O ‘przymiotach towarzyszy albo kierowników’ wyjazdów edukacyjnych młodzieży w epoce nowożytnej – w świetle literatury apodemicznej i wskazówek rodzicielskich

From the beginning of the 16th to the end of the 18th century, the custom of sending young people for broadly understood educational purposes was practiced throughout Europe. In travels, which sometimes lasted several years, young peregrins were accompanied by a smaller or larger, depending on the financial capabilities and rank of the family, retinue. The most important role among the people who made up this procession was the maiordomus or preceptor. In a sense, he took over parental functions during the journey. The article discusses the features and permissions of such a guardian, using for this purpose sources related to traveling.The article is based on two types of sources. The first is apodemic treatises, the second: parental instructions written for young people and their carers setting out to study from home. Apodemics are general guidelines, while instructions are specific to particular individuals and peregrinations. In the first case, treatises written by Teodor Zwinger, Samuel Neugebauer, Richard Lassels and Piotr Mieszkowski were used to show what the theoretical views on the role of supervisor were, the features that he should be characterized. The second uses the recommendations found in the instructions written by Krzysztof Radziwiłł, Jakub Sobieski, Piotr Myszkowski, Stanisław Jabłonowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski, Anna Radziwiłłowa née Sanguszków, and Wacław Rzewuski..Both types of sources emphasized the importance of the role of a supervisor a young person was entrusted to. The parents' task was primarily to choose the right man and instruct their son to obey him.Od początku XVI do końca XVIII stulecia zwyczaj wysyłania młodych ludzi w szeroko rozumianych celach edukacyjnych występował na terenie całej prawie Europy. W trwających nieraz kilka lat podróżach młodym peregrynantom towarzyszył mniejszy lub większy, w zależności od możliwości finansowych i rangi rodziny, orszak. Najważniejszą rolę wśród osób wchodzących w skład tego orszaku stanowił ochmistrz lub preceptor. To on na czas podróży w pewnym sensie przejmował funkcje rodzicielskie.Podstawą artykułu są dwa rodzaje źródeł. Pierwszy to traktaty apodemiczne, drugi rodzicielskie wskazówki pisane dla wyruszających na nauki z domu młodych ludzi i ich opiekunów. Apodemiki mają charakter ogólnych wskazówek, instrukcje zaś indywidualnych zaleceń dotyczących konkretnych osób i peregrynacji. W pierwszym przypadku sięgnięto do traktatów napisanych przez Teodora Zwingera, Samuela Neugebauera, Richarda Lasselsa oraz Piotra Mieszkowskiego by pokazać jakie były teoretyczne zapatrywania na rolę opiekuna, cechy jakimi powinien się charakteryzować. W drugim wykorzystano zalecenia zawarte w instrukcjach napisanych przez Krzysztofa Radziwiłł, Jakuba Sobieskiego, Piotra Myszkowskiego, Stanisława Jabłonowskiego, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, Wacława Rzewuskiego.Zarówno jeden, jak i drugi rodzaj źródeł podkreślał jak istotna jest rola opiekuna, któremu powierzano młodego człowieka. Zadaniem rodziców był przede wszystkim wybór odpowiedniego człowieka i nakazanie synowi posłuszeństwa względem niego

"Jeśli lepiej doma osobno czyli wespołek w szkołach dzieciom się uczyć" - odwieczny dylemat edukacyjny - nauka domowa czy szkolna w poglądach pisarzy staropolskich

For centuries literature, not only pedagogical texts, have reflected a dispute about a place where to teach children: at home or at school. One could say that school teaching came out victorious from this dispute. More recently, movements arose across the world aiming to reverse this process and calling for a return to the beginnings, one could say – or to home teaching. This problem occurred in pedagogical thought in Antiquity. Opinions on this subject were put forth by Cato the Elder, Cicero, Pliny the Younger, and Quintillianus. Quintillianus was a proponent of public education and his views constituted an issue for many thinkers across modern Europe (Maffeo Vegio, Erasmus of Rotterdam, Juan Luis Vives). Polish thinkers, too, often read Quintilian’s works, citing his arguments and views. These were Sebastian Petrycy of Pilsen, Erazm Gliczner Skrzetuski, and Szymon Maricius. Mikołaj Rej was opposed to school teaching. At the end of the First Polish Republic, people also wondered about this problem, although voices in favor of public education were more and more pronounced. Homeschooling was supposed to be an introduction to school education, as Ignacy Potocki saw it. This problem also appears in nineteenth-century writings, including the works of Ignacy Lubicz Czerwiński. The discussion on where to better educate young people was a part of the Renaissance dispute about the value of science and skills. The opposite (as was believed) side was taken by philosophers – school people and politicians – men of action. On the one hand there was a contemplative life devoted to approximating the truth and acquiring knowledge: this was the school model and school education. On the other hand there was active life, which was understood as involvement in public or economic activity. In this case, school knowledge was criticized as useless and theoretical and therefore a need for a different way of educating young people was emphasized, including in family homes, by parents or teachers and educators hired by them.3145583Studia Edukacyjn

Nauki młodego szlachcica w Warszawie stanisławowskiej : Wacław, syn Jana Mikołaja i Ludwiki Chodkiewiczów

Wacław Chodkiewicz (1767-1784) was the first-born son of Samogitian starosta Jan Mikolaj Chodkiewicz and Ludwika Maria née Rzewuska. His parents placed great hopes in him, taking care of his education, necessary for a nobleman in both private life and public functioning. Thus, this article takes a closer look at the course and scope of the young nobleman's studies. The boy was first educated at home. When he was nine years old he was sent by his parents to Warsaw, where he spent eight years under the tutelage of Professor Martin Nikuta. The rich source material on the basis of which, among other things, the young Chodkiewicz's stay in the capital, the place of his studies, the subjects he studied, and information about his daily life are reconstructed, is stored in the National Archives in Cracow. The source material is enormous, given the short life of the hero of this article, which was less than eighteen years old.Wacław Chodkiewicz (1767-1784) był pierworodnym synem starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza i Ludwiki Marii z Rzewuskich. Rodzice pokładali w nim wielkie nadzieje, dbając o jego staranną edukację, niezbędną szlachcicowi w życiu prywatnym i funkcjonowaniu publicznym. Niniejszy artykuł przybliża więc przebieg i zakres nauk młodego starościca żmudzkiego. Chłopiec uczył się najpierw w domu. Kiedy miał siedem lat został wysłany przez rodziców do Warszawy, gdzie spędził osiem lat, pozostając pod opieką profesora Marcina Nikuty. Bogaty materiał źródłowy, na podstawie którego zrekonstruowano m.in. pobyt młodego Chodkiewicza w stolicy, miejsce jego nauk, przedmioty, których się uczył oraz wyniki jego osiągnięć edukacyjnych jest przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie. Materiał źródłowy jest ogromny, zważywszy na krótkie, niespełna osiemnastoletnie życie bohatera niniejszego artykułu. &nbsp

Nauki młodego szlachcica w Warszawie stanisławowskiej

Wacław Chodkiewicz (1767-1784) był pierworodnym synem starosty żmudzkiego Jana Mikołaja Chodkiewicza i Ludwiki Marii z Rzewuskich. Rodzice pokładali w nim wielkie nadzieje, dbając o jego staranną edukację, niezbędną szlachcicowi w życiu prywatnym i funkcjonowaniu publicznym. Niniejszy artykuł przybliża więc przebieg i zakres nauk młodego starościca żmudzkiego. Chłopiec uczył się najpierw w domu. Kiedy miał siedem lat został wysłany przez rodziców do Warszawy, gdzie spędził osiem lat, pozostając pod opieką profesora Marcina Nikuty. Bogaty materiał źródłowy, na podstawie którego zrekonstruowano m.in. pobyt młodego Chodkiewicza w stolicy, miejsce jego nauk, przedmioty, których się uczył oraz wyniki jego osiągnięć edukacyjnych jest przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie. Materiał źródłowy jest ogromny, zważywszy na krótkie, niespełna osiemnastoletnie życie bohatera niniejszego artykułu.

Dyspozycje Ludwiki Marii z Rzewuskich Chodkiewiczowej dotyczące dzieci

The article discusses instructions concerning care, education and safety of children written by Ludwika Maria née Rzewuska Chodkiewiczowa. Driven by maternal concern, distant from her children she wrote down her comments and recommendations for their guardians. These were instructions for the journeys of Chodkiewicz's sons and daughter (1781) concerning the manner and speed of travel, accommodation, food and care. Another set are moral recommendations (1784) for her first-born son Wacław, who returned home after a few years' stay at a boarding school in Warsaw, and finally instructions for the departure of her youngest son Aleksander to Warsaw. These instructions can be found in the Młynowski Chodkiewicz Archive.           Artykuł omawia wskazówki dotyczące opieki, edukacji i bezpieczeństwa dzieci napisane przez Ludwikę Marię z Rzewskich Chodkiewiczową. Kierując się macierzyńską troską, oddalona od dzieci spisywała swoje uwagi i zalecenia dla ich opiekunów. Były to wskazówki na czas podróży synów i córki Chodkiewiczowej (1781) dotyczące sposobu i prędkości podróżowania, noclegów, wyżywienia, opieki. Kolejne to zalecenia moralno-obyczajowe (1784) dla pierworodnego syna Wacława, który powrócił do domu po kilkuletnim pobycie na pensji w Warszawie i wreszcie dyspozycje związane z wyjazdem najmłodszego syna, Aleksandra, do Warszawy. Omawiane zalecenia znajdują się w Archiwum Młynowskim Chodkiewiczów

“A good upbringing for a noble child” – Hieronim Baliński about education

Hieronim Baliński’s treatise on upbringing a noble boy, written in 1598, commissioned by Jan Łączyński for his son Kasper, has been used in literature for a long time. It is among the best known educational instructions the Old Polish period. Providing his guidance, Baliński showed exemplary education of a nobility boy. Baliński divided it into stages, taking into account the most important elements: religious and moral, physical and mental education. He also showed how to deal with a child and not discourage him from learning. In his opinion, religious education was of greatest importance as it was necessary for a young child to know God, His goodness, patience, mercy and love of human beings. The first stage of education was home schooling after which Baliński recommended a country school, followed by a trip abroad. A boy should take his first trip to Germany at the age of 12 and stay abroad for 2–3 years. According to Baliński, it was a prelude to the main journey which was to take place after a short stay at home. During the break, a young nobleman should be acquainted with the local law, operations of the court and the Parliament. Around the age of fifteen, a young man with a guardian appointed by his father should go abroad once again, this time to Italy, to develop his education and skills. Upon return from the trip, the young man continued education by transition to the adult life. Baliński recommended a court chancellery and military service. In the treatise he points out how a boy should behave towards other people; he also raised issues related to child nutrition and clothing. What is more, Baliński provided tips on physical development and exercises appropriate for children. The major source of Baliński’s treatise was religious literature although he probably referred to Quintilian’s and Mikołaj Rej’s works. According to his own account, Baliński drew on his experience and numerous conversations. The ideal man, as presented by him, bears resemblance to Rej’s faithful and mediocre “kind-hearted man”

Studies of Mikołaj and Franciszek Daniłowicz in Dillingen - a contribution to the history of educational trips of the youth of the gentry in the 17th century

W metryce akademii w Dillingen wpisano w 1623 r. dwa listy polecające opiece rektora Mikołaja i Franciszka, synów Mikołaja Daniłowicza. Autorem pierwszego jest ojciec chłopców, drugiego jezuita Mikołaj Łęczycki. Stały się one podstawą do rozważań o zagranicznej edukacji szlacheckiej, konkretnie o nauce Daniłowiczów. Szczyt znaczenia tej rodziny przypadł na 2 połowę XVI i 1 połowę XVII w., kiedy należeli do elity państwa polsko-litewskiego. Daniłowiczowie uzupełniali edukację poza granicami Rzeczypospolitej. Z racji wyznania wybierali ośrodki jezuickie – Ingolstadt, Dillingen, Lowanium, jeździli także do Włoch. Listy zawierają prośby do rektora o opiekę nad młodzieńcami oraz wskazówki, czego powinni się uczyć i jak należy z nimi postępować. Na końcu zamieszczone są tłumaczenia listów.In the Dillingen academy records there are two letters written in 1623 recommending to the rector's care Nicholas and Francis, sons of Mikołaj Daniłowicz. The author of the first is the boys' father, the second is a Jesuit, Mikołaj Łęczycki. They became the basis for reflections on the foreign education of the gentry, specifically the education of the Daniłowicz family. The family reached its peak of importance in the second half of the 16th and first half of the 17th centuries, when they belonged to the elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The Daniłowiczs completed their education outside the borders of the Commonwealth. Because of their religion, they chose Jesuit centres - Ingolstadt, Dillingen, Louvain; they also travelled to Italy. The letters contain requests to the rector to take care of the young men and instructions on what they should learn and how to deal with them. Translations of the letters are included at the end

„Jako by mogli być wychowywani młodzieńcy, z których by potem byli słudzy Kościoła Bożego”. O wychowaniu w domach ministrów i ordynowaniu na synodach Jednoty Braci Czeskich w Wielkopolsce

“How to Educate Youth so that They will later become Servants of the Church of God”. Referring to Education in the Homes of Ministers and the Ordained in the Synods of The Unity of the Brethren in Greater PolandThe article discusses the preparation of the clergy of The Unity of the Brethren in Greater Poland. The best way of education was considered to be the tuition of boys in the homes of ministers and high ranking citizens. It was regarded as far more important than a school education. This method was recommended, with regard to the customs in force in the country, by the elders of the Brethren, who took adolescents into their homes to educate them. The ways in which to shape the future clergy was advised by the synods. Guidance in this area was developed by Szymon Turnowski, who adapted Jan Blahoslava’s tractate to Polish conditions. Acolytes, deacons and ministers were also ordained at the synods. The academic requirements for the clergy were high and for this reason, despite their own interventions, the sect was often lacking in ministers. The struggle of educating the clergy was one of the most serious problems faced by the Brethren