Zabiorę się czy wstanę? Od przekładu przypowieści o synu marnotrawnym (Łk 15, 11–32) do teologii miłosierdzia

No translator can avoid facing numerous dilemmas which must be solved by seeking a golden mean between being true to the original and communicative to the recipient. However, translation is always an interpretation of the text. Regarding Bible translations, any particular choice of an equivalent made by the translator might lead to the development of totally different theologies. The paper aims at pointing to some theological and pastoral consequences of such choices as exemplified by the translations of the parable of the prodigal son (Luke 15:11–32). The choices made in translation may result in different visions of sin, the nature of the relation to God or the way of returning to him (penance or repentance). The preacher ought to go beyond the text of the translation, even if it is the one used in liturgy, as the translation is often true to the words and not to the idea. It is the task of the preacher to bring out the idea of the passage, so that the listener’s consciousness does not stop solely at the words. It is the text of the Bible as heard during the liturgy that forms the theology and devotion of the people in the first place.Każdy tłumacz stoi przed wieloma dylematami, które musi pokonać, poszukując złotego środka pomiędzy tłumaczeniem wiernym oryginałowi a komunikatywnym wobec odbiorcy. Mimo tego każde tłumaczenie będzie już interpretacją. W przypadku tłumaczenia Biblii, konkretny wybór poszczególnych ekwiwalentów przez tłumacza może prowadzić do wykształcenia się zupełnie odmiennych teologii. Celem artykułu jest wskazanie na pewne konsekwencje teologiczno-pastoralne wyboru określonego ekwiwalentu na przykładzie przypowieści o synu marnotrawnym z Ewangelii wg św. Łukasza (Łk 15, 11–32). Określony wybór może skutkować odmienną wizją grzechu, natury relacji do Boga, sposobu powrotu do Niego (pokuta czy nawrócenie). Zadaniem kaznodziei pozostaje wykroczenie poza tekst tłumaczenia, nawet jeśli ma ono status tłumaczenie liturgicznego, często bowiem tłumaczenie pozostaje wierne słowom, a nie myśli. Zadaniem kaznodziei jest wydobyć myśl z tłumaczenia, aby świadomość wiernych nie zatrzymała się jedynie na słowach. Tym bowiem, co przede wszystkim kształtuje teologię i pobożność ludzi jest tekst Biblii w formie usłyszanej podczas liturgii

"Czy na to złym okiem patrzysz, że jestem dobry?". O możliwej reakcji na dobroć

In the parables of the workers in the vineyard and of the lost son, Jesus shows the relationship between goodness/forgiveness and justice. The protagonists of the two parables: the workers of the first hour as well as the elder son were expecting justice, while the vineyard owner and the father of the lost son showed goodness which rises above justice. This attitude triggers off “evil eye” of those whose sense of justice is disturbed. Whilst the Old Testament assumed the “eye for eye” rule as the fundamental social strategy, Jesus changes into the strategy of “do to others as you would have them do to you”. History shows that justice which is not counterbalanced by goodness, mercy, and forgiveness may deform into revenge, retaliation, vengeance. Although justice is still the basic norm of the society, it is goodness that should dominate in individual relations, even if it causes a negative reaction of those who construe goodness as injustice (trans. Agnieszka Piskozub-Piwosz

Fides ex visu. O medialnych wizualizacjach wiary

The article discusses the theological status of an image in its electronic version, i.e. as a screen. In Christianity, the theology of an image has been an issue since the iconoclastic disputes in the East (8th and 9th century). From the 10th century, and then as a result of Reformation, the Western theology approached the epiphanic function of the image, which is evident in Eastern Christianity, with criticism. This theological reserve towards an epiphanic function of an electronic image (screen) dominates the theological interpretation of it. An electronic image is assumed to be incapable of transmitting mystery. The category of “simulacrum”, used in the description of the electronic image, indicates a breakup with the iconic or mimetic representation of reality. Simulacrum only imitates the presented reality, so it is unable to perform a revelatory function.Artykuł podejmuje temat teologicznego statusu obrazu w jego wersji elektronicznej, czyli jako ekranu. W chrześcijaństwie kwestia teologii obrazu podejmowana jest od czasów sporów ikonoklastycznych na Wschodzie (VIII–IX w.). Teologia zachodnia od X wieku, a potem na skutek Reformacji, krytycznie podchodziła do epifanijnej funkcji obrazu, która dla chrześcijaństwa wschodniego jest oczywista. Ten teologiczny dystans wobec spełniania funkcji epifanijnej dominuje w teologicznej interpretacji obrazu elektronicznego. Przyjmuje się, że obraz elektroniczny (ekran) nie jest zdolny, by transmitować misterium. Kategoria „symulakrum”, którą stosuje się w opisie obrazu elektronicznego, wskazuje na zerwanie z ikonicznym bądź mimetycznym odwzorowaniem rzeczywistości. Symulakrum imituje rzeczywistość przedstawioną, dlatego nie jest w stanie jej objawiać

Dialog wewnętrzny w Kościele

Der Autor des Artikels stellt die These, dass der innere Dialog in der Kirche aus der dialogischen Natur der Offenbarung sowie aus der dialogischen Struktur der Kirche resultiert. Nach J. Salamon ist das Christentum eine dialogische Religion, eine solche also, in welcher der Mensch durch Vermittlung der Gemeinschaft der Kirche, sowie auch persönlich zu dem Dialog (Gespräch) mit dem Gott (Dialog des Heils, colloquium salutis) eingeladen ist. Der Dialog in der Kirche wird nicht als Negotiationen oder Verhandlungen verstanden, sondern als der praktische Ausdruck der Nächstenliebe, welche das Anderssein zu akzeptieren vermag. Die wichtigsten Formen des Dialogs in der Kirche sind der doktrinelle (theologische) Dialog sowie der pastorale Dialog. Die Kirche besitzt dialogische Strukturen auf allen Ebenen, d.h. auf der allgemeinen sowie auf der lokalen und der Ebene der Pfarrei. Die Grundlage des Dialogs bildet die Anerkennung aller Glieder der Kirche (Laien und Klerus) als Partner des Dialogs unter Berücksichtigung des Unterschiedes der Rollen, Funktionen und Ämter. Der Dialog setzt die Pluralität in der Kirche voraus, die nicht soziologisch verstanden wird (Pluralismus), sondern als Einheit in der Mannigfaltigkeit. Nur in einer solchen Perspektive sind in der Kirche öffentliche Meinung sowie Meinungsfreiheit möglich. Zu den Haupthindernissen im Dialog gehören: der Anspruch einzelner Gruppen und Optionen auf ausschließliche Identifikation mit der Kirche, sowie die Bevorzugung der hierarchischen Struktur der Kirche vor ihrer gemeinschaftlichen Natur (communio).Dialog, opinia publiczna i wolność słowa – pojęcia te nie pochodzą z klasycznego słownika teologicznego. Można by powiedzieć, że zostały zapożyczone z terminologii świeckiej i bezpośrednio kojarzą się ze społecznością pluralistyczną i liberalną. Najistotniejsze pytanie dotyczące dialogu wewnątrzkościelnego brzmi: czy dialog i postawa dialogiczna (oraz jej konsekwencje) wynikają z samej natury Kościoła, czy też są obcym zapożyczeniem, wynikającym z konieczności dopasowania się do współczesnej świeckiej społeczności. Linia demarkacyjna między zwolennikami a przeciwnikami dialogu w Kościele będzie tożsama z udzieleniem pozytywnej bądź negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie. Przeciwnicy dialogu w Kościele stawiają najczęściej tezę, iż prowadzi on, czy nawet zakłada, utratę własnej tożsamości43. Zwolennicy będą uznawać, iż dialog jest najlepszym wyrazem tożsamości, gdyż „spotkanie z innym pozwala lepiej zrozumieć samego siebie

Bierzmowanie w modelowaniu duszpasterskim. Artykuł dyskusyjny

In journalistic discourse, the sacrament of Confirmation is increasingly called “the sacrament of good-bye” or “last rites”. Both terms refer to the fact that many young people break the bond with the Church after Confirmation. Therefore, it implies that the preparation to the sacrament fails to create a lasting bond with the community of the Church, which also leads to the conclusion that the motives of receiving the sacrament are immature. Many receive it only to avoid future problems with the Church, i.e. to be able to become a godparent and to enter into sacramental marriage.This situation calls for reconsidering the program of the preparation to the sacrament of Confirmation. Liturgists and dogmatic theologians point to the need to return to the ancient practice of the Church, so that the sacrament of Confirmation preceded the receiving of the Holy Communion. However, pastors are in favor of maintaining the current practice of the Church, since it is actually the only idea of an organic youth ministry. After the disappearance of the social and familial catechumenate, the obligation to introduce the young into the faith rests on the parish community. An important question remains whether to link the initiatory catechesis addressed to young people with the preparation to Confirmation or, alternatively, to separate the two catechetical processes. W dyskursie publicystycznym coraz częściej sakrament bierzmowania nazywany jest „sakramentem pożegnania z Kościołem”, a także „ostatnim namaszczeniem”. Oba te określenia odnoszą się do faktu, że bardzo wielu młodych ludzi po przyjęciu tego sakramentu zrywa więź z Kościołem. Okazuje się więc, że przygotowanie do przyjęcia tego sakramentu nie stwarza trwałej więzi ze wspólnotą Kościoła, z czego można też wnioskować, że motywy przyjęcia go okazują się niedojrzałe. Wielu przyjmuje ten sakrament jedynie, aby nie mieć później problemów z Kościołem: aby móc zostać rodzicem chrzestnym oraz żeby móc zawrzeć sakramentalny związek małżeński. W tej sytuacji rodzi się pytanie o program przygotowania do tego sakramentu. Liturgiści i dogmatycy sygnalizują potrzebę powrotu do dawnej praktyki Kościoła, gdy sakrament bierzmowania poprzedzał przyjęcie I Komunii Świętej. Duszpasterze opowiadają się za utrzymaniem dotychczasowej praktyki Kościoła, gdyż jest to faktycznie jedyny pomysł na organiczne duszpasterstwo młodzieży. W sytuacji zaniku katechumenatu społecznego i rodzinnego, obowiązek wprowadzenia w wiarę spoczywa na wspólnocie parafialnej. Istotnym pozostaje pytanie, czy należy wiązać katechezę inicjacyjną skierowaną do młodzieży z przygotowaniem do bierzmowania, czy też może oddzielić oba procesy katechetyczne.

La langue de la théologie pratique ou celle de la théologie en pratique? Autour de la notion de l’artéfact théologique, introduite par Marcel Viau

The issue of the language of theology in the practical actions of the Church is first a question of how are these actions understood and of the form the theoretical thinking about it takes. Nowadays, alongside the notion of “pastoral theology,” the notion of “practical theology” is gaining place. This choice of wording emphasizes the whole of the Church’s action and not only the ones of the pastors. However, there is another meaning of practical theology that can be discussed, i.e. “theology in practice.” Marcel Viau, a Canadian protestant theologian, suggests calling practical theology with an Anselmian-like term: “fides quaerens verbum” (faith seeking the word). The notion of “word” should be understood broadly as any act by which the Church communicates faith or the discourse of the Church. Viau introduces the notion of “theological artifact,” which stands for every work of culture that can be seen as an element of discourse of the Church. In this way, Viau broadens the understanding of the Church’s action not only for its specific pastoral action, but also for the widely understood channel of cultural transfer of faith. Consequently, the language of practical theology transforms into the language of theology in practice.The issue of the language of theology in the practical actions of the Church is first a question of how are these actions understood and of the form the theoretical thinking about it takes. Nowadays, alongside the notion of “pastoral theology,” the notion of “practical theology” is gaining place. This choice of wording emphasizes the whole of the Church’s action and not only the ones of the pastors. However, there is another meaning of practical theology that can be discussed, i.e. “theology in practice.” Marcel Viau, a Canadian protestant theologian, suggests calling practical theology with an Anselmian-like term: “fides quaerens verbum” (faith seeking the word). The notion of “word” should be understood broadly as any act by which the Church communicates faith or the discourse of the Church. Viau introduces the notion of “theological artifact,” which stands for every work of culture that can be seen as an element of discourse of the Church. In this way, Viau broadens the understanding of the Church’s action not only for its specific pastoral action, but also for the widely understood channel of cultural transfer of faith. Consequently, the language of practical theology transforms into the language of theology in practice.The issue of the language of theology in the practical actions of the Church is first a question of how are these actions understood and of the form the theoretical thinking about it takes. Nowadays, alongside the notion of “pastoral theology,” the notion of “practical theology” is gaining place. This choice of wording emphasizes the whole of the Church’s action and not only the ones of the pastors. However, there is another meaning of practical theology that can be discussed, i.e. “theology in practice.” Marcel Viau, a Canadian protestant theologian, suggests calling practical theology with an Anselmian-like term: “fides quaerens verbum” (faith seeking the word). The notion of “word” should be understood broadly as any act by which the Church communicates faith or the discourse of the Church. Viau introduces the notion of “theological artifact,” which stands for every work of culture that can be seen as an element of discourse of the Church. In this way, Viau broadens the understanding of the Church’s action not only for its specific pastoral action, but also for the widely understood channel of cultural transfer of faith. Consequently, the language of practical theology transforms into the language of theology in practice

Posługi lektora i akolity w perspektywie teologii laikatu

In 2021, Pope Francis amended can. 230 § 1 of the Code of Canon Law, pursuant to which the ministries (ministeria) of lector and acolytes are no longer reserved exclusively for men. This paper deals with the secular nature of these ministries, both in the context of their origins and contemporary understanding. Until the reform of Pope Paul VI in 1972, both ministries had been minor orders, conferred only on candidates for priestly ordination. In the process of declericizing these ministries, Pope Francis's decision goes further, because now both ministries can be entrusted not only to lay men but also to lay women. Consequently, the theology of those ministries should be revised, as they are grounded in the common priesthood of the laity, and not - as before - in the hierarchical priesthood.W roku 2021 papież Franciszek dokonał nowelizacji kan. 230, § 1 Kodeksu prawa kanonicznego, na mocy której posługi (ministeria) lektora i akolity przestały być zarezerwowane wyłącznie dla mężczyzn (Franciszek 2021b). Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zagadnienia świeckiego charakteru tych posług, zarówno w kontekście ich genezy, jak i współczesnego rozumienia. Do reformy przeprowadzonej przez papieża Pawła VI w roku 1972 obie posługi były święceniami niższymi, których udzielano wyłącznie kandydatom do święceń kapłańskich. W procesie deklerykalizacji tych posług decyzja papieża Franciszka idzie dalej, ponieważ obecnie można obie posługi powierzać nie tylko świeckim mężczyznom, ale także świeckim kobietom. W konsekwencji rewizji należy poddać teologię tych posług, które znajdują uzasadnienie w kapłaństwie wspólnym laikatu, a nie - jak było dotąd - w kapłaństwie hierarchicznym

Pro Libris: Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne, nr 3 (2009)

134 s. : il.

Pro Libris: Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne, nr 3 (2008)

152 s. : il.

Pope Francis's metaphors of the Church

Metafora jest środkiem stylistycznym polegającym na takim połączeniu wyrazów, dzięki któremu przynajmniej jeden z nich uzyskuje nowe znaczenie. Skutkiem metafory jest zmiana dotychczasowego, dosłownego znaczenia i uzyskanie znaczenia wtórnego: przenośnego i niedosłownego. Zgodnie z kongitywistyczną koncepcją metafory, nie jest ona jedynie sposobem obrazowania mającym na celu przekonanie odbiorcy, ale spełnia funkcję poznawczą, tzn. umożliwia odbiorcy poznanie (kognicję) przedstawionej w metaforze rzeczywistości. Papież Franciszek bardzo chętnie odwołuje się do przepowiadania obrazowego i stosuje metafory. Jednym ze źródeł teologicznych jest dla Franciszka latynoamerykańska teologia Kościoła jako ludu. Do ulubionych metafor Franciszka, którymi wyraża on prawdę o Kościele, należy metafora kobiety, owczarni i szpitala polowego. Wszystkie te obrazy – choć mają swoje biblijne prototypy i pierwowzory – nabierają u Franciszka nowej treści: koncentrują się na bliskości, bezpośredniości relacji, a nawet na czułości, jaką powinny się charakteryzować relacje wewnątrzeklezjalne. Poszerzając interpretację zastosowanych metafor, Franciszek jednocześnie pogłębia teologię Kościoła, wskazując na te jego cechy, które w dotychczasowej eklezjologii były niezauważalne. W ten sposób metafora staje się nie tylko środkiem dydaktycznym stosownym dla skuteczniejszego przepowiadania prawdy o Kościele, ale także drogą do teologicznego poznania KościołaA metaphor is a figure of speech based on a combination of words which gives at least one of them a new meaning. As a result, the hitherto, literal meaning is transfered into a secondary one: figurative and non-literal. According to the cognitivist concept of metaphor, it is not merely a means of description aimed at convincing the recipient, but it bears a cognitive function – allowing the recipient for the cognition of the reality which the metaphor presents. Pope Francis is very keen to use figurative preaching and metaphors. One of his theological sources is the Latin American theology of the Church as the people. Talking about the Church, he eagerly refers to the metaphors of a woman, sheepfold, and field hospital. All of them, though rooted in the Bible, gain new content in Francis’s preaching: they focus on closeness, directness, even tenderness, which should characterize relations within the Church. Widening the interpretation of the metaphors, at the same time Francis deepens the theology of the Church as he points to the features of the Church which ised to go unnoticed in ecclesiology. Therefore a metaphor is not only an educational means used for the purpose of more effective preaching about the Church, but also a way leading to the theological cognition of the Church