Ecotoxicology and histopathology of European perch (Perca fluviatilis) from reservoirs in Serbia

Истраживање је спроведено током лета 2017. године на шест вештачких језера у Србији изграђених са различитом наменом – водоснабдевање (Гараши), производња електричне енергије (Власина, Перућац, Заовине и Међувршје) и рекреација (Савско језеро), различитих карактеристика и ступњева еутрофикације. Анализа Ag, Al, As, B, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, K, Li, Mg, Mn, Mo, Na, Ni, P, Pb, S, Se, Si, Sr и Zn у мишићу, шкргама и јетри гргеча, као и у узорцима воде и седимента, извршена је оптичком емисионом спектроскопијом са индуктивно спрегнутом плазмом (ICP-OES). Хистопатолошке (ХП) анализе шкрга и јетре и Фултонов фактор кондиције (CF) употребљени су као биомаркери. Испитана је корелација између CF и концентрације елемената у ткивима, као и између ХП индекса шкрга и јетре. Такође, израчунате су вредности индекса оптерећења загађењем (PLI), степена контаминације (Cd), потенцијалног еколошког ризика (RI) и ризика по здравље људи (THQ i TR). Акумулација елемената варирала је значајно између ткива, као и између испитиваних вештачких језера. Шкрге су биле највише захваћене загађењем. Забележен је низак ниво ХП промена, без значајних разлика између испитиваних језера. Нису пронађене значајне корелације између CF и концентрације елемената у ткивима, као и између ХП индекса. Према вредности PLI, седимент свих испитиваних језера био је контаминиран, али су ниске вредности забележене за Cd и RI. Вештачка језера за производњу електричне енергије имала су веће вредности PLI, Cd, RI, и TR. THQ и TR били су већи за рибаре у поређењу са општом популацијом. Резултати су указали на то да су вештачка језера за производњу електричне енергије под највећим антропогеним притиском и/или имају лошију политику управљања загађењем у поређењу са осталим типовима вештачких језера.This study was conducted during the summer of 2017 in six reservoirs in Serbia used for different purposes – water supply (Garaši), electricity generation (Vlasina, Perućac, Zaovine and Medjuvršje) and recreation (Lake Sava), with different characteristics and degrees of eutrophication . Analysis of Ag, Al, As, B, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, K, Li, Mg, Mn, Mo, Na, Ni, P, Pb, S, Se, Si, Sr, and Zn in muscle, gills and liver of the European perch, as well as in water and sediment samples, was performed by inductively-coupled plasma optical emission spectroscopy (ICP-OES). Histopathological (HP) analysis of gills and liver and Fulton's condition factor (CF) were used as biomarkers. The correlations between the elemental accumulation and CF, as well as between HP indices for gills and liver were assessed. Also, the values of pollution load index (PLI), degree of contamination (Cd), potential environmental risk (RI), and human health risk (THQ and TR) were assessed. Elemental accumulation varied considerably both among tissues and reservoirs. The gills were most affected by pollution. Low levels of HP changes were observed, with no significant differences between the reservoirs. No significant correlations between the elemental accumulation and CF, as well as between HP indices were observed. The PLI indicated that sediments in all six reservoirs were contaminated, but Cd and RI were low. Higher values of PLI, Cd, RI, and TR were observed in electricity generation reservoirs. Results indicated that this type of reservoirs suffer from higher anthropogenic pressure and/or have a worse pollution management policy compared with other types of reservoirs included in this study, especially the drinking water supply reservoir

GRGEČ (Perca fluviatilis) KAO BIOINDIKATOR ZAGAĐENJA AKUMULACIJA TOKSIČNIM ELEMENTIMA

Istraživanje je vršeno 2017. godine na šest akumulacija u Srbiji izgrađenih sa različitom namenom: vodosnabdevanje (Garaši), proizvodnja električne energije (Vlasina, Perućac, Zaovine i Međuvršje) i rekreacija (Savsko jezero), različitih karakteristika i stupnjeva eutrofikacije. Analiza As, Cd, Cr, Cu, Hg, Pb, i Zn u uzorcima vode, sedimenta, jetri, škrgama i mišiću grgeča izvršena je optičkom emisionom spektroskopijom sa induktivno spregnutom plazmom (ICP-OES). Histopatološke (HP) analize jetre i škrga i Fultonov faktor kondicije (CF) korišćeni su kao biomarkeri. Izračunate su vrednosti indeksa opterećenja zagađenjem (PLI), stepena kontaminacije (Cd), potencijalnog ekološkog rizika (RI) i rizika po zdravlje ljudi (THQ i TR). Koncentracije elemenata varirale su značajno između tkiva, kao i između ispitivanih akumulacija. Škrge su bile pod najvećim pritiskom zagađenja. Zabeležen je nizak nivo HP promena. Prema vrednosti PLI, sediment svih ispitivanih akumulacija bio je kontaminiran, ali su niske vrednosti zabeležene za Cd i RI. Veće vrednosti PLI, Cd, RI, i TR imale su akumulacije za proizvodnju električne energije. Na osnovu dobijenih rezultata može se zaključiti da su akumulacije za proizvodnju električne energije pod najvećim antropogenim pritiskom i/ili imaju lošiju politiku upravljanja zagađenjem u poređenju sa ostalim tipovima akumulacija

Intelligibility within a Modified CLIL Framework

The paper provides a brief summary of what CLIL is and why it is regarded as a mainstreampedagogical approach today. The paper’s aim is to state the significance of language withinZydatiß’ modified version of 4Cs framework of CLIL and to recommend the re-modified 4Csframework of CLIL. The paper further stresses the importance of pronunciation for communicationfocusing on intelligibility as a necessary linguistic category arguing that intelligibility should become an essential part of communication within CLIL. The paper also lists the important implications for the further proceedings in this direction.The paper provides a brief summary of what CLIL is and why it is regarded as a mainstreampedagogical approach today. The paper’s aim is to state the significance of language withinZydatiß’ modified version of 4Cs framework of CLIL and to recommend the re-modified 4Csframework of CLIL. The paper further stresses the importance of pronunciation for communicationfocusing on intelligibility as a necessary linguistic category arguing that intelligibility should become an essential part of communication within CLIL. The paper also lists the important implications for the further proceedings in this direction

Diversity and characterization of tomato viruses in Serbia

periodu od 2011. do 2015. godine, u okviru 22 administrativna okruga Srbije i 136 lokaliteta gajenja paradajza, utvrđeno je značajno prisustvo virusnih zaraza paradajza. Testiranjem 3486 sakupljenih uzoraka na prisustvo 10 virusa infektivnih za paradajz, primenom DAS-ELISA testa i/ili RT-PCR uz korišćenje virusno-specifičnih prajmera, detektovano je šest virusa paradajza: virus mozaika krastavca (Cucumber mosaic virus, CMV), virus crtičastog mozaika krompira (Potato virus Y, PVY), virus bronzavosti paradajza (Tomato spotted wilt orthotospovirus, TSWV), virus mozaika lucerke (Alfalfa mosaic virus, AMV), virus mozaika duvana (Tobacco mosaic virus, TMV) i virus mozaika paradajza (Tomato mosaic virus, ToMV). Testiranjem semena paradajza komercijalno dostupnih sorti i hibrida, koje je izvedeno 2012. godine DAS-ELISA metodom, na prisustvo četiri virusa koji se prenose semenom: AMV, ToMV, TMV i virusa mozaika pepina (Pepino mosaic virus, PepMV), nije utvrđeno prenošenje semenom paradajza ni jednog od ispitivanih virusa. Tokom petogodišnjeg perioda istraživanja utvrđeno je dominantno prisustvo CMV i PVY u različitim godinama istraživanja i lokalitetima gajenja paradajza. Pojedinačne infekcije su bile najznačajnije i njihova zastupljenost se kretala od 27,2% u 2014. godini do 60,7% tokom 2015. godine. Od mešanih infekcija najzastupljenije su bile dvostruke infekcije čija se zastupljenost kretala od 3% u 2014. godini do 33,7% tokom 2011. godine. Najzastupljeniju dvostruku infekciju činili su CMV i PVY čija se zastupljenost kretala od 5,8% tokom 2013. godine do 17,2% u 2011. godini. Trostruke i četvorostruke infekcije zabeležene su u manjem procentu i bile su značajne u pojedinim lokalitetima, a najviše su bile zastupljene sa 4,9% tokom 2011. godine. Detekcija i identifikacija svih šest prouzrokovača virusnih oboljenja na paradajzu u Srbiji potvrđena je RT-PCR metodom korišćenjem odgovarajućih specifičnih prajmera. Tokom istraživanja unapređena je molekularna dijagnostika svih šest virusa do nivoa vrste ili nižih taksonomskih kategorija. Determinisane su nukleotidne sekvence određenih delova genoma virusa i ustanovljen je stepen homologije dobijenih sekvenci sa sekvencama drugih izolata deponovanih u NCBI bazi podataka. Izolati CMV iz Srbije, na osnovu filogenetskih analiza sekvenci CP gena, grupisali su se u okviru podgrupa IA i II...In the period from 2011 to 2015, within the 22 administrative districts of Serbia and 136 localities of tomato cultivation, the significant presence of tomato virus infections was established. When testing 3486 collected samples for the presence of 10 viruses infectious to tomatoes by the DAS-ELISA test and/or RT-PCR using virus-specific primers, six tomato viruses were detected: Cucumber mosaic virus (CMV), Potato virus Y (PVY), Tomato spotted wilt orthotospovirus (TSWV), Alfalfa mosaic virus (AMV), Tobacco mosaic virus (TMV) and Tomato mosaic virus (ToMV). In 2012, tomato seeds of commercially available varieties and hybrids were tested using the DAS-ELISA method for the presence of four transmitted viruses (AMV, ToMV, TMV and PepMV) and the results show that no tomato seed transmissions of any of the tested viruses were detected. During the five-year research period, the dominant presence of CMV and PVY in different years of research and tomato cultivation sites was determined. Individual infections were most significant and their prevalence ranged from 27.2% in 2014 to 60.7% in 2015. Regarding the mixed infections, the most commonly reported cases were double infections with a prevalence ranging from 3% in 2014 to 33.7% in 2011. The most common double infection was made by CMV and PVY, whose presence ranged from 5.8% in 2013 to 17.2% in 2011. Triple and quadruple infections were minor and they were significant in certain localities, with the highest percentage of 4.9% in 2011. The detection and identification of all six viruses causing infections on tomatoes in Serbia were confirmed by the RT-PCR method using appropriate specific primers. During the study, the molecular diagnostics of all six viruses including the level of the species or lower taxonomic categories was improved. The nucleotide sequences of certain parts of the genome of the virus were determined and the degree of homology of the obtained sequences was verified determined with the sequences of other isolates deposited in the NCBI database. Isolates of CMV from Serbia, based on phylogenetic analysis of the CP gene sequences, were grouped in subgroups IA and II. Using phylogenetic analysis, based on the sequences of P1 gene, PVY isolates originating in Serbia were classified in the subclass N Europe within the clusters of necrotic strains..

Prostorno projektovanje puteva

CAD systems for road design are mostly 2D oriented. It means that, after starting with the 3D terrain model, design process turns back to the traditional 2D documents - plans, longitudinal profiles and cross-sections. While working in urban/suburban environment or on complex multilevel junctions, there is always a need of simultaneous design of tightly interrelated roads, ramps, overpasses etc. Treating them separately, by using standard 2D projections (profiles and cross sections), cannot yield the best results. This paper presents fully 3-dimensional CAD package (GCM) for road design developed by Dejan Gavran, as well as its use on particular projects. Entire corridor, including the road itself, overpasses, underground structures, neighboring roads and other facilities, could be modeled by using techniques described herein. Finally, grading plans or complex cross sections and profiles, including several interrelating civil engineering facilities, are extracted easily from the 3D model.Savremeni CAD sistemi za projektovanje puteva bazirani su uglavnom na 2D konceptu. To znači da se, nakon formiranja 3D modela terena, proces projektovanja uglavnom vraća na tradicinalne 2D projekcije - situacione planove, podužne profile i poprečne profile. Radeći u gradskom ili prigradskom okruženju ili na projektima složenih denivelisanih raskrsnica, uvek se nameće potreba za simultanim (jednovremenim) projektovanjem usko povezanih puteva, rampi, nadvožnjaka itd. Pojedinačan i izolovan tretman ovih objekata, korišćenjem standardnih 2D projekcija (podužnih i poprečnih profila), nikada ne daje najbolji rezultat. Ovaj rad predstavlja potpuno 3D orijentisan CAD paket (GCM) za projektovanje puteva, razvijen od Dejana Gavrana, kao i njegovu primenu na konkretnim projektima. Čitav koridor puta, uključujući sam put, nadvožnjake, podzemne objekte, susedne puteve, pa i druge objekte može se modelirati tehnikama pokazanim u ovom radu. Na kraju se, sa ovakvog 3D modela, specijalnim softverskim alatima generišu podužni i poprečni profili, nivelacioni planovi i druga projektna dokumentacija

COMPUTER APPLICATION FOR MASTERING THE TOPO MEMORIZATION SYSTEM

There are lots of various memorization techniques that could help students. Several studies confirm the possibilities of applying such techniques when learning and studying. In this paper the several memorization techniques are firstly described: the chain of association method, the file cabinets method and the topo memorization system. We then describe the computer application we have developed for the topo memorization system. Our application has both parts for explaining the system, as well as for training. That way it helps the user to adopt and master the topo system, which may be used as an efficient memorization tool by students, as well as by ordinary people

SEZONSKA VARIBILNOST POKAZATELJA KVALITETA VODE AKUMULACIJE MEĐUVRŠJE

Istraživanja su vršena u leto i jesen 2014. godine na akumulaciji Međuvršje na tri lokaliteta: brana, Vidovski tunel i Zagrađe. Multiparametarska sonda (YSI 6600 V2) korišćena je za merenje temperature, koncentracije rastvorenog kiseonika, pH, totalno rastvorenih čestica, konduktiviteta i koncentracije hlorofila-a od površine do 10m dubine, sa intervalom od 1m. U obe sezone, najveće variranje temperature, koncentracije rastvorenog kiseonika, konduktiviteta i totalno rastvorenih čestica zabeleženo je kod brane. Na svim lokalitetima su tokom leta zabeležene više vrednosti temperature, konduktiviteta i koncentracija hlorofila-a u poređenju sa jesenjom sezonom. Zabeležene su niže vrednosti koncentracija rastvorenog kiseonika i pH u letnjoj sezoni.This study was conducted in the summer and autumn of 2014 at Međuvrsje at three locations: dam, Vidovski tunnel, and Zagrađe. A multiparameter probe (YSI 6600 V2) was used to measure temperature, dissolved oxygen concentration (DOC), pH, total dissolved solids (TDS), conductivity, and chlorophyll-a concentration from the surface to 10m depth, with an interval of 1m. In both seasons, the highest variations in temperature, DOC, conductivity, and TDS were recorded at the dam. At all sampling sites, the highest values of temperature, conductivity, and chlorophyll-a concentration were recorded in summer. The lowest DOC and pH values were recorded in summer

Prostorno projektovanje puteva

CAD systems for road design are mostly 2D oriented. It means that, after starting with the 3D terrain model, design process turns back to the traditional 2D documents - plans, longitudinal profiles and cross-sections. While working in urban/suburban environment or on complex multilevel junctions, there is always a need of simultaneous design of tightly interrelated roads, ramps, overpasses etc. Treating them separately, by using standard 2D projections (profiles and cross sections), cannot yield the best results. This paper presents fully 3-dimensional CAD package (GCM) for road design developed by Dejan Gavran, as well as its use on particular projects. Entire corridor, including the road itself, overpasses, underground structures, neighboring roads and other facilities, could be modeled by using techniques described herein. Finally, grading plans or complex cross sections and profiles, including several interrelating civil engineering facilities, are extracted easily from the 3D model.Savremeni CAD sistemi za projektovanje puteva bazirani su uglavnom na 2D konceptu. To znači da se, nakon formiranja 3D modela terena, proces projektovanja uglavnom vraća na tradicinalne 2D projekcije - situacione planove, podužne profile i poprečne profile. Radeći u gradskom ili prigradskom okruženju ili na projektima složenih denivelisanih raskrsnica, uvek se nameće potreba za simultanim (jednovremenim) projektovanjem usko povezanih puteva, rampi, nadvožnjaka itd. Pojedinačan i izolovan tretman ovih objekata, korišćenjem standardnih 2D projekcija (podužnih i poprečnih profila), nikada ne daje najbolji rezultat. Ovaj rad predstavlja potpuno 3D orijentisan CAD paket (GCM) za projektovanje puteva, razvijen od Dejana Gavrana, kao i njegovu primenu na konkretnim projektima. Čitav koridor puta, uključujući sam put, nadvožnjake, podzemne objekte, susedne puteve, pa i druge objekte može se modelirati tehnikama pokazanim u ovom radu. Na kraju se, sa ovakvog 3D modela, specijalnim softverskim alatima generišu podužni i poprečni profili, nivelacioni planovi i druga projektna dokumentacija

Fotonaponski sistemi u urbanim sredinama povezani na distributivnu mrežu i primer njihove primene

U urbanim sredinama postoji veliki broj ravnih osunčanih površina na krovovima zgrada koje su pogodne za postavljanje fotonaponskih solarnih sistema i dobijanje obnovljive energije. Poslednjih 15 godina u urbanim sredinama širom Evrope sve je veća primena fotonaponskih (PV) sistema, koja je dovela do pozitivnih ekonomskih i ekoloških efekata proisteklih iz ovakvog načina dobijanja energije. Dogodile su se značajne promene u pristupu i načinu planiranja novih delova grada, važnoj ulozi eksperata, edukaciji stručnjaka, učešću javnosti i ulozi lokalnih vlasti u implementaciji ovih projekata. Implementacija PV sistema u projektovanju i izgradnji objekata postaje deo standardnih aktivnosti u razvoju gradova. Postoje i značajne prepreke za primenu ovih sistema, koje su evropske države prevazišle, a tiču se pre svega legislativnog okvira koji reguliše ovakvu vrstu projekata, a zatim i načina njihovog finansiranja. U saradnji Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu i Instituta za arhitekturu i urbanizam Srbije izrađen je projekat Solarne fotonaponske elektrane u cilju promocije korišćenja čistih izvora energije u urbanim sredinama. U ovom radu je prikazano idejno rešenje fotonaponske elektrane na zgradi Gradske opštine Vračar. Planirano je da maksimalna snaga fotonaponske elektrane iznosi 11,5kW. Preko trofaznog invertora sistem je povezan sa elektrodistributivnom mrežom, kojoj bi predavao višak proizvedene električne energije. U ovom radu su objašnjeni praktični problemi vezani za projektovanje arhitektonskog izgleda i energetskih instalacija ovog objekta, kao i realni problemi sa kojim se ovakvi projekti mogu sresti. Osim toga, na osnovu inostranih iskustava u radu su date smernice za primenu ovakve vrste projekata kod nas.Urednik: Momir Đurovi