“Dead Witches” – trials and executions of the dead, accused of posthumous magic in the property of the Teutonic Order in Silesia and Moravia in the 17th and 18th centuries

In the estate archives adjoining Bruntál (German: Freudenthal) and Sovinec (German: Eulenburg), properties belonging to the Teutonic Order, we can find testimonies of many trials of people accused of magical practices. Among these magic-beliefs can be found examples a “posthumous magic”, i.e. magic related people who made pacts with the devil during their lifetime and, after death returned to harass the living. One of the first documented cases “magia posthuma” in the Silesian – Moravian borderlands was recorded toward the end of the 16th century. By the end of the 17th century, a belief that a deceased person accused of this type of magic could “infect” other dead who died after it, began to develop. “Dead witches”, because that’s how you can call them, who still had during their lifetime dedicate themselves to the service of the devil, and were not revealed until their death, could have been used by him after his death. In “tracking” of the deceased, local clergy and superior authorities were involved. The persecution of the deceased on the basis of this beliefs was documented in the Teutonic estates, mainly in: Arnoltice (German: Arnsdorf ), Břidličná (before Frýdlant, German: Friedland an der Mohra), Světlá (German: Lichtewerden), Václavov u Bruntálu (German: Wildgrub). Based on the collected examples of the Teutonic goods, it can be concluded that the most common the way to permanently neutralize a person accused of posthumous magic was to burn his corpse, or burial on the edge of the village.W dobrach przyległych do Bruntál (niem. Freudenthal) i Sovinec (niem. Eulenburg), czyli w majątkach należących do zakonu krzyżackiego odnajdziemy świadectwa wielu procesów osób oskarżonych o praktyki magiczne. Wśród tych wierzeń szczególne miejsce zajmuje tzw. magia posthuma, związana z osobami, które po swojej śmierci za sprawą zawartego jeszcze za życia paktu z diabłem nie mogli zaznać w grobie spokoju i nadal nękali żywych. Jedne z pierwszych udokumentowanych przypadków wierzeń w magię pośmiertną na pograniczu śląsko-morawskim znamy z ostatnich lat XVI w. Pod koniec XVII stulecia rozwinęły się wierzenia w to, że osoba zmarła posądzona o ten rodzaj magii może „infekować” kolejnych zmarłych, których zgon nastąpił tuż po niej. „Martwe czarownice”, bo tak można je nazwać, które jeszcze za swojego życia miały się oddać służbie diabłu, a aż do swojej śmierci nie zostały ujawnione, mogły zostać wykorzystane przez niego po swoim zgonie. W „tropienie” zmarłych angażowano lokalnych duchownych i władze zwierzchnie. Prześladowania zmarłych na podstawie powyższych wierzeń udokumentowano w dobrach krzyżackich, głównie w ośrodkach: Arnoltice (niem. Arnsdorf ), Břidličná (dawniej Frýdlant), Světlá (niem. Lichtewerden), Václavov u Bruntálu (niem. Wildgrub). Na podstawie zebranych przykładów z dóbr krzyżackich można stwierdzić, że najczęstszym sposobem trwałego unieszkodliwienie osoby posądzonej o magię pośmiertną było spalenie jej zwłok, względnie pogrzebanie na granicy miejscowości

"Metro 2033", czyli postapokaliptyczna przestrzeń labiryntu

The very article is devoted to the cultural post‑apocalyptic novel by Dmitry Glukhovsky entitled Metro 2033. Its action takes place in a specific space, a Moscow underground that after an atomic conflict became the place of residence of several dozen thousand people. The author of the article starts from characterizing the relationships to be observed in the underground community that managed to divide itself into a series of hostile organizations and groups during the last twenty years that had passed since catastrophe. Much of the onus fell on the migration of the main character through the maze of dark tunnels and corridors creating a unique atmosphere and landscape. Their complicated structure allows for perceiving the very space as a large maze of, passing through which is a par t of a task ascribed to Artiom. As the analysis conducted shows the main character is traveler entangled in the maze space (the maze of an underground, city, library, a spiritual maze) in many ways, which explains why Glukhovsky’s work has been called a novel based on the myth of the maze

Prohibition of the Use of a Bow and Crossbow in the Medieval Thought of the Catholic Church about the War

Ranged weapons have been accompanying people since ancient times. The bow and cross-bow have been used by almost all civilizations on every continent. The high efficiency of this projectile weapon is visible in giving it almost supernatural properties, which can be found, for example, in the Bible. Initially, the Church did not refer directly to the actions of archers and crossbowmen, but was rather mostly concerned with the issue of war in general. It was not until the end of the 11th century that Church restrictions on the use of the crossbow began. During the Second Lateran Council in 1139, canon 29 prohibited the use of both a bow and a crossbow in combat between Christians. However, following the development of throwable weapons, it seems that this did not have a major impact on the medieval military. The question then arises as to the sense of introducing a prohibition by calling an ecumenical council and then placing it in the universal ecclesiastical legislation. In order to understand the issue of sanctions, one has to look at the council’s decision through the prism of the medieval thought of canonists and lawyers. Canon 29 was commented on in the context of another important issue, which was “just war”. According to theologians and lawyers, the ban on the use of bows and crossbows did not apply to “just war”, which was a concept adopted from Roman thought and developed over the centuries by Christian intellectuals. The most important reason for the ban is therefore to limit the war itself. From the beginning of its existence, the Church was concerned with the justification for waging war. As long as the Roman Empire was ruled by pagan rulers, war appeared in Chris-tian thought as something unnecessary, even forbidden. With the advent of Constantine the Great and the Christianization of the Roman Empire, the Christian approach to war changed. The fall of the Empire in the West and the influx of Germanic peoples caused a new approach to the soldier profession to appear. The lack of a strong central authority forced the Church hierarchy to search for a new ally in ensuring peace in the world. Peace initiatives against knights and mighty looting and robbery were to reduce the scale of violence in early medieval Europe. Peace and with time God’s truce, together with the leagues of peace, forcibly began to bring peace and protect the peasants, clergy and merchants, who were most exposed to unlimited war. War was declared. However, the Christianization of the knighthood led to the militarization of the Church itself. Initially, the forbidden profession of a soldier made it possible to obtain salvation without changing the way of life. In this context, the type of weapon and the way of warfare ceased to matter, as long as the fight met the conditions of the “just war”.Broń miotająca towarzyszy człowiekowi od najdawniejszych czasów. Łuk i kusza używane były przez niemal wszystkie cywilizacje na każdym kontynencie. Duża skuteczność tej broni widoczna jest w nadawaniu jej bez mała właściwości nadprzyrodzonych, które odnaleźć można chociażby w Biblii. Początkowo Kościół nie odnosił się bezpośrednio do działań łuczników i kuszników, a jedynie rozważał zagadnienie wojny w ogóle. Dopiero pod koniec wieku XI rozpoczęło się kościelne ograniczanie zasad dotyczących posługiwania się kuszą. Podczas Soboru Laterańskiego II w 1139 r. kanonem 29. zabroniono pod karą klątwy w walce między chrześcijanami używania zarówno łuku, jak i kuszy. Śledząc jednak rozwój broni miotającej, wydaje się, że na średniowieczną wojskowość nie miało to większego wpływ. Pojawia się więc pytanie o sens wprowadzenia zakazu drogą zwołania soboru powszechnego i następnie umieszczenia go w powszechnym prawodawstwie kościelnym. Dla zrozumienia wydania sankcji trzeba spojrzeć na decyzję soboru przez pryzmat średniowiecznej myśli kanonistów i prawników. Kanon 29. komentowany był w kontekście innego ważnego zagadnienia, jakim była wojna sprawiedliwa. Otóż według teologów i prawników zakaz używania łuków i kusz nie dotyczył sytuacji prowadzenia wojny sprawiedliwej, ta zaś była konceptem przejętym z myśli rzymskiej i rozbudowanym przez wieki dzięki chrześcijańskim intelektualistom. Najważniejszym powodem zakazu będzie więc dążenie do ograniczenia samej wojny. Kościół od początku swego istnienia rozważał zasadność prowadzenia wojny. Dopóki Cesarstwo Rzymskie było zarządzane przez pogańskich władców, wojna jawiła się w myśli chrześcijańskiej jako coś niepotrzebnego, a nawet zakazanego. Wraz z pojawieniem się Konstantyna Wielkiego i chrystianizacją Imperium Romanum zmieniło się chrześcijańskie podejście do wojny. Upadek cesarstwa na Zachodzie i napływ ludów germańskich spowodował ponowną zmianę podejścia do zawodu żołnierza. Brak silnej władzy centralnej wymusił na hierarchii kościelnej poszukiwanie nowego sojusznika w zapewnianiu pokoju na świecie. Inicjatywy pokojowe skierowane przeciw rycerzom i możnym pałającymi się grabieżą i rozbojem miały zmniejszyć skalę przemocy w Europie wczesnego średniowiecza. Instytucje pokoju i rozejmu Bożego wraz z zawiązywanymi ligami pokoju paradoksalnie siłą zaczęły walczyć o zaprowadzenie spokoju i ochronę najbardziej narażonych na nieograniczoną wojnę: chłopów, duchownych i kupców. Wypowiedziano wojnę wojnie. Jednakże chrystianizacja rycerstwa doprowadziła do militaryzacji samego Kościoła. Początkowo zakazany zawód żołnierza z czasem umożliwiał dostąpienie zbawienia bez zmiany drogi życiowej. W tym kontekście przestał mieć znaczenie rodzaj broni i sposób wojowania, jeśli tylko walka spełniała warunki wojny sprawiedliwej

Pierwsze próby wyjaśnienia zjawisk elektrycznych i magnetycznych

Filozofię można nazwać „matką” naukowych teorii: czysto empirycznych i czysto matematycznych. Historia elektryczności i magnetyzmu ukazuje ważne jednoczenie się obu podejść. Unifikacja dokonująca się w nauce pozwala oczyszczać filozofię z mitycznych naleciałości, zaś nauce daje realistyczne odniesienie do świata, bez którego groziłby jej pusty formalizm. Omawiane tu problemy ukazują, że formy (struktury) matematyczne są właściwą bazą dla nauki i przez to wskazują na filozoficzną, racjonalnie precyzyjną podstawę (logos) naszej rzeczywistości

Realizm magiczny, absurd i dramat – próba interpretacji sztuk Niny Sadur

Niniejsza praca jest próbą przybliżenia oryginalnej twórczości dramaturgicznej współczesnej rosyjskiej pisarki z Nowosybirska, reżyserki i scenarzystki, miłośniczki i znawczyni teatru, znanej nie tylko w Rosji, ale w całej Europie i w wielu krajach na innych kontynentach. Dramaturgia Niny Sadur nie jest błaha i stereotypowa, to zjawisko niezwykłe, wywołujące kontrowersje i żarliwe dyskusje w literaturze krytycznej. Twórczość Sadur charakteryzuje się wieloznaczeniowością i właśnie ta cecha jej utworów dramaturgicznych jest przyczyną najróżniejszych interpretacji. Sztuki ukazują współczesnego człowieka, jego samotność, żałosne jestestwo i desperackie poszukiwania swojego miejsca w świecie. Właśnie człowiek zawsze znajduje się w centrum zainteresowania pisarki, która swoją twórczością sygnalizuje największe – jej zdaniem – zagrożenia mogące wystąpić w jego życiu. Sadur w swoich dramatach zdecydowanie wskazuje na liczne przejawy zwycięstwa demonicznych sił, na to, że racjonalnie myślący człowiek we współczesnym świecie utracił poczucie bezpieczeństwa, pewności i stabilności. Jest to rezultatem, między innymi, zerwania więzi z przyrodą oraz z tradycją, na którą składają się dawne wierzenia, obyczaje, określony sposób myślenia i postępowania. Dlatego ratunku dla współczesnego człowieka autorka upatruje w szeroko rozumianej magii, która pomóc ma w pozbyciu się własnej „rzeczowości” i w osiągnięciu wyższego wymiaru istnienia. Sztuki Sadur są analizowane w pracy w kontekście szeroko rozumianego realizmu magicznego. Przejawia się on w światopoglądzie, świadomości społecznej, artyzmie i poetyce utworów. Realizm magiczny zmienia sposób rozumienia pojęcia realizm, dopełnia, poszerza i pogłębia obraz zjawisk realnych w świecie przedstawionym. Najważniejszy jest realizm, ponieważ stawia sobie za cel ukazanie świata, nie zaś jego wymyślenie. Magia, choć również istotna – uzależniona jest od realizmu. W konstrukcji wątku, bohatera i świata widoczne są ślady niesamowitości, transcendentalności i metafizyczności. Jednak wszystkie fantastyczne elementy wpisują się w codzienność jako jej bezsporne, integralne i naturalne części. Tylko wtedy osiągnięta zostaje równowaga między sferami realną i magiczną. Dlatego tak ważne jest, aby nie wydzielać elementów fantastycznych, nie wyróżniać i nie objaśniać ich odmiennego charakteru. Wszystkie sztuki Sadur rozpoczynają się w sposób realny, ale stopniowo wątek zaczyna nabierać cech tajemniczości, wypełnia się mistycznymi asocjacjami. Zawsze jednak granica pomiędzy światem znanym a nieznanym pozostaje mglista tak, aby oba mogły wzajemnie w siebie wnikać, przeplatać się ze sobą. Elementy magiczne nie deformują rzeczywistości, a stanowią jej naturalny element, dlatego Sadur nigdy nie wyjaśnia ich pochodzenia. Nadnaturalność nie dominuje w sztukach Sadur, ale równocześnie jest ich istotną częścią, bez której cały obraz świata nie mógłby istnieć. W pierwszym rozdziale pracy analizowana jest problematyka pozornej nieobecności realizmu magicznego w wybranych sztukach Sadur. Poruszony został problem przekształcenia fikcji w rzeczywistość oraz anektowania realności przez teatr. Dzięki tym zabiegom badacz dramatu może zgłębić strukturę opisanego w utworze społeczeństwa wraz z ukrytymi w nim możliwościami oraz siłami, ale także ze wszystkimi niedoskonałości, których na co dzień się nie dostrzega. W omówionych dramatach Sadur odwołuje się do przestrzeni bliskich zarówno jej, jak i wielu innym obywatelom Rosji. Eksponuje w nich bardziej realną niż magiczną stronę rzeczywistości, jednak w każdej sztuce czyni to tak, by odbiorca mógł wyczuć, że pod ową normalnością i codziennością kryje się coś mrocznego, niezwykłego i tajemniczego. Ma mu w tym pomóc szeroko rozumiane szaleństwo, które w różnych formach ujawnia się u poszczególnych postaci. Sztuki Sadur ukazują moment przełomowy w ich życiu, kiedy np. mieszkanie w komunałce czy praca sprzątaczki stają się nie do zniesienia, kiedy chaos zaczyna pomagać, a porządek unicestwia wszelką indywidualność. Wtedy realizm ustępuje miejsca magii, a szaleństwo pomaga bohaterowi odkryć swoją przynależność do świata. W drugiej części rozpatrywane są zasady gry Sadur cudzym tekstem i słowem. Przełom XX i XXI wieku to punkt kulminacyjny form wtórnych, dramaturdzy starają się odtworzyć dzieła klasyków, przekształcając je i dostosowując odpowiednio do nowej epoki. W tę tendencję wpisuje się także Sadur, która grając z tradycjami jednocześnie gra czytelnikiem, podpowiadając, że wykorzystanie znanych tekstów nie zawsze służy do wyrażenia ustalonych niegdyś światopoglądów. Niewyczerpanym źródłem inspiracji dla pisarki jest Mikołaj Gogol – genialny pisarz, któremu stara się oddać hołd. Autor Martwych dusz zafascynował ją jako przedstawiciel realizmu magicznego, przy pomocy którego piętnował on rzeczywistość. Sadur w swoich remarkach ponownie odkrywa nieco zapomniane znaczenia, kreując jednocześnie nowe kody i eksplorując współczesną rzeczywistość. Dialog tradycji z nowatorstwem prowadzi do refleksji nad stanem współczesnego społeczeństwa rosyjskiego i stanowi próbę przywrócenia równowagi w realnym świecie Sadur wnikliwie obserwuje otaczający świat dostrzegając w nim niezwykłość, cudowność. Jej sztuki poprzetykane są mistycznymi wrażeniami i odczuwaniem tajemniczości oraz wieloaspektowości świata, który pomieścić może zaskakującą ilość zła w różnej postaci. Omawiane dramaty zawierają w sobie obszerny kontekst mitologiczny i folklorystyczny, pojawiają się w nich postacie Baby Jagi, diabła, szamanki, pojawia się Matka Ziemia, a towarzyszy im motyw katastrofy. Twórczość Sadur tworzy atmosferę kataklizmu, upadku świata, akcja jej sztuk toczy się „na granicy”. Tej problematyce poświęcony został trzeci rozdział pracy. Przerażające elementy, zagadki, tajemnice łączą się tu z ludowymi wierzeniami i magią, aby dać czytelnikowi możliwość spojrzenia na codzienne życie, a także zajrzenia w głąb swoich myśli i uczuć. Absurdalność wyróżniająca dramaty Sadur pozwala nawiązać do twórczości oberiutów. Wraz z cudownością i innością stanowi element decydujący o oryginalności omawianych sztuk