Keslahr von Stuttgart - Kesler von Kisterin. Przyczynek do dziejów kostrzyńskiego ludwisarstwa

artykuł zamieszczony w "Küstrin - Kostrzyn. Z dziejów miasta i twierdzy = Küstrin - Kostrzyn. Aus der Geschichte der Stadt und Festung"

Німецька назва людвисара у дзеркалі польських, українських і білоруських пам'яток

Статтю присвячено дослідженню назви людвисара у німецькій, польській, українській та білоруській мовах. Розглядається історія вивчення цієї назви ремісника, аналізуються її німецькі діалектні витоки і форми поширення у слов’янських мовах на основі писемних пам’яток XIV–XVIII ст. Також звертається увага на графічну, фонетичну і морфологічну асиміляцію запозичення у слов’янських мовах.

Sprachwandel und Wortfeld

Zmiany dokonujące się w języku na przestrzeni dziejów są wynikiem zmian w rzeczywistości pozajęzykowej. Nowe elementy leksyki są m. in. efektem procesu zapożyczenia z innych języków. Słowa te w momencie przejmowania ich przez inny język tracą swe wszelkie pierwotne powiązania z innymi leksemami, które miały w języku, z jakiego zostały przejęte, i wchodzą w nowe relacje semantyczne z istniejącymi już w danym poiu wyrazowym słowami, stając się jego nieodłącznym elementem. W procesie asymilacji na płaszczyźnie semantycznej wchodzą one w nowe dla siebie relacje paradygmatyczne i syntagmatyczne, wpływając znacząco na strukturę danego pola wyrazowego i przyczyniając się do zmian w jego obrębie. Zapożyczone z innego języka wyrazy mogą ze względu na swe znaczenie stać się w danych polach elementami dominującymi lub też pojawić się w nowym otoczeniu leksykalnym obok rodzimych synonimów. Jedynie użytkownik języka, przy uwzględnieniu kontekstu językowego i sytuacyjnego, decyduje o ich użyciu

Społeczeństwo poznańskie z perspektywy onimicznej – wstępna rekonstrukcja badawcza

As yet, there have been no comprehensive study on the historical anthroponymy of Poznań and Great Poland. On the map of Poland this region constitutes a kind of terra incognita. The article presented is a part of the project whose objective is to compile names and surnames of the inhabitants of Great Poland. The conclusions included in the article have a character of a research reconnaissance and concern the 17th and 18th-century surnames of the inhabitants of the left-bank Poznań (the names have been excerpted from birth certificates of the parish of St. Adalbert).The article presents Polish surnames formed as a result of appellative nomination. Since the semantics of the derivative stems of the studied anthroponyms is tightly connected with the world of plants and animals as well as the material and cultural manifestations of the community described in the article, the people`s surnames have been divided into 4 groups according to: 1) external attributes, 2) psychic features, 3) interactions with the outer world, 4) position of a person in the society. The conclusions drawn on the basis of the analysis can be summarised as the following theses: 1) the material collected is semantically heterogeneous, 2) the reasons for choosing a particular name are not always obvious, 3) the material gathered only slightly reflects the cultural and linguistic specific character of the studied community, 4) the majority of appellatives motivating surnames belong to general Polish vocabulary

Sorcery and witch trials in Prague in the 16th and in the first half of the 17th century

The beginnings of sorcery trials in Prague date back to the end of the 15th c. In the period before the Battle of White Mountain (1526–1620) only isolated cases of a magic offense (in the form of sorcery) can be documented in Prague. This is despite the fact that since the last third of the 16th c. there has been a noticeable increase in the number of sorcery trials in the Bohemian lands, and the first, isolated cases of witchcraft can also be recorded. One of these cases of sorcery took place in 1553 at the court of the Lesser Town of Prague. The plaintiff in this trial was the royal gunsmith and bell caster Tomáš Jaroš. Relatively more serious cases of witchcraft and sorcery took place in Prague only during the Thirty Years’ War. In 1624 four women from Prague-Hradčany were accused of pimping and practicing magic. One of them was sentenced to be expelled from Prague. In 1630, Mariana Příhodová, the wife of a bricklayer, was investigated in the Old Town of Prague on suspicion of magic and superstitious practices. She was acquitted by the Court of Appeal. In 1631, Lidmila Husáková was arrested in Prague’s New Town on charges of practicing magic, healing practices and divination. She was imprisoned and investigated for almost half a year. She was released from prison after a sharp intervention by her authority, countess Anna Benigna of Fürstenberg. The largest Prague witchcraft case during the Thirty Years’ War took place in 1644. This year, a special commission investigated 19 boys from Prague between the ages of eight and seventeen for the alleged invocation of the Devil at the Jesuit School in the Lesser Town of Prague.Początki procesów o magię i procesów o czary w Pradze należy datować na koniec XV w. W okresie od objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów (1526) do bitwy na Białej Górze (1620) można udokumentować jedynie pojedyncze przypadki procesów o praktyki magiczne w Pradze. Jest to o tyle symptomatyczne, że w ostatniej tercji XVI w. wyraźnie zauważalny jest wzrost liczby procesów o magię na ziemiach czeskich, a odnotowano też wówczas pierwsze, odosobnione jeszcze przypadki czarostwa. Jeden z procesów odbył się przed sądem Małej Strany (Mniejszego miasta praskiego) w 1553 r., a powodem w nim był królewski rusznikarz i ludwisarz Tomáš Jaroš. Poważniejsze sprawy dotyczące oskarżeń o magię i czary miały miejsce w Pradze dopiero w czasie wojny trzydziestoletniej. W 1624 r. cztery kobiety z Pragi-Hradczan zostały oskarżone o stręczycielstwo i uprawianie praktyk magicznych. Jedna z nich została skazana na wypędzenie z Pragi. W 1630 r. na Starym Mieście przeprowadzono dochodzenie przeciwko Marianie Příhodovej, żonie murarza, która została oskarżona o uprawianie magii i zabobonnych praktyk. Została jednak uniewinniona przez Sąd Apelacyjny. W 1631 r. Ludmiła Husáková została aresztowana na Nowym Mieście w Pradze pod zarzutem uprawiania magii, znachorstwa i wróżbiarstwa. Była ona więziona i przesłuchiwana przez prawie pół roku. Z więzienia została zwolniona dopiero po zdecydowanej interwencji jej pani, hrabiny Anny Benigny von Fürstenberg. Największa praska sprawa o czary w czasie wojny trzydziestoletniej odbyła się w 1644 r. Wówczas to specjalna komisja przeprowadziła dochodzenie w sprawie 19 chłopców z Pragi w wieku od 8 do 17 lat za rzekome wywoływanie diabła w szkole jezuickiej na Małej Stranie