Postowanie na Facebooku jako akcja społeczno-polityczna w kontekście kwarantanny i dystansowania społecznego w Bułgarii

The paper explores dynamics in Facebook users’ attitudes towards their interaction on the platform before and during the COVID-19 pandemic. It reports on a questionnaire-based study involving 120 respondents from Bulgaria, where Facebook enjoys an atypical 98% of all social media site visits. The investigation registers trends in attitudes to Facebook posting during the quarantine period and during the social-distancing period; these are contrasted with pre-pandemic data. The data reveal that, before the pandemic, Facebook was used socio-politically in order to debate a socio-political issue and to exchange socio-political information. In the quarantine period, people used Facebook primarily to debate a socio-political issue and to motivate others to take socio-political (in)action. In the social-distancing period, people used Facebook primarily to motivate others to take socio-political (in)action and to debate a socio-political issue. Special attention is paid to one of the registered tendencies, namely the steep increase in respondents’ viewing their posting on Facebook as performing actual socio-political action. An explanation is offered as to how online FACEBOOK COMMUNICATION comes to be conceptualized as offline ACTION.Artykuł bada dynamikę zmian postaw użytkowników Facebooka wobec ich interakcji na platformie przed i w trakcie pandemii COVID-19. Opisuje badanie oparte na ankiecie, w którym wzięło udział 120 respondentów z Bułgarii, gdzie Facebook cieszy się nietypową popularnością, obejmującą 98% wszystkich wizyt na stronach mediów społecznościowych. Badanie rejestruje trendy w postawach wobec postowania na Facebooku w czasie kwarantanny oraz okresu dystansowania społecznego, które są porównane z danymi sprzed pandemii. Wyniki pokazują, że przed pandemią Facebook był wykorzystywany w celach społeczno-politycznych do debaty nad kwestiami społeczno-politycznymi oraz wymiany informacji społeczno-politycznych. W okresie kwarantanny ludzie używali Facebooka głównie do debatowania nad kwestiami społeczno-politycznymi oraz motywowania innych do podejmowania społeczno-politycznych działań (lub ich braku). W okresie dystansowania społecznego użytkownicy Facebooka wykorzystywali platformę głównie do motywowania innych do podejmowania działań (lub ich braku) oraz do debatowania nad kwestiami społeczno-politycznymi. Szczególna uwaga została poświęcona jednej z zauważonych tendencji, a mianowicie gwałtownemu wzrostowi liczby respondentów postrzegających swoje postowanie na Facebooku jako faktyczne działanie społeczno-polityczne. Zaproponowano wyjaśnienie sytuacji, w jaki sposób komunikacja online na Facebooku zaczyna być postrzegana jako działanie offline

Dolnośląski strój ludowy: regionalno-folklorystyczna transpozycja przedwojennego dziedzictwa kulturowego

Viewed as “correct and authentic” by some, yet criticized as ugly and inconsistent with the Polish imaginary of folk culture by others, the Lower Silesian costume is a simplified and unified version of the pre-World War II regional dress of the Karkonosze Mountains. It was popularized in Lower Silesia after the war to fill the folkloric void caused by the almost complete population exchange. Currently, it is used by professional and amateur folk groups. I analyze the phenomenon of the Lower Silesian costume through its cultural biography. As presented in this article, it is divided into three chronological parts: before World War II, when the costume was worn by the German inhabitants of the region and local enthusiasts in a spirit of romanticized nationalism; after the war, when it was (re)introduced as an element of institutionally created folklore and propaganda Polishness of the region; and today, when the costume is perceived as full of contradictions. I conclude the analysis by proposing the concept of cultural transposition, which is the relocation of cultural elements or phenomena into new socio-political frameworks, leading to their (not necessarily harmonious) mutation.Przez niektórych uważany za „poprawny i autentyczny”, przez innych krytykowany jako brzydki i niespójny z polskim wyobrażeniem kultury ludowej, strój dolnośląski, będący przedmiotem artykułu, to uproszczona i zunifikowana wersja przedwojennego stroju regionalnego z okolic Karkonoszy. Po II wojnie światowej został spopularyzowany na Dolnym Śląsku w celu wypełnienia folklorystycznej luki spowodowanej niemal całkowitą wymianą ludności na tym terenie. Obecnie jest używany przez wybrane profesjonalne i amatorskie zespoły folklorystyczne. Analizuję fenomen stroju dolnośląskiego poprzez jego kulturową biografię, którą dzielę na trzy chronologiczne etapy: okres przedwojenny, gdy strój był noszony przez niemieckich mieszkańców regionu oraz lokalnych pasjonatów w duchu romantycznego nacjonalizmu, okres powojenny, kiedy został (na nowo) wprowadzony jako element instytucjonalnie kreowanego folkloru i propagandowej polskości tzw. Ziem Odzyskanych oraz współczesną sytuację, w której strój jest postrzegany jako przedmiot pełen sprzeczności. Artykuł kończy propozycja koncepcji transpozycji kulturowej, będącej przeniesieniem elementów lub zjawisk kulturowych do nowych ram społeczno-politycznych, prowadzącą do ich – niekoniecznie harmonijnej – mutacji

Społeczność żydowska w Polsce w następstwie kampanii antysemickiej lat 1967–1968: wprowadzenie do tematyki numeru

The article introduces this issue of Adeptus, which presents articles written as part of the research project Jews in Poland in the Aftermath of the 1967–1968 Antisemitic Campaign: Biographic Experience, Identity Changes and Community Dynamics. The main objective of the project is to explore the perspectives of those individuals and communities who experienced antisemitic stigmatization in the late 1960s but did not leave Poland with the mass emigration wave of the time. The research team analyzes reactions to this campaign (actions taken at the individual or family levels as well as the institutional level) and the significance of these experiences in longer biographical and community perspectives, including for identity and social memory. The volume contains discussions on some of the research findings of the project to date. The introductory article presents the problem areas of this research, discusses methodological aspects, and indicates further directions of inquiry.Artykuł jest wprowadzeniem do niniejszego numeru czasopisma „Adeptus”. Opublikowane zostały w nim teksty powstałe jako efekt grantu badawczego Społeczność żydowska w Polsce w następstwie kampanii antysemickiej lat 1967–1968. Doświadczenia biograficzne, przemiany tożsamości i dynamika środowiskowa. Głównym celem projektu jest uchwycenie perspektyw osób i środowisk, które doświadczyły antysemickiej stygmatyzacji pod koniec lat 60. XX wieku, ale nie opuściły Polski wraz z ówczesną masową falą emigracyjną. Zespół badawczy analizuje reakcje na tytułową kampanię (działania podejmowane tak na poziomie indywidualnym czy rodzinnym, jak i instytucjonalnym), a także znaczenie tych doświadczeń w dłuższej perspektywie biograficznej i środowiskowej, w tym dla tożsamości i pamięci społecznej. Prezentowany tom zawiera cząstkowe podsumowania dotychczasowych badań w ramach projektu. Artykuł wstępny prezentuje obszary problemowe prowadzonych badań, omawia aspekty metodologiczne i wskazuje dalsze kierunki analiz

Niemieckie duchy nawiedzają słowacki teatr: rola dramatu w słowackiej kulturze pamięci

With the independence of Slovakia in 1993, a culture of memory of the problematic aspects of the history of Slovak Germans – such as anti-German violence, post-World War II internment camps, or forced displacement from (Czecho)Slovakia during and after the war – began to develop gradually. Currently there are more than twenty sites of memory in the form of monuments or memorial plaques commemorating those aspects of the common Slovak-German history. However, there are still voices in Slovak society pointing out the lack of public knowledge about the historical issues involved. In 2022 and 2023, the plays Domov! [Home!] and Hauerland appeared on the stages of Slovak theaters. Focusing on the period of World War II and first postwar years, they both show it for the first time from the perspective of Slovak Germans. Based on a comparison of these two plays and the existing sites of memory, this article considers how Slovak Germans are remembered in Slovakia today. Applying the analytical framework of hauntology, it further explores the role of drama in the Slovak culture of remembrance. The study argues that traditional sites of memory in the regions formerly inhabited by Slovak Germans, such as monuments or memorial plaques, are a response of the local population to the German ghosts of the past – various material traces of German culture. In turn, the actors playing the Slovak Germans in the theatrical productions under discussion are considered to be possessed by their characters, who bring the repressed past back to light. As the actors are not limited by local concerns, they can reach a wider audience. They bring new perspectives on a history that is already known, and thus they play an important role in the process whereby individual and/or social memories become part of collective memory on the national level.Wraz z uzyskaniem niepodległości przez Słowację w 1993 roku zaczęła się stopniowo rozwijać kultura pamięci związana z problematycznymi aspektami historii słowackich Niemców, takimi jak przemoc antyniemiecka, obozy internowania po II wojnie światowej czy przymusowe wysiedlenia słowackich Niemców z (Czecho)Słowacji w trakcie i po II wojnie światowej. Dzisiaj na Słowacji istnieje ponad dwadzieścia różnych miejsc pamięci w formie pomników lub tablic pamiątkowych zwracających uwagę na te elementy wspólnej słowacko-niemieckiej historii. Jednak w społeczeństwie słowackim nadal słychać głosy wskazujące na brak powszechnej wiedzy o niedawnej historii słowacko-niemieckiej. W latach 2022 i 2023 na scenach słowackich teatrów wystawiono dwa spektakle teatralne Domov! i Hauerland. Oba skupiają się na okresie II wojny światowej i pierwszych latach powojennych, pokazując ten czas po raz pierwszy z perspektywy słowackich Niemców. Na podstawie porównania wspomnianych sztuk i istniejących miejsc pamięci autor pyta, w jaki sposób pamięta się o słowackich Niemcach we współczesnej Słowacji. Z pomocą widmontologii jako ramy analitycznej bada rolę dramatu w słowackiej kulturze pamięci. Stwierdza, że tradycyjne miejsca pamięci, takie jak pomniki lub tablice pamiątkowe, znajdujące się w regionach zamieszkiwanych dawniej przez słowackich Niemców są odpowiedzią miejscowej ludności na niemieckie widma – różne materialne ślady ówczesnej niemieckiej kultury. Jednocześnie postrzega się aktorów grających słowackich Niemców w omawianych sztukach jako opętanych przez swoich bohaterów, przywracających wypartą przeszłość do teraźniejszości. Ponieważ aktorzy nie mają żadnych lokalnych powiązań, mogą dotrzeć do szerszej publiczności. Wnosząc nowe perspektywy do już znanej historii, odgrywają ważną rolę w procesie, w którym indywidualne i/lub społeczne wspomnienia stają się częścią pamięci zbiorowej na poziomie narodowym

Proces adaptacji i asymilacji po 1957 r. w pamięci potomków braci czeskich na Dolnym Śląsku

Based on nine independently conducted oral history interviews, in this article I analyze the process of adaptation and assimilation of the descendants of the Czech Brethren in the area of Strzelin (formerly German Strehlen) in Lower Silesia between 1957 and 1989. The main objective is to answer the question how the descendants portray and value the process of assimilation into the new social reality after 1956 in their biographical narratives. First, I briefly present the state of the community in 1957 and outline the reasons why some of its members decided to remain in Lower Silesia. Then, I describe the various dimensions of how community members functioned during the period of People’s Poland: firstly, in a minority organization, the Social and Cultural Association of Czechs and Slovaks, and, secondly, in the parish community of the Evangelical Reformed Church, as well as in mixed families and the local community. The presented research contributes to the understanding of the dynamics of family, neighborhood and local government relations in a post-displacement region. The study adopts the approach known as rescue history (historia ratownicza) at the level of microhistory.Na podstawie dziewięciu samodzielnie przeprowadzonych wywiadów w ramach historii mówionej analizuję w niniejszym artykule, jak przebiegał w latach 1957–1989 proces asymilacji i adaptacji potomków braci czeskich w okolicach Strzelina na Dolnym Śląsku. Moim głównym celem jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób te osoby w swoich narracjach biograficznych przedstawiają i wartościują proces asymilacji w nowej rzeczywistości społecznej po 1956 roku. Na początku podsumowuję sytuację społeczności w 1957 roku oraz przedstawiam powody, dla których poszczególne osoby pozostały na Dolnym Śląsku. Następnie opisuję różne wymiary funkcjonowania członków wspólnoty w okresie Polski Ludowej w organizacji mniejszościowej, zborze ewangelicko-reformowanym, a także rodzinach mieszanych i społeczności lokalnej. Badania te przyczyniają się do zrozumienia dynamiki relacji rodzinnych, sąsiedzkich i samorządowych w regionie postmigracyjnym i stanowią zastosowanie tzw. historii ratowniczej na poziomie mikrohistorii

Marcin Czechowic kontra Jakub Wujek – plagiat vs aemulatio/imitatio? Przyczynek do rozważań o konceptualizacji pojęć w okresie średniopolskim w fazie przedterminologicznej

Marcin Czechowic vs Jakub Wujek – Plagiarism vs aemulatio/imitatio? A Contribution to Considerations on the Conceptualisation of Concepts in the Middle Polish Period in the Pre-Terminological Phase The aim of this article is to compare two ways of explaining the abstract concepts “imitation”, “emulation” and “plagiarism” by two Bible translators and religious polemicists from the sixteenth century: Jesuit Jakub Wujek and Marcin Czechowic, a leader of the Polish Brethren. In his texts, Wujek profiles his understanding of imitation/emulation as COOPERATION. At the centre of the narrative unit is the predicate pomóc ‘to help’, which makes it possible to create a positive image of imitation/emulation as a noble competition. Czechowic, in turn, interprets Wujek’s borrowing of “almost the whole” content of his translation of the New Testament as “plagiarism” (in the present-day sense); he profiles the notion as THEFT. In view of the discursive nature of the narrative units under study, the present analysis applies the term discursive picture of a concept (drawing on Waldemar Czachur’s conception of the discursive worldview). While both translators used concepts from the domain of literary theory in the texts, neither of them introduced the very terms, which was possible under the conditions of Polish-Latin bilingualism. Adapting concepts with ellipsis of the terms is interpreted as a kind of borrowing of humanistic discourse, expanding the functional efficiency of the Polish language. What was borrowed here were topoi and motifs mainly of ancient provenance, which provided externalised metaphors for creative imagery on native soil. One case in point is Czechowic’s use of the metaphor of plagiarism as THEFT.   Marcin Czechowic kontra Jakub Wujek – plagiat vs aemulatio/imitatio? Przyczynek do rozważań o konceptualizacji pojęć w okresie średniopolskim w fazie przedterminologicznej Celem niniejszego artykułu jest porównanie dwóch sposobów wyjaśniania abstrakcyjnych pojęć: ‘imitacji’, ‘emulacji’ i ‘plagiatu’ przez dwóch tłumaczy Pisma Świętego i polemistów religijnych z XVI wieku, jezuitę Jakuba Wujka i brata polskiego Marcina Czechowica. Wujek przedstawia swoje rozumienie ‘imitacji’/‘emulacji’ jako WSPÓŁPRACY. W centrum jednostki narracyjnej znajduje się predykat pomóc, który pozwala na stworzenie pozytywnego obrazu naśladownictwa/emulacji jako szlachetnej rywalizacji. Z kolei Marcin Czechowic, lider braci polskich, zinterpretował przejęcie przez Jakuba Wujka „prawie całej” treści z jego przekładu Nowego Testamentu jako „plagiat” (we współczesnym rozumieniu). Określił to jako KRADZIEŻ. Ze względu na dyskursywny charakter jednostek narracyjnych do analizy został użyty termin dyskursywny obraz pojęcia (w nawiązaniu do koncepcji dyskursywnego obrazu świata Waldemara Czachura). Obaj tłumacze, operując w tekstach pojęciami z zakresu teorii literatury, nie wprowadzili samych terminów, co było możliwe w sytuacji dwujęzyczności polsko-łacińskiej. Adaptacja pojęć z elipsą terminu interpretowana jest jako rodzaj zapożyczenia dyskursu humanistycznego, poszerzającego sprawność funkcjonalną języka polskiego. Przedmiotem zapożyczeń były tu topoi i motywy głównie o proweniencji antycznej, które stanowiły uzewnętrznione metafory dla twórczego obrazowania na rodzimym gruncie. Przykładem takiej metafory jest wykorzystanie przez M. Czechowica metafory plagiatu jako KRADZIEŻY

Loszn pod nadzorem. „Fołks-Sztyme” w latach 1968–1978

This article aims to present and analyse the content of the periodical Folks-Shtime [The Voice of the People] in the first decade after the events known as “March 1968”. The consequences of the antisemitic campaign that broke out in Poland had a clear impact on the management of the press organ of the Social and Cultural Association of Jews in Poland (Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, TSKŻ). Among the most visible changes, we can observe the modification of the frequency of publication of the periodical from a daily to a weekly (which took place on 21 September 1968), and expanding the newspaper to include a Polish-language part (the first bilingual issue was published on 4 October 1969). My attention in this magazine, which systematically implemented propaganda demands, is drawn to those elements which allow me to see it, using the critical and interpretive apparatus, as a source documenting the scale of “post-March” violence and repression. The primary category structuring the argument is the Yiddish language (loshn) – the intangible heritage of Polish Jews, which, as I am trying to prove, was protected and supervised in the pages of Folks-Shtime. For all the people creating this Jewish newspaper in Poland, the first decade after March 1968 was the time of a gradual changing of the guard, and the time of growing efforts to fight for the preservation of cultural distinctiveness and identity in the extremely difficult circumstances of the day.Głównym celem artykułu jest prezentacja i analiza zawartości periodyku „Fołks-Sztyme” w pierwszej dekadzie od wydarzeń określanych mianem „Marca 1968”. Konsekwencje rozgorzałej w Polsce kampanii antysemickiej odcisnęły się wyraźnie na zarządzaniu prasowym organem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów, a także na organizacji prac nad tworzeniem pisma – wśród widocznych zmian zaobserwować można przede wszystkim modyfikację częstotliwości publikacji z dziennika na tygodnik (która nastąpiła 21 września 1968 roku), a następnie rozbudowanie gazety o część polskojęzyczną (pierwszy dwujęzyczny numer ukazał się 4 października 1969 roku). Moją uwagę w tym programowo realizującym propagandowe postulaty piśmie przykuwają te elementy, które za pośrednictwem aparatu krytycznego i interpretacyjnego pozwalają dostrzec w nim źródło dokumentujące skalę pomarcowej przemocy i represji odciskających się na sztywnym formacie periodyku. Kategorią nadrzędną, której podporządkowany został wywód, jest język (loszn) jidysz – niematerialne dziedzictwo Żydów polskich – który, jak staram się dowieść, na łamach „Fołks-Sztyme” był otoczony troską i nadzorem. Pierwsza dekada po Marcu to dla wszystkich osób tworzących ostatnią żydowską gazetę w Polsce czas stopniowej „zmiany warty”, ale także okres, w którym wyraźnie widoczne stają się dążenia, by w trudnych, wręcz uniemożliwiających kultywowanie tradycji warunkach walczyć o zachowanie odrębności kulturowej i tożsamości

The Uses of the Russian Onomatopoeic Interjection bats ‘bam, bang’

The Uses of the Russian Onomatopoeic Interjection bats ‘bam, bang’ Descriptions of Russian grammar have long acknowledged the possibility of using indeclinable onomatopoeic verbal interjections as predicates instead of verb forms. It has been suggested that this usage primarily replaces perfective (resultative) past tense verb forms of the same stem. We have analysed 470 examples from the Russian National Corpus to show that the interjection bats ‘bam, bang’ is not only used as a predicate. It is very often placed in positions where the verbs sharing the same stem (e.g. batsatʹ  ‘to bang repeatedly’ or ‘to bang once’) cannot be used. Many of the predicate uses are not timebound. Bats can also be used in describing sounds and their potential effects, even when no actual sound is involved.   O użyciach rosyjskiego wykrzyknika onomatopeicznego bac ‘bach’ W opisach gramatyki rosyjskiej od dawna rejestrowano możliwość użycia nieodmiennych onomatopeicznych wykrzykników czasownikowych jako predykatu. Wyjaśniano, że takie użycie zastępuje przede wszystkim formy rezultatywne czasownika dokonanego o tym samym temacie w czasie przeszłym. Autorki artykułu przeanalizowały 470 przykładów zaczerpniętych z Narodowego Korpusu Języka Rosyjskiego, aby wykazać, że wykrzyknik bac ‘bach’ jest używany nie tylko w funkcji predykatywnej. Uzyskane wyniki wskazują, że omawiany wykrzyknik często pojawia się w pozycjach, w których nie można użyć czasowników o tym samym temacie (np. bacatʹ ‘uderzać wielokrotnie’ lub ‘uderzyć raz’), a w wielu użyciach predykatywnych nie jest osadzony czasowo. Z przeprowadzonej analizy wynika również, że wykrzyknik bac może być używany do opisu dźwięków i ich potencjalnych skutków, nawet jeśli sam efekt dźwiękowy w istocie nie zachodzi

Chwiejne. Zabytki ruchome na styku niemieckiego i polskiego dziedzictwa

Using methods stemming from anthropology and performance studies, this article focuses on the objects that remained in the official spaces of the so-called Recovered Territories – formerly German areas incorporated into Poland after World War II – even as population transfers changed the character of the region. By discovering and analyzing both presence and use of the German objects in Polish public institutions, the article zooms in on the liminal points of contact between the two legacies: pre- and post-1945. It is an experimental attempt to depart from the language of ownership and in turn to allow these objects to speak via movements and gestures they bring about.Niniejszy artykuł jest poświęcony zabytkom ruchomym, które pozostały w przestrzeniach oficjalnych na terenie tzw. Ziem Odzyskanych – dawnych terenów niemieckich wcielonych do Polski po II wojnie światowej. Stosując metody badań antropologicznych i studiów nad performatywnością (performance studies), autorka odkrywa i analizuje zarówno obecność, jak i wykorzystanie niemieckich przedmiotów w polskich instytucjach publicznych. Artykuł skupia się na stanie liminalnym analizowanych zabytków, które znajdują się na styku spuścizny okresu sprzed 1945 roku, a dziedzictwa okresu późniejszego. Praca jest eksperymentalną próbą odejścia od języka własności i, w rezultacie, próbą sprawienia, aby owe przedmioty mogły przemówić poprzez działania i gesty, które wywołują

Nawiązania do Biblii w modlitwie powszechnej. Rekonesans badawczy

References to the Bible in the Universal Prayer: A Research Reconnaissance The article presents the results of preliminary research devoted to the transformation of the lexicon of the universal prayer, also known as the prayer of the faithful. The focus is on the use of specific phrasemes from the Bible which appear in five collections of such prayers. Referring to the content of the Bible in the universal prayer serves many functions. It allows maintaining content coherence in the entire liturgy of the Mass, ensures a smooth transition from the Liturgy of the Word to the Liturgy of the Eucharist, and diversifies the style – it serves an aesthetic function. In the texts of the examined genre, there are direct references to the content of the readings and the Gospel for a given day. It is also possible to observe general lexical and conceptual references to the Bible, which are most strongly present in the introduction and conclusion of the prayer. The analysis of selected phrasemes from the Bible shows continuity and change in the lexical resource. The saturation of individual collections with these elements varies, which allows tracking the transformations of style and changes in phraseological connectivity.   Nawiązania do Biblii w modlitwie powszechnej. Rekonesans badawczy Artykuł przedstawia rekonesans badawczy poświęcony przekształceniom leksyki modlitwy powszechnej. Uwaga koncentruje się na wykorzystywaniu określonych frazemów pochodzących z Biblii, używanych w pięciu zbiorach modlitw powszechnych. Nawiązywanie do treści Biblii w modlitwie powszechnej pełni wiele funkcji. Pozwala utrzymać spójność treściową w całości liturgii mszy św., zapewnia płynne przejście z liturgii słowa do liturgii Eucharystii, urozmaica styl – pełni funkcję estetyczną. W tekstach badanego gatunku pojawiają się bezpośrednie nawiązania do treści czytań i Ewangelii z danego dnia. Poza tym zaobserwować można ogólne leksykalne i pojęciowe nawiązania do Biblii, które najsilniej uobecniają się we wstępie i zakończeniu modlitwy. Badanie wybranych frazemów pochodzących z Biblii ukazuje ciągłość i zmianę w zasobie leksykalnym. Nasycenie nimi poszczególnych zbiorów jest różne, co pozwala śledzić przekształcenia stylu i zmiany łączliwości frazeologicznej