Popiół i diament Jerzego Andrzejewskiego: recepcja-tekst-gatunek

Dotychczasowe rozważania dają podstawy do postawienia tezy, iż Andrzejewski z rozmysłem tak skomponował losy i portrety bohaterów, a ponadto z tak wielką konsekwencją poprowadził równoległe wątki do dramatycznego splotu konfliktów społecznych i politycznych, by w sugestywny sposób pokazać pogłębiony obraz rzeczywistości powojennej. Trzeba jednak wyraźnie powiedzieć, że Popiołu i diamentu nie należy i nie można wręcz traktować jak podręcznika historii, chociaż niezaprzeczalna zasługą Andrzejewskiego jest fakt, iż udało mu się w tej książce bardzo wyraziście zaprezentować złożoność sytuacji politycznej Polski u kresu wojny. W momencie ukazania się tej powieści w druku sprowokowała ona krytyków do burzliwej dyskusji. Przyczyną owej wymiany poglądów była aktualność problematyki zaprezentowanej w utworze. To żywo zainteresowało wszystkich odbiorców, gdyż mieli oni możliwość doszukania się w tekście tego, o czym myśleli, co obserwowali i w czym współuczestniczyli. Pisarzowi udało się wprowadzić czytelnika w charakterystyczny klimat końcowych dni wojny, kiedy Niemcy co prawda zostali już zwyciężeni, ale w Polsce wciąż było słychać strzały. Popiół i diament można było zarówno wówczas, jak i obecnie, odczytać jako ostrzeżenie przed rewolucją, gdyż pisarz dał wyraźnie czytelnikowi do zrozumienia, że walka klasowa, czy też wręcz wojna domowa, pochłania istnienia często niewinnych, niezaangażowanych politycznie ludzi. Atmosfera niepewności, dla jednych radości, a dla innych rozczarowania, zadumy nad najbliższą przyszłością towarzyszyła nie tylko bohaterom powieści, ale i czytelnikom. Z pewnością nie można jednoznacznie nazwać Popiołu i diamentu powieścią polityczną, gdyż jest on utworem synkretycznym. Jednakże, co starałam się udowodnić, dystynktywne cechy gatunkowe prozy politycznej znajdują w nim swe odzwierciedlenie. Trzeba podkreślić, że w redakcji utworu z 1948 roku Andrzejewski - moralista jeszcze bardzo wyraźnie przeważa nad Andrzejewskim - politykiem. Popiół i diament nie jest również powieścią interwencyjną, co starał się udowodnić Jan Błoński, ani utworem czysto egzystencjalistycznym, do czego próbowała przekonać W. Szydłowska-Brykczyńska w swej książce Egzystencjalizm w kontekstach polskich. (Wwa 1997) Jest natomiast powieścią współczesną, mówiącą o tragedii Kolumbów oraz pokolenia 1910 roku, wychowanego na Conradzie, pokolenia, do którego przynależał sam autor utworu. Andrzejewski, mimo iż poruszył w Popiele i diamencie problematykę polityczną, społeczną, psychologiczną, to kwestie moralne, podobnie jak we wszystkich wcześniejszych jego utworach i tu znalazły swą realizację. Dylematy etyczne bohaterów wręcz górują nad wielkimi sprawami, których niewątpliwie dotyka pisarz w tej powieści. Andrzejewski jako moralista przekazuje jasny komunikat, jasny dla większości współczesnych mu ludzi, których wojna doświadczyła w sposób bolesny. Twierdzi mianowicie, iż po tym najstraszniejszym kataklizmie, jakim była II wojna światowa, nadeszła pora wielkich przewartościowań. Stąd tytuł powieści. Te wartości, które nie wytrzymały próby czasu, rozsypują się w popiół. Te natomiast, które uda się ocalić, pozostaną najcenniejszymi diamentami. Andrzejewski jednoznacznie nie odpowiada na pytania, których wiele postawił w swej powieści. Sugeruje jednak, że człowiek jest mały wobec Historii, a wszelkie jego działania, plany, intencje są podporządkowane jej prawom. W tym punkcie, dostrzegając potęgę historii, pisarz zbliżył się do wielkiego realizmu. Nie do końca jednak podążył w tym kierunku, gdyż zawsze jednostka i jej problemy były dla niego najważniejsze. Powtórzmy więc jeszcze raz - Popiół i diament jest utworem synkretycznym, łączącym w jedną całość cechy gatunkowe wielu odmian powieści. Nie jest tworem odosobnionym na tle dwudziestowiecznej prozy narracyjnej, lecz typowym przykładem ewolucji pisarskiej, charakterystycznej dla wielu twórców tego wieku. W powieści Andrzejewskiego jak w zwierciadle epoki odbijają się spory i dyskusje literackie tamtego okresu

Przykłady rozwiązywania problemu udziału osób należących do mniejszości narodowych w wyborach parlamentarnych w wybranych państwach europejskich

Na początku należy zaznaczyć, iż nie ma wiele państw europejskich, które wprowadziły regulacje dotyczące reprezentacji mniejszości w parlamencie. Najwcześniej problem parlamentarnej reprezentacji osób należących do mniejszości, rozwiązano w Republice Federalnej Niemiec. Określono tam, iż zwolnienie list partii mniejszości następuje po uzyskaniu co najmniej 5% głosów w sakli federalnej. Odrębnych regulacji można dopatrzeć się w Szlezwiku-Holsztynie, gdzie regulacja odnosi się tylko do reprezentacji mniejszości duńskiej. Zaraz po wojnie mniejszość duńska objęta była 5% klauzulą zaporową, co sprawiało, że w Landtagu udawało się uzyskać kilkuosobową reprezentację. W 1950 roku, gdy rządy objął F. W. Lübke, nastąpiła próba podwyższenia klauzuli zaporowej z 5% do 7,5%. To spowodowało spadek liczby głosów na założoną w 1948 roku partię mniejszości duńskiej o nazwie: Stowarzyszenie Wyborcze Południowego Szlezwiku (SSW). Doprowadziło to do rozmów duńsko-niemieckich, po których nastąpiło porozumienie, w wyniku którego strona niemiecka, zwolniła SSW z konieczności uzyskiwania 5% głosów, a także zezwoliła na posiadanie minimum jednoosobowej reprezentacji w Landtagu

Polityka tożsamości literatury polskiej. Żydówka – obcość nieprzekraczalna w „Wielkim Tygodniu” Jerzego Andrzejewskiego i „Przy torze kolejowym” Zofii Nałkowskiej

According to the concept coined by B enedict Anderson, literature is one of the major instruments of building identity of imagined communities. For every narrative identity essential element is the figure of stranger. The paper is devoted to the reconstruction of the image of Jewess in polish literature. In the identity discourse of polish culture she acts as eternal stranger

Czesław Miłosz’ American Experience in Światło dzienne (Daylight)

Miłosz’s volume Światło dzienne (Daylight, 1953) is conventionally read by critics as the political poetry deeply engaged with history. The article offers a corrective to this traditional reading by interpreting the volume as an interplay of European and American influences. As a European poet, Miłosz had experienced the violent demise of ideals that were the foundation of the Old World. Światło dzienne (Daylight) is, therefore, at one level, an elegiac volume, in which both persons and ideas are mourned. On the other hand, to the extent that for Miłosz America continues the noble ideas abandoned in Europe, he cannot accept what he regards as their misguided or perverse incarnations. This explains the emotional climate of the whole volume, with its dominant mood of disappointment, anger and a refusal of reconciliation. Światło dzienne (Daylight) is American in its outlook on taking seriously America’s status as a superpower and its influence on the future di­rection of the global history. It is anti-American, however, in identifying America’s perceived failures to live up to the post-war challenge for the human civilization in general, and the consequent dangers. The article intends to assess Miłosz’s debt to English-language poetry in this volume in light of his personal notes from his reading and translation work at the time.This article was written as a part of the scholar’s own research project 'American Themes in Czesław Miłosz’s Writings over the period 1945–1953' No. 4073/B/H03/2011/40 financed by The National Science Centre

Troska Prymasa Tysiąclecia o rodzinę polską

Uniwersytet w Białymstoku35-5

Poster and Film – The Polish School of Poster in the Collections of the Library of Łódź University

Dynamika systematycznego wzrostu, nowoczesna przestrzeń intelektu, labirynt znaków, magia zaangażowanych w swoją pracę ludzi z pasją – to tylko kilka haseł, które przychodzą na myśl, kiedy chcemy przywołać nazwę Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego i 70 lat jej historii. Łódź przed dwoma wiekami powstawała z tradycji niejednorodnych, i podobnie powstawał – jako mozaika różnych treści intelektualnych – Uniwersytet Łódzki.The article presents the collection of posters located in The Special Collection Department in the Library of Łódź University. This collection mainly includes the film posters, but also the theatre, the social, the sports and the circus ones. Some posters were the mainstream of The Polish School of Posters – the phenomenon that influenced post-war fine arts in our country. Their authors were affiliated with the young generation of artists longing to find their own place in new reality. Here, the names of Henryk Tomaszewski, Eryk Lipiński, Tadeusz Trepkowski, and Józef Mroszczak should be mentioned. The Library collection of film posters consists of 2000 items. The article mainly focuses on those that were the mainstream of The Polish School of Poster

Czesław Miłosz in Postwar America

Czesław Miłosz is at times called an American poet. This means one thing in Poland, and something else in the United States. To Polish readers, this description is mainly related to the moment of his departure from Europe to take up employment at the University of California in Berkeley, and his settlement for many years in California, where his new poems and essays were written. Miłosz is to them an American poet, in a biographical sense, from the time he started living at Grizzly Peak until his return to Krakow, and in a symbolic sense, for as long as he cooperated with the publishing market, participated in literary life, and was an ambassador of Polish literature across the ocean. He is an American poet to the extent that his work was influenced by the thought and work of those cultural circles

Sowa w ruinach

Moja namiętność usycha w archiwach. Moja namiętność przestaje być namiętnością, gdy otwieram książkę. Moja namiętność zawsze miała na imię Śląsk, czyli życie. Ale mędrcy radzą mi moją namiętność porzucić. Jak każdą namiętność. Gdy ćwiczę się w porzucaniu mojej namiętności, opędzam się od obrazów, sentymentalnych, tryumfalnych, czarno-białych i lśniących niebiańsko. Opędzam się od obrazów jak św. Hieronim od snów o nagich dziewczętach rzymskich, gdy zdarzało mu się przysnąć z wyczerpania na Syryjskiej Pustyni. Próbuję obrazy wymazać z pamięci, próbuję wrzucić je gdzieś w pustkę. I to się udaje. Na chwilę. Na dłużej niż chwilę. [fragm. tekstu

Czesław Miłosz in Postwar America

Czesław Miłosz is at times called an American poet. This means one thing in Poland, and something else in the United States. To Polish readers, this description is mainly related to the moment of his departure from Europe to take up employment at the University of California in Berkeley, and his settlement for many years in California, where his new poems and essays were written. Miłosz is to them an American poet, in a biographical sense, from the time he started living at Grizzly Peak until his return to Krakow, and in a symbolic sense, for as long as he cooperated with the publishing market, participated in literary life, and was an ambassador of Polish literature across the ocean. He is an American poet to the extent that his work was influenced by the thought and work of those cultural circles

Globalne tezy, lokalne przemilczenia

Global theses with local omissionsTimothy Snyder’s book is an ambitious monograph which attempts at placing Shoah in a more appropriate context of the murderous fight between the Nazi Germany and the Soviet Russia from the perspective of civilian victims. However, the book offers no new evidence or new arguments. On the one hand, most of the interpretations come from established scholars. On the other hand, Bloodlands presents a sort of synthesis of the latest discussions of the Holocaust historians and Eastern European experience of the Soviet rule. Nonetheless, as Snyder himself has stated, the novelty of the book lies rather in a parallel insight into systems and events. Such “parallelism” must, and surely will, trigger a wealth of reflections.The review article focuses on one particular aspect of the book. One of the most suggestive assumptions of Snyder’s method is that the book overcomes national narratives by examining the cruelest period in the 20th century from the above-mentioned universal point of view. However, for Snyder, a leading scholar of Eastern European, and first and foremost, Polish history, these “national” motifs play a significant, and often even crucial role in his book.Yet, as it is claimed in the review, the author frequently cannot free himself from them. On the contrary, his narrative delivers systematic permeations of Polish martyrological stereotypes and biases, which in the end results in a reproduction of many handbook schemes and even metaphorical figures from the so-called Polish “historical politics”. This also leads to many false and misleading juxtapositions with the most striking one being the comparison between the Warsaw Ghetto Uprising and Warsaw Uprising.Interestingly enough, evading many national particularities, Snyder relapses in deeply rooted national, and to be specific, Polish tales. He proves to be more “national” than many other “national” scholars critical in their research of this period