M & L Jaargang 11/6

GeneriekEloy Koldeweij Het goude leer. [Gold leather.]Historische binnenaankledingen blijven een nog nauwelijks ontgonnen onderzoeksterrein waar M&L graag met enige regelmaat plaats voor ruimt. Ooit fel gegeerd en met eigen Zuidnederlandse productiecentra, verdient goudleder in dit opzicht meer dan de gewone aandacht. Ontstaan en bloei - met de nadruk op de 17de en 18de eeuw - van dit merkwaardig ambachtelijk product worden door Eloy Koldeweij met een vanzelfsprekende eruditie meteen ook een Europese dimensie aangemeten.Ann Bergmans en Eloy Koldeweij Inventaris van het 17de- en 18de-eeuwse goudleder in Vlaanderen. [Inventory of the 17th and 18th century gold leather in Flanders.]Aansluitend op het totstandkomingsverhaal gingen Ann Bergmans en Eloy Koldeweij gezamenlijk op zoek naar wàt van deze kostbare goudledervellen in Vlaanderen bewaard bleef. Tegelijk, zo blijkt, verrassend veel maar ook bedroevend weinig.Of vormt deze inventaris slechts een eerste aanzet?Jan Wouters Opbouw en analyse van leder: een uiteenzetting voor een beter begrip van conservatorische problemen en ingrepen. [Structure and analysis of leather: fundamentals for a better understandig of conservation problems and treatments.]Meer nog dan reeds gebruikelijk veronderstelt de conserverende behandeling van goudleder een grondige kennis van het materiaal en aanmaakproces dan wel de afbraakmechanismen.Huid en looistoffen in het bijzonder maken voor Jan Wouters elk bereid vel immers vrijwel uniek. Meteen brengt hij de elementen aan voor een verantwoorde diagnose.An Peckstadt, Lieve Watteeuw en Jan Wouters Conservering van het goudlederbehang van de dekenij van Zele. [Conservation of the gold leather hangings from the deanery of Zele.]Van vele aftakelingsverschijnselen die de restauratieve aanpak van goudlederbehang onontkoombaar maken bood het ensemble in de dekenij van Zele een uitgelezen staalkaart. Redenen te over dus om de ingreep zelf te laten voorafgaan door een intensief vooronderzoek. An Peckstadt, Lieve Watteeuw en Jan Wouters illustreren met het relaas van deze opdracht nogmaals het belang van een interdisciplinaire benadering.Beter voorkomen dan genezen. Richtlijnen voor de bewaring van goudleder.SummaryM&L Binnenkran

M & L Jaargang 12/6

GeneriekMiek Goossens Leven in de brouwerij of hoe iets ouds iets nieuws werd. [From old to new: the Christiaen Brewery in Koekelare.]Bijna twee eeuwen lang wist deze organisch gegroeide dorpsbrouwerij het West-Vlaamse Koekelare tegelijk aan werkgelegenheid te helpen, te lessen en te voorzien in burgemeesters. Het kan dan ook niet enkel toeval genoemd worden dat na het stilvallen van de activiteiten in 1968 en een sindsdien voortschrijdend verval, het controversieel industrieel-archeologisch relict vanaf 1984 een nieuwe bestemming tegemoet ging als gemeentelijk en cultureel polyvalent centrum. Terecht bedacht een Prijs dan ook dit eerste Vlaamse Monument.Ann Bergmans Van Lucca naar Brugge. Een Volto Santo in de Speelmanskapel. [From Lucca to Bruges. A Volto Santo in the Speelmanskapel.]Enige verwarring tussen de gekruisigde Christus-voorstelling en de legendarische vrouw-met-de-baard is niet geheel denkbeeldig, gezien de ooit bijzonder populaire aldus getooide Heilige Wilgefortis. De thans verdwenen muurschildering in de Brugse Speelmanskapel leverde alleszins het verrassende bewijs van een vroeg 15de-eeuwse beïnvloeding door het Italiaanse Lucca. Voor de Zuidelijke Nederlanden een unicum.Roger Deneef en Lutgart Vrancken De Hortus Thenensis. [The Hortus Thenensis.]Met merkelijk meer succes wist de Tiense Léon P. Ch. Van den Bossche vanaf 1883 zijn korte diplomatieke carrière te ruilen voor deze van gepassioneerd plantenverzamelaar: tot méér dan 3000 soorten in 1900, op een oppervlakte van nauwelijks 2,5 hectare, van wetenschappelijke geloofsbrieven voorzien door latere Nationale Plantentuindirecteur Emile De Wildeman. Een weelde, waarvan het Stadspark onverhoopt nog tastbare restanten blijkt te hebben bewaard.P. Vissers Mecenaat in de monumentenzorg, een (her)nieuw(d) gegeven. [Sponsoring historic preservation.]Van het 15de-eeuwse Brugse Oosterlingenhuis, pleisterplaats van Duitse Hanze-kooplui, bleven ingevolge brand en ingrijpende verbouwingen, slechts spaarzame fragmenten intact.Onlangs bij renovatiewerken vrij gelegde kinderbalken brachten alvast een zeldzaam overblijfsel aan het licht van persbrokaat, een uiterst fragiele decoratietechniek ... met een geëigende conserverende behandeling.Marjan Buyle Het plafond van het Oosterlingenhuis te Brugge. [The ceiling of the Oriental House in Bruges.]Van bij haar oprichting in 1984 ijverde de Stichting Monumenten- en Landschapszorg onverdroten voor een meer tastbare financiële inzet van de zakenwereld bij de behartiging van het cultureel erfgoed.Welke zijn nu de reeds bereikte resultaten en in welke mate varen àlle betrokken partijen wel bij deze transactie?SummaryM&L Binnenkran

M & L Jaargang 19/6

Anna Bergmans De Sint-Martinusbasiliek van Halle. Onderzoek en restauratie van kunstwerken. [Saint Martins basilica in Halle Study and restoration of works of art.]Myriam Serck Het gotische triomfkruis. Onderzoek en conservering. [The Gothic Cross of Triumph Research and conservation.]Aletta Rambaut 15de en 17de-eeuws gebrandschilderd glas-in-lood uit de doopkapel. [The 15th and 17th century stained-glass windows of the baptistery.]Isabelle Leirens Het zuidportaal: technische studie, conservatie en restauratie. [The South portal: Technical study, conservation and restoration.]Ann Peckstadt Conservering van een calque, genomen van een middeleeuwse muurschildering: de Annunciatie (circa 1400). [Conservation of a tracing, taken from a mediaeval wall painting: the Annunciation (appr. 1400).]Rie Vermeiren Het archief van de ateliers Bressers en Blanchaert. [The archives of the workshops of Bressers and Blanchaert.]Summar

M & L Jaargang 5/6

GeneriekHerman Stynen m.m.v. Inès Van der Avoirt Kunst brengt gunst. Jean-Jacques Winders (1849-1936) en de neo-Vlaamse renaissance. [Kunst brengt gunst (Art yields profit). Jean-Jacques Winder (1849-1936) and the Neo-Flemish renaissance.]De Metropool, de Kunsten en J.J. Winders zelf, markeren als mijlstenen de roemruchte carrière van deze Antwerpse bouwmeester: een getekend en gebouwd oeuvre doordrongen van de onvolprezen nieuwe renaissance, en voor de humanist, De Passer, tot brandpunt van de wereld. Met een typerende zin voor het citaat distilleren Herman Stynen en Inès Van der Avoirt uit toendertijdse publikaties en karige archieven het beeld van een legende.Jean-Pierre Esther De analyse van een 18de-eeuwse arduinen gevel: het ambachtshuis van de kuipers in de Vlamingstraat in Brugge. [Analysis of an eighteenth-century bluestone facade: the Guildhall of the coopers at Bruges.]Immer goed om weten maar weinig opzienbarend lijkt nog maar eens een opknapbeurt van ditmaal een Brugs laat-rococohuis. Tenzij... Jean Pierre Esther leesbaar geworden steenhouwersmerken gaat koppelen aan figuren van vlees en bloed, geïntrigeerd tot in het verre 18de-eeuwse Henegouwen het spoor volgt van arduinroutes of met enig hoofdschudden ontdekt hoe spinnijdige kuipers zich blauw betaalden aan de harmonieën van een veel te zeldzame gevel.Walter Schudel en Ann Bergmans Muurschilderingen, onroerend kunstbezit. [Wallpaintings, immovable heritage.]In zoverre omwille van de historische authenticiteit niet lukraak alle pleisterlagen reeds werden weggeveegd, kan ongeacht de wereldlijke of geestelijke aard een monument nog immer sporadische resten prijsgeven van thematisch sterk gevarieerde muurschilderingen. Dat dergelijke vondsten heden niet zonder meer aan het toeval kunnen worden overgelaten, zou nauwelijks nog betoog hoeven. De reeds lange praktische ervaring terzake van restaurateur Walter Schudel en inspectrice voor interieurs Ann Bergmans, wijst nochtans op een wijdverspreide miskenning van dit essentieel architecturaal onderdeel. Ze pleiten dan ook voor een bijtijdse en deskundige aanpak, maar allereerst voor meer eerbiedige schroom.SummaryM&L Binnenkran

M & L Jaargang 10/5

GeneriekAnn Bergmans Een kamer op de maniere der Chinezen. Over de chinoiserie in de Zuidelijke Nederlanden. [A room in Chinese manner. On chinoiserie in the Southern Netherlands.]Hoewel nooit volledig van het toneel verdwenen hebben nogal wat exclusieve decoratieve grillen ooit tot zelfs de buitenlandse handel merkelijk beïnvloed.Zo ook de met exotische geheimzinnigheid omhulde chinoiserie, ontstaan in het kielzog van de Oost-Indische Compagnies.Bij wijze van kennismaking gaat Ann Bergmans ons voor bij een stijl-evolutieve analyse van de 17de tot de vroege 19de eeuw.Herman Van den Bossche Chinese tuinpaviljoens. [Chinese garden pavillions.]Fabrieken allerhande behoorden tot de musts van de 18de en 19de-eeuwse tuinkunst.Chinees ogende exemplaren konden bij deze charmante bouwsels vanzelfsprekend niet ontbreken.Met weinig woorden maar des te meer prenten licht Herman Van den Bossche even het deksel van deze doos van Pandora.Nicole De Bisscop Aspecten van het Chinees export-wandbehang. [Aspects of Chinese export wallpaper.]Door hun intimistische aard vonden Chinese export-wandbehangen in hoofdzaak hun weg naar Europese slaapkamers en boudoirs. Hoe ze tot stand kwamen, op welke wijze en wanneer ze onze streken bereikten of - eens ter plaatse - werden aangebracht, maakte nog tot voor kort het voorwerp uit van tal van misvattingen.Dat Nicole De Bisscop bovendien nog meerdere tientallen originele exemplaren hier te lande wist op te sporen, is dan ook niet haar minste verdienste.Madeleine Manderyck Het kasteel dUrsel te Hingene. Classicisme in de 18de en vroege 19de eeuw. [The Castle dUrsel at Hingene. Classicisme during the 18th and early 19th century.]Het was in opdracht van Charles, tweede hertog d\u27Ursel dat deze gewaardeerde Italiaanse architect in 1761 verbouwingen startte aan het aloud kasteel van Hingene.Hierbij anticiperend op de rationalistische architectuurtheorieën van de Fransman François Blondel, bleef bij de classicerende metamorfose toch nog voldoende speelruimte voor luxueuze, Chinese binnenafwerkingen. Madeleine Manderyck brengt hiervan een eerste sfeerbeeld.Marjan Buyle en Stefaan Manciulescu Requiem voor een stad. De vernieling van het bouwkundig erfgoed in Bucarest (Roemenië). [Requiem for a city. The Demolition of the architectural heritage in Bucarest (Rumania).]Niet uitsluitend blind oorlogsgeweld maar meer nog doelbewuste planning dient verantwoordelijk gesteld voor de vernieling van zelfs het meest uitzonderlijk bouwkundig erfgoed. In welke mate een bevolking hiermee in haar essentie wordt geraakt, werd nog maar eens in een recent verleden aangetoond in het niet eens zo ver verwijderde Roemenië. Een uitzonderlijke blik van Marjan Buyle en Stefan Manciulescu, over de grenzen heen, naar de keerzijde van een systematieplan.SummaryM&L Binnenkran

M & L Jaargang 7/3

GeneriekNele Lernout Het Lieven Gevaert-gedenkteken in Mortsel. [A monument to Lieven Gevaert at Mortsel (Antwerp).]Op weinige dagen na is het nu vijftig jaar dat Nele Lernhouts grootvader ruim 53 mededingers achter zich liet en - zelfs voor de neus weg van ene Renaat Braem - de uitvoering bedong van het begeerde Lieven Gevaert-memoriaal. De - zoals blijkt - tumultueuze wedstrijd zou \u27den Grooten Vlaming, den veelzijdigen Mensch\u27 wellicht niet onberoerd hebben gelaten. Een finale driekamp nek aan nek, maar hoe dan ook een zegevierend \u27modernisme\u27.Dirk Van Eenhooge De voormalige watermolen van Temse. [The former water mill at Temse.]Het blijft verbazing wekken hoe elke menselijke activiteit - voor wie ze lezen kan - onthullende sporen nalaat. Zo maak je maar mee dat Dirk Van Eenhooge uit het verdronken puin van een rustiek ogend restaurant een zeldzame getijmolen te voorschijn haalt.Geschreven met het punt van het trueel: volle vier eeuwen molinologie in Temse.Christine Vanthillo, Rob Buelens en Forum Vernieuwde aandacht en beveiliging van de laat-gotische beelden in Oostham. [Late-gothic sculptures at Oostham church restituted and secured.]Al te vaak nog wordt te zeer lichtzinnig omgesprongen met roerende \u27heiligenbeelden\u27. \u27Kostbaar\u27 en \u27kostelijk\u27 zijn in deze context nochtans niet zonder risico twee bijnasynomiemen. In de Oosthamse Onze-Lieve-Vrouwekerk markeren Christine Vanthillo en Rob Buelens met het Hasseltse Ontwerpcollectief Forum alvast een keerpunt. Een besprekenswaard initiatief.Madeleine Manderyck Restauratie en herinrichting van de kapel van het Godshuis Lantschot te Antwerpen. [Restoration and reorganization of the Lantschot chapel at Antwerp.]De bescherming als monument, maar vooral de belangstelling vanwege de Vereniging Cornelis Floris zullen de Antwerpse kapel van Lantschot tot nieuw leven hebben gewekt. Toegegeven veel van de oude luister was sinds lang verdwenen. Toch bleven blijkens Madeleine Manderyck belangrijke fragmenten van het barokkedecor bewaard. Een charmant-ogende restauratie.R. Nijs Petrografisch onderzoek van het Merovings Altaar van Wezeren. [Petrographic examination of the Merovingian Altar at Wezeren (Landen).]Of de Sint-Amanduskerk van Wezeren blijvend prat kan gaan op een \u27Merovingisch\u27 altaar wil Dr. R. Nijs gerust nog in het midden laten.Eén zaak is alvast onweerlegbaar zeker: \u27Franse steen\u27 is \u27tuffeau\u27 van Lincent geenszins. Meteen een nieuwe zet in deze oude polemiek.Ann Bergmans Muurschilderingen met internationale allure in de parochiekerk Sint-Catharina van Duisburg. [Wallpaintings of an international character in the parish church St. Catherine at Duisburg.]In het onooglijke Brabantse Duisburg herinnert weinig nog aan de aloude hertogelijke residentie, tenzij misschien de pas weer opgefriste 14de-eeuwse tempera taferelen in de Sint-Catharinakerk. Of hoe Ann Bergmans het onderscheid maakt tussen \u27cache misère\u27 en \u27internationale stijl\u27.SummaryM&L Binnenkran