Sources for Research on Childhood and Childhood History in Poland in the 19th and Early 20th Century – Selected Problems

The aim of the present article is to draw attention to the informative value of selected types of source materials which may provide a basis for research on childhood and childhood in the nineteenth and early twentieth centuries. At the same time, an attempt will be made to indicate the sorts of research problems which can be analyzed using these sources. Some types of sources will be discussed in more depth, with emphasis on those that are particularly rich and valuable in terms of information about children and childhood, but have not yet been fully exploited by researchers in historical and pedagogical analyses, have been used only occasionally, or have even been ignored altogether. The informative potential of the source materials for the study of history of children and childhood will be presented using the examples of such written sources as women’s, family and children’s press, diaries and memoirs, children’s literature, guidebooks, as well as iconographic sources. Comparing and combining sources, as well as considering them in a complementary manner may contribute to reconstructing the as yet incomplete picture of childhood and children in the Polish historiography of the nineteenth and early twentieth centuries

Dom czy szkoła? Wady i zalety nauczania domowego i szkolnego na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku

Homeschooling, which in recent decades has become a popular form of compulsory education in the United States and some European countries, has been available to be implemented in Poland for 22 years, since 1991. The Act of 07.09.1991 allowed - in the formal and legal sense - teaching children outside the institutional environment of the school, i.e. usually at home, in conditions organized by the parents. Homeschooling in Poland, as a result of growing criticism and controversy surrounding the currently operating school model, is gaining more and more supporters. Facing the ever-growing interest in this alternative form of education, it is worthwhile to get to know the past and the historical roots of this phenomenon.The purpose of this paper is to attempt to reconstruct and systematize arguments both for and against homeschooling and school education, formulated by educational columnists in the second half of the 19th and early 20th century. Textbooks and teaching guidebooks, including those in the field of education and homeschooling, teaching literature, as well as women's, family, political, social and literary press were used as a source basis allowing us to reconstruct these theoretical recommendations. This paper also aims to make readers aware that despite the passage of centuries, the problem "which education is better: the one at home or the one at school" remains as much urgent as unresolved.Edukacja domowa, która stała się w ostatnich dekadach popularną formą realizacji obowiązku kształcenia w Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy, od 1991 r., a więc od 22 lat możliwa do realizacji jest także i w Polsce. Ustawa z 07.09.1991 r. dopuściła w formalno-prawnym znaczeniu uczenie się dzieci poza instytucjonalnym środowiskiem szkoły, czyli najczęściej w domu, w warunkach zorganizowanych przez rodziców. Edukacja domowa w Polsce, na skutek narastającej krytyki i kontrowersji wokół obecnie funkcjonującego modelu szkoły, zyskuje coraz większe grono zwolenników. Wobec stale rosnącego zainteresowania tą alternatywną formą edukacji, warto poznać przeszłość i historyczne korzenie tego zjawiska. Celem niniejszego tekstu jest próba rekonstrukcji i systematyki argumentów przemawiających zarówno za, jak i przeciw nauczaniu domowemu i szkolnemu, formułowanych przez publicystów pedagogicznych w II połowie XIX i na początku XX wieku. Jako podstawę źródłową, pozwalającą odtworzyć owe zalecenia teoretyczne wykorzystano podręczniki i poradniki pedagogiczne, także z zakresu wychowania i nauczania domowego, literaturę pedagogiczną, prasę kobiecą, rodzinną, a także polityczno-społeczno-literacką. Niniejszy tekst ma także na celu uświadomić czytelnikom, że mimo upływu stuleci, problem – jaka edukacja lepsza w domu czy w szkole – pozostaje tak samo palący, jak i nierozstrzygnięty

Problematyka wychowania na łamach „Dwutygodnika dla Kobiet” (1880–1885)

Autorka przedstawia zawartość czasopisma "Dwutygodnik dla kobiet", który stanowi wartościowe źródło do badania poglądów publicystów na temat roli kobiet w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym drugiej połowy XIX w., form i sposobów przeciwdziałania germanizacji i krzewienia patriotyzmu, analizy publicystyki literackiej, ukazującej się na jego łamach, a także poradnictwa dotyczącego życia codziennego mieszkańców Wielkopolski – rozrywki, spędzania wolnego czasu, higieny, zdrowia i lecznictwa, kuchni czy ogrodnictwa.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Zabawy, zabawki i zajęcia dzieci na początku XX wieku na łamach czasopisma „Dziecko”

Celem Autorki jest odtworzenie oraz problemowa systematyka zagadnień z zakresu zabawek, zabaw i zajęć dla dzieci proponowanych na łamach wydawanego w Warszawie na początku XX wieku periodyku „Dziecko. Czasopismo poświęcone wychowaniu domowemu i społecznemu”, który miał na celu propagować ideę wychowania i nauczania w domu rodzinnym jako swoistego rodzaju remedium na ówczesną zrusyfikowaną szkołę.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00. Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Tekst powstał w ramach prac nad realizacją grantu nt. „Zabawki dziecięce na ziemiach polskich do końca XIX wieku” (grant NCN OPUS 4, nr 2012/07/B/HS3/00899)

Zabawy dzieci ziemiańskich w drugiej połowie XIX i na początku wieku XX w świetle pamiętnikarstwa

Abstract. Games of landowning children in the in the second half of XIXth and at the beginning of XXth century in the light of the memories The aim of this article is to show the playground of children from landowning families during the second half of the nineteenth and the early twentieth century. An attempt was made to present the playgrounds of wealthy children, their characteristics, space, and also to determine the place and role of play in the lives of children of landowners. The types of games for children, both boys and girls have been presented. Also children’s toys were made the subject of research. The conclusions presented have been based entirely on the analyses of diaries, memoirs and biographies of the representatives of landowning class

„Grzech tajemny”. Problematyka seksualności dzieci w świetle poradników z II połowy XIX i początku XX wieku

The issue of childhood masturbation, rarely addressed up to now in historical and pedagogical studies, is the subject of the research presented here. The demarcatory timelines for the analysis carried out encompass the second half of the 19th century and the early 20th century. Our source material is educational handbooks (including religious ones), as well as those related to hygiene and health care, published in printed form on Polish territory in the period under consideration. The aim of the research is to systematize the views on this issue offered by the authors of those works (teachers and educators, doctors, priests), and to present their evolution. As those findings indicate, in most of the guides, masturbation was treated as a form of sexual self-abuse, leading to serious diseases and, consequently, to death. In religious and educational handbooks it was placed in the category of being a mortal sin. The contents of the advice given focused on how to recognize the symptoms of masturbation in children, and how to prevent it effectively. Parents were to play a special role in the courses of action recommended. It should be emphasized that it was only at the beginning of the 20th century that works (developed mainly in medical circles) began to appear, aimed at making people aware that masturbation was not as dangerous as it had been thought to be over the preceding centuries, and that, when practised in moderation, it did not affect the health of the person practising it in any way. It was still suggested, however, that children be protected from falling victim to what was considered a morally offensive activity.Przedmiotem badań uczyniono rzadko dotąd poruszany w badaniach historyczno-pedagogicznych problem masturbacji dziecięcej. Cezury czasowe podjętych analiz obejmują II połowę XIX i początek XX wieku. Podstawę źródłową dokonanych ustaleń stanowią poradniki wychowawcze (w tym religijne), a także z zakresu higieny i lecznictwa, wydane drukiem na terenie ziem polskich w badanym okresie. Celem badań jest próba systematyki poglądów poświęconych kluczowemu zagadnieniu, prezentowanych przez autorów poradników (pedagogów i wychowawców, lekarzy, księży) oraz ukazanie ich ewolucji. Jak wynika z dokonanych ustaleń, w większości badanych poradników onania traktowana była w kategoriach nadużycia płciowego, prowadzącego do poważnych chorób, a w konsekwencji śmierci. W ujęciu poradników religijno-wychowawczych rozumiano ją w kategorii grzechu śmiertelnego. Treści porad skupiły się na tym, jak rozpoznawać symptomy onanii u dzieci i jak jej skutecznie zapobiegać. Szczególną rolę we wskazanych zakresach działań odgrywali rodzice. Podkreślić należy, że na początku XX wieku zaczęły się pojawiać prace (głównie autorstwa osób ze środowiska medycznego) uświadamiające, że masturbacja nie jest aż tak niebezpieczną praktyką, za jaką ją przez wieki uznawano, zaś uprawiana z umiarem w żaden sposób nie wpływa na stan zdrowia osoby ją praktykującej, jednak nadal sugerowano strzec dzieci przed tym niemoralnym występkiem.

Wskazówki do samodzielnego wykonywania zabawek z papieru na łamach „Mojego Pisemka” z lat 1902-1915

The object of the undertaken analyses is the tips and instructions on how to make DIY paper toys at the beginning of the 20th century. The magazine “Moje Pisemko. Tygodnik Obrazkowy dla Dzieci” [“My Little Magazine. A Picture Weekly for Children”], published in Warsaw in the years 1902-1936, was the source basis of the findings made. The purpose of the research was the problematic systematization and reconstruction of the advice related to the making of toys by children on their own, given and popularized in the magazine. The analysis covered 13 annual volumes of the weekly from the years 1902-1915. Children’s and youth magazines constitute source material for the study of children’s toys in the past, which is an interesting, yet unexploited topic. They contain a lot of information on the specific features of toys, their appearance, and ways of using them while playing. It is in children’s magazines where we can find information about the most popular toys in a given historical period, provided in written texts such as stories, tales, literary pictures, poems, comedies, as well as iconographic materials illustrating these texts, such as graphics, lithographs, and photographs. Numerous instructions on how to make DIY toys addressed to little readers, published in the children’s magazines from the turn of the 19th and 20th centuries, are also a combination of text and graphics.Przedmiotem podjętych analiz są wskazówki i instrukcje do samodzielnego wykonywania zabawek z papieru dla dzieci na początku XX wieku. Podstawą źródłową dokonanych ustaleń uczyniono czasopismo „Moje Pisemko. Tygodnik Obrazkowy dla Dzieci”, ukazujące się w Warszawie w latach 1902-1936. Celem badań jest problemowa systematyka oraz odtworzenie porad związanych z samodzielnym wykonywaniem zabawek przez dzieci, proponowanych i popularyzowanych na łamach czasopisma. Analizie poddano 13 roczników z lat 1902-1915. Jak wynika z dokonanych ustaleń, prasa dla dzieci stanowi doskonałe, choć jeszcze niewyzyskane poznawczo źródło do dziejów zabawek dziecięcych. Na łamach „Mojego Pisemka” publikowano szereg wskazówek do samodzielnego wykonywania zabawek z różnych, tanich i łatwo dostępnych materiałów – drewna, tkanin, włóczki, gliny, miękiszu chleba, owoców, warzyw, liści, wydmuszek jajek itp. Jednak wśród instrukcji dominowały zabawki z papieru, z którego można było zrobić niemal wszystko - lalki, sprzęty i akcesoria do lalczynego gospodarstwa, meble, układanki i łamigłówki, teatrzyki, zabawki choinkowe, a nawet zabawek pływające i latające

Lung cancer in Podkarpackie region in the years 2002−2011

Wstęp: Rak płuca jest jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny, a Polska należy do krajów o największej zapadalności i umieralności z powodu tego nowotworu. Celem pracy była ocena trendów zachorowalności i umieralności na raka płuca w województwie podkarpackim w latach 2002−2011.Materiał i metody: Analizie poddano 9993 zachorowań (8018 u mężczyzn i 1975 u kobiet) i 8782 zgonów (7211 u mężczyzn i 1571 u kobiet) z powodu raka płuca. Zostały obliczone współczynniki surowe i standaryzowane zachorowalności i umieralności, wskaźniki struktury oraz ryzyko skumulowane zachorowania i zgonu.Wyniki: W 2011 roku w województwie podkarpackim zanotowano w porównaniu z rokiem 2002 spadek liczby zachorowań u mężczyzn o 195 nowych przypadków, natomiast u kobiet nastąpił wzrost o 39 nowych zachorowań. Współczynniki zachorowalności u mężczyzn wahały się w przedziale 65,8−93,1/100 000, natomiast u kobiet w przedziale 9,6–35,2/100 000. Współczynniki umieralności dla mężczyzn wynosiły od 59,2 do 82,8/100 000, a u kobiet od 6,1 do 29,0/100 000. Zaobserwowano duże zróżnicowanie zachorowalności i umieralności w poszczególnych powiatach województwa podkarpackiego.Wnioski: W latach 2002−2011 w województwie podkarpackim współczynniki zachorowalności i umieralności dla mężczyzn przyjmowały wartości niższe niż współczynniki w tym samym czasie dla Polski, a u kobiet te same współczynniki dla województwa podkarpackiego przyjmowały wartości prawie dwukrotnie niższe niż wartości współczynników dla Polski. W powiatach województwa podkarpackiego w latach 2002−2011 największą wartość współczynnika zachorowalności i umieralności dla mężczyzn zaobserwowano w powiecie lubaczowskim, a u kobiet w mieście Przemyślu.Introduction: Lung cancer is one of the greatest challenges for modern medicine and in Poland the incidence and mortality rate are one of the highest. The aim of the study was to assess trends in the incidence and mortality rate lung cancer in the Podkarpackie province in the years 2002−2011.Material and methods: 9993 cases (8018 men and 1975 women) and 8782 deaths (7211 men and 1571 women) of lung cancer were analyzed. Crude rate and standardized coefficients of incidence and mortality as well as stratum weight, and cumulative risk of incidence and mortality were calculated.Results: In 2011, in Podkarpackie province a decrease number of lung cancer cases in men was observed compared to 2002 amounting to 195 case, but in women, an increase of 39 new cases was noted. Incidence rates in men were in the range of 65.8−93.1/100 000, while in women they ranged 9.6−35.2/100 000. Mortality rates for males ranged from 59.2 to 82.8/100 000, and in women from 6.1 to 29.0/100 000. Considerable diversity in incidence and mortality in different districts of the province of Podkarpackie was observed.Conclusions: In the years 2002−2011 the values of incidence and mortality rates for men in Podkarpackie province were lower than the rates for Poland, in case of women the same rates for Podkarpackie were almost two times lower than the rates for Poland. In the years 2002−2011 the highest value of incidence and mortality rate out of all districts of Podkarpackie Province was observed in the district Lubaczów for men and in Przemyśl in case of women

The quality of life of non-small cell lung cancer patients treated with chemotherapy

Introduction: The aim of the study was to assess the influence of non-small cell lung cancer chemotherapy on patients’ health status, the occurrence of adverse events and their effect on everyday activities, depending on the patients’ sex and age.Material and methods: The study group consisted of 62 non-small cell lung cancer patients, (21 women and 41 men), aged 51–84 years, hospitalised due to the chemotherapy. The survey included SF-20 test and a questionnaire prepared by the authors.Results: The most frequent adverse events indicated by the patients were: weakness (79%), nausea and vomiting (77%), loss of appetite (56%) and diarrhoea (45%). It was found that the side-effects of chemotherapy were not dependent on age (p = 0.9882) or sex (p = 0.9968). The chemotherapy negatively influenced the quality of the patients’ life (p < 0.000001). It was shown that there is a statistically significant correlation between age and limitations on social roles, professional life and performing housework (p < 0.0133), and also the inability to perform specific types of activities (p < 0.01).Conclusions: The results of the study show that chemotherapy of non-small cell lung cancer was connected with decreased quality of life, especially in patients over 65 years of age. The patients under 65 years of age could not deal with the disease in respect of psychological aspects, whereas people over 65 years of age had greater problems with physical, social and professional functioning.Wstęp: Celem pracy była ocena jakości życia chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca (z uwzględnieniem wieku i płci) poddanym leczeniu cytostatycznemu.Materiał i metody: Badanie przeprowadzono u 62 chorych (21 kobiet i 41 mężczyzn) w wieku 51–84 lata hospitalizowanych celem chemioterapii niedrobnokomórkowego raka płuca. W badaniach wykorzystano test SF-20 oraz ankietę własnego autorstwa.Wyniki: Do najczęstszych objawów niepożądanych chemioterapii wskazywanych przez chorych należało osłabienie (79%), nudności i wymioty (77%), utrata apetytu (56%), oraz biegunka (45%). Stwierdzono, że działania niepożądane w trakcie chemioterapii nie były zależne od wieku (p = 0,9882) i płci (p = 0,9968). Badając wpływ liczby podanych kursów chemioterapii na ocenę własnego zdrowia, stwierdzono, że im mniej kursów chemioterapii otrzymali pacjenci, tym lepiej oceniali swoją jakość życia (p < 0,000001). Wykazano istotną statystycznie zależność między wiekiem chorych a ograniczeniami: w pełnieniu ról społecznych, w podejmowaniu pracy zawodowej oraz w wykonywaniu prac domowych (p < 0,0133), a także pomiędzy wiekiem a niezdolnością do wykonania pewnego rodzaju pracy lub pewnej ilości zajęć domowych (p < 0,01).Wnioski: Chemioterapia niedrobnokomórkowego raka płuca w znacznie większym stopniu ograniczała jakość życia chorych po 65. roku życia, w porównaniu z pozostałymi. Stwierdzono, że chorzy poniżej 65. roku życia gorzej radzili sobie z chorobą w aspekcie psychologicznym, natomiast chorzy po 65. roku życia mieli większe problemy z funkcjonowaniem fizycznym, społecznym i zawodowym