Od Kompendium Katechizmu Kościoła katolickiego do YOUCAT. Uwagi o modelach pytań katechizmowych

A common feature of the researched publications: Compendium of the Catechism of the Catholic Church (2005) and YOUCAT. Youth Catechism of the Catholic Church (2011), being a form of popularization of Catechism of the Catholic Church (1992), is a return to the traditional catechism composition based on blocks consisting of questions and answers. The purpose of the article is to analyze the questions used on YOUCAT pages. The analysis covers three aspects: 1. the status of catechism questions, 2. their typology, and 3. selected characteristics, such as the presence of presupposition, diversification of originator-recipient relations, and stylistic heterogeneity. The author draws conclusions regarding the servile, didactic and persuasive function of dialogue forms, qualifies catechism questions as only seeming questions and describes their linguistic specificity, boiling down to the use of several schematic solutions.Jednym z założeń, towarzyszących ogłoszonemu w 1992 roku Katechizmowi Kościoła katolickiego, jest powstanie opracowań doktrynalnych przeznaczonych dla zawężonego kręgu odbiorców. Przykładem publikacji o charakterze popularyzatorskim są m.in. Kompendium Katechizmu Kościoła katolickiego (wyd. 2005) oraz YOUCAT. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych (wyd. 2011, wierny przekład z języka niemieckiego). Pozycje te łączy powrót do tradycyjnej kompozycji katechizmowej, opartej na blokach składających się z pytania i odpowiedzi (z formy tej zrezygnowano w Katechizmie Kościoła katolickiego). Przedmiotem artykułu jest analiza pytań, zastosowanych na kartach YOUCAT, obejmująca 3 aspekty: (1) status pytań katechizmowych, (2) ich typologię oraz (3) wybrane cechy charakterystyczne, takie jak obecność presupozycji, zróżnicowanie relacji nadawczo-odbiorczych oraz niejednorodność stylistyczna. Autorka wysuwa wnioski dotyczące służebnej, dydaktycznej i perswazyjnej funkcji form dialogowych, kwalifikuje pytania katechizmowe jako pozorne i opisuje ich językową specyfikę, sprowadzającą się do korzystania z kilku schematycznych rozwiązań

Wielka wiara, wielka miłość… Sacrum w kinie na przykładzie Matki Joanny od Aniołów Jerzego Kawalerowicza (1960)

The theme of the text is the film Mother Joan of the Angels by Jerzy Kawalerowicz (1960) based on the novel by Jarosław Iwaszkiewicz (ed. Warsaw, 1943). The director’s name is part of the mainstream “psychological-existential” Polish film school, together with Wojciech Has and Tadeusz Konwicki. The purpose of the text is to consider the way in which Jerzy Kawalerowicz “describes” the sacrum in the film.Tematem artykułu jest film Matka Joanna od Aniołów w reżyserii Jerzego Kawalerowicza z 1960 roku, zrealizowany na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza (wyd. 1943). Nazwisko tego reżysera jest przywoływane przy okazji mówienia o nurcie psychologiczno-egzystencjalnym „polskiej szkoły filmowej”. Historycy filmu umieszczają je w jednym szeregu z działalnością artystyczną: Wojciecha Jerzego Hasa i Tadeusza Konwickiego. Celem tekstu jest zastanowienie się nad sposobem „opisywania” / przedstawiania przez Jerzego Kawalerowicza sacrum we wskazanym powyżej filmie

Współczesna grzeczność językowa w świadomości poznańskich kleryków

Based on a questionnaire survey conducted in a group of 100 students from the two Poznań seminaries, the authors of the article are trying to reconstruct the language awareness of young clergy in the field of polite linguistic habits. The responses show that for the vast majority of clerics language politeness is perceived as an action focused on interpretation (as an individual and socially), that they well understand its importance for communication, that they consider both a lack of politeness and exaggerated, artificial politeness as improper. Some respondents use the vocabulary associated with religion (e.g. bliźni, brat, chrześcijański), and they also indicate a kind of compulsion to be polite – the need to respect the rules of political correctness. Clerics recognize the differences between the politeness of language in their dealings with their peers and with older people, especially with the larger distance in relation to the elderly. In addition, they take into account, although less frequently, age, dependence on the environment, education, level of maturity.Na podstawie badania ankietowego przeprowadzonego w grupie 100 kleryków z dwu poznańskich seminariów Autorki artykułu próbują zrekonstruować świadomość językową młodych osób duchownych w zakresie grzecznościowych zwyczajów językowych. Z odpowiedzi wynika, że zdecydowana większość kleryków postrzega grzeczność językową jako działanie nastawione na interpretację (tak indywidualną, jak i społeczną), dobrze rozumie jej wagę w komunikacji, za rażące uważa zarówno brak grzeczności, jak i grzeczność przesadną, sztuczną. Niektórzy ankietowani używają przy tym leksyki związanej z religią (np. bliźni, brat, chrześcijański), wskazują też swego rodzaju przymus grzecznościowy – konieczność respektowania zasad poprawności politycznej. Klerycy dostrzegają różnice między grzecznością językową w swoich kontaktach z rówieśnikami a z osobami starszymi zwłaszcza w większym dystansie w stosunku do starszych. Poza wiekiem uwzględniają oni, choć rzadziej, zależność od środowiska, wychowania, poziomu dojrzałości

O niektórych schematach w internetowej autoprezentacji żeńskich zgromadzeń zakonnych

The article aims at finding repetitive content and formal elements visible on the websites of female religious congregations in Poland. These websites are a form of media self-presentation of religious communities, they serve informational purposes and, indirectly, the creation of the image of the congregations. The research covered 93 websites of congregations participating in the Conference of Senior Superiors of Religious Congregations. The author distinguishes 4 aspects of the message that add up to the schemes of self-presentation: 1. basis of identification of the community, 2. areas of self-description, 3. invitation to contact, 4. multimedia. The author indicates a relationship between the presumed collective originator and the undefined recipient of the internet message as a probable cause of the predictable structure of the websites analyzed.Celem artykułu jest odszukanie powtarzalnych elementów treściowych i formalnych, widocznych na stronach internetowych żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce. Strony te są formą medialnej autoprezentacji wspólnot zakonnych, służą informacji, a pośrednio – kreacji wizerunku zgromadzeń. Badaniami objęto 93 strony internetowe zgromadzeń, uczestniczących w Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych. Autorka wyodrębnia 4 aspekty przekazu, składające się na schematy autoprezentacji: 1. podstawy identyfikacji wspólnoty, 2. obszary autocharakterystyki, 3. zaproszenie do kontaktu, 4. multimedialność. Jako prawdopodobną przyczynę przewidywalnej struktury analizowanych stron głównych wskazuje się relację między zakładanym zbiorowym nadawcą a niedookreślonym odbiorcą komunikatu internetowego

Wpływ mediów na recepcję wątków społecznych zawartych w przemówieniach papieża Franciszka podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie

Our analyses have shown that Pope Francis’ social teachings did not affect the views of Poles and did not change their attitudes. Comparing them with the media commentaries, one might get the impression that the Poles listened to the journalists rather than the Pope himself. The reason for this was the fact that most Poles got their information about the papal pilgrimage from the media. This information contained Pope Francis’ words, but already interpreted by the journalists. Separating these words from their interpretations is a difficult task – it requires intellectual effort and time. Poles therefore chose the easier route – they accepted what the media suggested.Przeprowadzone na potrzeby artykułu analizy przemówień papieża Franciszka pokazały, że podejmowane przez niego wątki społeczne nie wpłynęły na poglądy Polaków, ani też nie zmieniły ich postaw. Porównując wyniki badań z komentarzami medialnymi, można odnieść wrażenie, że Polacy znacznie bardziej słuchali dziennikarzy niż słów papieża. Powodem tego był fakt, że większość Polaków otrzymywała informacje o papieskiej pielgrzymce z mediów. Wiadomości te zawierały zinterpretowane przez dziennikarzy słowa papieża Franciszka. Oddzielenie wypowiedzi papieskich od dziennikarskich interpretacji to zadanie trudne, które wymaga od odbiorcy czasu i intelektualnego wysiłku. Z tego powodu Polacy wybierali łatwiejszą drogę, akceptując przedstawiane przez media interpretacje

Echo modlitwy wewnętrznej w notatkach Karola Wojtyły – Jana Pawła II

The author analyses meditative reflections by Karol Wojtyła – John Paul II, collected in a volume entitled I Am so Much in God’s Hands. Personal Notes, 1962–2003 (Krakow 2014). The author examines the fragments of the text in which the speaker is identical with the addressee, and where internal prayer acts: meditations, contemplations and adorations. They are components of a reflection day or a religious retreat defined as a macro-genre (a collective genre). When expressed through language, internal prayers can be viewed in their text-typological and stylistic aspects. Karol Wojtyła’s retreat-related meditations reflect exponents of the religious style including a symbolic vision of the world, an attempt to unveil the reality that is hard to depict through discursive language and unreachable to common experience, a contemplative attitude towards reality and a stylistic understanding of the category of meditation.Przedmiotem analiz autorki są modlitewne rozważania Karola Wojtyły – Jana Pawła II zawarte w zbiorze: Jestem bardzo w rękach Bożych. Notatki osobiste 1962–2003. Badane są te fragmenty tekstu, w których nadawca jest tożsamy z odbiorcą, a modlitewne akty o charakterze wewnętrznym – medytacje, kontemplacje i adoracje – tworzą jeden z składników dnia skupienia lub rekolekcji pojmowanych jako makrogatunek (gatunek w formie kolekcji). Ujęzykowione modlitwy wewnętrzne pozwalają na ich ogląd zarówno w aspekcie genologicznym, jak i pod kątem cech stylowych. W rekolekcyjnych rozmyślaniach Karola Wojtyły uwidocznione zostają takie wykładniki stylu religijnego, jak: symboliczne widzenie świata, dążenie do odsłonięcia tego, co trudno wyrażalne w języku dyskursywnym i niedostępne w doświadczeniu potocznym, kontemplacyjna postawa wobec rzeczywistości oraz stylistycznie rozumiana kategoria medytacyjności

Gest liturgiczny w perspektywie lingwistycznej i antropologicznej. Zarys problematyki

The article is an attempt to show that liturgical gestures and behaviors functioning within the liturgy of the Catholic Church are interesting topic for research, not only for theologians but also for linguists. The author concentrates mostly on pointing out the possibilities that have become available in research into liturgical gestures thanks to cognitive linguistics methodology (especially the concept of image schema). The author also shows how the search for image schemas existing behind liturgical gestures could be assisted by adopting the cultural and anthropological perspective of looking at the gestures functioning in human communication.Prezentowany artykuł jest próbą pokazania, że gesty i postawy liturgiczne, funkcjonujące w obrębie liturgii Kościoła katolickiego, stanowią interesujący przedmiot badawczy nie tylko dla teologów, ale także dla językoznawców. Autorka koncentruje się przede wszystkim na wskazaniu możliwości, jakie badaniom gestów liturgicznych stwarza przyjęcie metodologii językoznawstwa kognitywnego, zwłaszcza koncepcji schematów wyobrażeniowych. Pokazuje także, w jaki sposób poszukiwaniu tkwiących za gestami liturgicznymi schematów wyobrażeniowych przysłużyć może się antropologiczno-kulturowa perspektywa spojrzenia na gesty funkcjonujące w komunikacji międzyludzkiej

O języku Catechismusa Mikołaja Reja (funkcjonowanie przysłówków)

The aim of this paper is to analyse the functioning of adverbs in a part of Catechismus by Mikołaj Rej. It is a result of examining 67 lexemes used in total 205 times (which represents merely 2.37% of all the textual words of the examined excerpt from Catechismus). The frequency ranged between 1 and 18 which is evidence that, depending on the context, the same adverb may perform different functions and assume various meanings. Equally noteworthy is the fact that the religious character of the text could not have been recognised only on the basis of the adverbs mentioned in the paper. On the other hand, it is impossible to decide whether the most frequently used adverbs in the excerpt of Catechismus under analysis, i.e. iście [indeed] (used 18 times), ustawicznie [continuously] (16 times), snadnie [easily] (15 times) and zawżdy [always] (11 times), would have had the biggest number of occurrences in other texts of religious character without additional studies.Celem niniejszej pracy jest analiza funkcjonowania przysłówków w części Catechismusa Mikołaja Reja. Badaniu poddano 67 leksemów, które użyte zostały w sumie 205 razy (co stanowi zaledwie 2,37% wszystkich tekstowych słów pochodzących z badania Catechismusa) z częstotliwością od 1 do 18, które pokazują, że ten sam przysłówek – w zależności od kontekstu – może spełniać różne funkcje i przyjmować różne odcienie znaczenia. Podkreślić trzeba także to, że religijnego charakteru tego tekstu nie można było rozpoznać, opierając się wyłącznie na przysłówkach wspomnianych w artykule. Z drugiej strony, to czy przysłówki charakteryzujące się najwyższą częstotliwością w analizowanym fragmencie Katechizmu, tj. iście (użyte 18 razy), ustawicznie (16 razy), snadnie (15 razy) i zawżdy (11 razy), pojawiłyby się też i miałyby największą liczbę zastosowań w innych tekstach o charakterze religijnym, wymaga podjęcia dodatkowych badań

Początki polskiego chrześcijaństwa na podstawie Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego

This paper comments on the manner of describing the baptism of Poland in the third edition of Kronika, to jest historyja wszytkiego świata written by Marcin Bielski (1564). Presenting the textual contents of the specific passage of Kronika… has resulted in an analysis of the religious vocabulary and syntactical discriminants of Marcin Bielski’s text.Artykuł zawiera prezentację sposobu opisywania chrztu Polski w trzecim wydaniu (1564) Kroniki to jest historyi wszytkiego świata… Marcina Bielskiego. Przedstawienie zawartości treściowej właściwego fragmentu Kroniki stało się podstawą analizy słownictwa religijnego oraz wyróżników składniowych tekstu Bielskiego