Ten strijde tegen de eigen geest

‘Hoe moet de PvdA zich verhouden tot haar concurrenten op rechts en op links, in het bijzonder de SP?’ De commissie-Vreeman stelt de brandende vraag wel, maar beantwoordt die niet. In het onderstaande zal ik als buitenstaander – die noch lid is van de PvdA, noch van de SP, maar beide partijen wel beroepsmatig volgt – een poging doen om een antwoord te geven. Het is niet de eerste keer dat ik in de gelegenheid ben gesteld om aan te geven op welke wijze de PvdA het beste de SP tegemoet kan treden. In 1994, nadat de SP bij de gemeenteraadsverkiezingen van zeventig naar 126 zetels was gegaan en twee maanden later met twee zetels haar debuut in de Tweede Kamer had gemaakt, vroeg de redactie van Lokaal bestuur mij om mijn gedachten hierover op een rij te zetten. ‘Welke houding dient de PvdA nu tegenover deze concurrent aan te nemen?’, zo vroeg ik mij af. Het antwoord dat volgde, mag ter relativering dienen van mijn aanbevelingen in deze bijdrage: ‘Om te beginnen dient het succes van de SP niet te worden overschat. De electorale opmars van de SP mag dan klinken als een klok, maar ze moet ook weer niet overdreven worden.’ Op dat moment was dat een terechte opmerking, aangezien de PvdA 1.761 zetels in de gemeenteraden bekleedde en 37 in de Tweede Kamer, en de SP 126 respectievelijk twee. Anno 2007 is het advies een understate ment van de eerste orde: volgens recente opiniepeilingen is de SP momenteel net zo groot als de PvdA. Wie had dit kunnen voorzien? In het onderstaande zal eerst in een verklaring worden gegeven voor de uitzonderlijke electorale opmars van de SP. Daarna komt de vraag aan de orde hoe de PvdA zich tegenover de SP zou kunnen opstellen

Een europscepticus in Brussel?:Frits Bolkestein, lid van de Europese Commissie (1999-2004)

In deze bijdrage zal Bolkesteins visie op de Europese integratie uitgebreidaan de orde komen en wordt een taxatie gegeven van zijn inbreng in Brussel.Was hij inderdaad een euroscepticus? En wat is zijn rol geweest in deEuropese Commissie? Bestaat er een verband tussen zijn opvattingen enzijn wapenfeiten

Hoe is het premier Balkenende vergaan als politieke toevalstreffer?

‘Mister Smith goes to Washington’ – zo heet de lievelingsfilm van Jan Peter Balkenende. De hoofdpersoon is een groentje in de politiek, en wordt uit het niets senator. ‘Hij begint stuntelig, maar groeit in zijn rol’, aldus CDA-kandidaat Balkenende vlak voor de Tweede-Kamerverkiezingen van 1998.

PvdA hoeft SP-succes niet gelaten te accepteren

De Socialistische Partij is bezig met een gestage opmars in de gemeenteraden. Sinds 3 mei is zij ook in de Tweeee Kamer vertegenwoordigd. Hoe is het succes van deze horzel voor de ‘gevestigde orde’ te verklaren? En op welke manier kan een partij als de PvdA haar het beste tegemoet treden?

De congressen van de Nederlandse politieke partijen

Op 24 november aanstaande komt het congres van de SP voor de vijftiende maal sinds 1972 bijeen. In tegenstelling tot bij veel andere politieke partijen is het SP-congres wat betreft samenstelling en bevoegdheden de afgelopen tijd weinig tot niets veranderd. Door electorale tegenslagen – die de SP sinds haar entree in de Tweede Kamer in 1994 bespaard zijn gebleven – hebben andere partijen de afgelopen jaren organisatorische veranderingen doorgevoerd, die erop waren gericht de leden meer directe zeggenschap te geven. Deze hervormingen hadden grote gevolgen voor de compositie en de functies van de congressen (of algemene ledenvergaderingen, zoals zij in sommige partijen heten). In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de partijvernieuwing in Nederland, en de gevolgen voor de positie van het congres binnen de partijorganisatie

Over het voortbestaan van de politieke partij:Vragen aan de commissie-Noten

Twee fundamentele ontwikkelingen kenmerken de transformatie van politieke partijen. Leden en leiders zijn machtiger geworden, de middenstructuren hebben een stap terug moeten doen. En door toegenomen nadruk op campagnes neemt de financiële afhankelijkheid van de staat steeds verder toe. Maar hoe politieke partijen zich zullen ontwikkelen ligt daarmee nog niet vast.Gerrit Voerman schetst de toekomst en stelt een aantal vragen op waarop partijen zich zouden moeten bezinnen. Hoe verhoudt materieel gezien de partij als vereniging van leden zich tot de partij als campagneorganisatie? En heeft men vrede met een mogelijke verdere marginalisering van het middenkader (onder meer door de invoering van primaries) of wil men streven naar manieren om deze leden - die de organisatorische ruggengraat van de partij vormen bij de partij te betrekken? Omdat het de partijen in toenemende mate moeite zal kosten hun uitgebreide geografische vlechtwerk van afdelingen - dat hen direct met de samenleving verbindt - overeind te houden, zal de afbrokkelende traditionele partijorganisatie worden aangevuld met en misschien op termijn wel deels worden vervangen door lichtere, meer flexibele en poreuze, netwerk-achtige structuren, die mede rond inhoudelijke thema’s of rond Kamerleden gecentreerd zijn en met internet als belangrijk communicatiemiddel

Een fusie in drie bedrijven:De moeizame totstandkoming van GroenLinks

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1986, negen jaar na de electorale mokerslag van 1977, hadden de klein-linkse partijen opnieuw een enorme opdoffer van de kiezers gekregen. Het verkiezingsdebacle had een bezinningsproces binnen de partijen tot gevolg, maar dat leidde bepaald niet vanzelf tot meer samenwerking, zoals sommigen verwachtten of hoopten. De kater die de Communistische Partij van Nederland (cpn) en de Politieke Partij Radikalen (ppr) als gevolg van de door de Pacifistisch Socialistische Partij (psp) om zeep geholpen samenwerking haddenopgelopen, bleef nog lang voelbaar. De communisten maar vooral de radicalen dichtten zichzelf kansen toe wanneer zij zelfstandig te werk zouden gaan. Zo leek het resultaat van de rampzalige Kamerverkiezingen per saldo dat cpn, ppr en psp verder uit elkaar dreven

Gerrit Mannoury. Communistisch strijder voor het vrije woord

‘De strijd, die tot het socialisme voert, [is] een dubbele: de klassestrijd met onze tegenstanders, om de staatsmacht; de gedachtestrijd, die het proletariaat met zichzelf heeft uit te vechten, om de geestesmacht.’ Aan het woord is de filosoof en wiskundige Gerrit Mannoury ten tijde van de oprichting van de Sociaal-Democratische Partij – de voorloper van de Communistische Partij van Nederland (CPN) – in 1909. Mannoury zelf was vooral aan het tweede front te vinden. Hij bleef hameren op de ‘vrijheid van woord en gedachte’ – ook toen het internationale communisme en de CPN na de opkomst van Stalin steeds meer verstarden en andersdenkenden uit hun rijen zetten. In 1929 onderging Mannoury zelf dit lot, toen hij door de CPN-leiding werd geroyeerd

Communisten, pacifistisch-socialisten, radicalen en progressieve christenen. De voorlopers van GroenLinks

Fusies van politieke partijen kosten dus tijd. Bij de totstandkoming van GroenLinks was het niet anders. De daadwerkelijke onderhandelingen over de nieuwepartijformatie verliepen nog betrekkelijk vlot, zoals in het volgende hoofdstuk zal worden uiteengezet. Hieronder komt eerst de lange voorgeschiedenis aan bod. De Communistische Partij van Nederland (cpn), de Pacifistisch Socialistische Partij (psp) en de Politieke Partij Radikalen (ppr) wilden aanvankelijk weinig of niets van elkaar weten, draaiden later weliswaar wat meer om elkaar heen, maar zouden op beslissendemomenten uiteindelijk toch liever hun eigen weg kiezen. Zij bleken althans nooit alle drie gelijktijdig bereid te zijn om over hun schaduw heen te springen