Pory roku w poezji polskiej XX wieku

Całość pracy jest podzielona na cztery zasadnicze rozdziały, w których przedstawiam i analizuję teksty odpowiadające tematycznie czterem porom roku. Są to głównie teksty, w których da się dostrzec podobne motywy literackie. W trakcie pracy nad wybranymi tekstami kategorie motywu i tematu literackiego stały się dla mnie kluczowe. Motyw, zgodnie z ujęciem teoretycznym, rozumiem jako podstawową jednostkę konstrukcyjną świata przedstawionego (jakiś przedmiot, zdarzenie, przeżycie). Pojęcie tematu rozumiem zgodnie z ujęciem Janusza Pelca. Temat pojmowany tu jest jako zespół motywów, które składają się na kształt świata przedstawionego danego utworu, temat jest najważniejszym składnikiem świata przedstawionego i rozkłada się w tekście literackim na wszystkich poziomach wypowiedzi. Motyw i temat są też ośrodkowymi elementami intertekstualności, co sprawia, że analizowane teksty o porach roku wchodzą ze sobą w rozmaite typy relacji. Mam pełną świadomość, że ta praca mogłaby rozpatrywać podjęte zagadnienia w ramach krytyki tematycznej. Ujęcie tematyczne (krytyka tematyczna, która łączy się jednoznacznie z psychoanalizą tekstu) wymagałoby jednak odrębnych badań i w gruncie rzeczy mogłoby się stać przedmiotem osobnej rozprawy. Na podstawie wyboru tekstów i ich analiz próbowałam przedstawić najważniejsze tematy i motywy pojawiające się w tekstach poetyckich o porach roku (w obrębie rozdziałów odpowiadających porom roku umieściłam podrozdziały nazywające i doprecyzowujące poszczególne motywy). Najważniejszy jest fakt, że wybrane przeze mnie utwory realizują częściowo stereotypowe sposoby przedstawiania, obrazowania, posługują się bardzo podobnymi sposobami postrzegania i wyrażania różnych stanów natury. Ale obok ujęć stereotypowych są też ujęcia zaskakujące, nietypowe, czasami budzące zdumienie. Ten właśnie fakt kierował moimi wyborami tekstów, które przedstawiam w niniejszej rozprawie

Językowy obraz pór roku i tradycji kulturowych w twórczości dzieci

The composition presents linguistic images of children aged from 7 to 12 about chosen pieces of the surrounding world. The research has been carried out by means of the cognitive analysis, in which "semantic definitions of the word, which are to show [... ] the way in which the world is perceived by the language, must take into account a wide range of semantic ingredients" (Tokarski 1996: 99). The description of methodology and the material has been included in chapters first and second. Linguistic and cultural image of the world which has been reconstructed on the basis of authentic, creative texts of children relates to the four seasons of the year and cultural traditions (Santa Claus and Christmas). It shows how the children mould the observed phenomena (from their perspective) which is typical of them. The range of concepts chosen for the analysis is not random. It relates to those pieces of the imagined reality which are most willingly conceptualised by little creators. They have been selected by means of the statistic method and the theory of semantic (topical) fields (chapter third). The analysis of features in faset arrangement and collections related to different seasons shows that the young observer perceives the world in a different way (chapter fourth). The seasons receive active role in the scenes, which is reflected by applying for their names adequate positions in semantic-syntactic structures. Textual scenes are optimistic - the children observe changing seasons with joy. The texts also show strong position of means of illustration - the most characteristic of them are personification and anthropomorphisation. The image of cultural traditions mouldered by the children shows dissimilarity to their fixed equivalents (chapter fifth). The children reach for different stereotypes (from different cultures), which makes the images created by them internally incoherent - visions from different epochs and different cultures are neighbours in them. Considerable differences have been realised in the image of Santa Claus based on his stereotype, and only little differences in the image of Christmas. The analysis proves that children creating in the language images of the reality, shape them in their own way and show from their own perspective

Juliusz Słowacki od ciała. Cielesność w twórczości Juliusza Słowackiego

Przedmiotem rozprawy jest kategoria cielesności obecna w twórczości Juliusza Słowackiego. Za Martą Piwińską przyjmuję, że poeta, którego zwykło się postrzegać jako „eterycznego” czy „efemerycznego”, w swoje utwory „wpisał samego siebie z duszą i z ciałem” . Odczytuję utwory romantycznego twórcy, rozważając miejsce i rolę ludzkiego ciała w konstrukcji podmiotu. Człowiek w pismach Słowackiego jest istotą zanurzoną w cielesności, trwale związaną z ciałem i materialnym aspektem egzystencji. Widoczna przy tym jest ambiwalencja w postrzeganiu przez poetę somatycznego istnienia – ciało jest zarówno wehikułem bycia w świecie, jak i źródłem wielu ograniczeń. Należy zaznaczyć, że cielesność funkcjonuje w różny sposób na kolejnych etapach twórczości poety. Ciało ludzkie jawi się również jako proces, nie zaś zamknięty projekt. Poeta doświadczał bowiem złożoności ludzkiej cielesności i dawał temu wyraz w swoim pisarstwie. Celem dysertacji jest ukazanie kategorii cielesności oraz opis i analiza podmiotowości somatycznej w wybranych utworach Juliusza Słowackiego. Tytuł pracy nawiązuje do znakomitego studium Marty Piwińskiej Juliusz Słowacki od duchów, w którym badaczka rozpoznaje wiele problemów związanych z cielesnością. Nawiązanie ma charakter kontynuacji, nie zaś polemiki. Praca obejmuje cztery rozdziały odpowiadające czterem okresom w twórczości poety. Ukazują one różne sposoby ujęcia kategorii cielesności i jej ewolucję w wyobraźni i pisarstwie autora Balladyny. Poszczególne zagadnienia somatyczne, takie jak samotność wcielonej „sobości”, relacja zmysłów wzroku i dotyku, współczucie i czułość okazywane materialnemu istnieniu czy ciało cierpiące, powtarzają się w utworach romantycznego poety w różnych okresach i zachowują pewną ciągłość

Biskup Adolf Piotr Szelążek w Zamku Bierzgłowskim (1946-1950)

Od kilku lat niezwykle dynamicznie rozwijają się badania nad życiem i posługą ordynariusza diecezji łuckiej na Wołyniu biskupa Adolfa Piotra Szelążka (1865-1950). Związane jest to na pewno z podjętymi staraniami o wyniesienie biskupa na ołtarze. Dnia 9 lutego 2010 roku biskup toruński Andrzej Suski powołał Komisję Historyczną, której zadaniem było przeprowadzenie szczegółowej kwerendy źródłowej dotyczącej osoby biskupa Szelążka i przygotowanie materiałów do procesu beatyfikacyjnego. Jej skład tworzyli: s. dr Beniamina Karwowska, dk. prof. Waldemar Rozynkowski oraz dr hab. Leszek Zygner. Tego samego dnia biskup toruński wręczył także dekret zatwierdzający postulatora procesu beatyfikacyjnego, którym została s. Hiacynta Augustynowicz ze Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Podjęte na szeroką skalę poszukiwania rozproszonych źródeł pozwoliły zebrać bogaty materiał, przechowywany w licznych archiwach, muzeach oraz bibliotekach zarówno w Polsce jak i poza granicami naszego kraju. Został on zgromadzony oraz opracowany w Archiwum Generalnym Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Podkowie Leśnej. To w znacznym stopniu dzięki tym materiałom archiwalnym mogły powstawać, w ostatnich latach, dziesiątki tekstów poświęconych osobie biskupa łuckiego, w tym liczne teksty historyczne. Trzeba jednak nadmienić, że jak do tej pory nie powstała wyczerpująca biografia ukazująca całe życie biskupa Adolfa Piotra Szelążka. Poza tym wiele wątków szczegółowych dotyczących życia oraz posługi biskupa oczekuje na swoje zainteresowanie badawcze. Pośród osób zajmujących się historią życia, posługą, działalnością naukową oraz duchowością biskupa Adolfa Piotra Szelążka należy wymienić przede wszystkim: Marię Dębowską, ks. Mariana Grzybowskiego, s. Beniaminę Karwowską, Leona Popka, dk. Waldemara Rozynkowskiego, Annę Tomasik oraz Leszka Zygnera . Zauważalne w ostatnich latach większe zainteresowanie osobą Sługi Bożego związane jest także z tym, że coraz więcej osób posiada łatwiejszy dostęp do tekstów biskupa. Dzieje się to między innymi za sprawą edycji jego pism. Na uwagę zasługują przede wszystkim opublikowane dwa tomy pism Sługi Bożego biskupa A.P. Szelążka, które do druku przygotowali: s. Hiacynta Augustynowicz oraz dk. Waldemar Rozynkowski. Pierwszy z tomów prezentuje różne teksty biskupa dotyczące jego duchowych związków ze św. Teresą od Dzieciątka Jezus, drugi natomiast zawiera listy pasterskie ordynariusza łuckiego . Celem powstania niniejszej publikacji jest próba syntetycznego przybliżenia ostatniego okresu życia Sługi Bożego, który spędził on pod Toruniem, w niewielkiej miejscowości Zamek Bierzgłowski. Jak do tej pory brakowało pełniejszego opracowania poświęconego właśnie temu okresowi życia biskupa. Nie oznacza to oczywiście, że w dotychczasowej literaturze brakuje opracowań podejmujących trzy ostatnie lata życia Sługi Bożego. Są one odnotowywane przez przywołanych wyżej autorów, szczególnie przez piszącego te słowa. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że przez lata ostatni okres, ten na wygnaniu, był opracowany najskromniej. Odwołanie się do bierzgłowskiego okresu życia Sługi Bożego jest niezwykle ważne. To przecież miejscowości Zamek Bierzgłowski oraz Toruń są wyjątkowe zarówno w biografii biskupa, jak i w pamięci o jego osobie i przeradzają się w miejsca jego kultu. Niniejsza publikacja składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym dokonano prezentacji biogramu Sługi Bożego do maja 1946 roku. Stanowi on tylko zarys bogatego życia biskupa, który nie zapominajmy, pojawiając się w okolicach Torunia, liczył już przeszło 81 lat. W kolejnym rozdziale omówiono starania o uwolnienie biskupa z więzienia oraz jego drogę z Kijowa, przez Lwów, Przemyśl, Kielce, Warszawę, Toruń do Zamku Bierzgłowskiego. W rozdziale trzecim dokonano ogólnej charakterystyki życia, posługi oraz aktywności biskupa na wygnaniu. W czwartym rozdziale omówiono ostatnie dni życia, chorobę, moment śmierci oraz pogrzeb Sługi Bożego. Niezwykle ważny jest w pracy ostatni, piąty rozdział. Dokonano w nim bowiem pierwszej próby syntetycznego ujęcia zagadnienia pamięci o biskupie łuckim. Jest on ważny z kilku powodów. Po pierwsze pokazuje ciągłą i żywotną pamięć o biskupie, od momentu jego śmierci. Na przestrzeni minionych kilkudziesięciu lat, od śmierci biskupa, pamięć ta nigdy nie wygasła. Poza tym widzimy, że była ona pielęgnowana w różnych środowiskach. Wreszcie, ostatnie lata pokazują nam, że pamięć oraz swoiste dziedzictwo Sługi Bożego inspirują coraz więcej osób. W książce często odwołujemy się bezpośrednio do słów samego biskupa, jak i do słów osób, które go wspominały. Stąd w pracy znajdziemy wiele cytatów źródłowych. Mamy nadzieję, że taka właśnie perspektywa badawcza pozwoliła dotknąć ważnej odsłony życia Sługi Bożego, widzianej od strony jego życia wewnętrznego. Mam również nadzieję, że niniejsza praca nie tylko przybliży szerszemu gronu odbiorców mało znane fragmenty z życia biskupa łuckiego, ale również przyczyni się do podtrzymania pamięci o Słudze Bożym w miejscach, w których spędził on ostatnie lata swojego życia

Multicultural urban space of Subotica: geographical-semiotic analysis

Semiotyka przestrzeni jest jednym z zagadnień, które wzmiankowane są w geografii kultury i geografii miast. Brak pomostu metodologicznego pomiędzy obiema dyscyplinami stoi na przeszkodzie kompleksowych badań semiotycznych w geografii. W pracy przyjęto jednakże, że podejście i metody semiotyczne mogą zostać zaadaptowane w geografii, wnosząc nowy aspekt do semiotyki miasta – przestrzenną analizę rozmieszczenia i relacji znaków w mieście, która prowadzi do odczytania społeczeństwa przez przestrzeń. W celu zweryfikowania tak przyjętych założeń, opracowano metodę badawczą, którą przetestowano na przykładzie miasta wielokulturowego – Suboticy, położonej w Wojwodinie, w Serbii. Wybrane elementy przestrzeni miejskiej – pomniki, świątynie, cmentarze, urbanonimia – uznane zostały za znaki, mogące świadczyć o zróżnicowaniu kulturowym miasta. Powiązano je ze wspólnotami kultur narodowych koegzystującymi w Suboticy – węgierską, serbską, chorwacką, buniewską, jugosłowiańską, a następnie na schematach zaprezentowano ich rozmieszczenie w przestrzeni miejskiej i dokonano analizy diachronicznej i synchronicznej. Wyniki badań pozwoliły skonstatować, iż wielokulturowość Suboticy jest czytelna w przestrzeni, lecz nie wszystkie narody zamieszkujące miasto znaczą jego przestrzeń (uzależnione jest to nie tylko od liczebności, lecz także od statusu materialnego i sytuacji politycznej). Wykazano, że analizowane znaki świadczą o rozwoju przestrzennym, demograficznym i społecznym miasta. W ten sposób udowodniono, iż społeczności zamieszkujące Suboticę znacząc przestrzeń, zapisują w niej swoje losy i relacje. Nade wszystko, dzięki opracowanej procedurze badawczej, potwierdzono, że w geografii miasta i geografii kultury można stosować metody semiotyczne, mając wszakże na uwadze odmienne niż w semiotyce kultury rozumienie takich pojęć jak znak, czy semiosfera. Wykazano ponadto związki między znakami a przestrzenią społeczną, a także możliwość przestrzennej interpretacji znaków

Inwentyka czyli kreatywność w biznesie : wybrane zagadnienia

Książka dostępna również na stronie: http://otworzksiazke.pl/ksiazka/inwentyka_czyli_kreatywnosc_w_biznesie/Książka składa się z dwóch części. W pierwszej mieszczą się rozważania teoretyczne z obszaru edukacji menedżerskiej i próby odpowiedzi na pytanie, jak kształcić studentów - przyszłych menedżerów, przywódców, pracowników dowolnej firmy, aby byli otwarci na nowe możliwości, swobodnie poszukiwali pomysłów, tworzyli koncepcje innowacyjnych produktów czy usług w oparciu o istniejące metody, techniki heurystyczne oraz różne zabiegi inwentyczne (Rozdziały 1 i 2). W Rozdziale 3 zawarłam rozważania na temat, jak powstaje nowa wiedza i innowacje w organizacyjnych warunkach. Obszar tematyczny pierwszej części tej książki opiera się w głównej mierze na zdolnościach twórczych w rozumieniu E. Nęcka, a więc: dokonywaniu skojarzeń, transformowaniu, myśleniu przez analogie i myśleniu metaforycznym, które omawiam w kolejnych rozdziałach. I tak dokonywanie skojarzeń (Rozdział 4 i 5) z powodzeniem można wykorzystać w reklamie i poszukiwaniu pomysłów na innowacje produktowe z wykorzystaniem umiejętności tworzenia tzw. odległych skojarzeń (bisocjacji i trysocjacji). Transformowanie (Rozdział 6) przedstawiam w kontekście tworzenia nowych, udoskonalonych produktów oraz koncepcji wyróżniających się na rynku usług. Z kolei przedmiotem rozważań Rozdziału 7 jest myślenie przez analogie, które możemy wykorzystywać w rozwiązywaniu trudnych dla nas problemów oraz tworzenie metafor (myślenie metaforyczne) i ich wykorzystanie w reklamie prasowej. Natomiast druga część w całości poświecona jest nieograniczonej pomysłowości i wyobraźni studentów, o czym co roku mam przyjemność się przekonać. W efekcie w tej części znalazły się prace studentów, które mam nadzieję zainteresują czytelnika. Część praktyczna oparta jest na zagadnieniach poruszanych w części teoretycznej (prócz sonetów, które są integralną częścią wykładów z Inwentyki oraz autorskim pomysłem dr Michała Jasieńskiego). W pracy poruszam zarówno kwestie myślenia twórczego, jak i myślenia krytycznego, które wzajemnie się uzupełniają. Zwracam również uwagę, iż pomysł czy koncepcja nie wystarczy, dodatkowo należy nabyć umiejętność oceny wytworzonych pomysłów pod względem realności, racjonalności czy samej innowacyjności ewentualnej konstrukcji danego produktu (usługi). Uważam, iż dobrą formą rozwijania myślenia krytycznego jest próba dokonywania przez studentów samoanalizy oraz oceny retrospektywnej wytworzonych przez nich pomysłów. Książka przeznaczona jest dla studentów studiów ekonomicznych, kadry dydaktycznej, jak również dla pracowników i menedżerów dowolnych przedsiębiorstw, którzy pragną zapoznać się z istotą i znaczeniem kształcenia dla innowacyjności potencjalnych pracowników dowolnego przedsiębiorstwa, ze sposobami tworzenia pomysłów na dowolny produkt, usługę bądź udoskonalenia już istniejących. Warto sięgnąć po tę pozycję, w której czytelnik znajdzie wiele praktycznych przykładów z obszaru tworzenia koncepcji innowacyjnych produktów oraz usług

U-chodzić

The book looks for its sources in a vision of life as essaying, that is in a conviction that being of the human individual and the world is fundamentally unstable and not ready and, despite various pressures exerted by the organized forms of life, it shelters within itself a dark „rest”, a restance, of which Hamlet says that it belongs to „silence”. This strange reticence from which our life originates is, paradoxically, the muteness of death. To retreat is to essay to consider life in all its seriousness in its connection with death and passing away; the profound consciousness of finitude constitutes human life. Reading such authors as H.D. Thoreau, J.J. Rousseau, Franz Kafka, W.G. Sebald, Patrick Leigh Fermor, and Friedrich Nietzsche we try to present re-treating as an indispensible effort to escape the hegemonic, social, philosophical, aesthetic structures which regulate our lives. The man of re-treat, the walking, ambulatory and ambulating man, is the man of the „rest”, a peripheral being of a „larger, more serious work”, always exposed to the world and trying to regain what Stefan Symotiuk has called „immediate tactile-mobile connection with biological and physical matter”. Hence, the duty of the ambulating man of re-treat is to save what he/ she has seen. The world refuses to be brought down just to „one blind and deaf point”. The connection with death which is at the core of human life must also be conceived of as a protest against reality disappearing for ever. Nothing should be more precious to us abandoned to our earthly destiny than the task of defending the world from vanishing. We must and will pass away in the act of the ultimate re-treat, such is the course of the nature of things, but we have been given a mission of saving the world as an admirable community of the human and non-human, a modality which by far transcends the borders and limitations of the conscious subject

Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia

Rozprawa dotyczy zjawiska trójjęzyczności Ukraińców mieszkających w Polsce i Ukrainie. W dotychczasowej literaturze językoznawczej i glottodydaktycznej problematyka ta nie była przedmiotem szczegółowych badań. Celem badań nad trójjęzycznością ukraińsko-rosyjsko-polską Ukraińców niepolskiego pochodzenia było stworzenie różnych modeli stawania się i bycia trójjęzycznym. Badania, które miały charakter ankietowy objęły grupę Ukraińców liczącą 1 160 respondentów. Rezultatem podjętych badań jest monografia „Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia. Największą zaletą przeprowadzonych badań jest, obok aktualności tematyki, także zakres obejmujący różne grupy społeczne oraz rzetelna i drobiazgowa interpretacja bogatego materiału gromadzonego przez kilka lat, a w wypadku studiów przypadków – obserwacji sięgających wstecz nawet ponad 20 lat. / The dissertation concerns the phenomenon so far not subjected to studies of trilingualism of Ukrainians living both in Poland and in Ukraine. The study was attended by non-Polish descent persons, for whom Polish is a foreign language. The aim of the research on Ukrainian-Russian-Polish trilingualism of Ukrainians of non-Polish origin was to create various models of becoming and being trilingual. The survey research covered a group of Ukrainians of 1,160 respondents. The result of the research undertaken is the monograph "Ukrainian-Russian-Polish trilingualism of Ukrainians of non-Polish origin. The greatest advantage of the conducted research is, in addition to the topicality of the subject, also the scope covering various social groups and the reliable and detailed interpretation of the rich material collected over several years, and in the case of case studies - observations going back even over 20 years

Okolice nie tylko geograficzne : o twórczości Andrzeja Kuśniewicza

The attempt was made to read the literary output (both the epic and poetic one) of one of the most “controversial” 20lh century writers. A large scope, variety and popularity of his writing (reflected in many critical and theoretical and literary reviews) make it impossible to skip his works in a historical and literary reflection of the recent century. The interpretations presented derive from the assumption that the artistic shape of texts written by Kuśniewicz is connected with anthropological intuitions, aesthetic choices are motivated by the issues raised here, linguistic experiments, stylistic and composing means contribute to the vision of man and culture shown in these works. In the first part of the work, the most popular ways of reading Kusniewicz’s writing, connected with its Galician and autobiographic nature, were revisited. Starting with the analysis of the role of geographical and historical realities, as well as relationships between literary texts and the author’s biography, the author pays a special attention to their symbolic, and, first of all, anthropological dimension (exposing a poetical reflection on the issue of an individual in the light of history in Słowa o nienawiści, emphasizing the importance of a dialogue and community in Strefy, and showing a meeting with “the other” - other tradition and culture in Nawrócenie). Such a perspective on “Galician” works by Kuśniewicz makes it possible to discern not only the Utopian images of a multicultural and multinational community, the change of the Arcadia of childhood into the hell of history, the real space into the mythic land, but also an outline of a literary conception of man. Broadly-understood connections with space, time and “the other”, become important from the perspective of identity processes, the elements of the Galician conception take on a universal dimension - are a way of thinking about man. Complementary to this part of work are interpretations of Puzzle pamięci (a very long conversation with the writer) and a collection of drafts entitled Moja historia literatury. The author pays a special attention to the motive of a meeting which is connected not only with interpersonal relations, but also stands for intertextual ones in Kusniewicz’s writing (a meeting with oneself from the past, with “others” - people and texts, the idea of the reading-meeting). The second part of the work constitutes the analysis of the most important novels written by Kuśniewicz, i.e. Król Obojga Sycylii, Lekcja martwego języka, Eroika, Trzecie królestwo. Witraż, Mieszaniny obyczajowe, W drodze do Koryntu and Stan nieważkości. In these interpretations, among other things, the motive of an escape was exposed. The characters of Kusniewicz’s works run away from their own “I” into the world of culture, memories, Faust-like dreams or fascination with death; they are “outsiders” in the “heroic times”, conformists forgetting about their own ideals and beliefs, or misunderstood individuals fighting for their own hermetic world. The key issue seems to cover a separation of an individual and the lack of dialogue with “others”. The closing part presents the readings of two texts which constitute a summary of Kusniewicz’s artistic output. The poem Jubileusz, and fragments of an unfinished novel entitled Lekcja anatomii prove that his writing does not only involve a joint reflection on the issue of man and world, but rather exposes dark places, shows controversial attitudes and choices, as well as issues considered to be shameful. The reality in his works is “unreal” - impenetrable, whereas man is always unfulfilled. The unclear and impossible to understand predominate here. Also, the feeling of failure and smallness often appears. Kusniewicz’s writing points to the margins of existential experiences, ambiguous and controversial attitudes and choices, shameful issues withdrawn from the collective and individual awareness. By means of the creations of outranging characters, and a repulsive image of reality, the writer searches for the truth about man and the world, offers the reader a certain type of “shock therapy”, provokes him/her to oppose, but also to reflect upon it and think about it

Шляхціц Завальня ці Беларусь у фантастычных апавяданнях

This book is the first critical edition of the masterpiece of romantic Polish prose "Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach" (Gentleman Zawalnia or Belarus in fantastic stories) (Vol. 1–4, St. Petersburg 1844–1846), written by Jan Barszczewski (1781–1851). The edition contains three scientific introductions: by Jarosław Ławski: Klasyk polskiego romantyzmu: Jan Barszczewski między kulturową tradycją a nowoczesnością, (The classic of Polish Romanticism: Jan Barszczewski between cultural tradition and modernity), Joanna Godlewska O kontemplowaniu natury i miasta nad brzegami Newy. “Sonety newskie” Jana Barszczewskiego (On contemplating the nature and the city on the banks of the Neva River. The “Neva Sonets” by Jan Barszczewski) and Beata Kuryłowicz O polszczyźnie utworów Jana Barszczewskiego (On the language of the works by Jan Barszczewski). The volume contains not only the main work by Barszczewski, but also the whole second (and last) volume, entitled Proza i wiersze. Część pierwsza (Prose and Poems. Part 1) (Kiev 1849): a selection of Polish poems and sonnets, three poetic works written in the dialect of the Belarussian people from the vicinity of Polock and scattered prose works. The approach to Barszczewski’s works presented in this edition emphasises, first of all, its constructive Polish nature. The author, who wrote almost exclusively in Polish, referred to the culture of aristocratic mansions in Northern Belarus. Although he drew from folk dialect and beliefs, he represented the type of a conservative, poor Polish nobleman who had a patriarchal view of the common folk. Barszczewski wrote two songs in the Belarussian dialect (Harelica and Dzieweńka, published in Latin alphabet in the Polish magazine “Rocznik Literacki”), and a satiric poem on the peasants who robbed noblemen’s mansions during the attack of Napoleon on Russia, entitled Bunt mužykou. All his works with artistic ambitions were of Polish nature. The writer attempted to create one more regional “school” of Polish Romanticism, modelled on the Lithuanian and Ukrainian schools: the Belarussian school. He was a Polish patriot, who was greatly involved in the life of Polish students in St. Petersburg, among whom he distributed forbidden books by Polish emigrants. His main figure of authority and a role model as a writer was Adam Mickiewicz, whom he met in St. Petersburg, when the latter was sent off to the far end of the Russian Empire. Born in Morohy in the Polock Land, near to the border between the former 1st Republic of Poland and Russia, Barszczewski was a representative of minor gentry who was however attached to the traditions of the great Polish­‑Lithuanian state. He was the son of a Unitarian priest, but he was educated at the College of Polock that had been famous since 1580, when the Polish king Stefan Batory established a Jesuit school. In the years 1812–1820 it functioned as the Polock Academy, a university institution. It did not function long, only until the Society of Jesus was dissolved in the territory of the Russian Empire. Barszczewski was shaped by two experiences: the school of life, which started at his family home and then turned into pilgrimages from one mansion to another teaching gentry children in schools in the northern regions of the Grand Duchy of Lithuania. The second was the Jesuits’ College, which taught him deep, Catholic devotion and the literary traditions of the Age of Enlightenment. After years of wandering life as a Latin and Greek teacher, he settled in St. Petersburg. when he probably was about 30–40 years old. Barszczewski, born in 1781, was quickly noticed for his personality: a good, creative man, a patriot, with an imposing sense of attachment to his home land and devout religiousness. He was a leader of young Polish people, not only from the eastern regions of the former Republic of Poland, who studied in St. Petersburg. One of the students, Wincenty Dawid (1816–1897), when he was interrogated by the police authorities, made the following testimony, also about Barszczewski. He said: “As early as in the third year of my stay at the University, Jan Barszczewski, a private tutor, introduced me to the home of the Abramowicz family, where, as Barszczewski assured me, the father did not accept anybody except for the most dedicated patriots at their home (5/7.09.1843). The patriotism and literary talent of Barszczewski thrived under the strong influence of Adam Mickiewicz. It was the Bard to whom he owed the “romantic” turn in his writing. Barszczewski was in close relationships, first of all, with the so­‑called St. Petersburg Clique – a circle of conservative Polish thinkers and writers, who were often loyalist, but cared to preserve national literature. The leader of this group was Henryk Rzewuski, and the place where they met – Chudnov in Ukraine. The members of the clique were Rzewuski, Sztyrmer, Grabowski, Hołowiński, and Gustaw Olizar. in brief: the best pens, classics of Polish literature. In 1845, Barszczewski, who was already ill with consumption, moved to Chudnov, invited by Julia, the wife of Rzewuski. He stayed there until his death in 1851. Here, he shortly thrived as a writer again. The works of Barszczewski are permeated by the influences of classicism first (the influence of the Polock Jesuits), sentimentalism (a writer “of the heart”), Baroque, Gothic literature (terror, evil, and the cruelty of death). The imagination shaped by these influences was enlivened by the memories of family home and the fantastic stories that he heard as a teacher of children in the mansions of noble families. Add to this the knowledge of Latin and Ancient Greek literature, Mickiewicz, Słowacki, the conservatives from St. Petersburg and Polish writers from Kiev, Hoffmann, and the works of Malczewski, Goszczyński, and Zaleski. The factors that bring all these elements to make a consistent whole are sensitivity to evil, Christian trust, and Polish patriotism expressed in literary allusions. It was probably the tuberculosis, which gave the first symptoms in St. Petersburg, and the accompanying arthritis that brought Barszczewski to contemplate such baroque themes as dying and death (the sick, ageing poet, who was over 60, could not teach children of merchants and noblemen in St. Petersburg any longer). During the rule of Alexander Lukashenka, there were attempts to make Barszczewski a bard of Belarussian culture. This was a political action that treated the Polish poet and prose writer instrumentally. He owed a lot to other cultures: in St. Petersburg he met the Ukrainian poet Taras Shevchenko, and the sonnets reflect his fascination by the life of great Russian cities. Melodie Pielgrzyma (The Melodies of a Pilgrim) provides an image of Ukrainian lands reaching to Odessa filtered through Polish imagination. Belarussians may also doubtlessly look for their cultural inspirations in Barszczewski’s works, although his attachment to Belarussian culture resembled rather a love for the region, to his home land, which he saw as an inherent part of the former Republic of Poland, not an access to the national idea of Belarus, which was then non­‑existent in today’s meaning and still continues to form these days. The presented edition of the most important works of Barszczewski also contains: the Bibliography of Polish studies on Barszczewski and Polish culture in Polock and St. Petersburg, and the Bibliography of Belarussian editions and critical studies. The volume was prepared by scientists from the Faculty of Philology of the Białystok University: Prof. Jarosław Ławski, Krzysztof Rutkowski, PhD. (linguist, specialising in Russian studies), Joanna Godlewska, M. A. (literary theoretician), and Beata Kuryło­wicz, PhD., hab., professor at the University of Białystok (historian of Polish language). The edition is part of the project under the National Programme for the Develop­ment of Humanities, entitled “The continuation of critical editions of outstanding yet forgotten works of 19th century literature in the Academic Series of Publications ‘Black Romanticism in twelve volumes’ ” initiated in 2017 by Prof. Halina Krukow­ska (1937–2019). The project is realised in the years 2018–2022 by the Department of Philological Studies “East – West” (the current Project Manager is Piotr Stasie­wicz, PhD., hab.). The “Black Romanticism” editorial project is classified as a unique ­research project (so far 50 volumes of editions and monographies have been published in the series).Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2018–2022.BEATA KURYŁOWICZ – pracuje w Katedrze Leksykologii i Pragmalingwistyki w Kolegium Językoznawstwa Uniwersytetu w Białymstoku. Zatrudniona w uczelni w 1998 roku. Stopień doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie językoznawstwo uzyskała na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku w 2004 roku, stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie językoznawstwo – w 2013 roku na Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 2017 roku została zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego, od 2019 roku pełni funkcję kierownika Zakładu Językoznawstwa Polonistycznego i Komparatystyki. W latach 2000–2019 była sekretarzem redakcji rocznika „Białostockie Archiwum Językowe”, od 2019 roku jest redaktorem naczelnym czasopisma. Jest autorką monografii Język polski w szesnastowiecznych księgach miejskich Knyszyna (Białystok 2004) oraz Semantyka nazw kwiatów w poezji Młodej Polski (Białystok 2012), współredaktorem książki Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno­‑wschodniej, cz. 2, a także blisko osiemdziesięciu artykułów, opublikowanych m.in. w prestiżowych czasopismach polonistycznych, takich jak „Język Polski”, „Prace Filologiczne”, „Poradnik Językowy”, „Roczniki Humanistyczne”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, „Stylistyka”, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, „Prace Językoznawcze” oraz monografiach zbiorowych. Zainteresowania naukowe: historia języka polskiego, polszczyzna regionalna północno­‑wschodnia, polszczyzna kresowa, paremiologia i paremiografia, leksykografia historyczna, językowy obraz świata polszczyzny ogólnej i tekstów artystycznych, semantyka i stylistyka tekstów artystycznych.JAROSŁAW ŁAWSKI – eseista, krytyk i badacz wyobraźni; prof., kierownik Katedry Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Zainteresowania badawcze: literatura XVIII – XXI wieku, faustyzm i bizantynizm, polsko­‑wschodniosłowiańskie związki kulturowe, relacje geopolityki i kultury, twórczość Zygmunta Glogera, Tadeusza Micińskiego, Młoda Polska, poezja polska XXI wieku oraz Czesław Miłosz. Redaktor naczelny Naukowych Serii Wydawniczych „Czarny Romantyzm”, „Przełomy/Pogranicza”, „Colloquia Orientalia Bialostocensia”, „Prelekcje Mistrzów”. Autor książek, w tym: Wyobraźnia lucyferyczna. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni” (Białystok 1995), Marie romantyków. Metafizyczne wizje kobiecości. Mickiewicz – Malczewski – Krasiński (Białystok 2003), Ironia i mistyka. Doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego (Białystok 2006) oraz Mickiewicz – Mit – Historia. Studia (Białystok 2010). Edytor Horsztyńskiego Słowackiego w serii Biblioteki Narodowej oraz trzytomowych Pism rozproszonych Zygmunta Glogera, czterotomowych Pism rozproszonych Tadeusza Micińskiego. Wydał monografie: Miłosz: „Kroniki” istnienia. Sylwy (Białystok 2014), Ìronìâ, ìstoriâ, geopolìtika: polʹsʹko­‑ukraïnsʹkì lìteraturnì studìï (Kiiv 2019), Śmierć wszystko zmiecie. Studia o czarnym romantyzmie (II) (Gdańsk 2020), Universum Słowackiego. Studia o wyobraźni (Warszawa 2020). Należy do Komitetu Nauk o Literaturze PAN; członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności. Członek zagraniczny Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Mieszka w Ełku i Białymstoku.BEATA KURYŁOWICZ - Uniwersytet w BiałymstokuJAROSŁAW ŁAWSKI - Uniwersytet w BiałymstokuTyszyński Aleksander, O szkołach poezji polskiej, w: tegoż, Amerykanka w Polsce. Romans, T. I–II, Petersburg 1837.Bucielski Tomasz, „Niezabudka”. Noworocznik, wydany przez J. Barszczewskiego w Petersburgu. (Nadesłano), „Tygodnik Petersburski” 1840, nr 21, s. 106.Kraszewski Józef Ignacy, „Niezabudka”. Noworocznik, wydany przez J. Barszczewskiego w Petersburgu, „Tygodnik Petersburski” 1840, nr 29, s. 143.Rypiński Aleksander, Białoruś. Kilka słów o poezji prostego ludu tej naszej polskiej prowincji; o jego muzyce, śpiewie, tańcach, etc., Paryż 1840.Grabowski Michał, Korespondencja literacka, t. 2, Wilno 1842.Grabowski Michał, O kilku literatach polskich w Petersburgu, „Tygodnik Petersburski” 1842, nr 77 [o Podbereskim].Majorkiewicz Jan, Historia, literatura i krytyka, Warszawa 1842, s. 111–112.Bomba Gerwazy [Ludwik Sztyrmer], Listy z Polesia, „Tygodnik Petersburski” 1843, nr 61, s. 358–359.Grabowski Michał, Korespondencja, „Pielgrzym” 1843, T. II.Grabowski Michał, Krytyka: „Rocznik Literacki” wyd. przez R. Podbereskiego, „Tygodnik Petersburski” 1843, nr 54, s. 318–319.Kraszewski Józef Ignacy, Nowe dzieła, „Tygodnik Petersburski” 1843, nr 51, s. 301–302.Rączka­‑Jeziorska Teresa, Romantyzm polsko­‑inflancki: sylwetki, teksty, archiwa, Warszawa 2016.Rewolucyjna konspiracja w Królestwie Polskim w latach 1840–1845. Edward Dembowski, pod red. W. A. Diakowa, S. Kieniewicza, W. Śliwowskiej, tu: Zeznania Wincentego Dawida w Warszawskiej Komisji Śledczej, Wrocław 1981.Romantyczna gawęda szlachecka. Antologia, wybór i opr. A. Waśko, Kraków 2004.Rudkowska Magdalena, Sen nieboszczyka. Polski hoffmanizm w XIX wieku, Warszawa 2020.Samborska­‑Kukuć Dorota, Anonimowe książki polskojęzyczne z petersburskiej drukarni Krayów – atrybucje i sprostowania, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 17/2013, s. 67–74.Samborska­‑Kukuć Dorota, Polski Inflantczyk – Kazimierz Bujnicki (1788 –1878), pisarz i wydawca, Kraków 2008.Samborska­‑Kukuć Dorota, Twarze Draculi i inne pre­‑teksty metafizyczne: zbiór studiów, szkiców i esejów, Łódź 2018.Samborska­‑Kukuć Dorota, Z dziejów kultury literackiej północno­‑wschodniego pogranicza. Jan Onoszko – poeta przełomu XVIII i XIX wieku, Kraków 2005.Słownik folkloru polskiego, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1965.Słownik polskiej bajki ludowej, T. I–III, red. V. Wróblewska, Toruń 2018.Z. L., [Recenzja „Niezabudki”], „Tygodnik Petersburski” 1844, nr 30.Stankiewicz Stanisław, „Szkoła białoruska” w polskiej literaturze romantycznej, Część II: „Przegląd Wileński” 1933, nr 4, s. 2; cz. III, nr 5, s. 3–4.Staszewska Dorota, O sonetach polskich romantyków, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2005, t. 7, nr 1.Szargot Maciej, Opowieści niesamowite Józefa Bogdana Dziekońskiego, Katowice 2004.Tuwim Julian, Polska nowela fantastyczna, wyd. 2, T. I, Warszawa 1952.Tyčyna Zosâ, Paètyka nočy, zìmy i snǔ ŭ „Šlâhcìcy Zavaľnì” Â. Barščèŭskaga, „Roczniki Humanistyczne” T. 53, z. 7 (2005), s. 81–90.Venclova Tomas, Powrót do rodzinnej Europy, czyli Mickiewiczowska Litwa i Mickiewicz na Litwie, w: tegoż, Niezniszczalny rytm. Eseje o literaturze, Sejny 2007, s. 7–39.Wasylewski Stanisław, Mickiewicz i rapsod Białejrusi, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 11.Wenerska Wioleta, Z białoruskich podań gminnych: ballady Jana Barszczewskiego, „Slavia Orientalis” R. 57, nr 3 (2008), s. 385–394.Węgrzyn Iwona, Koniec świata, którego nikt nie zauważył. Białoruski „rok bez lata” Jana Barszczewskiego, „Ruch Literacki” 2019, z. 5, s. 547–562Węgrzyn Iwona, Opowieści odchodzącego świata: Jana Barszczewskiego „Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach”, w: W świecie myśli i wartości. Prace z historii literatury i kultury ofiarowane Profesorowi Julianowi Maślance, red. R. Dąbrowski, A. Waśko, Kraków 2010, s. 321–334.Grabowski Michał, O nowszych powieściach polskich, „Tygodnik Petersburski” 1845, nr 75, s. 385.Węgrzyn Iwona, W świecie powieści Henryka Rzewuskiego, Kraków 2012.Witkowska Alina, Przybylski Ryszard, Romantyzm, Warszawa 1997.Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód Czytelni Polskiej w Witebsku, Witebsk 1912.Załęski Stanisław, Historya zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, Lwów 1875.Zdziarski Stanisław, Pierwiastek ludowy w poezji polskiej XIX wieku. Studia porównawczo­‑literackie, Warszawa 1901.Zdziechowski Marian, Władysław Syrokomla, pierwiastek literacko­‑białoruski w twórczości polskiej, Wilno 1924.Бандарчык В. К. Каханоўскi Г.А. Баршчэўскi Ян [у:] Этнаграфiя Беларусi: Энцыклапедыя, Мінск 1986, С. 51.Барщевский Ян [в:] Русский биографический словарь, Санкт­‑Петербург 1896, Т. II, С. 524–525.Барщевскій [Янъ] [в:] Энциклопедический словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Эфрона. В 86 т., под ред. И. Е. Андреевского, Санкт­‑Петербург 1891, Т. ІІІ, С. 122.Каханоўскi Г.А. Ян Баршчэўскi [у:] Памяць: Гiсторыка­‑дакументальная хронiка Расонскага раёна, Мінск 1994, С. 43–45.Chrapowicki Ignacy, Rzut oka na poezję ludu białoruskiego, „Rubon”, T. V, Wilno 1845.Мальдзiс А.I. Песняр Полацкай зямлi Ян Баршчэўскi [у:] Памяць: Полацк, Мінск 2002, С. 216–217.Тарэлкiна Н.В. Баршчэўскi Ян [у:] Беларускiя пiсьменнiкi: Бiябiблiяграфiчны слоунiк, Мінск 1992, Т. I, С. 252.Хаустович Н.В. Барщевский Ян [в:] Республика Беларусь: Энциклопедия, Минск 2006.Хаўстовіч М. Баршчэўскі Ян [у:] Беларуская Энцыклапедыя. У 18 т., рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш., Мінск 1996, Т. 2: Аршыца–Беларусцы, С. 325.Даніленка С. Міф і Радзіма: Сакралізацыя дзяржавы­‑Радзімы ў літаратуры польска­‑беларускага рамантызму, Мінск: Палібіг, 1999.Дубянецкі Э. Асветнікі Беларусі: Ян Баршчэўскі, Ян Чачот, Ігнат Дамейка, Мінск: Беларуская Энцыклапедыя ім. П. Броўкі, 2017.Земкевiч Р. Ян Баршчэўскi: Першы беларускi пiсьменьнiк XIX сталецьця (успамiн у 60­‑летнюю гадаўшчыну сьмерцi), Вiльня: Друкарня Марціна Кухты, 1911.Тычына З. Сны і снабачанні Яна Баршчэўскага, Мінск: Беларускі кнігазбор, 2004.Хаўстовіч М. Мастацкі метад Яна Баршчэўскага, Мінск: БДУ, 2003.Хаўстовіч М. На парозе забытае святыні: Творчасць Я. Баршчэўскага, Мінск: ВТАА “Права і эканоміка”, 2002.Prokopowicz Wincenty, Publikacje petersburskie, „Tygodnik Petersburski” 1845, nr 74/75, s. 485–488.Шумская І. Ян Баршчэўскі: збіральнік народных легенд і паданняў, Мінск: Харвест, 2015.Баршчэўскi Л., Васючэнка П., Тычына М. Ян Баршчэўскi [у:] Беларуская лiтаратура i свет: ад эпохi рамантызму да нашых дзён: папулярныя нарысы, Мінск 2006, С. 21–25.Бас І. Літаратурныя пошукі, знаходкі, даследаванні, Мінск 1969, С. 134–137.Гарэцкi М. Ян Баршчэўскi [у:] Гарэцкi М. Гісторыя беларускае літаратуры. Уклад. i падрыхт. тэксту Т. С. Голуб, Мінск 1992, С. 175–181.Кiсялёў Г.В. Ад Чачота да Багушэвiча: Праблемы крынiцазнаўства i атрыбуцыi беларускай лiтаратуры XIX ст., Мінск 1993, С. 120–123, 196–198, 286–289.Каваленка В.А. Вытокі. Уплывы. Паскоранасць. Развіццё беларускай літаратуры ХІХ–ХХ стагоддзяў, пад рэд. П. К. Дзюбайла, Мінск 1975, с. 79–92.Калiноўскi I.I. Паэт i казачнiк Ян Баршчэўскi [у:] Калiноўскi I.I. Полацк i яго ваколiцы, Мінск 2005, С. 106–109.Караткевiч У. Зямля пад белымi крыламi [у:] Караткевіч У. Збор твораў. У 8 т., Мінск 1990, Т. 8, кн. 1, С. 524–527.Карский Е.Ф. Ян Барщевский [в:] Карский Е.Ф. Белорусы, Петроград 1922, Т. III, ч. 3, С. 45–49.Каханоўскі Г.  На Расоншчыну і Валынь да Яна Баршчэўскага [у:] Каханоўскі Г. Адчыніся, таямніца часу, Мінск 1984, С. 62–69.Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych obrazach, przez Jana Barszczewskiego, poprzedzona krytycznym rzutem oka na literaturę Białoruską, przez Romualda Podbereskiego, [recenzja], „Biblioteka Warszawska” 1845, T. I, s. 668–671.Лебядзевіч Д.М. Антычныя матывы і вобразы ў творчасці Яна Баршчэўскага [у:] Лебядзевіч Д.М. З жыватворных крыніц Гелікона: антычная спадчына і станаўленне беларускай класічнай літаратурнай традыцыі, Слонім 2002, С. 18–34.Мальдзіс А. Творчае пабрацімства, Мінск 1966, С. 28–37.Мальдзіс А. Ян Баршчэўскі [у:] Мальдзіс А. Падарожжа ў ХІХ стагоддзе. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры, Мінск 1969, С. 25–39.Марцiновiч А.А. Вясновы жаўрук з берагоў Нешчарды: Ян Баршчэўскi [у:] Марцiновiч А.А. Хто мы, адкуль мы: гістарычныя эсэ, нарысы. У 2 кн., Мінск 1996, Кн. I, С. 279–292.Перкін Н. Лiтаратурная спадчына Яна Баршчэўскага i Яна Чачота [у:] Перкiн Н.С. Абсягi думкi. Літаратурна­‑крытычныя артыкулы, Мінск 1980, с. 177–286.Перкін Н.С. Літаратурная спадчына Яна Баршчэўскага і Яна Чачота [у:] Перкін Н.С. Абсягі думкі, Мінск 1980, С. 177–286.Пыпин А.Н. Бѣлорусская литература. Маньковскій. Барщевскій [в:] Пыпин А.Н. Исторія русской этнографіи, Санкт­‑Петербург 1892, Т. IV, С. 61–62.Тычына М.А. Карані і крона: фальклор і нацыянальная спецыфіка літаратуры, Мінск 1991, С. 33–42.Цвiрка К. Паданнi азёрнага краю (Ян Баршчэўскi) [у:] Цвiрка К. Камянi тых сядзiбаў: Нарысы падарожжаў па літаратурных мясцінах Беларусі, Мінск 2004, С. 133–143.Чаропка В. Песняр Беларусi: Ян Баршчэўскi [у:] Чаропка В. Лёсы ў гiсторыi, Мінск 2005, С. 408–414.Ziemięcka Eleonora, [Recenzja Szlachcica Zawalni], „Pielgrzym” 1845, T. I.Шамякіна Т.І. Міфалагічна­‑фальклорная аснова вобраза Белай Сарокі ў кнізе Яна Баршчэўскага “Шляхціц Завальня” [у:] Шамякіна Т.І. Фальклор і беларуская літаратура ў люстэрку міфалогіі, Мінск 2016, С. 56–61.Ян Баршчэўскі [у:] Пачынальнікі. З гісторыка­‑літаратурных матэрыялаў ХІХ ст. Укл. Г. В. Кісялёў, Мінск 1977, С. 39–84.Яскевич А.С. Становление белорусской художественной традиции, Минск 1987, С. 33–35, 187–189.Абрамчык А.Р. Кнiга Яна Баршчэўскага “Шляхцiц Завальня, або Беларусь ў фантастычных апавяданнях”: (апавяданнi “Белая сарока”, “Плачка”, “Сын Буры”, 9-ы клас), “Беларуская мова i лiтаратура”, 2008, № 12, С. 49–52.Апольская А. А., Палуянава Н. М. “Разумнікі і разумніцы”: Гульня па творчасці В. Дуніна­‑Марцінкевіча, К. Калін