Socjalizacja ekonomiczna i cechy indywidualne jako determinanty postaw oraz zachowań oszczędnościowych młodzieży

Przedstawione w niniejszej pracy badania mają na celu określenie wpływu socjalizacji ekonomicznej oraz indywidualnych cech psychologicznych i zmiennych ekonomiczno-demograficznych na kształtowanie się postaw, motywów i zachowań młodzieży związanych z oszczędzaniem pieniędzy. Wybór tematu badań podyktowany jest wagą problemu, jaki stanowi we współczesnym świecie posiadanie odpowiedniego zasobu wiedzy o charakterze ekonomicznym oraz umiejętności wykorzystania jej w praktycznym działaniu. Decyzje ekonomiczne są bowiem nieodłącznym elementem codziennego życia człowieka. Są one najczęściej związane z dysponowaniem pieniędzmi i dotyczą z jednej strony wyborów konsumenckich (ile i jakich dóbr kupić), a z drugiej strony wyborów międzyokresowych, w których jednostka decyduje ile z posiadanych pieniędzy przeznaczy na oszczędności (odłoży na później), a ile na konsumpcję. Należy mieć świadomość, iż umiejętność poruszania się w skomplikowanym świecie gospodarczym i podejmowania decyzji ekonomicznych kształtuje się w toku socjalizacji ekonomicznej już od wczesnego dzieciństwa. Nabywanie wiedzy ekonomicznej nierozerwalnie łączy się z całościowym funkcjonowaniem społecznym jednostki. Jednocześnie, właściwe zrozumienie przez dziecko zjawisk gospodarczych, a także zdobycie umiejętności podejmowania działań o charakterze ekonomicznym stanowi podstawę kształtowania się jego opinii, postaw i zachowań, które umożliwią mu w dorosłym życiu unikać błędnych decyzji i ich negatywnych skutków (np. nadmiernego zadłużania się, nieracjonalnego dysponowania budżetem domowym) (Goszczyńska, 2010). Z tego względu niezwykle ważne wydaje się dokładne określenie, w jaki sposób w toku rozwoju jednostki kształtują się jej zachowania i preferencje ekonomiczne, a także jak można na nie oddziaływać poprzez procesy wychowawcze (zarówno w rodzinie, jak i w różnego rodzaju instytucjach, np. szkołach). Okres adolescencji jest powszechnie uważany za czas, w którym nastolatek zaczyna świadomie funkcjonować w świecie gospodarczym (Webley, Burgoyne, Lea i Young, 2001). Według polskiego prawa młodzież w wieku 13 lat nabywa ograniczoną zdolność do czynności prawnych umożliwiającą im np. swobodne dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym i zaciąganie (za zgodą przedstawiciela ustawowego) zobowiązań. Wydaje się zatem zaskakujące, iż stosunkowo niewiele badań dotyczących wiedzy i zachowań ekonomicznych poświęcono nastolatkom. Przegląd literatury pokazuje bowiem, że badacze najczęściej koncentrują się na analizach zachowań ekonomicznych osób dorosłych (m.in. Nyhus i Webley, 2001; Baumeister, Vohs i Tice, 2007; Brzozowska i Goszczyńska, 2002; Brändstatter i Güth, 1996), a jeśli już interesują się wcześniejszymi etapami rozwoju myślenia ekonomicznego to zazwyczaj prowadzą badania wśród dzieci do około 12 roku życia (m.in. Berti i Bombi, 1988; Kupisiewicz, 2004; Maison i Rudzińska, 2008). Spośród szerokiego spektrum aktywności ekonomicznych podejmowanych przez młodzież, w niniejszej pracy poddano analizie decyzje dotyczące oszczędzania. Wybór ten jest podyktowany niewielkim dotychczas zainteresowaniem badaczy problematyką odraczania konsumpcji (por. Goszczyńska, 2010), skutkującym brakiem pogłębionych diagnoz uwzględniających różnorodność czynników (m.in. psychologicznych, demograficznych, ekonomicznych) kształtujących decyzje o oszczędzaniu. Fakt ten jest niezwykle zaskakujący, ponieważ umiejętność oszczędzania obywateli jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki. Wysoki poziom oszczędności w dłuższej perspektywie czasowej gwarantuje bowiem stabilność pieniądza i prawidłowy rozwój rynku finansowego. Jeśli w gospodarce jest zbyt mało oszczędności, spada poziom inwestycji i rozwój kraju zostaje zahamowany (por. Hall i Taylor, 1997). Umiejętność oszczędzania jest także istotna z punktu widzenia pojedynczego gospodarstwa domowego. Systematyczne oszczędzanie pozwala bowiem zapewnić sobie pewien poziom bezpieczeństwa finansowego (np. na wypadek utraty pracy), zgromadzić środki na emeryturę, czy też uzbierać pieniądze na zakup droższych rzeczy (np. sprzęty RTV), bez konieczności zaciągania kredytów. Badanie procesów podejmowania decyzji, a także subiektywnych aspektów funkcjonowania człowieka (m.in. postaw, motywów) stanowi jeden z celów badań psychologicznych. Prezentowane w niniejszej pracy badania prowadzone są w nurcie psychologii ekonomicznej zajmującej się zachowaniami i decyzjami ekonomicznymi ludzi (Zaleśkiewicz, 2011). Według definicji Wärneryda (1988, tłumaczenie polskie za: Pietras, 1994, s. 7) jest to „dyscyplina, która bada psychologiczne mechanizmy i procesy leżące u podłoża konsumpcji i innych zachowań ekonomicznych. Zajmuje się preferencjami, wyborami, decyzjami i czynnikami na nie wpływającymi, jak również konsekwencjami tych decyzji i wyborów w odniesieniu do zaspokojenia potrzeb. Ponadto zajmuje się wpływem zewnętrznych ekonomicznych zjawisk na zachowanie ludzkie i dobrostan.” Wärneryd (2004, s. 28) podkreśla, iż psychologia ekonomiczna „nie tyle jest źródłem krytyki, której ostrze jest zwrócone przeciwko ekonomii, co raczej wyzwaniem dla niej, gdyż badania psychologiczne dostarczają lepszych opisów i wyjaśnień zachowań ekonomicznych niż te, które są przedstawiane przez teorię ekonomiczną”. Przyjęcie w prezentowanych badaniach perspektywy psychologii ekonomicznej pozwala na dokładne poznanie i głębsze zrozumienie zachowań oszczędnościowych nastolatków. Problemy przedstawione w kolejnych rozdziałach niniejszej pracy układają się w pewien logiczny ciąg i są podporządkowane ogólnemu celowi, jakim jest uzupełnienie znaczących braków w wiedzy o młodzieżowym oszczędzaniu pieniędzy w zakresie jego socjalizacyjnych, psychologicznych i ekonomiczno-demograficznych uwarunkowań. Pracę podzielono na dwie części; pierwsza z nich prezentuje teoretyczne podstawy badań przedstawionych w części drugiej. W rozdziale 1 zaprezentowano teorie wyjaśniające zachowania oszczędnościowe (większość z nich dotyczy przede wszystkim osób dorosłych), zwracając szczególną uwagę na te, które uwzględniają nie tylko ekonomiczne, ale także psychologiczne aspekty decyzji oszczędnościowych. Przegląd ten pozwolił określić jakie czynniki mogą potencjalnie kształtować zachowania oszczędnościowe młodzieży i stanowił punkt wyjścia do zaplanowania badań własnych. Przyjęcie w badaniach nad oszczędzaniem perspektywy psychologicznej stało się przesłanką do szerszego ujęcia tego konstruktu jako uwzględniającego zarówno zachowania, jak i postawy oraz motywy kierujące tą czynnością. Założenie, iż podejmowanie różnorodnych zachowań oszczędnościowych jest warunkowane przez pewne zmienne psychologiczne (postawy i motywy), umożliwia dokładniejsze poznanie źródeł tej aktywności. Aby czytelnik mógł dobrze zrozumieć istotę poszczególnych, wyróżnionych w modelu badawczym konstruktów teoretycznych związanych z oszczędzaniem (zachowań, postaw, motywów) w rozdziale 2 przedstawiono ich szczegółowy opis i definicje. Należy dodać, iż innowacyjność prowadzonych w ramach niniejszej pracy badań spowodowała konieczność skonstruowania lub dokonania adaptacji kilku narzędzi do pomiaru analizowanych zmiennych. Narzędzia te także zostały opisane w rozdziale 2. Z uwagi na fakt, iż prezentowane badania dotyczą młodzieży, a zatem jednostek jeszcze nie w pełni ukształtowanych, niezwykle istotne stało się uwzględnienie w badaniach aspektu rozwojowego związanego z nabywaniem przez dzieci i młodzież wiedzy ekonomicznej oraz praktycznych umiejętności podejmowania działań w świecie gospodarki. Z tego względu w rozdziale 3 omówiono dotychczasowe ustalenia badaczy na temat socjalizacji ekonomicznej dzieci i młodzieży, charakteryzujące poszczególne elementy ich wiedzy ekonomicznej (np. pojęcie pieniądza, banku, pracy i bezrobocia, itp.) i poruszające kwestie rozumienia przez nie podstawowych praw i zjawisk ekonomicznych. Przegląd ten pozwala lepiej zrozumieć wyniki otrzymane w badaniu własnym, analizowane w kontekście ogólnego rozwoju myślenia i podejmowania przez młodzież aktywności ekonomicznych. W rozdziale czwartym zaprezentowano wyniki współczesnych badań nad uwarunkowaniami zachowań oszczędnościowych. Mimo iż niniejsza praca dotyczy nastolatków, znaczna część badań prezentowana w tym rozdziale dotyczy osób dorosłych, ponieważ badania nad oszczędzaniem pieniędzy przez dzieci i młodzież, zarówno w Polsce jak i na świecie, są bardzo nieliczne. Przyjęto jednak założenie, iż ustalenia dotyczące dorosłych, mogą w pewnym stopniu stać się przesłanką do sformułowania hipotez badawczych odnoszących się do młodzieży. Pierwsza część pracy, a w niej prezentacja ekonomicznych i psychologicznych teorii oszczędzania, przegląd dotychczasowych badań nad odraczaniem konsumpcji, a także uwzględnienie aspektów socjalizacyjnych w uczeniu się podejmowania zachowań oszczędnościowych, pozwoliła sformułować plan badań własnych. Część druga pracy obejmuje rozdziały od piątego do ósmego. W rozdziale piątym opisano szczegółowo problem badawczy oraz opracowany na podstawie założeń teoretycznych i przeglądu literatury model badawczy. Zaprezentowano także hipotezy, sformułowane w oparciu o wcześniejsze wyniki badań nad oszczędzaniem. Rozdział szósty prezentuje metody służące realizacji celów, które stawia przed sobą autorka niniejszej pracy. Opisane są w nim poszczególne zmienne, wyróżnione w modelu badawczym, oraz narzędzia służące do ich pomiaru. Umożliwi to czytelnikowi dokładne poznanie metodologii przyjętej w badaniu, a także może stać się podstawą do kontynuacji lub replikacji badań przez inne osoby. W kolejnym, siódmym rozdziale omówiono szczegółowe wyniki przeprowadzonych badań. Analizy regresyjne pozwoliły pokazać, jakie elementy socjalizacji ekonomicznej, jakie cechy indywidualne, a także jakie zmienne ekonomiczno-demograficzne pozwalają najlepiej wyjaśniać zmienność działań i przekonań nastolatków na temat oszczędzania. Integrujący wyniki badań model ścieżkowy pozwolił dodatkowo zweryfikować przyjęty w badaniu model badawczy zakładający, iż zachowania oszczędnościowe młodzieży są kształtowane poprzez różnorodne zmienne (socjalizacyjne, indywidualne oraz demograficzno-ekonomiczne) za pośrednictwem zmiennych psychologicznych, a mianowicie postaw i motywów oszczędnościowych. W rozdziale ósmym zaprezentowano wnioski z przeprowadzonych analiz oraz dyskusję wyników. Zwrócono w nim także uwagę na istniejące ograniczenia interpretacji i uogólnień rezultatów oraz wskazano dalsze kierunki badań, zarówno nad socjalizacyjnymi, jak i osobowościowymi determinantami zachowań oszczędnościowych nastolatków. Powyższa skrótowa charakterystyka treści niniejszej pracy pozwala zorientować się, jakie cele zrealizowane zostały poprzez opisane w niej badania. Przeprowadzono je z myślą o wypełnieniu luki w istniejącej wiedzy dotyczącej socjalizacyjnych, psychologicznych i ekonomiczno-demograficznych aspektów kształtowania się umiejętności oszczędzania pieniędzy przez młodych ludzi wchodzących w dorosłe życie. Jednocześnie, wiedza zdobyta w efekcie realizacji tego projektu badawczego może być wykorzystana w praktyce, np. do tworzenia programów edukacyjnych rozwijających kompetencje ekonomiczne i finansowe młodych Polaków. Programy takie mogą być realizowane przez szkoły w trakcie procesu edukacji, jak i przez instytucje bankowe, nastawione na zainteresowanie swoją działalnością młodocianego klienta

Zarządzanie przepływem i ochroną informacji

Publikacja recenzowana / Peer-reviewed publicationPrzedstawione wydawnictwo stanowi zasadniczy plon obrad konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Zarządzania Informacją na Wydziale Ekonomii i Zarządzania w dniach 25—26 marca 2007 roku. Ambicją organizatorów konferencji było włączenie w tok dyskusji licznych przedstawicieli praktyki gospodarczej, mediów oraz studentów. W odpowiedzi na zaproszenie do udziału w konferencji napłynęło ponad dwadzieścia referatów problemowych, z których kilka, ze względu na problematykę ściśle wiążącą się z zagadnieniami bezpieczeństwa, zostanie opublikowanych w nowym czasopiśmie naukowym Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego pt. „Problemy Bezpieczeństwa”. Autorami wszystkich przygotowanych tekstów są uznani eksperci w dziedzinie przepływu i ochrony informacji, a także młodzi pracownicy szkół wyższych i przedstawiciele praktyki gospodarczej. Patronat medialny objęły pisma o ogólnopolskim zasięgu i uznanej renomie: „Przegląd Organizacji”, „CSO Magazyn Zarządzających Bezpieczeństwem” i „Czasopismo Zabezpieczenia”. Całość rozważań Autorów podzielona została na trzy części, ściśle ze sobą powiązane. Część pierwsza grupuje teksty pod wspólnym tytułem „Przepływ, przetwarzanie i ochrona informacji we współczesnych systemach zarządzania”, część druga nosi tytuł: „Informacja jako determinanta tworzenia wartości dodanej oraz przewagi konkurencyjnej”, część trzecia zaś omawia „Zarządzanie wiedzą w wybranych dziedzinach aktywności gospodarczej i publicznej”

Study on the possibility of determination of bupropion using carbon electrodes modified by cold plasma

Celem pracy magisterskiej było zbadanie możliwości elektrochemicznego oznaczania bupropionu z wykorzystaniem sitodrukowanych elektrod węglowych modyfikowanych akrylonitrylem techniką chemicznego osadzania z fazy gazowej wspomaganego zimną plazmą. Badane czujniki różniły się grubością warstwy naniesionego poliakrylonitrylu w zależności od zastosowanych parametrów nakładania. Największą czułość w modelowym układzie Fe(II)/Fe(III) wykazywał czujnik pokryty najcieńszą warstwą polimeru o grubości 27,7 nm. Oznaczanie bupropionu przeprowadzono techniką woltamperometrii schodkowej. Wyznaczono parametry analityczne czujnika takie jak: dwa zakresy liniowe 0,5 – 10 µmol/L, 10 – 50 µmol/L, czułość 0,294 µA L/µmol (dla pierwszego zakresu liniowego) granica wykrywalności 0,214 µmol/L i granica oznaczalności 0,642 µmol/L, powtarzalność i odtwarzalność, dla których obliczone RSD wynosiło odpowiednio 5,5% i 10,4%. Potwierdzono skuteczność czujnika do oznaczania bupropionu w próbkach rzeczywistych poprzez analizę zadotowanych próbek: wody gruntowej, wody ściekowej, syntetycznej surowicy i syntetycznego moczu (materiały CRM) oraz wody z Wisły. Parametrem określanym podczas pomiarów był odzysk, którego wartość dla każdego badanego materiału mieściła się w granicach 96,2 – 102,2%.The purpose of the master thesis was to investigate the possibility of electrochemical determination of bupropion with the use of screen-printed carbon electrodes modified with acrylonitrile by cold plasma-enhanced chemical vapor deposition. The studied sensors differed in thickness of the polyacrylonitrile layer depending on the application parameters used. The sensor with a polymer layer with the thickness of 27,7 nm showed the highest sensitivity towards Fe(II)/Fe(III) redox couple. Staircase voltammetry was employed for determination of bupropion. The sensor showed two linear ranges: from 0,5 – 10 µmol/L and 10 – 50 µmol/L with sensitivity of 0,294 µA L/µmol (for the first linear range), the limit of detection of 0,214 µmol/L and limit of quantification of 0,642 µmol/L. The RSD values for repeatability and reproducibility of 5,5% and 10, 4% were obtained, respectively. The sensor was applied for the determination of bupropion in ground and waste water samples, synthetic plasma and synthetic urine (CRM materials) and water from the Vistula Rive (all enriched with analyte) with the recovery of 96,2 – 102,2%

THE ORIGIN AND IMPACT OF THE THEOSOPHICAL CENTRE IN ADYAR

One of the most interesting examples of the Theosophists’ campaign of transgressive imagination in Easternand Western culture is the movement’s headquarters – The Theosophical Society International Headquarters in Adyar (Chennai, Tamil Nadu), called the “vision of hope for mankind”. This remarkable project has so far failed to attract any comprehensive research or permeate the extensive sources of Theosophical literature or subject literature. The aim of this paper is to highlight the most specific elements of this utopia – partly imagined, partially realised – which was intended by its creators to be an inspiration for the coming new era of the world

How people’s motivational system and situational motivation influence their risky financial choices

People’s preferences for risks have been a subject of interest to researchers in both the economy and psychology fields over the last few years. This has given rise to many important findings about the role of psychological factors that influence people’s choices. The presented studies focused on the role of motivational systems (described by Higgins in the Regulatory Focus Theory) in explaining people’s financial choices. The main goal was to examine the relationship between people’s chronic promotion and prevention motivational system and their propensity to (1) invest, (2) undertake investment risks, and (3) assume financial risks in gambling tasks in both the gain and loss decision-making frame. Moreover, we aimed to investigate how chronic motivational systems confronted with situationally induced promotion and prevention motivation would affect people’s propensity to invest and embrace financial risks. Two CAWI studies on a Polish national representative sample (N1 = 1093; N2 = 1096) were conducted. The second study consisted of two waves with a two-week break.The studies provided evidence of higher chronic promotion motivation as well as higher prevention motivation associated with the propensity to invest; however, induced promotion motivation results in a lower propensity to invest compared to induced prevention motivation. Participants with an activated promotion system built more risky portfolios than individuals with an induced prevention system. Moreover, participants with a low chronic promotion system built more risky portfolios than individuals with a high promotion motivation system as long as their prevention system was also low. In terms of gambling decisions in both the gain and loss frame, a higher level of chronic promotion motivation and situationally induced promotion motivation were related to the preference for the non-sure option over the sure one

Illness narratives in the esoteric vision of the world : Agnieszka Pilchowa’s views and concepts

The article is an attempt to reconstruct and present the illness narratives formulated by Agnieszka Pilchowa (1888-1945), a clairvoyant and healer from Wisła (Silesia). Although alternative medicine was widespread in Poland in the interwar period, especially in the esoteric milieu, concepts like the one created by Pilchowa did not appear often. Pilchowa presented a consistent, yet at the same time fully mythologized vision of the world, which would answer questions about the source of evil, suffering, and illness. The article describes the most important traits of Pilchowa’s vision, focusing on those elements that create the picture of illness and show the process of its healing. The article is a pioneering one Agnieszka Pilchowa and her ideas have not been the subjects of any research so far