Temporal layers in the attic : the anthropological essay about domestic 'other' spaces, things and family memories

This paper is an anthropological essay about domestic space, things as the 'kaleidoscope' of the family past, but also an attempt to describe chosen aspects of the memory mechanism. Particularly, its base was the author's question about ways of perceiving attics in old family houses by people involved in there, and about their view of the past in this context. Inspired by the ethnographic fieldwork done in Gąsawa (a village in Żnin County and Kuyavian-Pomeranian Voivodeship in north-central Poland) over the period 2013–2014, she decided to focus on the interpretative background of that research, and present a set of metaphors serving as guidance for the interpretation and some theoretical remarks. This can be necessary to make some universal meta-descriptions of the attic (as the 'other' place) and its practical and symbolical meaning, as well as to interpret any kind of narration (e.g. people's stories) about those extraordinary places and things inside. To demonstrate this, the author created an idea of 'the attic of memory', by making use of spatial metaphors (in particular Reinhart Kosseleck's conception of 'layers of time') and drawing inspiration from many different terms and categories offered by contemporary anthropology of memory and history. Specific attention, moreover, was paid to the objects in question (junks, revealed heirlooms and mementos) as so-called 'biographical things'

Rethinking the "otherness" : selected aspects of Roman proto-ethnography of the European Barbaricum

Etnografia - według James’a Clifforda, jednego z największych i najbardziej wpływowych humanistów XX wieku - to sposób myślenia i pisania o kulturze, lecz zawsze z perspektywy obserwatora, która bazuje na niezbywalnym podziale na „swoich” i „obcych” (Clifford, 1988, 9). Zrozumienie natury źródła etnograficznego oraz podłoża, na którym w dobie antyku ukształtowany został "etnograficzny sposób myślenia", stanowi punkt wyjścia nie tylko do refleksji nad światem antycznym i mentalité epoki rzymskiej, która wyłania się z dzieł zawierających opisy barbarzyńców i zamieszkiwanych przez nich terytoriów. Dla archeologów to także jeden z kluczy do interpretacji tła zjawisk kulturowych uchwytnych na podstawie reliktów kultury materialnej z obszaru europejskiego Barbaricum (m.in. jego północno-środkowej części, czyli wschodniego krańca Wielkiej Germanii - obejmującego obecne ziemie polskie). Zadanie to nie jest jednak proste i musi być poprzedzone osobną, antropologiczną refleksją. Jak zatem odczytywać uwagi Cezara odnośnie Germanów, bądź też jak spoglądać na Swebię Tacyta, by nie popaść (nawet przypadkiem) w pułapkę identyfikacji etnicznej? W pierwszej kolejności prześledzić należy historię myśli związanej ze sposobami interpretowania źródeł dotyczących barbarzyńców w naszej części Europy. Dopiero następnym krokiem będzie próba zrozumienia natury antycznego źródła etnograficznego i korzeni rzymskiej proto-etnografii. Rzymskie przekazy rzecz jasna nie dostarczają gotowych obrazów zróżnicowania kulturowego na terytoriach Barbaricum, albowiem - po pierwsze - tożsamość etniczna jest z definicji stanem dynamicznym, a zatem podlegała ona ciągłym przeobrażeniom, po drugie zaś - kategorie opisu, którymi posługiwali się autorzy, są z natury swej subiektywne. Tymczasem, pośród literackich toposów (w tym świadectw wpływu greckiej tradycji historiograficznej) odnaleźć można rozmaite, niezwykle interesujące etnograficzne próby zdefiniowania „obcego”, jak również pewne uwagi świadczące o niewątpliwie bacznej obserwacji i refleksji nad inną kulturą. Nie należy więc zapominać, że to one przez wiele stuleci stanowiły tło wzajemnych relacji między Rzymem a światem barbarzyńskim.According to James Clifford, an influential anthropologist and historian of the 20th century, ethnography is "ways of thinking and writing about culture", but always from an outsider’s perspective which is based on the not negotiable "we"/"they" division (Clifford, 1988, 9). Studying this in the light of Roman ethnographic texts is some starting point for reflection on the ancient mentalité, but not only. Archaeologists can try to put this into a context of Roman proto-ethnography of the European Barbaricum (especially the north-central part of this, including Germania Magna) in the first centuries AD, to understand some questions which arise during the interpretation archaeological and literary sources in relation to one another. However, there is not a simple task. How should we read some Caesar’s accounts of Germans or Tacitus’ description of the Suebic realm, to not to make a simple ethnic interpretation by accident? Despite of the fact that ancient writers created particular visions of the world to describe barbarians, they were generally very attentive and watchful observers of the reality. If we only go over the literary level of their works, shaped in the result of different historical and cultural factors, we get a chance to extract from these accounts some remarks and indications concern the way of Romans “ethnographic thinking”. It will be essential in trying to interpret single phenomena occurred in the materials dated to the period of Roman influences, but also - more broadly - the process of evolving ethnic constructs in Barbaricum. But firstly, we need to present the history of approaches to the collating archaeological and literary evidences in the north-central Europe in detail. Next, this requires an explanation of the complex nature of ancient ethnographic sources, and emphasising the fact that a basis of ethnographic thinking is the universal mechanism of perceiving the “otherness”

Biskupin and myths of the beginning : a story of the Polish Archaeology as starting point for a reflection on collective memory

W latach 30-tych Walenty Szwajcer, biskupiński nauczyciel, którego postać obrosnąć miała niedługo potem w liczne legendy i anegdoty, wespół z przybyłym z Poznania profesorem Józefem Kostrzewskim odsłonili przed mieszkańcami okolicznych wsi pierwsze warstwy archeologicznego palimpsestu. „Prasłowiański” (wedle ówczesnej orientacji w badaniach nad pradziejami ziem polskich) gród kultury łużyckiej sprzed ponad 2,5 tysięcy lat stał się miejscem obfitującym w nowe, atrakcyjne znaki identyfikacji regionalnej: zasobem treści, których wymowę wzmacniał sukces osiągnięty w środowisku naukowym oraz, rzecz jasna na miarę ówczesnych możliwości, medialnym. Ślad czasu minionego uwikłany został tym samym w proces "ekshumowania" przeszłości, bo znajduje odbicie w relacjach mieszkańców tej części Pałuk, nie tylko dotyczących historii odkrycia, ale także ich własnej - małoojczyźnianej. Referat niniejszy stanowi refleksję na temat dróg konstruowania narracji o lokalnej przeszłości na podstawie rozmów z mieszkańcami Gąsawy na Pałukach (woj. kujawsko-pomorskie), a także w odniesieniu do drugiego miejsca na mapie Polski, które stanowi przykład kształtowania tożsamości lokalnej w oparciu wiedzę „wytwarzaną” przez archeologów - Masłomęcz (woj. lubelskie). Materialne dziedzictwo kulturowe, szczególnie zaś pochodzące z epok pradziejowych, w określonych warunkach stać się może pokarmem dla społecznego imaginarium. Przekładają się na to wówczas nie tylko wszelkie wyobrażenia na temat przeszłości, ale i formy jej upamiętniania - np. aktywność polegająca na wykorzystywaniu narracji archeologicznej w procesie cementowania więzi grupowych bądź legitymizacji "przedłużonej" pamięci wspólnot lokalnych. Całe spektrum kształtowanych w ten sposób zjawisk odnieść można do definicji "tradycji wynalezionej", która stanowi pokłosie dokonywanego przez nas - rzeczonych "odbiorców" narracji o przeszłości - wyboru między możliwymi dostępnymi pakietami treści i znaczeń. W efekcie tworzona jest - o czym pisze Eric Hobsbawm - starożytna przeszłość sięgająca o wiele dalej niż rzeczywista ciągłość (Hobsbawm 1983: 15). Artykuł ukazuje spojrzenie na rolę materialnego dziedzictwa kulturowego w kreowaniu lokalnej pamięci o przeszłości

Prywatne geografie. Fenomen poszukiwań genealogicznych we współczesnej Polsce jako przyczynek do studiów nad oddolnymi strategiami percepcji przestrzeni

The paper provides a multidisciplinary theoretical proposal, joining perspectives of human geography, sociology and cultural anthropology. Its goal is to enable the categorization and analysis of problems regarding the phenomenon of amateur genealogy in Poland. The author presents selected aspects of this phenomenon at various levels related to the issue of human-space relations: ranging from the elementary ties to the place of origin of our ancestors, through spatial memory practices of resettlement genealogies, ending with constructing ideas about the space of ancestral life based on “a great story”, which provides family genealogies with reference points in the form of symbols, places, events or characters. Various ways by which amateur genesists construct knowledge of the family past, mark the paths of space perception: both in the private and local dimension, as well as those related to the collective memory of the nation as well. This allows the category of space to be considered as a key reference point in family memory practices. Meanwhile, the resulting social images are “private geographies” which are the conceptual equivalent of “private” or “bottom-up histories” / “histories of below”.Artykuł stanowi multidyscyplinarną propozycję teoretyczną z pogranicza geografii człowieka, socjologii i antropologii kulturowej, która umożliwia kategoryzację oraz analizę problemów składających się na fenomen amatorskiej genealogii w Polsce. W tekście przedstawione zostały wybrane aspekty zjawiska na różnych poziomach odnoszące się do problematyki relacji człowiek – przestrzeń: począwszy od elementarnej więzi z miejscem pochodzenia przodków, poprzez przestrzenne praktyki pamięci w przypadku genealogii przesiedleńczych, a skończywszy na konstruowaniu wyobrażeń o przestrzeni życia przodków w oparciu o „wielką historię”, która dostarcza rodzinnym genealogiom punktów odniesienia w postaci symboli, miejsc, zdarzeń czy postaci. Rozmaite sposoby, za pomocą których genealodzy-amatorzy konstruują wiedzę o rodzinnej przeszłości, wytyczają bowiem drogi percepcji przestrzeni: tak w wymiarze prywatnym i lokalnym, jak również tym związanym ze zbiorową wyobraźnią narodu. Pozwala to uznać kategorię przestrzeni za kluczowy element w tego rodzaju praktykach pamięci rodzinnej. Powstające w ich efekcie wyobrażenia to tymczasem „prywatne geografie” stanowiące konceptualny odpowiednik „prywatnych” lub „oddolnych historii” (bottom-up histories, histories of below)

Epidemiology of diabetes in Poland in 2014–2017

Background. The number of people with diabetes increases every year, both in Poland and worldwide. In Poland, the exact number is not known, and the latest data comes from 2014. The aim of the study was to assess basic epidemiological indicators regarding diabetes in Poland in 2014–2017. Methods. Division into types of diabetes and other analyzes was carried out on the basis of data prepared by a team of experts and employees of the Department of Analysis and Strategy of the Ministry of Health. The NHF databases were used, concerning realized medical interventions and refunded prescriptions. Results. The number of people with diabetes in Poland in 2014 was 2.113 million (1.167 million women and 0.946 million men). This number increased in subsequent years and in 2017 amounted to 2.533 million (1.408 million women and 1.124 million men), which constituted 6.58% of the population. Using the adopted methodology, the number of patients in whom the type of diabetes could not be determined was large and ranged from 39.57% to 32.75% in individual years. Conclusions. Diabetes prevalence in Poland is increasing. The adopted methodological assumptions regarding the division criteria for type 2 and type 1 diabetes do not allow an accurate determination of the epidemiology of diabetes by type (incidence rate and morbidity), but they allow to determine “specific” subpopulations of patients with a given type of disease.Background. The number of people with diabetes increases every year, both in Poland and worldwide. In Poland, the exact number is not known, and the latest data comes from 2014. The aim of the study was to assess basic epidemiological indicators regarding diabetes in Poland in 2014–2017. Methods. Division into types of diabetes and other analyzes was carried out on the basis of data prepared by a team of experts and employees of the Department of Analysis and Strategy of the Ministry of Health. The NHF databases were used, concerning realized medical interventions and refunded prescriptions. Results. The number of people with diabetes in Poland in 2014 was 2.113 million (1.167 million women and 0.946 million men). This number increased in subsequent years and in 2017 amounted to 2.533 million (1.408 million women and 1.124 million men), which constituted 6.58% of the population. Using the adopted methodology, the number of patients in whom the type of diabetes could not be determined was large and ranged from 39.57% to 32.75% in individual years. Conclusions. Diabetes prevalence in Poland is increasing. The adopted methodological assumptions regarding the division criteria for type 2 and type 1 diabetes do not allow an accurate determination of the epidemiology of diabetes by type (incidence rate and morbidity), but they allow to determine “specific” subpopulations of patients with a given type of disease

Recalling of the city : sketch of anthropology of space illustrated with an example of Gąsawa

Continuity of the spatial structure in case of settlements, which had lost the city status, has an influence on ways of human perception of space and choosing the language system describing the model of the world. The example of Gąsawa, a village in Żnin County and Kuyavian-Pomeraniam Voivodeship in north-central Poland, illustrates the phenomenon of forming of the collective identity in connection with the historical urban system. Analysis of the empirical material (people narrations as the source) and anthropological theories in this context will be helpful to try to reconstruct the symbolic space of the village, as well as show forms of the correlation between history and myth. The issue of the presence of urban relics in the village space also will be subject of interpretation

Legitymizacja władzy w okresie gomułkowskim — symbole, wyobrażenia, praktyki. Analiza wybranych narracji towarzyszących programowi obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (1956–1966)

The legitimation of power during the Gomułka’s regime — symbols, images, activities. Analysis of chosen issues reffered to the 1000th Anniversary of the Polish State (1956–1966) The purpose of this paper is to present and analyse a problem of legitimation of power during the Gomułka᾽s regime in the Polish People᾽s Republic. Political rhetoric and practices of that time led to constructing not representing or recalling a picture of the past in a collective imagination. The issues presented in this paper are connected with an anthropological category of myth and sacrum, and they allowed for the study of a question of identity and ideology connections. This text refers to the political background of the 1960s, which is necessary to analyse and explain some of the activities of the then government. The author of this article tries to show a different antropological perspective in studies of the 20th-century history, by focusing on the phenomenon of an official celebration of the 1000th anniversary of the Polish State.The legitimation of power during the Gomułka’s regime — symbols, images, activities. Analysis of chosen issues reffered to the 1000th Anniversary of the Polish State (1956–1966)The purpose of this paper is to present and analyse a problem of legitimation of power during the Gomułka᾽s regime in the Polish People᾽s Republic. Political rhetoric and practices of that time led to constructing not representing or recalling a picture of the past in a collective imagination. The issues presented in this paper are connected with an anthropological category of myth and sacrum, and they allowed for the study of a question of identity and ideology connections. This text refers to the political background of the 1960s, which is necessary to analyse and explain some of the activities of the then government. The author of this article tries to show a different antropological perspective in studies of the 20th-century history, by focusing on the phenomenon of an official celebration of the 1000th anniversary of the Polish State

Recalling of the city : sketch of anthropology of space illustrated with an example of Gąsawa

Continuity of the spatial structure in case of settlements, which had lost the city status, has an influence on ways of human perception of space and choosing the language system describing the model of the world. The example of Gąsawa, a village in Żnin County and Kuyavian-Pomeraniam Voivodeship in north-central Poland, illustrates the phenomenon of forming of the collective identity in connection with the historical urban system. Analysis of the empirical material (people narrations as the source) and anthropological theories in this context will be helpful to try to reconstruct the symbolic space of the village, as well as show forms of the correlation between history and myth. The issue of the presence of urban relics in the village space also will be subject of interpretation

Ancient Rugians in the light of ancient written sources and source literature : contribution to a discussion on archaeological records

Niniejszy artykuł ukazuje możliwości i problemy interpretacji źródeł archeologicznych wiązanych z tzw. grupą gustowską (której nazwa pochodzi od nekropoli odkrytej w miejscowości Gustow na Rugii) w świetle przekazów autorów rzymskich traktujących o starożytnych Rugiach oraz innych plemionach, które miały wówczas zamieszkiwać południowo-zachodnie wybrzeża Morza Bałtyckiego. Wspomniany fenomen archeologiczny definiuje się jako grupę kulturową, która ukształtowana została we wczesnym okresie wpływów rzymskich (I i II w. n.e.) w rejonie ujścia Odry oraz na terytorium pobliskich wysp, przy czym kluczowe znaczenie wydaje się mieć tutaj terytorium wyspy Rugii, gdzie zaobserwowano wyjątkowo liczne ślady osadnictwa. Obraz zróżnicowania etnicznego tej części Barbaricum wyłaniający się z przekazów antycznych (mimo podejmowanych na przestrzeni lat prób interpretacji, do których zaliczyć trzeba nie tylko dawne ustalenia badaczy niemieckich posługujących się tzw. metodą etniczną, ale także pewne kwestie podejmowane dziś przy użyciu narzędzi oferowanych przez historyków czy filologów klasycznych) jest fragmentaryczny i zdeformowany, na co składają się rozmaite czynniki, włączając w to specyficzną naturę źródła historycznego.The article is an attempt to show main limitations, which become during the process of interpretation of archaeological records associated with so-called the Gustow group (named after the cemetery in Gustow on the Rügen island) in the light of Roman written sources about the ancient Rugians and other tribes, which have settled in the southwestern part of the Baltic coast. The Gustow group is an archaeological phenomenon, defined as a cultural group which has been shaped in the early Roman Period (I-II centuries AD) in the Lower Oder region and on near-by islands with a crucial role of the Rügen, where a numerous material traces of settlement is recorded. Ethnic diversity of this part of the Barbaricum, which is emerged from the ancient sources (although all former and current attempts to interpret them) is fragmentary and deformed in the result of different factors, including the specific nature of the historical source