Norms on laity (Code of Canon Law 1917 can. 682-725). In search of an ecclesiastical interpretation

Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku stanowił wielkie osiągnięcie kodyfikacyjne, porządkujące prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego u progu XX wieku. Wyrażał dążenie do unormowania reguł funkcjonowania wspólnoty kościelnej skoncentrowanej na wymiarze duchowym, a nie władztwie politycznym i świeckim. W tym zakresie kodyfikacja prawa kanonicznego stanowiła przejaw jego spirytualizacji, wzmocnienia wymiaru duchowego w porównaniu do aktywności Stolicy Apostolskiej przeszłych wieków, wyrażającej także dążenia i działania związane z doczesnym władztwem Państwa Kościelnego. Paradoksalnie, okoliczności związane z tzw. kwestią rzymską37: procesem zjednoczenia Włoch, upadkiem Państwa Kościelnego w 1870 roku i okresem bezterytorialnego interregnum papiestwa, zakończonego powstaniem Państwa Watykańskiego w 1929 roku, przyczyniły się do oczyszczenia regulacji prawno-kanonicznych i silniejszej artykulacji unormowań o charakterze istotnym.  Owe istotne unormowania odnoszą się prima facie do reguł funkcjonowania hierarchii kościelnej, zarówno w kontekście jej tworzenia, bieżącego działania, jak i procedur związanych z administrowaniem dobrami duchowymi. Znakomita większość postanowień Kodeksu związana jest właśnie z określeniem zasad aktywności kleru, ukierunkowanej wszak na świadczenie pomocy w osiągnięciu zbawienia przez osoby świeckie, laikat. Czy zasadne jest, zatem stanowisko o „wielkim nieobecnym”, wyrażającym brak bezpośrednich regulacji dotyczących Ludu Bożego, w rozumieniu księgi drugiej obecnie obowiązującego Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku? Czy skromna ilość postanowień zawartych w KPK 1917 odnoszących się wprost do laikatu, stanowiąca wszak jedynie 43 kanony, oznacza swoisty brak i mankament podjętej u progu XX-wiecznej współczesności kodyfikacji?  Wydaje się, że poczynione wyżej rozważania skłaniają do udzielenia negatywnej odpowiedzi na postawione pytania; a zastosowana argumentacja może mieć charakter różnorodny. Po pierwsze, mała ilość unormowań części trzeciej księgi drugiej KPK 1917 dotyczącej laikatu nie oznacza, że prawa i obowiązki osób świeckich regulowane są wyłącznie przez zawarte tam 43 kanony. Postanowienia odnoszące się do laikatu rozsiane są, bowiem w różnych częściach Kodeksu; także te normy, które nie dotyczą wprost osób świeckich, mogą dotyczyć ich w sposób pośredni i pomocniczy. Po drugie, także normy odnoszące się do praw i obowiązków hierarchii kościelnej mogą być interpretowane jako regulujące obowiązki i prawa laikatu, rozumianego jako zasadniczy adresat aktywności kleru. Ten sposób rozumienia postanowień Kodeksu może być zilustrowany przykładem fundamentalnego w swej treści kan. 682 statuującego prawo laikatu do otrzymywania dóbr duchowych od hierarchii kościelnej i korespondującego mu zobowiązania duchowieństwa do świadczenia osobom świeckim pomocy koniecznej do osiągnięcia zbawienia. Po trzecie, możliwe jest podjęcie próby legitymizacji skromnych postanowień Kodeksu odnoszących się do laikatu, przez wskazanie, że normują one zasadnicze aspekty materialne i proceduralno-instytucjonalne aktywności osób świeckich w Kościele38. W szczególności, unormowania Kodeksu odnoszące się do stowarzyszeń osób świeckich wskazują na potrzebę ich funkcjonowania, w kontekście słów Chrystusa: „Bo gdzie są dwaj lub trzej zebrani w imię moje, tam ja jestem pośród nich” (Mt 18,20), oraz przydatność w procesie osiągania dojrzałości chrześcijańskiej laikatu39.  Po czwarte, możliwe jest zastosowanie argumentu historycznego, odnoszącego się do uwzględniania konkretnych okoliczności i turbulencji danego czasu (epoki). W tym kontekście należy stwierdzić, że w momencie podejmowania i prowadzenia działań nad kodyfikacją prawa kanonicznego, zwłaszcza w okolicznościach toczącej wojny światowej, konieczne było skoncentrowanie aktywności regulacyjnej na kwestiach odnoszących się do hierarchii kościelnej jako podmiotu decyzyjnego w ramach Kościoła. Określenie zasad funkcjonowania duchowieństwa (elit) przyczynić się, bowiem może do prawidłowego działania całej wspólnoty, w ramach której świeccy członkowie stanowią przedmiot aktywności duszpasterskiej hierarchii kościelnej. W ramach tej wizji zarówno duchowieństwo, jak i laikat, stanowią łącznie wspólnotę eklezjalną, podejmując różne zadania wynikające z funkcji pełnionych w Kościele.  Podsumowując powyższy argument historyczny należy wskazać, że dalsza ewolucja prawa kanonicznego, a w szczególności przyjęcie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 roku, doprowadziło do znacznego zwiększenia postanowień dotyczących osób świeckich w Kościele. W konsekwencji posoborowego otwarcia na świat (aggiornamento), wzmocnienia tendencji demokratycznych i pozycji jednostki w społeczeństwie, idee te znalazły swoje odzwierciedlenie także w unormowaniach Kodeksu. W tym kontekście stanowiły one uzupełnienie i ewolucję postanowień dotyczących laikatu zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 roku. The main subject of the article is focused upon the analysis of the provisions of the Code of Canon Law of 1917 on laity. Those provisions are contained in the third part of the second book on persons and are enlisted in solely 43 canons. The fundamental provision among those seems to be can. 682 stipulating the rights of laity of receiving from the clergy, according to the norm of ecclesiastical discipline, spiritual goods and especially that aid necessary for salvation. Other provisions concerning laity are focused upon procedural aspects of associations of the faithful, like third orders, archconfraternities and confraternities, pious unions (can. 684-725). Moreover, other rights and obligations of the laity provided for in the Code are identified in order to establish the functional ecclesiastic relationship between the clergy and laity. The modest regulation on laity within the Code of Canon Law of 1917 is contrasted to the vast number of provisions of the Code of Canon Law of 1983, whereas the second book of the Code is dealing with the Christ’s faithful. It seems that the abundance of provisions on laity may be explained by the influence of the Second Vatican Council. Within this comparative perspective the laity provisions of the Code of Canon Law of 1917 may be regarded as an evolutionary regulation, necessary in order to establish solid foundations of the Church’s functioning within the modern era. Therefore the codification of canon law of 1917 should be evaluated as an result of the regulatory effort of the Church emerging from the circumstances of the First World War perspective and the dawn of the contemporary period

The principle of the prevalence of the law of the Communities in the judicature of Polish Constitutional Court

Cílem tohoto článku je zjistit, jak chápe Ústavní soud (dále jen ÚS) ve své judikatuře zásadu přednos­ti komunitárního práva. Východiskem nám zde bude rozhodnutí polského ÚS ze dne ll. května 2005, které se týká souladu Smlouvy o přistoupení Polska k EU s Ústavou. Středem našeho zájmu budou tato témata: struk­tura národního právního systému, osobitost komunitárního práva, rozdělení kompetencí soudů (procedura prejudikálnich otázek z čl. 234 SZES), problematika výkladu, pravděpodobnost výskytu kolizí právních norem a způsoby řešení těchto kolizí. Postoj ÚS bude­me demonstrovat z hlediska názorů právní doktríny. Na závěr se pokusíme kriticky analyzovat rozhodnu­tí soudu. Výše uvedeným tématům bude předcházet struč­ná prezentace obsahu zásady přednosti z hlediska komunitárního práva na základě judikatury Evropského soudního dvora

Innovating Compensation for Medical Liability in the Netherlands

In the Netherlands, concerns about the negative experiences of patients with legal procedures following adverse medical events have led to potentially profound changes in the field of procedural complaint- and compensation law. This chapter offers insight into the Dutch legal framework of compensation for damage caused by healthcare. We start by presenting the traditional framework in the paragraph on the Dutch landscape of medical liability. Having laid the groundwork, we try to explain the innovations that have recently been introduced, in the paragraph dealing with efforts for reform. We elaborate on the problems patients experience when they claim for compensation, the impact legal procedures can have on both patients and healthcare professionals, the recent changes in legislation trying to address these problems, and how these changes might entail a new reality force both healthcare and legal professionals