Aspekty metafizyczne w poezji Rose Ausländer

This article analyzes six poems by Rose Ausländer, a poet of Jewish origin, who lived in the years 1901–1988. She was born at Chernivtsi (then in the Austro-Hungarian Empire), and died in Düsseldorf (Germany). Ausländer wrote in German and in English. The aim of this paper is to discuss the metaphysical aspects of Ausländer’s poems and to demonstrate that these aspects are manifested on the semantic, lexical and axiological levels. My interest is in the spiritual experience evoked by her poetry, resulting from a transcendence-and Absolute-oriented existence, experienced in terms of mystery. Another objective is to determine whether the said metaphysical experience receives religious specification. The ergocentric method, as proposed by Zofia Zarębianka in her research into the sacred in literature, is based on the assumption that this phenomenon is inherent in the text itself and can thus be investigated without referring to external circumstances or searching therein for itsorigins. This allows for a greater concentration onthe very phenomenon of the sacred as present ina literary text.The analysis of the poems shows that references to God the Creator tend to be frequent, and that human participation in the act of creation is repeatedly stressed. The speaker assumes a posture of dependence on, respect for and admiration of the Absolute. Significant to the spiritual dimension of this poetry is seeing material reality and the affairs “of this world” in eschatological terms. Ausländer’s poetry reveals a system of Bible-based beliefs, such as those concerning the love for one’s neighbour. An adequate reading of the meanings evoked in Ausländer’s lyrical texts becomes possible when the Bible is seen as the prototype of the lyrical situations presented in her poems. The primacy of spiritual meanings, as well as the search for identity, eternity, fullness and the creative powers of God, become clear indeed. The religious vocabulary of the poems under discussion is rather poor. Instead, it is axiological references and allusions to Biblical fragments, such as psalm verses, that construct the poems’ metaphysical aspects. These are then made more specific with the use of notions typical of the Judeo-Christian tradition.Przedmiotem analizy jest sześć wierszy Rose Ausländer, poetki żydowskiego pochodzenia, żyjącej w latach 1901–1988, urodzonej w Czerniowcach, na terenie ówczesnych Austro-Węgier, a zmarłej w Düsseldorfie (Niemcy). Ausländer tworzyła w języku niemieckim i angielskim. Celem niniejszego szkicu jest prześledzenie aspektów metafizycznych zawartych w wierszach Rose Ausländer i udowodnienie tezy, iż przejawiają się one na płaszczyźnie semantycznej, leksykalnej oraz aksjologicznej.Interesuje mnie ewokowane przez wiersze doświadczenie duchowe, wyrosłe na gruncie egzystencji skierowanej ku transcendencji, ku Absolutowi i przeżywanej jako tajemnica. Celem jest również ustalenie, czy owe doświadczenia metafizyczne uzyskują specyfikację religijną. Metoda ergocentryczna zaproponowana przez Z. Zarębiankę w badaniach sakralności literatury zakłada, że ów fenomen jest obecny w samym tekście i może być badany bez odniesień do okoliczności zewnętrznych i szukania w nich uzasadnienia dla jego genezy. Pozwala to na lepsze skoncentrowanie się na samym fenomenie sacrum obecnym w tekście literackim.Analiza wierszy pozwala stwierdzić, że częste są w nich odniesienia do Boga-Stwórcy oraz podkreślany jest współudział człowieka w dziele stworzenia. „Ja” mówiące tekstu poetyckiego przyjmuje wobec Absolutu postawę zależności, respektu i podziwu. Istotnym dla wymiaru duchowego tej poezji jest widzenie rzeczy materialnych i spraw tego świata w kontekście eschatologicznym. W poezji ujawnia się system przekonań budowanych na Biblii, np. gdy jest mowa o miłości bliźniego. Odczytanie właściwych znaczeń ewokowanych przez teksty liryczne jest możliwe poprzez uwzględnienie Biblii jako pierwowzoru dla sytuacji lirycznych przedstawionych w wierszach. Wyraźnie zaznaczony jest w nich prymat sensów duchowych, poszukiwanie tożsamości, wieczności, pełni, stwórczej mocy Boga. Słownictwo religijne analizowanych liryków jest dość ubogie. To raczej nawiązania w sferze aksjologii i poprzez aluzję do fragmentów biblijnych, np. wersów psalmu, budują ich aspekt metafizyczny, który znajduje konkretyzację w przeświadczeniach właściwych dla tradycji judeochrześcijańskiej. Metafiziniai Rose’os Ausländer poezijos aspektaiAnalizės objektas – šeši Rose’os Ausländer eilėraščiai. Tai žydų kilmės poetė, gyvenusi 1901– 1988 metais, gimusi Chernivtsi (dar Austrijos–Vengrijos imperijoje), mirusi Diuseldorfe (Vokietija). Ausländer rašė vokiečių ir anglų kalbomis. Šio darbo tikslas yra aptarti metafizinius Rose’os Ausländer eilėraščių aspektus ir įrodyti, kad jie išreikšti semantiškai, leksiškai ir aksiologiškai. Tyrėjai rūpi dvasinė patirtis, kurią sukelia poetės tekstai, gimstantys iš transcendentinės egzistencijos, nukreiptos į amžiną egzistavimą. Kitas tyrimo tikslas yra nustatyti, ar metafizinė patirtis gauna religinių bruožų. Zofija Zarębianka šventumą literatūroje tiria ergocentriniu metodu, grindžiamu prielaida, kad šis reiškinys yra labai glaudžiai susijęs su tekstu, todėl gali būti tiriamas be išorinių aplinkybių ar kilmės paieškų. Tai padeda labiau susikoncentruoti į patį šventumo reiškinį literatūriniame tekste.Eilėraščių analizė parodė, kad dažnos nuorodos į Dievą kūrėją, nuolat pabrėžiamas žmogaus dalyvavimas kūrybos akte. Kalbėtojo pozicija demonstruoja pagarbą ir susižavėjimą Absoliutui. Svarbus dvasinis poezijos aspektas tas, kad į tikrovę ir „šio pasaulio“ reikalus žvelgiama eschatologiškai.Ausländer poezija atskleidžia Biblija grįstų įsitikinimų sistemą, pavyzdžiui, apie meilę artimui. Įmanomas adekvatus Ausländer lyrinių tekstų reikšmių skaitymas, kai Biblija laikoma lyrinių situacijų, pateiktų eilėraščiuose, prototipu. Aiškiai išreiškiamas dvasinių prasmių pirmumas, amžinybės, pilnatvės ir Dievo kūrybinių galių ieškojimas.Religinis eilėraščių žodynas gana skurdus. Tai aksiologinės nuorodos ir aliuzijos į Biblijos fragmentus, pavyzdžiui, psalmes. Tai specifinės aliuzijos, atspindinčios tipišką judėjų ir krikščionių tradicijų suvokimą. Jomis grindžiami metafiziniai eilėraščių aspektai.REIKŠMINIAI ŽODŽIAI: poezija, metafizika, transcendencija, Rose Ausländer

Refugees’ Refrains in the Poetry by Nelly Sachs

W artykule badam, jaki zespół przesłanek konstytuuje się w twórczości niemieckojęzycznej noblistki oraz w jaki sposób autorka sprowadza do wiersza zraniony świat. Interpretuję jej utwory związane z wątkiem uchodźczym. Czytam jej neurotyczną poezję także w obrębie współczesnego dyskursu nomadologicznego i postrzegam jako drogowskaz ku językowi solidarności. W twórczości noblistki z 1966 roku można dostrzec zapowiedź stylistyki współczesnych wierszy uchodźców (m.in. Breyten Breytenbach czy Ashur Etwebi), buduje się wspólnota artystyczna osób pozbawionych domu. Artykuł zamykam konkluzją związaną z wykorzystaniem poezji w edukacji na rzecz pokoju.In the article I have been studying what premises constitute in the work of this German-speaking Nobel Prize winner and how the author brings the wounded world to the poem. I am aiming at interpreting her works in the relation to the refugees theme. I read her neurotic poetry also in the context of the contemporary nomadological discourse and I perceive it as a signpost to the language of solidarity. In the works of the Nobel Prize winner from 1966 one can see a preview of the style of the poems written by contemporary refuges (Breyten Breytenbach or Ashur Etwebi), and the artistic community of people deprived of their homes. I close the article with the conclusion related to the use of poetry in education for peace

Prze-pisywanie romantyzmu? O jednej z poetyckich dykcji Aleksandra Wata

The article is an attempt to read Wiersze śródziemnomorskie (Mediterranean Poems) – one of the most prominent texts of the modernist Polish poet Aleksander Wat. The author is interested in the relation of this text with Romanticism, consisting not only in a variety of intertextual and aesthetic references, but, what is most significant, in the realization of a Romantic concept of subjectivity in the way of perceiving and experiencing the world. The author follows the demonstrations of this subjectivity in the consecutive fragments of the Mediterranean poem, indicating multifaceted character of Romantic trappings and dependencies, especially those of epistemological kind. This kind of reading of the Mediterranean poem inclines one to pose a fundamental question: why Wat, in a revisionist fashion, makes use of the Romantic diction in Mediterranean Poems, making of it a kind of a subcode of his own language? It happens so because the difficulties of modernist identity have their source in Romanticism, which, firstly, discovers the world as a domain of conflicting oppositions, secondly, – as a meditative consciousness questioning the substantive unity of the subject, thirdly, – subjectivity as a task to be realized by various types of articulations and narrations

In the Wake of Jedwabne. The Start of a Popular Guilt Narrative

The aim of the sketch Po Jedwabnem. Narodziny popularnej opowieści rozliczeniowej (“In the Wake of Jedwabne. The Start of a Popular Guilt Narrative”) is to discuss some literary phenomenon which was revealed several years after the publication of the book Neighbors (“Sąsiedzi”) by Jan Tomasz Gross, and may be treated as a reaction of literature (or more broadly: art) to the debate of historians, politicians, publicists and all other participants of the Polish social discourse, evoked by the mentioned book. The author terms this phenomenon post-Jedwabne narrations, including among them an extensive collection of almost twenty literary, theatrical and film productions, of which the article deals with Nasza klasa (“Our Class”) by Tadeusz Słobodzianek, Pingpongista (“Ping-Pong Player”) by Józef Hen and Łąkę umarłych (“Meadow of the Dead”) by Marcin Pilis. The social influence of these books and specific poetics based on modification of a narrative pattern adopted from Neigbors, is studied in the context of pop culture (as a discourse which is increasingly present in shaping the representation of the Holocaust), narratology (rhetorical models proposed by Hayden White) and comparative studies, referring it to the achievements of German-language guilt narrations, among others Der Vorleser (“The Reader”) by Bernhard Schlink and Nahe Jedenew (“Close to Jedenew”) by Kevin Vennemann. The author in her sketch is in the search for the sources of a new literary phenomenon which would testify to the involvement of art in negotiating the contemporary shape of history and at the same time, she asks to what extent this phenomenon absorbed the popular patterns of discussing history, including the ones which have been created by the West European Holocaust discourse

Anna Zelenay. Twarz poetki

The article presents the life and work of Anna Zelenay, a forgotten poetess from Kłodzko. The author shows the impact of her disease on awareness and shape of her poems written often in hospitals and sanatoriums. He discusses the critics on her poetry and the poetess’s place in her own time and generation. The author indicates that the existence of Zelenay on the literary scene is related to the activities of Literary Club of Kłodzko, and bigger promotion of her work is caused with her active participation in a very important literary event of the sixties, in Poetic Springs of Kłodzko.The article presents the life and work of Anna Zelenay, a forgotten poetess from Kłodzko. The author shows the impact of her disease on awareness and shape of her poems written often in hospitals and sanatoriums. He discusses the critics on her poetry and the poetess’s place in her own time and generation. The author indicates that the existence of Zelenay on the literary scene is related to the activities of Literary Club of Kłodzko, and bigger promotion of her work is caused with her active participation in a very important literary event of the sixties, in Poetic Springs of Kłodzko

Bibliografia przekładów literatury słowackiej w Polsce w 2016 roku

Bibliografia przekładów literatury słowackiej w Polsce w 2016 roku

To Overhear The Secret of The Poet… Aeschylus and Aeschylean Reminiscences in The Works of Jan Kasprowicz

Jan Kasprowicz, lived in 1860–1926, whose fame and glory is nowadays in the shadow, in his time was considered one of the greatest and most important Polish poets and authors. He was a diligent translator, who made Polish public accustomed with a great number of pieces of worldwide literature. He made about eighty translations of different works which is a huge and rare number, especially when taking into account only one person who was at the same time an author of his genuine works, an academic scholar and a journalist. He was fascinated and inspired by Aeschylus from the time he was a schoolboy. And thus we may find many reminiscences of Aeschylus’ poetry in his genuine works. His fascination which lasted many years culminated with the translation of Aeschylus’ tragedies into Polish. As for Kasprowicz Aeschylus was ‘the king of the tragic playwrights and the most powerful worldwide author of the tragedies’

Miejsce pieśni (piosenki ludowej) w świadomości i twórczości romantyków (zarys problematyki)

The present article attempts to answer the question: what is the place of the folk song in the consciousness and the works of the Romantics? It should first be noted that the author does not claim the right to a full and unambiguous explanation of that issue. The article begins with a discussion of the relationship between music and lyrics in the aesthetics of ancient Greece – thereby indicating the source of the Romantic concept of the synthesis of arts. Subsequently, the author focuses on the issue of “the decline of the folk song” expressed in Achim von Arnim’s work entitled On Folk Songs. The next part of the article discusses the theory of vocal aesthetics and the idea of the nationality of art formulated by Herder, who was the first to treat folk art equally with high culture and expressed his opinion on the relationship between text and music in songs in a particularly interesting way (Schopenhauer took up a similar notion, which is also emphasized by the author of the article). the article closes with a subsection strictly devoted to the expansion of the folk song. The author draws attention to how important folk art is in the hierarchy of arts and how, once appropriately interpreted, it has become one of the foundations of the Romantic consciousness, not only in terms of literature, but also more broadly in the cultural or even culture-forming sense.Tematem powyższego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie: jakie jest miejsce pieśni ludowej w świadomości oraz twórczości romantyków? Od razu wypada zaznaczyć, że autor nie rości sobie prawa do jednoznacznego i pełnego wyjaśnienia owej kwestii. Artykuł rozpoczyna się od omówienia związku muzyki i liryki w estetyce starożytnej Grecji – wskazując tym samym na źródło romantycznej koncepcji korespondencji sztuk. W dalszej kolejności autor skupia się na problematyce „upadku pieśni ludowej” wyrażonej w dziele Achima von Arnim pt. O pieśniach ludowych. W następnej cząstce rozważań omówiona zostaje teoria estetyki wokalnej oraz idea narodowości sztuki Herdera, który jako pierwszy postawił twórczość ludową na równi z kulturą wysoką oraz w sposób niezwykle interesujący wypowiedział się o relacji tekstu do muzyki w pieśni. (Podobny wątek podjął także Schopenhauer, co również zostaje przez autora artykułu wyeksponowane.) Artykuł zamyka podrozdział traktujący stricte o ekspansji pieśni ludowej. Autor zwraca w nim uwagę na to, jak ważne miejsce w hierarchii sztuk zajęła twórczość ludowa i w jaki sposób, odpowiednio zinterpretowana, stała się jednym z fundamentów romantycznej świadomości nie tylko literackiej, ale szerzej, kulturowej, czy wręcz kulturotwórczej

Zofia Wojnarowska. Poetka dla dzieci – poetka miłości – poetka rewolucji

The article discusses Zofia Wojnarowska’s (1881-1967) biography and poetry which were representative of the life path and artistic career of many other active Polish poetesses at the turn of the 19th  century. The output of Wojnarowska, who made her debut in the period of Young Poland and reached her artistic maturity in the interwar period, expresses a typical situation of an artist–epigone whose mediocre talent looks for its own expression and place in the literary Parnassus in the time of, important for the national community, political, economic and cultural changes. Political facts like the country’s occupation, World War I and a difficult process of the restoration of an independent country influenced the judgments of Polish critics who rarely applied esthetic criteria to the evaluation of poetesses’, including Wojnarowska’s, output and instead appreciated their subordination to the following functions: didactic (in children’s poetry), expressive (in love poetry) and ideological (in the poetry of proletarian revolution). The situation in which systemic and individual factors like the emancipation of women, the crystallization of literary professions literary critics’ lenient approach to the artistic output of women and the ease of writing overlapped, the need of success and ideological engagement, on the one hand, made it difficult for women writers to improve their own work, to function in higher mainstream and to play the roles of culture creators and, on the other hand, made it easier for them to function in the popular mainstream and play a role of literary craftsmen.The article discusses Zofia Wojnarowska’s (1881-1967) biography and poetry which were representative of the life path and artistic career of many other active Polish poetesses at the turn of the 19th  century. The output of Wojnarowska, who made her debut in the period of Young Poland and reached her artistic maturity in the interwar period, expresses a typical situation of an artist–epigone whose mediocre talent looks for its own expression and place in the literary Parnassus in the time of, important for the national community, political, economic and cultural changes. Political facts like the country’s occupation, World War I and a difficult process of the restoration of an independent country influenced the judgments of Polish critics who rarely applied esthetic criteria to the evaluation of poetesses’, including Wojnarowska’s, output and instead appreciated their subordination to the following functions: didactic (in children’s poetry), expressive (in love poetry) and ideological (in the poetry of proletarian revolution). The situation in which systemic and individual factors like the emancipation of women, the crystallization of literary professions literary critics’ lenient approach to the artistic output of women and the ease of writing overlapped, the need of success and ideological engagement, on the one hand, made it difficult for women writers to improve their own work, to function in higher mainstream and to play the roles of culture creators and, on the other hand, made it easier for them to function in the popular mainstream and play a role of literary craftsmen