Elliptical constructions in contemporary Uyhgur Turkish

Eksilti dil kuralları ve cümlenin anlam bütünlüğü esas alınarak zamandan tasarruf etmek, anlaşılırlığı kolaylaştırmak, anlatımı etkili kılmak, tekrardan kaçınmak amacıyla gereksiz görülen eklerin, kelime gruplarının ya da cümle ögelerinin düşürülmesi ile meydana gelen bir dil olaydır. Eksilti, Çağdaş Uygur Türkçesinde kémeytiş olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu bu çalışma ek eksiltisi, cümle ögelerinde eksilti ve kelime gruplarında eksilti olmak üzere üç ana bölüme dayanmaktadır. Çalışmamızda öncelikle ek eksiltisi üzerinde durulmuş, ek eksiltisi beş alt başlık altında incelenerek örneklerden hareketle Yeni Uygur Türkçesindeki ek eksiltileri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kelime Gruplarında Eksilti bölümünde Yeni Uygur Türkçesindeki eksiltiler isim tamlaması, sıfat tamlaması ve birleşik fiillerde eksilti; Cümle Ögelerinde Eksilti bölümünde ise yüklem, özne, nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümlecindeki eksiltiler üzerinde durularak konu örneklerle desteklenmeye çalışılmıştır. Yeni Uygur Türkçesinde konuşma ve yazı dilinde eksiltiye sıkça başvurulduğu görülmektedir. Ek eksiltilerinden hâl eki, iyelik eki ve çokluk eklerindeki eksiltilerin ikileme ve bağlama gruplarında sıklıkla karşımıza çıktığı, ikinci unsurun hâl eki alırken birinci unsurlarda hâl ekinin çoğunlukla düşürüldüğü görülmektedir. Yeni Uygur Türkçesinde bildirme eki eksiltisi Türkiye Türkçesine göre daha yaygın bir kullanımla karşımıza çıkmaktadır. Kelime grubu eksiltilerinde isim tamlamalarında sıklıkla eksiltiye başvurulduğu, ancak belirtili isim tamlamalarından eksiltilerin belirtisiz isim tamlamalarındakilere kıyasla daha fazla olduğu dikkati çekmektedir. Cümle ögelerindeki eksiltilerde yüklem eksiltileri basit cümlede karşımıza çıkabildiği gibi birleşik, sıralı ve bağlı cümlelerde de karşımıza çıkabilir. Özne eksiltisi, cümle ögelerinde yaygın görülen eksilti türlerinde biridir. Kişi ekinin kullanılması çoğunlukla öznede eksiltiye gidilmesine sebebiyet vermektedir. Belirtili nesne eksiltisi belirtisiz nesne eksiltisine göre daha fazla görülürken zarf tümleci eksiltileri ise olaya dayalı metinlerde daha fazla görülmektedir.Saving time, facilitating understanding, based on elliptical language rules and the semantic integrity of the sentence, By reducing unnecessary affixes, word groups or sentence elements in order to make the expression effective and to avoid repetition language is an event. Ellipsis is called kémeytiş in Contemporary Uyghur Turkish. This study is based on three main parts: suffix ellipsis, ellipsis in sentence elements and ellipsis in word groups. In our study, first of all, affix ellipsis was emphasized, affix ellipsis was examined under five sub-headings and based on examples. It has been tried to reveal the suffixes in New Uyghur Turkish. In New Uyghur Turkish suffixes noun phrase, adjective phrase and suffix in compound verbs; In the ellipsis section, the predicate, subject, object, The subject has been tried to be supported with examples by emphasizing the ellipses in the indirect object and adverb clause. It is seen that ellipsis is frequently used in spoken and written language in New Uyghur Turkish. Case suffix, possessive suffix and It can be seen that the ellipsis in plural suffixes are frequently encountered in reduplication and conjunction groups, while the second element becomes the case suffix, the first It is seen that the case suffix is mostly dropped in the elements. Declarative suffix in New Uyghur Turkish compared to Turkey Turkish appears in more widespread use. The ellipsis is frequently used in noun phrases in word group ellipses, however, it is noteworthy that the declensions of the definite noun clauses are more than the ones in the indefinite noun clauses. Verb ellipsis can be seen in simple sentences as well as in compound, ordered and connected sentences. May appear Subject ellipsis is one of the common types of ellipsis in sentence elements. The use of the person suffix is mostly causes a reduction in the subject. While the definite object ellipsis is seen more than the indefinite object ellipsis, adverbial clause ellipses are more common in event-based texts

Denizlerin Önemi Hakkında Gelecek Nesillerimizi Bilinçlendirme Çalışmaları

Katı ve sıvı atıkların denizlere bırakılması, doğal kaynaklarımızın bilinçsizce tüketilmesi ve kıyılarımızın doğal yapılarının tahribatı gibi insan kaynaklı baskıların deniz ekosistemi üzerinde etkileri yapılan bilimsel çalışmalarla ortaya konmaktadır. İnsan kaynaklı baskılar sonucu denizlerdeki biyoçeşitlilik azalmakta ve barındırdıkları canlılara geri dönüşü olmayan zararlara neden olmaktadır. Bu yüzden, ileride bilimadamı, politikacı ya da karar verici olacak olan geleceğimizin teminatıçocuklarımıza yönelik yaptığımız uygulamalı deniz bilimleri eğitim faaliyetleri hayati önem taşımaktadır. Bilinçlendirme çalışmaları ile çocukların her birinin doğaya vecanlılar arasındaki ilişkilere bakış açıları değişmekte vecanlıları korumaya yönelik sorumluluk kazanmaktadırlar.Deniz kaplumbağaları için doğal bir üreme alanı olan Enstitümüz (ODTÜ-Deniz Bilimleri Enstitüsü) sahilinin korunması için 2012 senesinde enstitümüzdeki bir grup bilimadamı ilkokul ve ortaokul çocuklarına yönelik bilinçlendirme çalışmalarını başlatmıştır.2 yıldır çocuklara yönelik gerçekleştirilen birçok uygulamalı deniz bilimleri eğitim programından sonra yerel halktan olumlu dönüşler gelmiş, programı ulusal boyuta taşıyarak daha fazla çocuğa ulaşmak için programı İstanbul, İzmir ve Trabzon’da da 2014 yılından bu yana uygulanmaya başlanmıştır. Yaklaşık dört yıldır Mersin başta olmak üzere Trabzon, İzmir ve İstanbul’da yapılan yarım ve tam günlük eğitimler neticesinde 4000’in üzerinde öğrenciye ulaşılmıştır. ‘Denizimi Tanıyorum ve Koruyorum’ Uygulamalı deniz bilimleri eğitim programı iki aşamalı yapılmaktadır. ‘Denizimi Tanıyorum’ ile denizlerin ve deniz bilimlerinin önemi, deniz ekosistemi hakkında temel kavramlar, biyoçeşitliliğin önemi ve insan kaynaklı baskıların denizel çevre üzerindeki olumsuz etkileri anlatılmaktadır. ‘Denizimi Koruyorum’ ile hangi türlerin nesli tehlike altında olduğu ve nasıl korunması gerektiği, denizel çevreyi insan baskılarından nasıl korumamız gerektiği hakkında bilgiler verilmektedir. Çocuklarda farkındalığı artırmak için eğitimler seminerler, posterler, videolar, arazi gözlemleri, oyunlar ve eğitici bilime deneyleri eşliğinde yapılmakta olup donanımlı çevre gönüllüleri olarak yetişmeleri sağlanmaktadır

Türkiye Denizlerinde Ekosisteme Dayalı Balıkçılık Yönetimi Seçeneklerinin Geliştirilmesi

Bu proje ulusal denizlerimizde Ekosisteme dayalı balıkçılık yönetimine yönelik bir bilimsel temel ortaya koymuştur. Bu amaçla interdisipliner ve bütünlükçü bir yol izlenmiş ve değişen ulusal ve ekonomik ihtiyaçlar, çevresel baskıları dikkate alan indikatör ve model temelli yenilikçi bir yaklaşım geliştirilmiştir. Sonuçlar nüfus artışı, ekonomik değişimler ve balıkçılığa olan destekler etkisinde değişen baskılar ve etkilerini sayısal şekilde ortaya koymuştur. Örneğin araştırma sonuçları göstermiştir ki bu baskıların kümülatif etkileri değişen iklim koşulları ile birleşince denizel kaynakları aşındırmış ve sonuçta ekosistemin sağladığı sosyoekonomik servislerde bir azalmaya yol açmıştır. Son on yılda ulusal düzeyde avlanan balık avında %47, değerinde %37, ekonomik karlılıkta %61 ve kişi başına düşen balık tüketiminde %29 gibi çarpıcı azalmalar gözlenmiştir. Geçmişe dönük EwE model simülasyon sonuçlarına göre ekosistem temel alınarak yapılmış olan balıkçılık yönetim planları ile (Karadeniz?in ekoloji öncelikli yönetimi senaryosu dışında) günümüz ekosistemlerindeki hedef tür biyokütleleri, av miktar ve değerlerinin daha iyi seviyede olabileceği gözlenmiştir. Benzer şekilde ekosistem temelli yönetim seçenekleri ile gelecekte bölge denizlerinin sağlığı ve balıkçılığın ekonomik karlılığına katkı sağlanabileceği ortaya çıkmıştır. Bu çalışma ile özellikle benzer baskıların farklı bölgelerde farklı şekilde yansımaları olduğu gösterilmiştir. Gözlemlenen sosyoekonomik ve ekolojik indikatörler ve geçmiş ve geleceğe yönelik model senaryoları ile bölgelere özgü ekosistem temelli balıkçılık yönetimi seçenekleri verilmiştir. Bu proje ile ilk kez tüm denizlerimizde ekosistemi etkileyen hem sosyoekonomik hem de ekolojik ve çevresel faktörler göz ününe alınarak, balık, balıkçılık üzerindeki baskı ve değişimler sayısal olarak ortaya konulmuş ve yönetim politikalarını geliştirmeye yönelik tavsiyeler ortaya konulmuştur. Proje sonuçları son kullanıcı ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak analiz edilmiş ve yine son kullanıcılara web sayfası, hedef çalıştaylar ve bilimsel konferans ve toplantılar aracılığı ile geri bildirimde bulunulmuştur. Mevcut çalışmanın sürdürülebilir, hem ekosistemi hem de ülke ekonomik çıkarlarını gözeten hakkaniyetli bir kaynak kullanımı politikası oluşturulması yolunda son kullanıcı farkındalığını artırması beklenmektedir