Lífsréttur fósturs

Neðst á síðunni er hægt að nálgast greinina í heild sinni með því að smella á hlekkinn View/OpenInngangur Fyrir algjöra rælni rakst ég á dögunum á mjög harðskeytta grein sem bar heitið Lífsréttur fósturs eftir Evu S. Einarsdóttur sem birtist í I.tbl. 82. árg. Ljósmæðrablaðsins í maí 2004. Í hreinskilni sagt vakti það furðu mína að Eva væri titluð ljósmóðir og taldi mig eiga fátt annað eftir en að lesa slíkt afhroð eftir manneskju sem alið hefur manninn á upplýstu landi eins og Íslandi og gegnir svo þýðingarmiklu starfi. Ég hef fullan hug á að taka upp hanskann fyrir kynsystur mínar sem eiga þá erfiðu lífsreynslu að baki sem fóstureyðing er. Til hægðarauka fyrir þá sem ekki lásu fyrrnefnda grein vitna ég í orð Evu sem mest stungu í augu mín við lesturinn, en hinum sem hana hafa lesið situr hún eflaust í fersku minni og þurfa varla upprifjunar við

Preservation of Administrative Records

Mikið af upplýsingum verður til hjá stjórnsýslunni eða berst henni með einum eða öðrum hætti. Reglulega koma upp álitamál um varðveislu þessara upplýsinga og eyðingu þeirra. Í greininni er fjallað um þau ákvæði laga nr. 77/2014 um opinber skjalasöfn sem mæla fyrir um það hvaða skjöl stjórnvöldum ber að varðveita í því skyni að skila þeim á síðari stigum til opinberra skjalasafna og hver hafi eftirlit og yfirstjórn með þeirri framkvæmd. Helstu niðurstöður eru eftirfarandi: Í fyrsta lagi að öll skjöl sem hafa orðið til og tilheyra starfsemi afhendingarskyldra aðila falla undir gildissvið laganna óháð formi þeirra eða hvernig þau urðu til, nema sérlög leiði til annarrar niðurstöðu. Í öðru lagi að skjölin ber að varðveita nema fyrirmæli og heimildir Þjóðskjalasafns Íslands, hvað varðar skjalavörslu eða grisjun skjala, eða sérlög, leiði til annarrar niðurstöðu. Í þriðja lagi að það er Þjóðskjalasafn Íslands sem hefur eftirlit með framkvæmd laganna. Vegna þess hversu víðfeðm skilgreiningin er á hugtakinu skjal í lögum um opinber skjalasöfn þá hafa framangreindar niðurstöður mikla þýðingu fyrir störf stjórnsýslunnar.A great amount of information is accumulated by public authorities. The preservation or disposal of such information is regularly the subject of disputes. This paper addresses the Articles of the Public Archives Act No. 77/2014 that specify what records should be preserved by authorities subject to an obligation of transfer and the subsequent transfer of these records to public archives at a later stage, as well as which authority controls the transfer. The main conclusions are: Firstly, all records produced by and associated with the operation of entities subject to the obligation of transfer fall within the scope of the Act irrespective of their form or how they are produced unless special Acts lead to different conclusions. Secondly, all records should be preserved unless prescriptions and authorizations by the National Archives of Iceland or special Acts lead to different conclusions with respect to the preservation or disposal of the records. Thirdly, The National Archives of Iceland supervises compliance with the ActPeer ReviewedRitrýnt tímari

Access to transplantation organs in Iceland

Neðst á síðunni er hægt að nálgast greinina í heild sinni með því að smella á hlekkinn View/OpenAfter the first kidney transplantation into an Icelandic patient in 1970 and until 1993 Iceland was dependent upon the Nordic institution Scandiatransplant for transplantation of cadaveric kidneys. During that period 40 cadaveric kidneys were transplanted into Icelandic patients at Rigshospitalet in Copenhagen. The first liver was transplanted into an Icelander in London in 1985 and two in addition until 1993. The first heart was also transplanted into an Icelandic patient in London in 1988 and additional two until 1993. In 1991 the Icelandic parliament passed laws on the definition of death and procurement of organs for transplantation. This made it possible to provide organs to the Scandiatransplant collaboration. In 1993 a contract was made with the Sahlgrenska University Hospital in Gothenburg in which Sahlgrenska was committed to transplant necroorgans into Icelandic patients as well as to procurement of organs when available in Iceland. This cooperation lasted until the end of 1996 when a similar agreement was made with Rigshospitalet in Copenhagen. From 1993-1999 altogether 28 necroorgan transplantations were performed on Icelanders (three hearts, three hearts and lungs, three lungs, seven livers and 12 kidneys). During the same period organs were procured 24 times. Transplantation of kidneys from living Icelandic donors has increased dramatically constituting 69% of all kidney transplantations 1990-1999. Living donor transplantations into Icelanders were altogether 56 at the end of 1999.Frá því fyrst var grætt nýra í íslenskan sjúkling árið 1970 og fram til ársins 1993 voru Íslendingar háðir hinni norrænu stofnun Scandiatransplant um ígræðslu nýrna úr látnum gjöfum og fóru 40 slíkar ígræðslur fram á Ríkisspítalanum í Kaupmannahöfn á því tímabili. Fyrsta lifrarígræðsla í Íslending fór fram árið 1985 og bættust tvær við fram til 1993. Fyrsta hjartað var grætt í Íslending 1988 og tvö í viðbót fram til 1993. Árið 1991 voru sett tvenn mikilvæg lög hér á landi, annars vegar um ákvörðun dauða og hins vegar um brottnám líffæra til ígræðslu. Með tilkomu þeirra gátu Íslendingar farið að leggja til líffæri til Scandiatransplant. Árið 1993 hófst samstarf við Sahgrenska sjúkrahúsið í Gautaborg um að þar færu fram ígræðslur hvers kyns nálíffæra í Íslendinga og læknar þaðan kæmu og fjarlægðu slík líffæri hér. Þetta samstarf stóð út árið 1996 en þá tók við sams konar samstarf við Ríkisspítalann í Kaupmannahöfn. Á fjórum árum fóru fram 25 ígræðslur nálíffæra í Gautaborg (þrjú hjörtu, þrjú hjörtu með lungum, þrjú lungu, sex lifrar og 10 nýru). Árin 1997-1999 fóru fram þrjár slíkar ígræðslur í Kaupmannahöfn (tvö nýru, ein lifur). Á sömu árum voru líffæratökur 19 í Gautaborg en fimm í Kaupmannahöfn. Ígræðslum nýrna úr lifandi, íslenskum gjöfum hefur fjölgað mjög og námu 69% allra nýraígræðslna 1990-1999. Í árslok 1999 voru slíkar ígræðslur orðnar 56. Nýragræðlingum úr lifandi gjöfum farnast mun betur en græðlingum úr látnum gjöfum. Í framtíðinni verður lögð aukin áhersla á ígræðslur í eldra fólk en lokastigsnýrnabilun í þeim aldursflokki færist í vöxt. Unnið er að mati á því hvort fýsilegt sé að taka upp nýraígræðslur úr lifandi gjöfum hérlendis

Félagsgjöld eða ríkisframlag? Eðli og þróun sóknargjalda

Nú á dögum standa yfir miklar deilur um sóknargjöld. Hið beina tilefni þeirra er að ríkis-valdið hefur í kjölfar efnahagshrunsins 2008 skert gjöldin miðað við það sem gert er ráð fyrir í gildandi lögum. Skerðingin er rökstudd með því að gjöldin séu hluti af framlagi ríkisins til þjóðkirkjunnar og þar með þeim stuðningi sem stjórnarskráin áskilur kirkjunni af hálfu ríkisvaldsins. Af þeim sökum telur ríkisvaldið sér heimilt að skerða framlagið þar sem lög-gjafanum sé ætlað að ákvarða í hverju stuðningurinn skuli fólginn. Þjóðkirkjan hefur aftur á móti litið svo á að sóknargjöldin séu félagsgjöld fólks í kirkjunni sem ríkið innheimti fyrir hennar hönd og beri því að standa straum af þeim óskertum. Í greininni er sýnt fram á að sóknargjöld séu hvorki ríkisframlag né félagsgjöld heldur séu þau skattalegs eðlis og arftaki tíundar og annarra hefðbundinna tekjustofna presta og sóknarkirkna í bændasamfélagi fyrri alda og hafi allt fram á 20. öld verið litið á þau sem skatt til almannaþarfa. Á 9. áratugi 20. aldar var sóknargjaldið lagt af í áföngum sem sérstakt gjald og sameinað almennum tekjuskatti einstaklinga í landinu. Var breytingin gerð vegna einföldunar í skatt-kerfinu og var henni ekki ætlað að breyta tekjustreymi til kirkjunnar. Í greininni er sýnt fram á að þessi breyting hafi verið óæskileg frá trúarréttarlegu sjónarmiði séð og leitt til flóknara sambands ríkis og kirkju á fjármálasviðinu á sama tíma og tengsl ríkis og kirkju á ýmsum öðrum sviðum þróuðust í átt til einföldunar. Í greinarlok er bent á leiðir til að leysa úr þeim trúarréttarlega vanda sem breytingin á sóknargjöldunum leiðir til að mati greinarhöfundar.Nowadays there is a harsh debate between The State of Iceland and The National Church over the parish fees (sóknargjald). The reason for this is that the government, in the wake of the economical crash of 2008, reduced the fees without paying attention to the law on parish fees from 1987. The argument is based on the opinion that the fees are part of the state contribution to the National Church and that the state is free to reduce its support in times of economic crisis. The National Church, on the other hand, argues that the parish fees are membership fees of the individuals registrated in the Church which the state collects on its behalf. In the article the author argues that the parish fees are neither state contribution nor membership fees. On the contrary, they are a tax, i.e. a modernised form of the tithes and other traditional income funds of pastors and parish churches in the traditional farming community, and was regarded as taxes for public needs until the 20th century. In the 1990s, the parish fees was in stages combined with the general income tax of individuals. The changes were made to simplify the tax system and were not intended to change the flow of revenue to the Church. The article shows that these changes have made the relations between the State and the Church in Iceland more complex, when it comes to the financials and at the same time as these relationships developed in the opposite direction regarding, e.g., the legislation and administration of the Church.Peer Reviewe

Kynlífsheilbrigði : frá þögn til þekingar

Hægt er að lesa greinina í heild sinni með því að smella á hlekkinn View/OpenThe purpose of this article is to describe the historical development over the past seventy years, regarding the sexual discourses manifested in Icelandic and international literature. The developmental history has been classified into four periods, extending from silence to knowledge. Previously, ignorance and prejudism regarding sexuality were common. Discussion about sexuality was prohibited and it was considered immoral to provide information about sexuality matters. Sexuality education was believed to lead to sexual fallacy. During 1935-1975 physicians were the only health care professionals in Iceland who legally were allowed to inform people about contraceptive methods. Internationally there has been limited emphasis on sexual health over the most part of the last century but the focus has predominantly been on fertility and childbearing. The definitions of the World Health Organization (WHO) regarding family planning and reproductive health support this understanding. The discourse on sexualand reproductive health created more balanced emphasis on sexual health and reproductive health. After oral contraception was introduced around 1960 sexuality has increasingly been. regarded as a pleasureable experience, without considering procreation. About thirty years ago, the WHO developed a definition of sexual health and thereby emphasized the healthy aspect of sexuality. In the year 2000 a new definition of sexual health was developed with different emphases. This definition provided a broader understanding of sexual health than previously had been done. The promotion of sexual health n eeds to be based on this broad understanding.Tilgangur þessarar greinar er að fjalla um sögulega þróun orðræðu um kynlíf á um sjötíu ára tímabili í íslenskum sem alþjóðlegum ritum. Hefur þróunarsögunni verið skipt í fjögur tímabil sem ná frá þögn og til þekkingar. Þróunin sýnir að fáfræði og fordómar ríktu áður fyrr gagnvart kynlífi. Það mátti ekki ræða um það og fræðsla um kynlíf þótti syndsamleg. Kynfræðsla var talin geta leitt til kynferðislegrar hrösunar. Á árunum 1935-1975 voru læknar eina heilbrigðisstéttin hér á landi sem samkvæmt lögum hafði leyfi til að fræða almenning um notkun getnaðarvarna. Á alþjóðlegum vettvangi var áhersla á heilbrigt kynlíf lengi fram eftir síðustu öld takmörkuð en athyglin beindist einkum að frjósemi og barneignum. Skilgreiningar Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar á fjölskylduáætlun og á frjósemisheilbrigði endurspegla þennan skilning. Með umfjöllun um kynheilbrigði verður hlutur kynlífsheilbrigðis og frjósemisheilbrigðis jafnari. Eftir að getnaðarvarnapillan kom á markað upp úr 1960 þótti sjálfsagðara að njóta kynlífs, óháð barneign. Fyrir rúmum þrjátíu árum setti Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin fram skilgreiningu á kynlífsheilbrigði sem dró fram mikilvægi kynlífs. Árið 2000 var sett fram ný skilgreining á kynlífsheilbrigði með breyttum áherslum. Með henni er lagður víðtækari skilningur í kynlífsheilbrigði en áður hafði tíðkast. Nauðsynlegt er að stuðla að kynlífsheilbrigði fólks út frá þeim breiða skilningi

Sjálfræði aldraðra Íslendinga

Neðst á síðunni er hægt að nálgast greinina í heild sinni með því að smella á hlekkinn Skoða/Opna(view/open)Í þessari grein er skoðað hvernig sjálfræði og sjálfsákvörðunarréttur aldraðra birtist í framkvæmd í íslenskri öldrunarþjónustu. Hvernig er háttað ákvörðun um búsetu svo sem varanlega stofnanavist? Hver er sjálfsákvörðunarréttur fólks sem býr á stofnunum fyrir aldraða um hagi sína og daglega tilveru? Skoðuð eru lög og reglugerðir sem lúta að sjálfræði aldraðra, bæði hér á Íslandi og í nágrannalöndum okkar. Einkum er sjónum beint að danskri löggjöf í því sambandi, bæði vegna þess að höfundur hefur kynnst henni í framkvæmd og einnig virðast Danir einna lengst á veg komnir í þessu efni

Frá mjúkum yfir í harðar samdráttaraðgerðir á vinnumarkaði. Sveigjanleiki fyrirtækja og stofnana í kjölfar hruns

Fyrirtæki og stofnanir þurfa að laga sig að breyttum aðstæðum þegar þjóðar - búskapurinn verður fyrir skyndilegu áfalli eins og raunin varð á Íslandi haustið 2008. Margt bendir til þess að skipulagsheildir beiti gjarnan uppsögnum starfsmanna til þess að draga saman seglin við slíkar aðstæður. Á sveigjanlegum vinnumarkaði má þó gera ráð fyrir að fyrirtæki beiti einnig ýmsum öðrum samdráttaraðgerðum samtímis uppsögnum, s.s. launalækkunum, yfirvinnu - banni og frystingu í ráðningum svo fátt eitt sé upptalið. Slíkum aðgerðum er þá beitt til að reyna að koma í veg fyrir uppsagnir og þar með dreifa með jafnari hætti afleiðingum samdráttar meðal starfsfólks og á vinnu markaði. Í þessari grein er stillt upp hugmyndafræðilegum ramma þar sem ólíkar mann - auðstengdar samdráttaraðgerðir eru skilgreindar og flokkaðar, frá mjúkum að gerðum yfir í harðar, í ljósi þess hve mikil áhrif má ætla að þær hafi á starfs fólk. Varpað er ljósi á það hvort fyrirtæki og stofnanir beittu sambæri legum eða ólíkum aðgerðum í kjölfar efnahagshrunsins haustið 2008 og út frá því dregnar ályktanir um sveigjanleika þeirra. Gagna var aflað meðal forsvars manna starfsmannamála í fyrir tækjum og stofnunum með yfir 70 starfsmenn og nær rannsóknin yfir tvö tíma bil, átta mánuði og níu til tuttugu mánuði frá hruni. Niðurstöður gefa vís bend ingu um skjót viðbrögð og töluverðan sveigjan leika hjá fyrirtækjum á al mennum markaði og í opinberum stofnunum þótt viðbrögðin séu síðbúnari hjá opin berum stofnunum. Opinberar stofnanir nota mildari samdráttaraðgerðir en einka fyrirtækin á fyrstu átta mánuðunum eftir hrun en byrja að beita óhefðbundnari og harðari samdráttarað - gerðum í auknum mæli, og af krafti, er lengra líður frá hruni.Private and public organizations have had to adapt to the sudden negative shock to Iceland's economy that took place in the fall of 2008. The most common downsizing method used by organizations appears to be layoffs. In a flexible labor market, however, they can be expected to use also other methods such as pay cuts, hiring freeze and prohibiting overtime, to mention only a few. Such methods may even be used in order to distribute the effects of down sizing more evenly among employees and to alleviate the need for dis missal of employees. This paper establishes a conceptual framework by classifying downsizing alternatives into three groups, ranging from mild alternatives with low impact on employees, to severe alternatives. The classification sheds light on the alternatives used following the economic collapse, as well as on the degree of flexibility in the public and private labor markets. The data was collected from HR managers in public and private Icelandic organizations with more than 70 employees. The research spans two time periods: eight months from the collapse and 9-20 months from the collapse. The results indicate strong flexibility in both the private and the public sectors. Although the public sector showed a delayed response to the economic situation, it increasingly and vigorously adopted non-traditional and hard methods as time elapsed from the collapse.Peer reviewe

Mikilvægi sjúkraskráa tannlækna í réttarrannsóknum

Neðst á síðunni er hægt að nálgast greinina í heild sinni með því að smella á hlekkinn View/OpenÍ nútíma samfélagi eru lagalegar, félagslegar, fjárhagslegar og tilfinningarlegar ástæður fyrir auðkenningu óþekktra einstaklinga. Oftast er um látna menn að ræða. Þó er stundum nauðsynlegt að bera kennsl á lifandi einstaklinga, en þá liggja oft lagalegar eða læknisfræðilegar ástæður að baki. Helst eru notaðar þrjár aðferðir til að bera kennsl á látna, sem hver og ein getur leitt til öruggrar auðkenningar. Þær eru tannfræðileg greining, greining fingrafara og DNA greining. Það er DVI-kennslanefnd Ríkislögreglustjórans sem hér á landi er falið er að bera kennsl á óþekkta menn.1 Verkefni nefndarinnar er „að leitast við að bera kennsl á menn, er margir hafa týnt lífi í flugslysi, skriðuföllum, snjóflóðum, flóði eða skipsskaða eða öðrum náttúruhamförum, eða þegar óþekkt lík eða líkamsleifar finnast”. Einnig segir að nefndin skuli semja skýrslu um niðurstöður sínar. Þegar þær lúta að því að kennsl séu borin á einhvern, skal tilgreint á hvaða atriðum niðurstöðurnar séu byggðar. Sérstök lög gilda um horfna menn.

Concordats, Statute and Conflict in Árna saga biskups

The topic of this article is the conflict between church and kingdom over the Concordat of Tønsberg during the 1280s. While the issue has seemingly been exhausted previously, this analysis takes a new approach. Rather than analysing the conflict as taking place only in mainland Norway, this article addresses the conflict in the Icelandic General As-sembly of 1281 over the adoption of Jónsbók. The narrative of Árna saga biskups presents the arguments of the church, which in this study are compared with Archbishop Jon’s statute

The regulatory environment of entrepreneurs in Iceland: Analysis of current situation and opportunities for improvements

Þar sem helstu atvinnugreinar Íslands eru bundnar stækkunartakmörkunum gegna aðrar atvinnugreinar auknu mikilvægi í íslenskum efnahag. Í þessu samhengi sinna frumkvöðlafyrirtæki þýðingarmiklu hlutverki, en til að þau geti dafnað og staðist samkeppni á erlendum mörkuðum þarf sá reglugerðargrunnur sem fyrirtækin eru stofnuð á að vera nútímalegur, hagkvæmur og skilvirkur. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á reglugerðarumhverfi frumkvöðla og greina hvort og þá hvar helstu tækifæri til úrbóta gætu legið. Rannsóknin byggir annars vegar á djúpviðtölum við sex frumkvöðla sem hafa stofnað og rekið nokkur þekkt frumkvöðlafyrirtæki og náð árangri á alþjóðlegum mörkuðum, eða fyrirtæki sem eru skemmra á veg komin og eru að fóta sig í umhverfi íslenskra frumkvöðlafyrirtækja. Hins vegar byggir rannsóknin á samanburði reglugerðarumhverfis á Íslandi við önnur lönd þar sem slíkt umhverfi hefur verið skoðað í alþjóðlegum greiningum. Niðurstöðurnar sýna að reglugerðarumhverfi íslenskra frumkvöðla er að mörgu leyti hagkvæmara en í samanburðarlöndunum, en þó eru enn tækifæri til úrbóta.Peer Reviewe