 121–125)Wstęp: Somatyczne mutacje proto-onkogenu RET wykrywane są w trzech czwartych wszystkich sporadycznych raków rdzeniastych tarczycy (MTC). Ostatnie badania wykazały, że mutacja genu RAS jest również częstym wydarzeniem w sporadycznych guzach MTC, co może oznaczać, że mutacje genów z rodziny RAS są alternatywnym wydarzeniem molekularnym w kancerogezie sporadycznej postaci tego raka. Z tego względu celem niniejszej pracy było oszacowanie częstości występowania mutacji genów RAS w sporadycznym raku rdzeniastym tarczycy w populacji polskiej i odniesieniu częstości ich występowania do obecności mutacji somatycznych proto-onkogenu RET.Materiał i metody: Materiał do badań stanowiło 78 fragmentów guza raka rdzeniastego tarczycy (57 próbek postaci sporadycznej i 21 dziedzicznej MTC). Analizowano mutacje genu RET, H-RAS, K-RAS i N-RAS metodą bezpośredniego sekwencjonowania a także 3 próbki raka sporadycznego, wybrane losowo, zostały zeskwencjonowane metodą głębokiego sekwencjonowania (Illumina).Wyniki: Mutację genów RAS wykryto w 26,5% z 49 przeanalizowanych guzów sporadycznej postaci MTC. Natomiast, gdy tylko brano pod uwagę próbki RET-negatywne, częstość występowania mutacji genów RAS wynosiła 68,7% w porównaniu z 6% obserwowanych w guzach RET-pozytywnych. Nie wykryto, w żadnej z próbek, mutacji genu N-RAS. Najczęściej wykrywaną mutacją była zmiana w kodonie 61 genu H-RAS (72%). Nie wykryto mutacji genów RAS w żadnej z próbek dziedzicznego guza raka tarczycy.Wnioski: Mutacje somatyczne genów RAS są częstym wydarzeniem obserwowanym w RET-negatywnych sporadycznych rakach rdzeniastych tarczycy w populacji polskiej. Jednakże rola tych mutacji w rozwoju rdzeniastego raka tarczycy nie jest do końca poznana. (Endokrynol Pol 2015; 66 (2): 121–125

Wiek zachorowania i płeć jako czynniki modyfikujące związek polimorfizmów zlokalizowanych na chromosomie 9q22 i 14q13 z rakiem brodawkowatym tarczycy

Introduction: Papillary thyroid cancer (PTC) shows familial occurrence, and some susceptibility single nucleotide polymorphisms (SNPs) have been identified in FOXE1 and near the NKX2-1 locus. The aim of our study was to analyse the association of PTC risk with SNPs in FOXE1 (rs965513, rs1867277, rs1443434) and near the NKX2-1 locus (rs944289) in a Polish population, and, in the second step, the interac­tion between SNPs and patient-related factors (age at diagnosis and gender). Material and methods: A total of 2243 DNA samples from PTC patients and 1160 controls were included in the study. The SNP analysis was performed with the allelic discrimination technique. Results: There were significant associations of all SNPs with PTC (rs965513 odds ratio [OR] = 1.72, p = 8 × 10-7; rs1867277 OR = 1.59, p = 1 × 10-6; rs1443434 OR = 1.53, p = 1 × 10-5; rs944289 OR = 1.52, p = 4 × 10-5). Logistic regression analysis revealed an increased PTC risk in the interaction of rs944289 with age at diagnosis (OR = 1.01 per year, p = 6 × 10-4) and a decreased PTC risk in the interaction of male gender with the GGT FOXE1 protective haplotype (OR = 0.69, p = 0.01). Conclusions: the association between PTC and all analysed SNPs was confirmed. It was also shown that patient-related factors modify the predisposition to PTC by increasing the risk for rs944289 per year of age, and by enhancing the protective effect of the FOXE1 GGT haplotype in men.Wstęp: Brodawkowaty rak tarczycy należy do grupy nowotworów litych, w których uwarunkowanie genetyczne ogrywa istotną rolę. Geny odpowiedzialne za predyspozycje do raka brodawkowatego nie są dobrze znane, choć polimorfizmy rs965513 i rs944289 obecnie są uznanymi czynnikami ryzyka. Celem pracy była analiza związku polimorfizmów znajdujących się w 9q22 w locus genu FOXE1 (rs965513, rs1867277, rs1443434) oraz w 14q13 w pobliżu genu NKX2-1 (rs944289) z rakiem brodawkowatym tarczycy oraz ocena wpływu czynników zależnych od pacjenta (wieku zachorowania i płci). Materiał i metody. Materiał obejmował 2243 próbek DNA izolowanych z limfocytów krwi obwodowej pacjentów z rakiem brodawkowatym i 1160 próbek DNA pochodzących od osób zdrowych, stanowiących grupę kontrolną (liczba analizowanych próbek różniła się w zależności od polimorfizmu). Badania wykonano w aparacie 7900HT Fast Real-Time PCR System firmy Applied Biosystems techniką dyskryminacji alleli. Wyniki. Znamienny związek z rakiem brodawkowatym wykazywały wszystkie analizowane polimorfizmy (dla rs965513 wartość OR wynosiła 1,72, p = 8 × 10-7; dla rs1867277 OR = 1,58, p = 1 × 10-6; dla rs1443434 OR = 1,53, p = 1 × 10-5; rs944289 OR = 1,52, p = 4 × 10-5). Analiza regresji logistycznej wykazała wzrost ryzyka raka brodawkowatego wraz z wiekiem dla polimorfizmu rs944289 (OR = 1.01 na rok, p = 6 × 10-4) oraz obniżenie ryzyka zachorowania dla haplotypu GGT genu FOXE1 u mężczyzn (OR = 0,69, p = 0,01). Wnioski. Potwierdzony został związek badanych polimorfizmów z rakiem brodawkowatym tarczycy w populacji polskiej. Wykazano modyfikujący wpływ wieku zachorowania i płci męskiej na ryzyko zachorowania uwarunkowane genetycznie

Wokół zagadnień trwałej ochrony zasobów cyfrowych

Słowo wstępne: "Cyfrowe kolekcje wartościowych dokumentów powstają w wyniku procesów elektronicznego publikowania oraz digitalizacji materiałów analogowych. Są one świadectwem dorobku polskiej działalności naukowej i kulturowej. Digitalizacja upowszechnia się w instytucjach pamięci jako forma zabezpieczenia zagrożonych zniszczeniem oryginalnych materiałów. Oficyny wydawnicze coraz częściej publikują treści naukowe w cyfrowej postaci, rezygnując z wersji drukowanych. Instytuty naukowe i badawcze oraz uczelnie wyższe tworzą instytucjonalne repozytoria, pozwalające na szybkie i samodzielne udostępnianie publiczności wyników prowadzonych prac badawczych. Powstające w ten sposób cyfrowe zasoby współtworzą światowe dziedzictwo. Podlegają one trwałej ochronie z myślą o potrzebach obecnych i przyszłych użytkowników."(...

Doctor's obligation to provide help and the criminal liability for its nonfeasance

Problematyka odpowiedzialności karnej lekarzy za nieudzielenie pomocy osobie jej potrzebującej jest opisywana w zakresie poszukiwania źródła tej odpowiedzialności. Autorka konstatuje, że udzielenie pomocy jest obowiązkiem, a nie przywilejem lekarza. Stanowisko to potwierdzają przepisy Kodeksu karnego.The issue of criminal liability of doctors for failure to provide help to a person in need is described within the search for the source of this responsibility. The author concludes that providing medical aid is an obligation, and not a doctor’s privilege. This standpoint is confirmed by the provisions of the Criminal Code

Spatial Development of Former Voivodeship Capitals in Poland. Case Study of Krosno, Przemyśl and Tarnobrzeg

Decentralizacja ustroju terytorialnego państwa wywarła ogromny wpływ na rozwój miast na przełomie XX i XXI w. Dotyczy to zwłaszcza byłych stolic województw „zdegradowanych” do funkcji miast na prawie powiatu, przed którymi stanęło wiele wyzwań natury społeczno-gospodarczej, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w ich rozwoju przestrzennym. Celem opracowania jest zidentyfikowanie uwarunkowań, cech wspólnych i różnic, a także wskazanie kierunków zmian w procesie rozwoju przestrzennego byłych miast wojewódzkich w Polsce. W pracy odniesiono się do takich zagadnień, jak: 1) wpływ rozszerzenia granic administracyjnych na zmiany struktury funkcjonalno-przestrzennej; 2) stymulanty i destymulanty rozwoju przestrzennego; 3) kształtowanie struktury przestrzennej w nawiązaniu do historycznego rozwoju miast oraz zapisów dokumentów strategiczno-planistycznych; 4) miejskie obszary funkcjonalne; 5) kierunki rozwoju przestrzennego analizowanych miast w przyszłości. Odpowiadają one układowi celów szczegółowych. Efekty niniejszej pracy są dwojakie. W aspekcie implementacyjnym ukazano wpływ transformacji ustrojowej, reform administracyjno-terytorialnych oraz prowadzonej polityki przestrzennej na rozwój miast będących do 1998 r. stolicami województw, tj. Krosna, Przemyśla i Tarnobrzega, położonych obecnie w województwie podkarpackim. W aspekcie poznawczym opracowano modele rozwoju przestrzennego tych miast.The decentralisation of the country’s territorial system had an immense impact on the development of cities at the turn of the 20th and 21st centuries. This particularly concerns former capitals of voivodeships “degraded” to the function of poviat cities, facing a number of socio-economic challenges, reflected in among others their spatial development. The objective of the paper is the identification of their conditions, common features, and differences, as well as determination of directions of changes in the process of spatial development of former voivodeship capitals in Poland. The paper discusses the following issues: 1) effect of expansion of administrative boundaries on changes in the functional-spatial structure; 2) stimulants and destimulants of spatial development; 3) shaping the spatial structure in reference to the historical development of cities and provisions of strategic-planning documents; 4) functional urban areas; 5) directions of spatial development of the analysed cities in the future. They correspond with the detailed objectives. The contribution of this paper is twofold. In the implementation aspect, it presents the effect of the political transformation, administrative-territorial reforms, and conducted spatial policy on the development of cities constituting voivodeship capitals until 1998, i.e. Krosno, Przemyśl, and Tarnobrzeg, currently located in the Carpathian Voivodeship. In the cognitive aspect, it presents models of spatial development of these cities

Wpływ parametrów reologicznych skał plastycznych Monokliny Przedsudeckiej na proces wiercenia otworów wiertniczych

Plastic rocks can creep, therefore the knowledge of the rheological properties of the drilled formations is an important element of the drilling process and when choosing borehole designs. These properties of plastic formations also influence the way in which appropriate drilling technology and drilling mud properties are selected. The article presents the effect of basic rheological parameters of salt from the Fore-Sudetic Monocline deposit on the drilling of boreholes in the mining area of KGHM Polska Miedź, which in the future can be used as a good drilling practice to improve the safety and efficiency of drilling.The process of drilling in plastic rocks may be hindered. Salt is a plastic rock and in the analyzed rock mass it is deposited at a considerable depth. The caprock exerts big loads on it, beside the tempe-rature in the deposit intensifies the rheological properties of the rock. The creep process causes that the borehole contracts, therefore the knowledge about the rheological properties of the drilled rock is very important for establishing the safe time in which the well may remain uncased. The paper is devoted to the influence of basic rheological parameters of salt bed in the Fore-Sudetic Monocline on the process of drilling of a borehole in the area of KGHM Polska Miedź as these data can be used in drilling practice in the future.Proces wiercenia otworów przechodzących przez skały plastyczne może powodować utrudnienia. Sól kamienna jest skałą plastyczną, w analizowanym górotworze zalega na znacznej głębokości, poddana jest dużemu obciążeniu wynikającemu z ciężaru nadkładu, niebagatelny jest też wpływ temperatury złoża, dzięki którym w skale spotęgowanie ujawniają się jej właściwości reologiczne. Płynięcie soli powoduje zaciskanie otworu, stąd ważnym elementem w procesie wiercenia jest znajomość własności reologicznych przewiercanej skały, dla ustalenia właściwej technologii wiercenia i wpływ na ustalenie bezpiecznego czasu pozostawienia otworu bez zarurowania. W artykule przedstawiono wpływ podstawowych parametrów reologicznych soli ze złoża Monokliny Przedsudeckiej na proces wiercenia otworu wiertniczego z rejonu KGHM Polska Miedź S.A, które w przyszłości mogą być wykorzystywane w praktyce wiertniczej