Językowo-kulturowa wizja dworu na Litwie

A linguistic and cultural image of the manor in Lithuania The aim of this article is to provide a description of the linguistic-cultural vision of the manor on the Baltic-Slavic border. The object of the analysis is autobiographical narratives of the oldest residents of Polish villages in the districts of Meikštai and Smalvos in north-eastern Lithuania, on the border with Belarus. The people living there have perfectly retained the memory of old manors and estates, local nobility, and the relations between the peasants and the manor. The article aims to present their memories about the manor, the impact of the manor on the formation of their personalities and attitudes towards the surrounding world, and to characterise the places important for the formation of a multi-ethnic, multicultural borderland and its unique character. The analysis of the conceptualisation of the manor and the landlord by the residents of Smalvos district is based on the general assumptions of oral history, especially those concerning the narrator’s position, his/her worldview and his/her relation with the described reality. The reconstructed vision of the manor, based on the autobiographical narratives, is clearly positive. The described behaviour of the landlord to the peasants dispels the established stereotype of the landlord as a ruthless exploiter and the myth of relations with the peasants based on exploitation. Although cognitive definitions of the concepts under consideration describe the manor as a place distinct from the countryside, at the same time, however, it was a place where peasant children were welcome, taught prayers and the basics of reading and writing. The landlord is described as an educated, tolerant and understanding person who took care about his peasants and supported them.   Językowo-kulturowa wizja dworu na Litwie Celem niniejszego artykułu jest opis językowo-kulturowej wizji dworu na pograniczu bałtycko-słowiańskim. Przedmiotem analizy są narracje autobiograficzne pozyskane od najstarszych mieszkańców polskich wsi położonych na terenie północo-wschodniej Litwy, przy samej granicy z Białorusią, w okolicach Mejkszt (lit. Meikštai) i Smołw (lit. Smalvos) w latach 2000–2001 i 2010. Są to miejsca, gdzie w pamięci ludzi bardzo dobrze zachowały się do dziś wspomnienia o dawnych dworach i majątkach, miejscowej szlachcie, relacjach łączących dwór i chłopa udającego się tam do pracy. W artykule została podjęta próba przekazania tego, co ludzie pamiętają o dworze, pokazania, jaki wpływ miał dwór na kształtowanie się ich osobowości, na wypracowanie określonej postawy wobec otaczającego ich świata, i niemniej ważne zagadnienie – przedstawienie znaczących dla wieloetnicznego i wielokulturowego pogranicza miejsc, które przyczyniły się do jego ukształtowania i świadczą o jego wyjątkowości. Analiza sposobu konceptualizacji dworu i pana przez mieszańców Smołwieńszczyzny została oparta na ogólnych założeniach historii mówionej (ang. oral history), ze szczególnym uwzględnieniem postawy narratora, jego wizji świata, stosunku do opisywanej rzeczywistości. Zrekonstruowana na podstawie narracji autobiograficznych wizja dworu jest wyraźnie pozytywna, a zachowanie pana wobec chłopów burzy utrwalone dotychczas w społeczeństwie stereotypy – obala mit osoby wyzyskującej, bezwzględnej i łamie wizję stosunków opartych na wyzysku. Przedstawione w artykule definicje kognitywne badanych pojęć określają dwór jako miejsce odrębne od wsi, gdzie jednak przyjmowano chłopskie dzieci, uczono je pacierza i podstaw pisania i czytania. Pan natomiast jest ukazany jako osoba wykształcona, tolerancyjna i wyrozumiała, troszcząca się o chłopów i okazująca im wsparcie

W poszukiwaniu idei narodowej: „krajowość” początku XX wieku jako próba ideologii „Polaków litewskich”

In the Search for a National Idea: Krajowość in the Beginning of the Twentieth Century as an Attempt at “Lithuanian Poles’" IdeologyKrajowość as the national ideology of the “civil” (or “political”) type developed in Belarus and Lithuania at the beginning of the twentieth century. The adherents of krajowośćclaimed that all native inhabitants of historical Lithuania, disregarding their ethno-cultural identity, are “the citizens of the Kraj” [the Countrymen] and therefore belong to one nation. Some called them “the nation of Lithuanians.” The category of “the native inhabitants” was used in relation to the Lithuanians, Belarusians, Poles, Jews, and almost never to Russians. As the main criterion for a national identity they proclaimed patriotism and self-identification as citizens.The krajowość idea appeared among the nobility. Its representatives belong to the combined Polish culture in respect of their own Lithuanian and Belarusian origin. The former Grand Duchy of Lithuania was interpreted by them as a historical native land. It was the determining factor in the formation of a new identity.All adherents of krajowość (Michal Romer, Roman Skirmunt, Kanstancyja Skirmuntt, Ludwik Abramovich, etc.) belonged to the group of the “Lithuania (vel Belarus) Poles”. Despite their intentions, the krajowość idea was formed on the basis of the “Lithuanian Poles’” struggle for their own place in the new society. As a result, the ideology for “Lithuanian Poles” was created, but it could not neutralize the existing Polish-Lithuanian-Belarusian conflict. W poszukiwaniu idei narodowej: „krajowość” początku XX wieku jako próba ideologii „Polaków litewskich”„Krajowość”, czyli ,,ideologia krajowa”, została sformułowana na Białorusi i Litwie na początku XX wieku. Krajowcy stwierdzali, że wszyscy rdzenni mieszkańcy historycznej Litwy, niezależnie od ich etnokulturowej i stanowej przynależności, należą do jednego „narodu Litwinów”. Za główne kryteria owej narodowej przynależności uznano poczucie patriotyzmu w stosunku do Litwy historycznej. Jednym z celów krajowości było pogodzenie partykularnych interesów miejscowych narodów z ich ogólnym interesem, pod jakim rozumiano dobro wspólnej Ojczyzny, historycznej Litwy. Jednak mimo zamiarów ideologów, którzy mówili o „obywatelach Kraju”, krajowość wyrosła z poszukiwania przez Polaków litewskich swego miejsca w nowym społeczeństwie. Koncepcja krajowa była ideologią Polaków litewskich, stworzoną przede wszystkim dla nich. Z postanowieniami krajowców była związana przede wszystkim perspektywa polskości na Litwie historycznej

Przewodnik historyczno-turystyczny po dziedzictwie kulturowym pogranicza Polska - Litwa - Kaliningrad

Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu „Transgraniczne Centrum Edukacji i Informacji Obywatelskiej w Białymstoku” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sąsiedztwa Litwa, Polska Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej Inteterreg III A/Tacis 2004-200

Гарадзеншчына ў карэспандэнцыi Зыгмунта Глогера. Увагі да першага выдання „Збору твораў” Зыгмунта Глогера

The aim of the article is to show Grodno land in the correspondence of Zygmunt Gloger from the years 1863–1876 included in the first volume of Zygmunt Gloger’s Miscellaneous Writings, which was published thanks to the “Glogerianum” Scientific Department of Książni­ca Podlaska named after Łukasz Górnicki in Białystok together with the Chair of Philological Research “East – West” of the Faculty of Philology of the University of Białystok. On the basis of the material, the author presents Grodno land in the times of Gloger, pays attention to inac­curacies included in the notes to the edition, specifies or denies the provided information on the basis of the source literature and author’s own research.Przedmiotem artykułu jest ukazanie ziemi grodzieńskiej w korespondencjach Zygmunta Glogera z lat 1863–1876, zamieszczonych w 1. tomie pierwszej edycji Pism rozproszonych Zygmunta Glogera, który się ukazał staraniem Działu Naukowego „Glogerianum” Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku we współpracy z Katedrą Badań Filo­logicznych „Wschód-Zachód” Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Autor na podstawie wyekscerpowanego materiału przedstawia Grodzieńszczyznę czasów Glogera, wskazuje na nieścisłości zawarte w objaśnieniach edycji, precyzuje bądź neguje podane w nich informacje na podstawie literatury źródłowej i własnych badań terenowych.Прадметам артыкула з’яуляецца апiсанне Гарадзеншчыны ў ліставанні Зыгмунта Глогера ў 1863–1876 гг., змешчаным у першым томе першага выдання Збору твораў Зыг­мунта Глогера, які выйшаў намаганнем Навуковага аддзела «Glogerianum» Падляшскай кніжніцы імя Лукаша Гурніцкага ў Беластоку ў супрацоўніцтве з Кафедрай філалагічных даследаванняў «Усход-Захад» філалагічнага факультэтa ўніверсітэтa ў Беластоку. На пад­ставе вылучанага матэрыялу аўтар апісвае Гарадзеншчыну часоў Глогера, звяртае ўвагу на недакладнасці ў тлумачэннях выдання, удакладняе або аспрэчвае, на падставе гіста­рычных крыніц і ўласных палявых даследаванняў, змешчаную ў іх інфармацыю

Nazwy etnonimiczne jako pomocnicze źródło historyczne do badań nad osadnictwem tatarskim na przykładzie powiatu grodzieńskiego (do 1795 r.)

151-15

Uwagi o polszczyźnie inskrypcji nagrobnych na Grodzieńszczyźnie

Notes about the Polish language gravestone inscriptions in Grodno region The article presents the analysis of features of the Polish language displayed in gravestone inscriptions of the chosen Catholic cemeteries of Grodno region – Kvasovka, Indura, Vereyki, Replya, Lunno, Volpa, Ros. The author briefly describes the districts where research was conducted, gives a general characteristics of the cemeteries and analyses the Polish language inscriptions in gravestones, noting regional linguistic features.   Uwagi o polszczyźnie inskrypcji nagrobnych na Grodzieńszczyźnie Artykuł jest próbą analizy specyfiki regionalnej polszczyzny, zawartej w inskrypcjach nagrobnych z wybranych cmentarzy katolickich na Grodzieńszczyźnie: Kwasówka, Indura, Wierejki, Repla, Łunna, Wołpa, Roś. Autorka przedstawia skrótową informację o miejscowościach, w których odbywały się badania, daje ogólną charakterystykę cmentarzy, a także analizuje polszczyznę inskrypcji nagrobnych, zwracając uwagę na jej cechy regionalne

Sketch for a portrait of Witold Staniewicz, professor of agricultural economics and minister of agricultural reforms. Scientific, didactic and organizational activity in the years 1921–1939

Witold Staniewicz (1887–1966) is a scientist, politician and social activist born and living in Vilnius during the Second Polish Republic. He was a professor at the Stefan Batory University in Vilnius, its rector and vice-dean of the Faculty of Agriculture. Staniewicz’s scientific interests included: theory of agrarian policy and the importance of agriculture in the national economy, agricultural economics, social economy, history of agriculture and agricultural studies, problems of regional economic conditions of the Vilnius Region and deflation policy. The article summarizes the current state of knowledge about Witold Staniewicz and presents his scientific, didactic and organizational activities in the years 1921–1939.Witold Staniewicz (1887–1966) to urodzony i mieszkający w Wilnie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej naukowiec, polityk i działacz społeczny. Był profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, jego rektorem i prodziekanem Wydziału Rolniczego. Zainteresowania naukowe Staniewicza obejmowały: teorię polityki agrarnej i znaczenie rolnictwa w gospodarce narodowej, ekonomikę rolną, ekonomikę społeczną, historię rolnictwa i studiów rolniczych, problemy regionalnych uwarunkowań gospodarczych Wileńszczyzny oraz politykę deflacyjną. Artykuł podsumowuje aktualny stan wiedzy o Witoldzie Staniewiczu i przedstawia jego działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną w latach 1921–1939