Regijōnalnŏ roztōmajtość ślōnskij gŏdki a jeji kodyfikacyjŏ – spoziyrani refleksyjnych używŏczōw w kōntekście jynzykowyj rewitalizacyje

This article describes language ideologies that concern the codification of Silesian as one potential tool for its revitalisation. Among the greatest challenges in this context is the multiplicity of living local varieties. On the basis of in-depth interviews with so-called reflective users, i.e. activists, writers, local community leaders etc. from all sub-regions of Upper Silesia, the broad spectrum of beliefs that are present in the Silesian community around this issue is shown.This work was supported by the National Science Centre, under grant SONATA BIS "Linguistic diversity in Poland: Collateral languages, language-oriented activities and conceptualization of collective identity" (2020/38/E/HS2/00006

Competition of Memories? The Memory of the Łódź/Litzmannstadt Ghetto in Contemporary Museums in Łódź

There is no individual museum dedicated to the Łódź Ghetto in which 200,000 Jews were confined. However, there are institutions actively working to preserve the memory of the Jewish community in Łódź. This article focuses on two recently established museums in the city: the Radegast Station, founded in 2009, and the Museum of Polish Children, established in 2021. The aim is to analyze the mechanisms that led to the creation of these historical museums and explore their specific functions. I am interested not only in how these institutions shape and present the Jewish heritage, but also in the conceptualisation of the social role of these institutions and the analysis of their presence in the public space. To achieve this, I examine local micro-interactions within the current framework of Poland’s politics of history. Given that nationalism is the predominant ideology of modernity, my text demonstrates how nationalist discourses impact the commemoration of the Łódź/Litzmannstadt Ghetto and influence the remembrance of Second World War

Heritage Without Heirs: The German Legacy in Serbia. The Case of the Museum of Danube Swabians

This article focuses on the first historical museum in Serbia, established in Sombor in 2019 (the Museum of the Danube Swabians), with an exhibition devoted to the presence of Germans in Vojvodina. The artefacts presented at the exhibition, left behind by the Germans who used to live in Vojvodina, have been recognised as part of Serbia’s difficult heritage (the term coined by Sharon Macdonald). The article analyses the permanent exhibition and the museum’s efforts to involve the local residents in creating said exhibition. The article also asks whether the museum in Sombor can shape the collective identity of Serbs and undermine its ethno-nationalist character.The research presented in this article was supported by the Priority Research Area (Heritage) under the Strategic Programme Excellence Initiative at Jagiellonian University, ‘Memory Rivalry in a Multi-Ethnic Society. The Case of Serbia’, grant no. U1U/P01/NO/02.64

Nineteenth-Century Dialectal Materials from Warmia, Mazuria and Neighbouring Areas. Part 1

Publikacja jest pierwszą częścią dwutomowego opracowania dotyczącego dziewiętnastowiecznych gwar z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich, to znaczy: ziemi chełmińskiej oraz ziemi lubawskiej. W części pierwszej znajdują się materiały zebrane do Niemieckiego atlasu językowego z wymienionych obszarów, według podziałów administracyjnych ówcześnie obowiązujących; z powiatu węgorzewskiego – 1, giżyckiego – 27, mrągowskiego – 35 ankiet, piskiego – 41, szczycieńskiego – 106, nidzickiego – 54, reszelskiego – 10, olsztyńskiego – 50, ostródzkiego – 60, lubawskiego – 52, działdowskiego – 7, brodnickiego – 13; w sumie 456 ankiet. Każda ankieta zawiera tłumaczenia 40 niemieckich zdań (ułożonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera) na miejscową gwarę. Prezentowane teksty stanowią unikatowe źródło do opracowań gwar polskich w XIX wieku. Są jedynym tego typu świadectwem istnienia gwar polskich rozwijających się w otoczeniu języka niemieckiego. Należy zaznaczyć, co uwzględniono w komentarzach do tych ankiet, że polszczyzna była językiem dominującym lub wyłącznym w wielu badanych wsiach. Materiały utrwalone przez nauczycieli mają różną wartość, bo oddają w sposób nieprofesjonalny specyfikę gwar, bez stosowania zapisu fonetycznego. Z tego powodu niektóre cechy fonetyczne trudno ustalić, natomiast dużą przydatność mają formy morfologiczne, których interpretacja nie budzi wątpliwości. Uwagę zwraca bogactwo zachowania archaicznej leksyki gwarowej.This publication is the first part of a two-volume edition of materials concerning nineteenth-century dialects in Warmia, Mazuria and neighbouring areas, i.e. the Chełmno Land (Pol. ziemia chełmińska, Ger. Kulmer Land) and the Lubawa Land (Pol. ziemia lubawska, Ger. Löbauer Land). Part One contains material from 456 questionnaires collected for the German Linguistic Atlas (Deutscher Sprachatlas) in the following historical administrative districts: Węgorzewo (Argenburg: 1 questionnaire), Giżycko (Lötzen: 27 questionnaires), Mrągowo (Sensburg: 35), Pisz (Johannisburg: 41), Szczytno (Ortelsburg: 106), Nidzica (Neidenburg: 54), Reszel (Rößel: 10), Olsztyn (Allenstein: 50), Ostróda (Osterode: 60), Lubawa (Löbau: 52), Działdowo (Soldau: 7), Brodnica (Strasburg an der Drewenz: 13). Each questionnaire contains translations of forty German sentences (formulated by Georg Wenker, a librarian working in Marburg) into a given local dialect. The texts presented are a unique source for the study of Polish dialects in the nineteenth century. They are the only testimony of this kind showing the existence of Polish local dialects developing in the environment of the German language. It should be noted that, as specified in comments to the questionnaires, Polish was the dominant or the only language used in many surveyed villages. The material was recorded by local teachers and its value varies between different questionnaires. Considering that the specificity of particular local dialects was conveyed in an unprofessional way, without using phonetic notation, some phonetic features are difficult to determine. On the other hand, the interpretation of morphological forms is quite clear and they are certainly very useful for linguistic studies. It is particularly worth noting the richness of archaic dialectal lexis and the level of its preservation.Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II – wsparcie monografii naukowych” w ramach projektu nr MONOG/SN/0062/2023/01The work was co-financed from the state funds granted by the Polish Minister of Education and Science under the Programme “Excellent Science II – Support for Scientific Monographs”, Project No. MONOG/SN/0062/2023/0

More than a stereotype: “Jewish Bolshevism” as a pattern of Polish culture

Książka Więcej niż stereotyp. „Żydokomuna” jako wzór kultury polskiej oparta jest na analizie dyskursu antykomunistycznego i antysemickiego we współczesnej Polsce i ich wzajemnych powiązań. Jej powstaniu towarzyszyła intencja uszeregowania trzech zachodzących na siebie procesów: 1) intensyfikacji i rozwoju dyskursu antysemickiego w synergii z wciąż zyskującą na znaczeniu polityką historyczną, 2) powstawania nowych teorii interweniujących w pole badań nad antysemityzmem, 3) pojawiania się nowych zjawisk w sferze społecznej, które miałyby być tymi teoriami wyjaśniane. Na tle dotychczasowych ujęć tematu podejście autorki wyróżniają rozbudowane rozważania metodologiczne, a zwłaszcza wypunktowanie niedostatków kategorii stereotypu i wyjście poza nią w kierunku kategorii wzoru kultury. Kategoria stereotypu sugeruje, że mamy do czynienia z błędem poznawczym, aberracją lub pomyłką. Zaproponowaną w książce analizę antysemityzmu charakteryzuje tymczasem całkowite zerwanie z koncepcją „ziarna prawdy”, na której zasadza się większość definicji stereotypu jako uproszczonej wizji jakiegoś wycinka rzeczywistości. Podążając tropem Sandera Gilmana, autorka traktuje treści stereotypów jako materiał do analizy grupy wytwarzającej stereotypy. Takie podejście pozwala na wykorzystanie motywu „żydokomuny” do opisania status quo współczesnej kultury polskiej w zakresie wyobrażeń o żydowskości i o komunizmie. Autorka dowodzi, że przekonania na temat Żydów są integralną częścią kultury, wypracowaną i reprodukowaną w jej prawomocnych obiegach. Są one generowane, produkowane i używane do podtrzymywania pewnej całości kulturowej i pozostają w harmonii z jej pozostałymi elementami. Autorka broni tezy o „żydokomunie” jako motywie współcześnie konstytutywnym dla koherencji kulturowej, generowanej w ramach paradygmatu antykomunistycznego. Książka ma dowieść, że antykomunizm nie tylko stanowi komponent tradycji antysemickiej, ale w dużej mierze ukształtował taki model badań nad antysemityzmem, w którym możliwość zdiagnozowania i rozmontowania tego ideologicznego konstruktu jest strukturalnie zablokowana. Strukturę tę umacnia fakt, że – za sprawą szantażu antysemicką zbitką „żydokomuny” zastosowanym wobec szkoły frankfurckiej na uchodźctwie – zbudowano ją niejako „rękami Żydów” – badaczek i badaczy, którzy po drugiej stronie żelaznej kurtyny w początkach zimnej wojny rozwinęli koncepcję relacji międzygrupowych, próbując ten szantaż obejść. Podążając tropem Stuarta Svonkina i Avivy Weingarten, autorka śledzi historię powojennego konstruowania narzędzi badawczych antysemityzmu w duchu psychologii społecznej przy równoczesnym odchodzeniu od kategorii socjologicznych. W książce wypunktowane zostają niedostatki takiego podejścia, ponieważ koncentruje się ono na szacowaniu indywidualnych podmiotów antysemityzmu, definiując antysemityzm podług cech nieadekwatnych do jego współczesnej konstrukcji. Tymczasem kategoria wzoru kultury pozwala przenieść punkt ciężkości z pytania o to, kto jest antysemitą, na pytanie o to, jakie treści kulturowe cyrkulujące w rozmaitych rejestrach kultury, także tych najbardziej oficjalnych, są zakorzenione w antysemickich kategoriach postrzegania rzeczywistości oraz jakie są funkcje tych kategorii dla stabilizowania zastanego porządku. Takie ujęcie pozwala na uchwycenie mechanizmów odtwarzania motywu „żydokomuny” we współczesnym dyskursie i jego funkcjonalności. Zaproponowana w książce krytyka słownika pojęć używanych do analizy antysemityzmu obejmuje także terminy wypracowane w łonie nauk społecznych na Zachodzie, stosowane do półperyferyjnych warunków postkomunistycznego kraju Europy Wschodniej. W książce znajdziemy krytykę powierzchownego przyswojenia kategorii: intersekcjonalność, białość, imperializm. Rozważając przystawalność amerykańskiego dyskursu o rasie i rasizmie do warunków polskich, autorka stara się dowieść, że użycie niektórych pojęć bez zważania na lokalny kontekst okazuje się mieć odwrotny wydźwięk w stosunku do intencji, które stały za ich wypracowaniem. Ostatnia część książki poświęcona jest recepcji piętna „żydokomuny” przez napiętnowanych. Rozważania na ten temat wynikają z założenia autorki, że tylko przemoc symboliczna – przemoc, którą jednostki i grupy zadają same sobie, uwewnętrzniając przekonania grupy dominującej na własny temat i odgrywając przeznaczone im przez grupę dominującą role (gościa, sublokatora, aspirującego, podejrzanego, niszczyciela, wroga itd.) – zapewnia tym przekonaniom pełną stabilność kulturową i możliwość bezkolizyjnego wypełniania określonych funkcji w kulturze. Zadając pytanie o to, w jaki sposób czytać narracje mniejszościowe, autorka mierzy się z metodologicznym impasem powodowanym faktem, że struktura dyskursywna stawia w upośledzonej pozycji tych uczestników dyskursu, którzy – bez względu na to, jaką mają tożsamość wybraną – postrzegani są przez pryzmat tożsamości wymuszonej. Nosicielki i nosiciele piętna są w kulturze dominującej pozycjonowani jako stronniczy. Jest to jeden z efektów mistyfikacyjnego uniwersalizmu. Czy zatem, analizując narracje napiętnowanych, należy brać pod uwagę piętno podmiotu? Czy nie jest to powtórzenie – w imię analizy – gestu napiętnowania? Z drugiej strony, czy pominięcie piętna nie byłoby niedopuszczalnym przeoczeniem, skoro wiemy, że autorka/autor pisze w obrębie kultury, która z przyczyn strukturalnych, pod groźbą przemocy, nie chce dopuścić jej/go do głosu na równych prawach? By przełamać ten impas, autorka proponuje oryginalny, czterostopniowy schemat analizy dyskursu w badaniach nad recepcją piętna.The book Więcej niż stereotyp: „Żydokomuna” jako wzór kultury polskiej [More than a Stereotype: “Jewish Bolshevism” as a Pattern of Polish Culture] is based on an analysis of anticommunist and antisemitic discourses and their interrelation in contemporary Poland. The author’s intention was to sequence three overlapping processes: 1. the intensification and development of antisemitic discourse in synergy with increasingly influential historical politics; 2. the rise of new theories intervening in the field of research on antisemitism; 3. the emergence of new social phenomena to be explained by these theories. What distinguishes the author’s perspective from previous approaches is an elaborate methodological reflection, in particular the examination of the shortcomings of the category of stereotype and moving beyond it towards the category of cultural pattern. “Stereotype” suggests a cognitive error, aberration or mistake. In turn, the analysis of antisemitism, which the book offers, entirely breaks with the notion of “kernel of truth” present in most definitions of stereotypes as oversimplified visions of reality. Following Sander Gilman’s approach, the author considers the contents of stereotypes asa material for analysing a group that produces such stereotypes. This approach enables the use of the “Jewish Bolshevism” theme to describe the status quo in contemporary Polish cultural imagery on Jewishness and communism. As an integral part of culture, beliefs about Jews are developed and reproduced in legitimate circuits of this culture. They are generated and used to sustain a cultural whole, and remain in harmony with its other elements. The author argues that the contemporary motif of “Jewish Bolshevism” is constitutive for cultural coherence achieved within the anticommunist paradigm. The book demonstrates that anticommunism is not only a component of antisemitic tradition but it largely shaped a model of antisemitism research, in which any possibility of diagnosis and dismantling of this ideological construct is structurally blocked. The structure is reinforced by the fact that – with blackmail of the antisemitic notion of “Jewish Bolshevism” applied to the Frankfurt School in exile – it was made, as it were, “by the hands of Jews,” that is, researchers who, on the other side of the Iron Curtain at the beginning of the Cold War, developed the concept of intergroup relations, in an attempt to get around this blackmail. Drawing on the ideas of Stuart Svonkin and Aviva Weingarten, the author traces the history of research on antisemitism after the Second World War, when sociological categories were replaced with the perspective of social psychology. The book discusses the deficiencies of this approach, i.e. its focus on estimating individual subjects of antisemitism thus defining antisemitism according to characteristics inadequate to its contemporary construction. In turn, using the lens of cultural pattern allows to shift the focus from the question of who is an antisemite to the question of what cultural contents present in various registers of culture (including those most official) are rooted in antisemitic categories of perceiving the reality and what role these categories play in stabilising the established order. Such an approach helps to understand how the “Jewish Bolshevism” theme is reproduced in the contemporary discourse and what the functionality of the theme is.Among the concepts used in analyses of antisemitism, which the author challenges, are also those developed by Western social science but applied to semi-peripheral conditions of a post-communist country in Eastern Europe. The book offers a critique of superficial adaptation of categories such as: intersectionality, whiteness, and imperialism. Reflecting on compatibility of the U.S. discourse on race and racism to the realities of Poland, the author demonstrates that when some of such concepts are applied without careful consideration of a local context, the result can be opposite to intentions of their creators.The final part of the book focuses on the reception of the “Jewish Bolshevism” stigma by the stigmatised. These reflections are grounded in the author’s assumption that it is the symbolic violence – something that individuals and groups subject themselves to by internalising the stigmatising beliefs of the dominant group and performing roles that the dominant majority ascribes to them (guest, subtenant, aspirer, suspect, destroyer, enemy etc.) – that ensures cultural stability of these beliefs and the possibility of unproblematic fulfilment of certain cultural functions. Posing the question of how minority narratives should be interpreted, the author tackles a methodological deadlock resulting from the fact that the discursive structure disadvantages those participants of the discourse who regardless of their self-identity are perceived through imposed identity. The dominant culture positions the carriers of stigma as biased, and this is an effect of mystifying universalism. Should, therefore, the subject’s stigma be taken into account in the analyses of narratives of the stigmatised? Is this not a repetition of the stigmatisation in the name of analysis? But would excluding the stigma from consideration be correct if we acknowledge the fact that a given author speaks within a culture that due to its inbuilt structural violence denies them equal voice? To break out of the deadlock, the author proposes an original four-step scheme of discourse analysis in the studies on stigma reception.Publikacja finansowana z subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii NaukThis work was financed from a subvention for maintaining and developing the research potential of the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Science

Ad fontes. Джерела діалектологічних студій

Redaktorki: Tetiana Jastrems’ka i Dorota Krystyna RembiszewskaEditors: Tetiana Jastrems’ka and Dorota Krystyna Rembiszewska„Ad fontes. Джерела діалектологічних студій / Ad fontes: Źródła do badań dialektologicznych” to 14. tom serii „Діалектологічні студії” (2003–2020), ale zarazem pierwszy w nowej formule wspólnej serii „Діалектологічні студії / Studia Gwarowe” wydawanej przez Instytut Ukrainoznawstwa im. I. Kripakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy i Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Monografia podzielona jest na cztery zasadnicze części, na które składają się następujące zagadnienia: metodologia badań dialektologicznych, dobór źródeł do badania różnych aspektów zjawisk dialektalnych, udział źródeł z nauk pokrewnych (etnologia, folklor) w omówieniach gwar, specyfika badań z zakresu leksykografii i geografii językowej oraz opracowywania dialektalnych jednostek językowych. Autorami poszczególnych rozdziałów są badaczki i badacze z różnych placówek naukowych Ukrainy, Polski, Czech, zajmujący się dialektologią, leksykografią, geografią lingwistyczną, edycją tekstów gwarowych.«Ad fontes. Джерела діалектологічних студій / Ad fontes. Źródła do badań dialektologicznych» – 14 том у серії «Діалектологічні студії» (2003–2020), однак перший – у новому форматі колективної монографії. Уперше матеріали видано у співпраці Інституту українознавства ім. І. Крип’якевича Національної академії наук України та Інституту Славістики Польської академії наук. Колективну монографію формують чотири частини, тематично означені питаннями методології діалектологічних студій формування та репрезентації діалектної картини світу, моделювання мовного світу діалектоносія, добору джерел для дослідження різних аспектів діалектних явищ, особливостей лексикографічного та лінгвогеографічного опрацювання мовних одиниць та залучення джерел суміжних наук, взаємозв’язку діалектології, етнології та фольклористики. Серед авторів розділів – і знані в науковому світі дослідники з різних осередків України, Польщі, Чехії, відомі діалектологи, лексикографи й лінгвогеографи, упорядники й видавці діалектних текстів, і молоді дослідники, які генерують нові цікаві ідеї та пропонують цікаві творчі рішення наукових проблем.“Ad fontes: Dzherela dialektolohichnykh studiĭ / Ad fontes. Źródła do badań dialektologicznych” [Ad Fontes: Sources of Dialectological Studies] is the 14th volume of the series “Dialektolohichni studiї” [Dialectological Studies] (2003–2020). At the same time, it is the first one published in a new formula, namely that of a series issued jointly by the I. Krypiakevych Institute of Ukrainian Studies, National Academy of Sciences of Ukraine and the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences: “Dialektolohichni studiї / Studia Gwarowe” [Dialectological Studies]. The volume comprises four parts, with chapters delving into the following issues: the methodology of dialect studies, selecting sources for investigating various aspects of dialectal phenomena, exploring the use of sources from related sciences (ethnology, folklore) in the discussion of dialects, examining the peculiarities of lexicographic and linguo-geographical studies of dialectal language units. Contributors to the volume include researchers from a number of centres in Ukraine, Poland and the Czech Republic. Among them are dialectologists, lexicographers, linguistic geographers and editors of dialectal texts

„Największa akcja ratowania dzieci w czasie drugiej wojny światowej”. Diana Budisavljević jako obiekt praktyk pamięciowych w byłej Jugosławii i w Serbii

Przedmiotem zainteresowania artykułu są przemiany, jakim po drugiej wojnie światowej podlegała narracja o Dianie Budisavljević (1891-1978). Budisavljević była pomysłodawczynią i koordynatorką akcji ratowania serbskich dzieci z ustaszowskich obozów w czasie drugiej wojny światowej. Interesuje nas, jak kształtowała się pamięć o jej działalności, zarówno w okresie istnienia socjalistycznej Jugosławii, jak i po jej rozpadzie – w Serbii. Obecnie mamy do czynienia ze wzmożonym zainteresowaniem Budisavljević w serbskiej i chorwackiej kulturze narodowej. Przeprowadzona analiza publikacji książkowej (Boška Lomovicia, Knjiga o Dijani Budisavljević [‘Książka o Dianie Budisavljević’], 2013) oraz narracji muzealnej (wystawa Najveća akcija spašavanja dece u Drugom svetskom ratu - Dijanina deca [’Największa akcja ratowania dzieci w czasie drugiej wojny światowej – dzieci Diany’], Belgrad, 2018) prowadzi do wniosku, że we współczesnej serbskiej kulturze pamięci postać ta jest wykorzystywana instrumentalnie i używana do doraźnych celów politycznych

Proto-Slavic Dictionary, vol. XI

Redaktor tomu: Mariola JakubowiczEditor of the volume: Mariola JakubowiczSłownik prasłowiański jest dziełem łączącym cechy słownika etymologicznego i pracy z historii porównawczej języków słowiańskich. Celem jego autorów, którzy oparli się na materiałach źródłowych wszystkich języków słowiańskich, jest odtworzenie pełnego zasobu leksykalnego języka używanego przez ludy słowiańskie bezpośrednio przed rozpadem wspólnoty prasłowiańskiej na poszczególne języki (ok. VII–VIII w. n.e.). Swoimi początkami Słownik prasłowiański sięga 1954 roku. Jego pomysłodawcą był Tadeusz Lehr-Spławiński. Pierwsze osiem tomów przygotowywanych pod auspicjami Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk w Zakładzie, następnie Instytucie Słowianoznawstwa (od 1992– Slawistyki) PAN ukazało się w latach 1974–2001 w wydawnictwie Ossolineum w wersji drukowanej (wersja elektroniczna jest dostępna w repozytorium RCIN pod adresem https://rcin.org.pl/dlibra/publication/6907). Ich redaktorem był Franciszek Sławski. Po długiej przerwie w wydawnictwie IS PAN został wydany tom XI tom Słownika prasłowiańskiego zawierający część haseł na literę K: Kǫ–Ky, opracowany w ramach grantu NPRH nr 11H 16 0266 84 w krakowskiej pracowni IS PAN. Przygotował go zespół pod kierownictwem Marioli Jakubowicz. Jest pierwszym, który jednocześnie ukazuje się w niewielkim nakładzie drukiem, w wersji pdf oraz ma postać bazy danych dostępnej pod adresem: https://praslow.ispan.edu.pl. Równocześnie zebrano dotychczas występujące skróty źródłowe i opublikowano w oddzielnym aneksie pt. Zintegrowany wykaz skrótów do tomów I-VIII, X i XI.Słownik prasłowiański [Proto-Slavic Dictionary] is a work which combines features of an etymological dictionary and a study on the comparative history of the Slavic languages. The aim of its authors, who based on source materials from all Slavic languages, is to reconstruct the full lexical resource of the language used by the Slavic peoples immediately before the disintegration of the Proto-Slavic language community into individual languages (c. 7th–8th century AD). The origins of the Dictionary date back to 1954, and its initiator was Tadeusz Lehr-Spławiński. The first eight volumes were prepared under the auspices of the Linguistics Committee of the Polish Academy of Sciences at the Department, then the Institute of Slavic Studies (Instytut Słowianoznawstwa, in 1992 renamed as Instytut Slawistyki), Polish Academy of Sciences. They were published in 1974–2001 by the Ossolineum publishing house in a print version (the electronic version is available in the RCIN repository at https://rcin.org.pl/dlibra/publication/6907). Their editor was Franciszek Sławski. After a long break, the Institute of Slavic Studies published Volume 11 of the Dictionary, which contains a part of entries beginning with the letter K: Kǫ–Ky. It was prepared under the National Programme for the Development of Humanities (NPRH, Grant No. 11H 16 0266 84) at the Kraków centre of the Institute. Edited by a team led by Mariola Jakubowicz, this volume is the first one in the series which is published in a small number of print copies and in pdf format, and is also available as a database at https://praslow.ispan.edu.pl. At the same time, all previously used source abbreviations were collected and published in a separate appendix entitled Zintegrowany wykaz skrótów do tomów I–VIII, X i XI [Integrated List of Abbreviations for Volumes 1–8, 10 and 11].Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2017–2023, nr projektu 11H 16 0266 84.The publication was financed under the National Programme for the Development of Humanities (NPRH) for 2017–2023, funded by the Minister of Science and Higher Education of the Republic of Poland, Project No. 11H 16 0266 84

Ideological debates around the script of collateral languages: the case of Kashubian and Silesian in Poland

Our paper discusses the modes of creating normalized orthographies for two collateral languages of Poland, Kashubian and Silesian. In both cases, the creation of a literary form is a way of raising their prestige and an argument for their legal recognition. While Kashubian has a status of a “regional language” of Poland, Silesian is still contested despite large community support for its linguistic autonomy. We analyze how different orthography systems are created, promoted and what ideological debates they provoke. We distinguish between two kinds of scripts. The first option is a “compromise”, closer to the standard Polish, which aims to facilitate learning collateral language in formal education for those who are Polish first language speakers. The second is a “classical” or “identity-strengthening” version that builds upon the historical forms of local scripts. It aims to distinguish it from the standard Polish to reinforce the groups’ identity as separate from the dominant society. Based on an analysis of in-depth interviews with language activists and the context in which the Kashubian and Silesian languages function, we explore the ideological debates around the creation of collateral languages’ writing systems.This work was supported by the National Science Centre, under grant Sonata-Bis “Linguistic diversity in Poland: collateral languages, language-oriented activities and conceptualization of collective identity” (2020/38/E/HS2/00006)

The Functional Perspective in Reconstructing the History of Words

Monografia koncentruje się na badaniu pochodzenia i rozwoju północnosłowiańskich jednostek języka nacechowanych gramatycznie i/lub wypowiedzeniowo, tzn. z jednej strony słów, w których informacja gramatyczna uległa leksykalizacji, z drugiej zaś – słów o zgramatykalizowanej informacji leksykalnej. Monografia ogranicza się wprawdzie do obserwacji wyrażeń północnosłowiańskich, lecz przy formułowaniu wniosków (tak szczegółowych, jak i ogólnych) odwołuje się również do innych języków indoeuropejskich, języków semickich, ugrofińskich, a nawet afrykańskich. Książka podejmuje analizy przede wszystkim w klasach przysłówków, przyimków, zaimków, partykuł, operatorów dyskursywnych, operatorów metapredykatywnych, spójników i ich etymonów. Konstruowanie hipotez badawczych opiera się na przeświadczeniu, że jakakolwiek zmiana formalna, aby można ją było uznać za zmianę funkcjonalną, musi skutkować przesunięciem relacji między formą a znaczeniem znaku; i odwrotnie, rzeczywista zmiana znaczenia wywołuje przesunięcie relacji formalno-treściowej. Celem tej pracy jest odkrycie i opis mechanizmów tych zmian na przykładzie leksyki przechodzącej do nieprzedmiotowej warstwy języka. Wśród problemów szczegółowych omawiane są semickie i indoeuropejskie, w tym słowiańskie wyrażenia związane z pojęciem prawdy, północnosłowiańskie enklityki -kV oraz -že, a także wyrazy funkcyjne jako zapożyczone, bohemizmy w języku polskim i polonizmy w jidysz.The monograph focuses on the study of the origin and development of North Slavic grammatically and/or discursively oriented language units, i.e. words with lexicalized grammatical information on the one hand and words with grammaticalized lexical information on the other. Although the book focuses on North Slavic expressions, it draws detailed and general conclusions from other Indo-European, Semitic, Finno-Ugric, and even African languages. The book mainly analyzes the classes of adverbs, prepositions, pronouns, particles, discourse markers, markers of approximation, limitation, or gradation, conjunctions, and their etymons. Research hypotheses in the monograph are grounded in the assumption that any formal change, in order to be considered a functional change, must lead to a shift in the relationship between the form and meaning of a sign, and vice versa, that an actual change in meaning triggers a shift in the formal-content relationship. This work aims to discover and describe the mechanisms of these changes, using the example of lexis moving into the non-representational layer of language. Among the specific problems discussed are Indo-European, including North Slavic, function words related to the concept of truth compared with Semitic units, the North Slavic enclitics -kV and -že, and function words as borrowings – Bohemisms in Polish and Polonisms in Yiddish.Publikacja finansowana z subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii NaukThis work was financed from a subvention for maintaining and developing the research potential of the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences