Aktivnost antioksidativnih enzima eritrocita kod obolelih od hroničnog hepatitisa C, lečenih pegilovanim interferorom alfa-2A i ribavirinom

Background: Antioxidant imbalance is major trigger for chronic hepatitis C (CHC) occurrence and progression. Aim: To determine the erythrocyte antioxidative enzymes activities, superoxide dismutase (SOD), glutathione peroxidase (GPx) and catalase (CAT), before and after therapy with pegylated interferon alpha-2a and ribavirin and to evaluate their clinical significance as potential diagnostic markers of sustained virological response (SVR). Methods: SOD, GPx, CAT, liver function parameters and high sensitivity C reactive protein (hsCRP) levels were measured in 53 CHC patients both before and after treatment and in 56 healthy controls. Results: Baseline SOD, GPx and CAT activities were significantly lower in CHC patients compared to the controls (p<0.001), and they were significantly higher after the treatment (p<0.001). A significant positive correlation existed between SOD, GPx, CAT, before and after treatment (p<0.001) and with aminotransferases prior to treatment (p<0.001). After treatment, only GPx showed significant negative correlation with aminotransferases (p<0.001). Receiver operating characteristic curve analysis results for SOD, GPx and CAT are following: area under the curve of 0.975, 0.988, 0.817; sensitivity of 93.5%, 71.7%, 100% and specificity of 100% for all, respectively. 46 SVR achievers have significant increase of SOD, GPx and CAT activities (p<0.001 for all), unlike 7 SVR non-achievers (p=0.31, p=0.717, p =0.85 respectively). SOD, CAT, GPx levels are statistically higher (p<0.001 for all) in patients with: hepatitis C virus genotypes 1 and 4 compared to genotypes 2 and 3, higher levels of fibrosis compared to lower, SVR achievers compared to SVR non-achievers. HsCRP levels are significantly raised in CHC patients with decreased antioxidant enzymes activities (p<0.05). Conclusion: Antioxidant imbalance is the initiator of onset and progression of CHC. The combined antiviral therapy leads to the restoration of antioxidant balance. GPx, SOD and CAT may be diagnostic markers of treatment outcome

Kako do prevencije rizičnih ponašanja učenika: vodič za primenu interaktivnog učenja u radioničarskom radu

Zdravstvena kriza izazvana pandemijom virusa COVID-19 pogodila je sve sfere društvenog funkcionisanja i izazvala transformaciju obrazovno-vaspitnog procesa širom sveta. Digitalizacija i fizička distanca obeležile su rad škola od početka pandemije i umnogome izazvale teškoće u sprovođenju obrazovno-vaspitnog rada, ali i donele nove izazove u radu na prevenciji rizičnih ponašanja učenika. Izmenjene okolnosti ocenjuju se kao značajan rizični faktor koji može nepovoljno uticati na uslove u kojima se deca razvijaju, uče, istražuju i ostvaruju svoje potencijale, te predstavlja pogodno tle za razvoj raznovrsnih rizičnih ponašanja. Pred školom se nalazi ozbiljan zadatak da se adaptira na novonastale okolnosti, na promene u ponašanju učenika, ali i da iznađe efektivne načine kontinuiranog rada na prevenciji u novoj realnosti. Tokom 2021. godine, realizovano je nacionalno kvantitativno istraživanje o potrebama škola u izmenjenim okolnostima obrazovno-vaspitnog rada, sa fokusom na perspektivu nastavnika, u organizaciji CEPORA – Centra za pozitivan razvoj dece i omladine, uz finansijsku podršku Misije OEBS-a u Srbiji. Dodatno, sprovedena je i kvalitativna analiza kroz fokus-grupne intervjue sa zaposlenima iz šest osnovnih škola (Beograd, Novi Sad, Kragujevac, Niš, Leskovac, Novi Pazar). Rezultati pokazuju da se nastavnici prilično dobro snalaze u reagovanju na izmenjene okolnosti i rad u novim uslovima, ali i dalje postoji značajan udeo njih koji se susreću sa izazovima u svom vaspitno-obrazovnom radu. Tako, 45% nastavnika ističe da ima teškoće u evaluaciji nastavnog procesa, 43% da se susreće sa izazovima pri implementaciji modela nastave na daljinu, a 39% i dalje ima raznovrsne izazove sa upotrebom digitalnih platformi. Zaposleni u školama ističu i da sami uslovi rada nisu ostavili mnogo prostora za vaspitni rad sa učenicima i da je fokus u mnogome bio usmeren na akademski deo obrazovno-vaspitnog procesa. Edukativno-preventivnih aktivnosti sa učenicima praktično nije bilo. Primećuju se promene u ponašanju učenika, te nastavnici ističu da su prisutni problemi sa pažnjom i koncentracijom učenika, motivacijom i prekomernom upotrebom interneta kroz igranje igrica i boravak na društvenim mrežama, a javlja se i značajan pad u posvećenosti učenika školi, odnosno školskim obavezama. Dodatno, nastavnici uočavaju da postoji značajan izazov kada je u pitanju socijalna isključenost učenika. Naime, ističu da je pandemija doprinela produbljenju ovog problema na način da su ona deca koja su već isključena od strane svojih vršnjaka ili su bila u riziku od isključivanja, usled izostatka zajedničkih aktivnosti, sada još „udaljenija”, te prepoznaju veliki značaj u uključivanju različitih kooperativnih aktivnosti „uživo” i zajedničkog rada na grupnoj koheziji i timskim ciljevima. Sami nastavnici su otvoreni za podršku i ističu da im je od velike koristi kada, pored unapređenja svog znanja, dobiju praktične alate koji im služe u radu sa učenicima i koji im predstavljaju osnovu za dalje osmišljavanje aktivnosti. Publikacija „Kako do prevencije rizičnih ponašanja učenika: vodič za primenu interaktivnog učenja u radioničarskom radu” nastala je upravo na bazi rezultata sprovedenih istraživanja i zamišljena je kao praktični alat koji će podržati napore nastavnika u direktnom radu sa učenicima, a sa ciljem prevencije rizičnih ponašanja i podsticanja pozitivnog razvoja učenika. Vodič je namenjen kako onim nastavnicima koji se do sada nisu upuštali u radioničarski rad, tako i onim koji imaju višegodišnje iskustvo, a žele da dobiju nove ideje prilagođene radu u COVID i post-COVID „eri”. Ovde mislimo prvenstveno na situaciju u kojoj je uživo interakcija između nastavnika i učenika premeštena u onlajn okruženje, te se javljaju značajne teškoće u osmišljavanju aktivnosti koje će biti visoko-interaktivne i koje će u velikoj meri podstaći učenike na sopstveno angažovanje u procesu učenja. Vodič pred vama napisan je tako da vas vodi kroz proces kreiranja visoko-interaktivnih radionica, baziranih na interaktivnom učenju kao posebno efektivnom modalitetu koji omogućava uspešan rad na prevenciji kako u „normalnim” – prepandemijskim uslovima, tako i u izmenjenim okolnostima izvođenja obrazovno-vaspitnog rada sa učenicima. Pored vodiča sa koracima koji vas vode do uspešnog radioničarskog rada uz visoku aktivnost učenika, u centralnom delu publikacije priredili smo vam pregled tehnika, vežbi i igri koje vam mogu biti od velike pomoći u konkretnom praktičnom radu. U pitanju su alati koje mi aktivno koristimo u našoj radioničarskoj praksi dve decenije unazad, a koje imaju svoje jasno mesto i uporište u savremenim saznanjima prevencijske nauke. Poseban fokus stavljen je na to kako aktivnosti organizovati i u onlajn okruženju (a da zadrže tu visoku dozu interaktivnosti), a kao dodatni vid podrške, snimili smo veliki broj video objašnjenja za izvođenje konkretnih tehnika, igri i vežbi. Nadamo se da ćete u ovom vodiču na jednom mestu dobiti sve potrebne informacije koje će vam pomoći da, kao glavni nosioci vaspitno-obrazovnog procesa, oživite i preventivne aktivnosti u školskoj praksi u stanju produžene krize, a nadamo se uskoro i nakon nje

Evaluating the Developmental Benefits of Pupils with Social and Emotional Disabilities

Branislava Popović-Ćitić and Lidija Bukvić’s paper Evaluating the Developmental Benefits of Pupils with Social and Emotional Disabilities presents research whose goal was to evaluate the internal and external developmental benefits of pupils with social and emotional disabilities. The basic findings show that pupils with social and emotional developmental disabilities gain fewer developmental benefits than their peers who do not demonstrate the symptoms of emotional and behavioural problems. The authors emphasise that priority action should be directed towards external developmental benefits, particularly those connected to the support and validation of pupils, i.e. the creation of a school environment which supports, encourage and values the progress of all pupils, models positive behaviour, provides a feeling of safety and develops a climate of tolerance, approval and acceptance. Also, it would be important to initiate interventions making it possible to work on aspects of pupils’ positive identity, in the sense of strengthening self-respect, selfefficacy and beliefs in the future.Naziv zbirke: Biblioteka „Pedagoška teorija i praksa

Poor family management as a risk factor for behavioral problems

Dosadašnja teorijska i empirijska saznanja o etiologiji problema ponašanja ukazuju na različite faktore porodičnog funkcionisanja kao značajne za nasta- nak i razvoj problema u detinjstvu i adolescenciji. Jedan od njih predstavljaju problemi organizovanja porodičnog života, koji obuhvataju grubo i nedo- sledno disciplinovanje uz nepostojanje jasnih pravila ponašanja, nizak nivo roditeljske kontrole i supervizije i nizak nivo pozitivnog angažovanja roditelja. Problemi organizovanja porodičnog života svoje efekte ostvaruju u smanjenju kvaliteta svakodnevnih interakcija roditelj-dete, te kreiraju at- mosferu koja pogoduje razvoju problema ponašanja. Brojne istraživačke studije bave se vezom između roditeljskih veština koje su značajne za organizovanje porodičnog života i razvoja problema ponašanja kod deteta, ispitujući raz- ličite aspekte odnosa između ovih konstrukata. U radu su prikazani problemi organizovanja porodičnog života, kao rizični faktor problema ponašanja, uz istorijsku i istraživačku prizmu njegovog izučavanja, sa posebnim fokusom na analizu veza između problema ponašanja i roditeljskih veština koje obuhvata ovaj rizični faktor.The previous theoretical and empirical knowledge of the etiology of behavioral problems point to various factors of family functioning as important for the emergence and development of problems in childhood and adolescence. One of them is poor family management, which includes coarse and inconsistent discipline, with no clear rules of behavior, low level of parental control and supervision, and a low level of positive engagement of parents. Poor family management accomplishes its effects in reducing the quality of everyday parent-child interaction and creating an atmosphere that suits the development of behavioral problems. Numerous research studies deal with the relationship between parental skills that are important for family management and the development of child’s behavioral problems, examining the various aspects of the relationship between these constructs. This paper presents poor family management as a risk factor for behavioral problems, along with the historical and research prism of its studying, with a particular focus on analyzing the relationship between behavioral problems and parental skills that encompasses this risk factor

Obaveštenost učenika osnovnih škola o različitim aspektima upotrebe droga - implikacije za planiranje edukativnih preventivnih programa

The assumption regarding the effectiveness of educational prevention programs as inevitable segments of social policy in the domain of drug abuse prevention in school population is based on the compatibility of the information presented during educational lectures and the students' actual knowledge of drug abuse problem. Qualitative research was conducted with the aim to determine the scope of primary school children's knowledge of different aspects of drug abuse, and with the aim to draw conclusions about the structure and content of educational prevention programs which could be applied to primary school children with regard to general principles of prevention program planning based on previous test results. The data was collected from groups of participants by applying the discussion technique. The sample consisted of 640 eighth grade students from nine Belgrade primary schools. Research results, obtained by summarizing and analyzing the statements, indicate that the participants are very well informed on the types, effects, consequences and causes of drug abuse, but know little about laws and services they could contact for help. Apart from that, certain misconceptions regarding drug abuse are widespread in the population of the assessed students. Practical implications for planning educational programs of drug abuse prevention in primary school students were determined from the obtained research results with regard to the principle of prevention programs effectiveness.Pretpostavka efektivnosti edukativnih preventivnih programa, kao nezaobilaznog segmenta ukupne politike društva u domenu prevencije upotrebe droga u školskoj populaciji, počiva na usklađenosti informacija koje se nude u okviru edukativnih predavanja sa aktuelnim nivoom znanja učenika o problemu upotrebe droga. U cilju izvođenja zaključaka o strukturi i sadržaju edukativnih preventivnih programa koji bi mogli biti primenjeni na osnovnoškolskom uzrastu, a uz uvažavanje opšteg principa planiranja preventivnih programa na bazi rezultata prethodnih procena, postavljeno je kvalitativno istraživanje sa ciljem ispitivanja nivoa znanja i obaveštenosti učenika osnovne škole o različitim aspektima vezanim za upotrebu droga. Podaci su prikupljeni putem učesničkih grupa, uz primenu tehnike vođene diskusije, na uzorku od 640 učenika osmog razreda iz devet beogradskih osnovnih škola. Rezultati istraživanja, izvedeni na osnovu sumiranja i analize izjava, ukazuju da su učenici veoma dobro upoznati sa vrstama, efektima, posledicama i razlozima upotrebe droga, ali da imaju veoma oskudna znanja o zakonskoj regulativi i stručnim službama kojima se mogu obratiti za pomoć. Osim toga, u ispitivanoj populaciji učenika široko su rasprostranjene pojedine zablude vezane za upotrebu droga. Na osnovu dobijenih istraživačkih rezultata, a uz uvažavanje principa efektivnosti preventivnih programa, izvedene su praktične implikacije za planiranje edukativnih programa prevencije upotrebe droga u populaciji učenika osnovnih škola

Resources for building resilience in youth

Koncept (multi)sistemske rezilijentnosti, koji se intenzivno razvija tokom poslednje decenije, unosi novine u savremenu prevencijsku praksu, te, uz prevencijsku nauku i perspektivu pozitivnog razvoja mladih, zauzima značajno mesto u naporima usmerenim na sprečavanje nastajanja, razvijanja i održavanja raznovrsnih psihosocijalnih problema dece i mladih. Jedna od ključnih okosnica ovog pristupa ogleda se u mapiranju resursa za izgradnju rezilijentnosti i pojašnjenju načinа na koji dostupni resursi omogućavaju sistemima (pojedincu, grupi, zajednici) da, u situaciji nedaće, ostvare uspešnu adaptaciju. Uvažavajući savremeni koncept sistemske rezilijentnosti i njegov značaj za prevenciju problema ponašanja mladih, u radu će biti predstavljeni istraživački talasi u identifikovanju resursa za izgradnju rezilijentnosti kod mladih, te opisani relevantni individualni, relacioni i kontekstualni resursi koji, kroz jačanje rezilijentnosti, mogu doprineti prevenciji problema ponašanja i promociji pozitivnog razvoja dece i omladine.The concept of (multi)systemic resilience, which has been intensively developed during the last decade, introduces novelties into contemporary prevention practice, and, together with prevention science and the perspective of positive youth development, occupies a significant place in efforts aimed at preventing the emergence, development and maintenance of various psychosocial problems of children and young people. One of the key pillars of this approach is reflected in the mapping of resources for building resilience and clarifying how the available resources enable systems (individual, group, community) to achieve successful adaptation in a situation of adversity. Respecting the modern concept of systemic resilience and its importance for the prevention of youth behavioral problems, the paper will present research waves in identifying resources for building resilience in young people, and describe relevant individual, relational and contextual resources that, through strengthening resilience, can contribute to the prevention of behavioral problems and promotion of positive development of children and youth

Resources for building resilience in youth

Koncept (multi)sistemske rezilijentnosti, koji se intenzivno razvija tokom poslednje decenije, unosi novine u savremenu prevencijsku praksu, te, uz prevencijsku nauku i perspektivu pozitivnog razvoja mladih, zauzima značajno mesto u naporima usmerenim na sprečavanje nastajanja, razvijanja i održavanja raznovrsnih psihosocijalnih problema dece i mladih. Jedna od ključnih okosnica ovog pristupa ogleda se u mapiranju resursa za izgradnju rezilijentnosti i pojašnjenju načinа na koji dostupni resursi omogućavaju sistemima (pojedincu, grupi, zajednici) da, u situaciji nedaće, ostvare uspešnu adaptaciju. Uvažavajući savremeni koncept sistemske rezilijentnosti i njegov značaj za prevenciju problema ponašanja mladih, u radu će biti predstavljeni istraživački talasi u identifikovanju resursa za izgradnju rezilijentnosti kod mladih, te opisani relevantni individualni, relacioni i kontekstualni resursi koji, kroz jačanje rezilijentnosti, mogu doprineti prevenciji problema ponašanja i promociji pozitivnog razvoja dece i omladine.The concept of (multi)systemic resilience, which has been intensively developed during the last decade, introduces novelties into contemporary prevention practice, and, together with prevention science and the perspective of positive youth development, occupies a significant place in efforts aimed at preventing the emergence, development and maintenance of various psychosocial problems of children and young people. One of the key pillars of this approach is reflected in the mapping of resources for building resilience and clarifying how the available resources enable systems (individual, group, community) to achieve successful adaptation in a situation of adversity. Respecting the modern concept of systemic resilience and its importance for the prevention of youth behavioral problems, the paper will present research waves in identifying resources for building resilience in young people, and describe relevant individual, relational and contextual resources that, through strengthening resilience, can contribute to the prevention of behavioral problems and promotion of positive development of children and youth

The symptoms of emotional and behavioral problems in older primary school students

In the paper The symptoms of emotional and behavioral problems in older primary school students, Branislava Popović-Ćitić and Lidija Bukvić have shown the results of the research on the frequency of emotional and behavioural symptoms in primary school students, with analysis of gender differences in the presence of symptoms and assessment of students’ perception about the influence of difficulties on their own functioning. The data was obtained by means of a Strengths and difficulties questionnaire, a version for self-assessment of adolescents aged 11 to 16 with an addition about the influence of symptoms, on a sample of 630 students from 5 secondary schools in Belgrade. The obtained results were discussed in the context of considering the need for additional support, which, within an inclusive education system, would be provided for students with difficulties in their emotional and social development.Collection name : Library „PEDAGOŠKA TEORIJA I PRAKSA” 4

Model podrške mladima bez roditeljskog staranja u procesu osamostaljivanja

Suočavanje sa zahtevima samostalnog života smatra se jednim od ključnih izazova sa kojima se mladi bez roditeljskog staranja, posebno oni koji se nalaze na domskom smeštaju u ustanovama za decu i mlade, susreću po izlasku iz sistema socijalne zaštite. Uvažavajući važnost i značaj uspešne adaptacije na tranzicije vezane za proces osamostaljivanja, tim organizacija civilnog društva, na čelu sa Cepora – Centrom za pozitivan razvoj dece i omladine, koncipirao je, u saradnji sa Centrom za zaštitu odojčadi, dece i omladine – Beograd, i uz finansijsku podršku Kinderperspectief i Trag fondacije, participativni model podrške mladima koji se nalaze u procesu pripreme za samostalan život. Model je organizovan u formi integrativnog devetomesečnog programa obuke koji se zasniva na komplementarnoj primeni grupnog, individualnog i rada u zajednici, te obuhvata tri strukturno celovite i međusobno povezane komponente. Prvu komponentu čine aktivnosti grupne podrške koje se sprovode kroz radioničarski rad sa ciljem unapređenja ključnih socijalnih i emocionalnih veština mladih, kao što su komunikacija, rešavanje konflikata, odupiranje socijalnim pritiscima, samokontrola, samoefikasnost. Druga komponenta podrazumeva pružanje individualne podrške, u formi tradicionalnog jedan-na-jedan mentorstva, ciljno usmerene na emocionalno osnaživanje i prevazilaženje ličnih teškoća mladih. Treća komponenta zasniva se na organizovanju aktivnosti u zajednici koje podrazumevaju umrežavanje mladih sa značajnim lokalnim akterima, a u cilju njihovog osnaživanja da koriste raspoložive resurse iz okruženja. Model je pilotiran tokom 2019. godine, na uzorku od 34 mladih bez roditeljskog staranja, uz kontinuiranu evaluaciju u formi vršnjačke procene od strane samih mladih koji su bili deo sistema i imali iskustvo procesa osamostaljivanja. U radu će biti predstavljeni struktura i sadržaj programskih komponenti, opis principa rada i načina primene konkretnih intervencija, kao i smernice za implementaciju programa podrške u praksi.Dani defektologa Srbij

Razvojno-preventivni rad sa decom bez roditeljskog staranja na domskom smeštaju

Developmental-prevention work, as a form of non-formal educational working method, relies on science-based proof of effective strategies in the area of positive development promotion and behavior problem prevention. It refers to application of social-educational techniques which are developed in the framework of prevention strategies such as informing, education and providing alternatives, and also to application of drama techniques which are based on applied theatre forms. Developmental-prevention work is focused on improvement of knowledge of different problems in life, on improvement of skills to recognize and react in different problem situations, and also on strengthening internal capacities and various set of social skills. Based on a two-year experience in applying this working method on children without parental care from the Center for Care of Infants, Children and Youth - Belgrade, we will describe in this paper the main features of the developmental-prevention work, also we will summarize the results of the developmental-prevention workshops and present drama performances that were created as a result of developmental-prevention work. These drama performances have a significant contribution when it comes to promotion of positive development of children without parental care, and additionally have a significant impact on their social integration in the local community.Razvojno-preventivni rad, kao forma neformalnog vaspitno-obrazovnog rada, oslanja se na naučno-zasnovana saznanja o efektivnim intervencijama u oblasti promocije pozitivnog razvoja i prevencije problema ponašanja dece i omladine. Podrazumeva primenu socijalno-edukativnih tehnika razvijenih u okviru preventivnih strategija informisanja, edukacije i pružanja alternativa, kao i primenu dramskih tehnika utemeljenih na formama primenjenog pozorišta. Ciljno je usmeren na unapređivanje nivoa znanja i obaveštenosti mladih o različitim problemima svakodnevnog života, ovladavanje veštinama prepoznavanja i pravilnog reagovanja u problemskim situacijama, jačanje unutrašnjih snaga i kapaciteta, ali i razvijanje niza socijalnih veština. Na osnovu dvogodišnjeg iskustva u primeni ove forme rada u domovima za decu bez roditeljskog staranja pri Centru za zaštitu odojčadi, dece i omladine - Beograd, u radu su, nakon opisa karakteristika razvojno-preventivnog rada, sumirani ostvareni rezultati sprovedenih razvojno-preventivnih radionica i prikazani dramski performansi koji su nastali kao rezultat razvojno-preventivnog rada, a koji se ocenjuju kao najznačajniji doprinos na planu promocije pozitivnog razvoja dece bez roditeljskog staranja, ali i podsticanja njihove socijalne integracije u uže i šire socijalno okruženje