Warszawa w obliczu sowieckiego najazdu w 1920 roku

Warsaw, although not directly the battlefield during the war of 1920, played an important role in it. The city was the seat of the most important institutions: the State Defense Council, the Civic Executive Committee for State Defense, and above all, the base for military and provisioning activities. As usual, the capital’s community did not disappoint. More volunteers came to the recruitment points for the Volunteer Army, scouts came on the order of General Haller. The inhabitants of the capital organized help for the fighters, hospitals worked intensively. The street in Warsaw was a place of agitation and propaganda. This was the purpose of posters and appeals. Funerals of the fallen in the battles with the Bolsheviks became patriotic manifestations. All activities were widely reported in the Warsaw press, commented on by residents and observers of the events in the diaries, and in retrospect – in the memoirs. The analysis of various sources allows for an interesting picture of the capital to be drawn during the military operations of 1920

Świadomość językowa mieszkańców Górnego Śląska przesiedlonych z dawnych województw południowo-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej

The paper considers attitudes towards varieties of Polish on the example of people born in the former southeastern provinces of the Second Republic of Poland and forced to emigrate after the Second World War to Upper Silesia. These people are a language community that represents the dual identity of culture and language. Their first identity was formed on the Polish-Ukrainian borderland during the childhood and adolescence period. However, these people are part of the Upper Silesian speech community. They are strongly professionally and privately bound to the region. The paper is based on interviews with 33 people conducted at the turn of the 20th and 21st centuries. All of interviewers had secondary or higher education. The analysis refers to the opinions of respondents about the role of language in their own lives and in the activities of the displaced persons community. This work examines the social evaluation of variants and feelings that the language invokes, in particular, the Polish spoken in the former southeastern borderland compared to the Silesian dialect. It may be concluded that elements of the pre-war dialect of the city of Lviv constituted for these people an indicator of belonging to the community whereas the Silesian dialect was treated with reserve.Tematem artykułu są postawy wobec zróżnicowania polszczyzny charakterystyczne dla osób urodzonych w dawnych województwach południowo-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej, które w ramach tzw. repatriacji po drugiej wojnie światowej osiedliły się na Górnym Śląsku. Reprezentują one podwójną tożsamość językowo-kulturową. Po pierwsze jest to tożsamość językowo-kulturowa pogranicza polsko-ukraińskiego, ukształtowana w okresie dzieciństwa lub wczesnej młodości. Z drugiej strony ludzie ci stanowią część górnośląskiej wspólnoty komunikacyjnej. Są związani z regionem zawodowo, rodzinnie i towarzysko. Artykuł oparty jest na wywiadach zebranych na przełomie XX i XXI w. w Gliwicach, Katowicach, Zabrzu i Bytomiu. Analiza odnosi się do opinii respondentów dotyczących roli języka w ich życiu oraz wiedzy na temat polszczyzny kresowej, a także zmian, jakie zaszły w okresie powojennym. Opracowanie omawia problem społecznego wartościowania wariantów polszczyzny, a także emocji i odczuć, jakie wywołuje język, zwłaszcza polszczyzna mówiona dawnych Kresów południowo-wschodnich w zestawieniu z dialektem śląskim

Z zagadnień organizacyjno-prawnych opieki społecznej w Polsce (w świetle czasopiśmiennictwa okresu dwudziestolecia międzywojennego)

Artykuł przedstawia zagadnienia organizacyjno-prawne opieki społecznej w Polsce w okresie międzywojennym znajdujących odzwierciedlenie w ówczesnym czasopiśmiennictwie.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Aukštutinės Silezijos gyventojų, perkeltų iš buvusių Antrosios Lenkijos Respublikos pietryčių vaivadijų, kalbinis sąmoningumas

Tematem artykułu są postawy wobec zróżnicowania polszczyzny charakterystyczne dla osób urodzonych w dawnych województwach południowo-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej, które w ramach tzw. repatriacji po drugiej wojnie światowej osiedliły się na Górnym Śląsku. Reprezentują one podwójną tożsamość językowo-kulturową. Po pierwsze jest to tożsamość językowo-kulturowa pogranicza polsko-ukraińskiego, ukształtowana w okresie dzieciństwa lub wczesnej młodości. Z drugiej strony ludzie ci stanowią część górnośląskiej wspólnoty komunikacyjnej. Są związani z regionem zawodowo, rodzinnie i towarzysko. Artykuł oparty jest na wywiadach zebranych na przełomie XX i XXI w. w Gliwicach, Katowicach, Zabrzu i Bytomiu. Analiza odnosi się do opinii respondentów dotyczących roli języka w ich życiu oraz wiedzy na temat polszczyzny kresowej, a także zmian, jakie zaszły w okresie powojennym. Opracowanie omawia problem społecznego wartościowania wariantów polszczyzny, a także emocji i odczuć, jakie wywołuje język, zwłaszcza polszczyzna mówiona dawnych Kresów południowo-wschodnich w zestawieniu z dialektem śląskim.The paper considers attitudes towards varieties of Polish on the example of people born in the former southeastern provinces of the Second Republic of Poland and forced to emigrate after the Second World War to Upper Silesia. These people are a language community that represents the dual identity of culture and language. Their first identity was formed on the Polish-Ukrainian borderland during the childhood and adolescence period. However, these people are part of the Upper Silesian speech community. They are strongly professionally and privately bound to the region.The paper is based on interviews with 33 people conducted at the turn of the 20th and 21st centuries. All of interviewers had secondary or higher education. The analysis refers to the opinions of respondents about the role of language in their own lives and in the activities of the displaced persons community. This work examines the social evaluation of variants and feelings that the language invokes, in particu-lar, the Polish spoken in the former southeastern borderland compared to the Silesian dialect. It may be concluded that elements of the pre-war dialect of the city of Lviv constituted for these people an indicator of belonging to the community whereas the Silesian dialect was treated with reserve.Straipsnio tema – požiūris į lenkų kalbos įvairovę, būdingą buvusiose Antrosios Lenkijos Respublikos pietryčių vaivadijose gimusiems žmonėms, kurie po Antrojo pasaulinio karo vadinamo-sios repatriacijos metu apsigyveno Aukštutinėje Silezijoje. Nurodoma čia esanti dvejopa kalbinė ir kul-tūrinė tapatybė. Pirma, tai kalbinė ir kultūrinė Lenkijos ir Ukrainos pasienio tapatybė, susiformavusi vaikystėje arba ankstyvoje jaunystėje. Antra, šie žmonės yra Aukštutinės Silezijos bendruomenės dalis. Jų sąsaja su regionu profesinė, šeiminė ir socialinė.Straipsnis paremtas interviu, surinktais XX-XXI a. sandūroje Glivicuose, Katovicuose, Zabže ir By-tome. Analizėje remiamasi respondentų nuomone apie kalbos vaidmenį jų gyvenime ir žiniomis apie kresų lenkų kalbą, taip pat pokyčius, įvykusius pokariu. Studijoje aptariama lenkų kalbos variantų socialinio vertinimo problema, kalbos keliamos emocijos ir jausmai, ypač buvusių pietryčių kresų šnekamoji lenkų kalba derinant su sileziečių tarme

Commemorative monuments as pawns on the white and red chessboard: political and media discourse of Monument to Brotherhood in Arms (Warsaw), Hasior's "Iron Organs" and "Monument of the Revolutionary Deed" (Rzeszow)

Trudno powiedzieć, czy większe znaczenie ma wzniesienie pomnika ku chwale danej osoby bądź idei, czy zburzenie go. Coraz częściej takie akty to jedynie polityczne kaprysy i granie przez zmieniające się u władzy obozy polityczne "pod swój elektorat". We współczesnej Polsce pamięć i upamiętnianie są bowiem stale instrumentalizowana politycznie. Dobrze widać to na przykładzie tzw. pomników wdzięczności - monumentów stawianych tuż po zakończeniu wojny celem upamiętnienia żołnierzy Armii Czerwonej i wyrażenia (dyskusyjnej) wdzięczności. Ich dalsze losy stały się tematem licznych debat: czy powinny pozostać nienaruszone, zostać zmienione, a może zupełnie zniknąć z przestrzeni publicznej. W tekście autorka chce zaprezentować kilka z możliwych strategii postępowania z problematycznymi upamiętnieniami oraz ich polityczny i medialny dyskurs. Do analizy wybrane zostały trzy monumenty, które są lub były zlokalizowane w różnych miejscach Polski: warszawski pomnik Pomnik Braterstwa Broni ("Czterech śpiących"), "Organy" Hasiora z przełęczy Snozka (Gorce/Pieniny) oraz rzeszowski Pomnik Czynu Rewolucyjnego. Metafora pionków na biało-czerwonej szachownicy to nie tylko nawiązanie do polskich barw narodowych, ale także próba zobrazowania dynamiki związanej z tymi pomnikami: protestów, kampanii, kontr-upamiętnień czy politycznej presji. Pod uwagę brane będą także relacje architektoniczne, kontekst socjokulturowy oraz dawne i obecne znaczenie tych pomników.It’s difficult to decide what is of more significance: raising or overthrowing a monument dedicated to a person or an idea? Both decisions are first of all political and are as pragmatic as the politics itself. In modern Poland the notion of memory is often being exploited. There are dozens of "monuments of gratitude" built shortly after the Second World War to commemorate the Red Army’s soldiers and to express questionable gratitude to the Soviet Union. This gives politicians plenty of room to have their saying on the remnants of the Communist era: let them rest as they are, modify them or destroy completely in the name of patriotism. In the following text the author wants to present potential strategies of dealing with dubious pieces of architecture that may bring back disturbing memories of historical trauma on the basis of three Polish monuments from Warsaw, Pieniny Mountains and Rzeszów – the latter being my main case study. Why the pawns and the white and red chessboard metaphor? Not only because these are the colours of the flag of Poland, but also due to the social dynamics of the subject i.e. protests, international campaign to protect socialist era monuments (#thanksRzeszow) or the pressure from the new right-wing government to remove them. The paper presents the history and media discourse on the selected monuments together with their mutual relationships in the architectural space, socio-cultural contexts, and the past and actual meaning

W imię wielkości Polski. Pierwszy start bydgoskich sportowców na igrzyskach olimpijskich

Bydgoszcz in the Second Republic of Poland was the most important rowing centre in Poland. It was here that the best Polish regatta course was located, and many strong clubs operated. Owing to the popularity of rowing in the city, collective efforts were madę to prepare Bydgoszcz rowers for the Olympic Games in Amsterdam in 1928. A group of competitors, members of the Bydgoszcz Rowing Association was selected, and German coach Goetz was employed. After a series of ąualification competitions, a four with coxswain turned out to be the best in Poland and gained the right to participate in the Olympic Games. In Amsterdam, on the Slotem course, the team: Edmund Jankowski, Franciszek Bronikowski, Leon Birkholc, Bernard Ormanowski and coxswain Bolesław Drewek won the bronze medal. When the rowers returned to Bydgoszcz, they were officially welcomed at the railway station and escorted to the club’s seat on the Brda River by thousands of residents. Due to different life fortunes of the five rowers, they never again started in one team

„...do parku... do parku”. Przyczynek do interpretacji pewnej sceny parkowej

A park is described in this article as a scene of public life where members of the modern society develop their shared forms of behaviour. This is also the perspective of interpretation for the final scene of Witold Gombrowicz’s short story Lawyer Kraykowski’s Dancer. A humorous portrait of manners drawn by the author could constitute a peculiar commentary to the nightlife of the Warsaw parks of the 1920s. A park seems to be a suitable metaphor chosen to tell the story of a lawyer and “a dancer”, as well as of the complex social relations determined by humanizing actions and the feeling of uncertainty about human nature which constantly evades them. The authors of the article are particularly interested in this “uncertain” aspect of nature inscribed in the figure of an urban garden, which reminds us that all our calls for regulation are just an appearance, a veil hiding an always distant phantasm

Prasa codzienna Warszawy w latach 1918-1939

S\u142owa kluczowe: dzieje polityczne i spo\u142eczno-gospodarcze Warszawy \u2013 19-20 w.; prasa codzienna Warszawy \u2013 Druga Rzeczypospolita; gazety polskie \u2013 20 w.; rozw\uf3j pras