Gabriela von Thun und Hohenstein - "dobra Pani"

Gabriela von Thun und Hohenstein (lub w innym zapisie von Thun- -Hohenstein) zwana „dobrą Panią z Kończyc Wielkich” przyszła na świat w domu hrabiego Larisch-Mönnich. Był to jeden z największych i najbardziej wpływowych rodów na Śląsku Cieszyńskim. Rodzina Larischów zawitała na ten teren prawdopodobnie w XVI wieku1. Nasza bohaterka urodziła się w Wiedniu 30 listopada 1872 roku. Jej rodzice to Eugeniusz, spadkobierca Rychwałdu, Pietwałdu, Zabłocia i Polskiej Lutynii oraz Kończyc Wielkich, i Maria Krystyna Deym von Stritež. W ich domu na świat przyszły trzy dziewczynki – Henrietta, Gabriela i Franciszka

The Women Problem in the Works of Eliza Orzeszkowa

In the 19 century, social and political conditions in Europe caused the emergence of new literary movements. In Poland, these movements developed differently from Europe. Under these new emergent perspectives, the place of the woman and the woman gure in Orzeszkowa's works will be discussed through comparisons with the period of romantism. There is a striking effect of Orzeszkowa's life style and life on her works. The woman motive which was getting stronger and becoming prominent as individuals in Poland especially in the period of positivism, is discussed in this study

Nieznani opiekunowie i miłosierni dobroczyńcy. Oblicza bohaterów miłosiernych w krakowskiej literaturze romantycznej

The article focuses on the motifs of mercy in the Romantic literature written by the minorum gentium poets in Kraków. The group is represented by Anna Libera, Adam Gorczyński i Władysław Ludwik Anczyc who drew inspiration mostly from the works of Adam Mickiewicz. Not only did they adapt his versification pattern but they also shared his attitude toward the problem of mercy. By means of referring to the popular axiology postulating that mercy is an indispensable element in the human world the Romantic literature introduced such themes as the necessity to forgive people, to feel empathy for others, to help them. Moreover, the problem of the relationship between the court and the peasantry after the Galician Slaughter should also be considered in this context

Aktywność społeczna Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926) w świetle jej wspomnień i zapisków pamiętnikarskich

Wanda z Wolskich Umińska, uczestniczka powstania 1863-1864 r., organizatorka pomocy więźniom politycznym i ich rodzinom, opiekunka sierot, od wczesnych lat swej młodości poświęciła się działalności społecznej. Rozpoczęła ją przed wybuchem powstania styczniowego, w okresie manifestacji religijno-patriotycznych, a szczyt jej działalności przypadł na czasy powstania styczniowego. Była wówczas jedną z najdzielniejszych i najczynniejszych członkiń konspiracyjnej organizacji kobiet, tzw. „Piątek”. Nowy rozdział w jej wielowymiarowej aktywności przyniosły lata popowstaniowe. W Warszawie prowadziła dom ludowy, dostarczała na wieś nielegalną literaturę, prowadziła agitację uświadamiającą wśród włościan. Bardzo szybko potrafiła skupić wokół siebie i wciągnąć w działalność ludzi nauki, kultury, literatury. Podczas rewolucji 1905-1907 r. organizowała pomoc dla uwięzionych i ich rodzin. Przed wybuchem I wojny światowej oddana była z kolei pracy na rzecz dzieci z ubogich rodzin, wspierając organizowanie dla nich kolonii letnich. Umińska pozostała aktywna do ostatnich miesięcy swego życia. Działalność społeczną zapomnianej dziś nieco weteranki 1863 r. ukazano na podstawie jej wspomnień i zapisków pamiętnikarskich, znajdujących się w zbiorach lwowskich, wileńskich oraz krajowych.Muzeum Józefa Piłsudskiego w SulejówkuArchiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór z Muzeum Narodowego, sygn. 898.Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Główna Biblioteka Województwa Mazowieckiego: Wanda Umińska. Materiały życiorysowe, rkps 2623/1.Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Główna Biblioteka Województwa Mazowieckiego: Korespondencja Wandy Umińskiej, rkps 2624.Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Główna Biblioteka Województwa Mazowieckiego: Sprawozdanie Wandy Umińskiej z wizytacji kolonii dla dzieci, rkps 2950/II.Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830, zawierająca spis imienny dowódców i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymże roku Krzyżem Wojennym „Virtuti Militari” ozdobionych, Drukarnia Ludowa, Lwów 1881.Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Dokumenty terenowych władz cywilnych powstania styczniowego 1862-1864, do druku przygotowali: S. Kieniewicz, F. Ramotowska, W. Śliwowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986.Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, opracowała E. Sęczys, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2000.Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, opracowała E. Sęczys, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2018.Dąbrowa Żelkowski W., Wspomnienia moje z 1863 roku jako siedemnastoletniego powstańca, wstęp i opracowanie J. Tomczyk, [w:] T. Mencel (red.), Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie. Pamiętniki, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1966.Dygasiński A., Listy, wstęp J.Z. Jakubowski, komentarze biograficzne A. Górski, przygotowanie tekstów i redakcja T. Nuckowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1972.Grabiec J., Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem. Moje wspomnienia, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1925.Heurich E., Kiślańska T., Wspomnienia matki i córki z powstania 1863 roku, „Księgarnia Ludowa” Julii Sikorskiej, Warszawa 1918.Konopnicka M., Listy do synów i córek, opracowała, wstępem i przypisami opatrzyła L. Magnone, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2010.Sempołowska S., W więzieniach, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), opracowanie, komentarz i przypisy L. Michalska-Bracha, E. Noiński, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2020.Bielska W., O zasłużonych kobietach polskich Entuzjastkach, Nakładem „Naszej Księgarni” Spółki Akcyjnej Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, Warszawa 1922.Bielska W., Uczczenie zasług Wandy Umińskiej, „Zorza” 1925, nr 2.Bielska W., Wspomnienie o Szymonie Wójciku, „Gazeta Świąteczna” 1922, nr 2160.Bojarska S., „Dobra Pani”. (Ś.p. Wanda Umińska), „Mały Światek” 1926, nr 10.Grabiński W., Wanda Umińska, „Bluszcz” 1926, nr 22.Grabiński W., Ś.p. Wanda Umińska. Ostatnia „Entuzjastka” epoki 63-go roku, „Kurier Warszawski” 1926, nr 123.Bieleń Z., Bohaterki w czarnych sukniach. Lublinianki i Podlasianki w powstaniu 1863-1864, Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego, Lublin 2015.Bruchnalska M., Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym. (Materiały), Wydawnictwo Towarzystwa Św. Michała Archanioła, Miejsce Piastowe 1932.Brzeziński J.S., Początki ruchu nauczycielskiego w Kongresówce, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1947, nr 2.Djakow W.A., Gałkowski A., Śliwowska Ś., Zajcew W.M., Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990.Dunin-Wąsowicz K., Próba analizy składu społeczno-zawodowego oddziału powstańczego z 1863 roku, „Kwartalnik Historyczny” 1963, nr 4.F.Z. [Findeisenówna Zofia], Nagrobek Wandy Umińskiej, „Gazeta Świąteczna” 1928, nr 2500.Findeisenówna Z., Opiekunki więźniów. Matylda Wrede i Wanda Umińska, „Polski Czerwony Krzyż” 1931, nr 7.Ilnicka M., Książki dziecinne, „Bluszcz” 1878, nr 51.Król K., Jubileusz zasłużonej działaczki, „Kurier Warszawski” 1925, nr 19.Krzykała S., Studenci Instytutu Rolniczo-Leśniczego w Puławach w walce z caratem (1869-1914), Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1962.Malinowski M., Chłopski ruch zaraniarski w b. Kongresówce przed pierwszą wojną światową, Spółdzielnia Wydawnicza „Chłopski Świat”, Warszawa 1947.Michalska-Bracha L., Między pamięcią a historiografią. Lwowskie debaty o powstaniu styczniowym (1864-1939), Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce 2011.Michalska-Bracha L., Noiński E., Wanda z Wolskich Umińska (1846-1926) i jej wspomnienia, [w:] Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), opracowanie, komentarz i przypisy L. Michalska-Bracha, E. Noiński, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2020.Michalski S., Społeczna i pedagogiczna działalność Stefanii Sempołowskiej na tle epoki, Książka i Wiedza, Warszawa 1973.Niekra M., „Moje najdroższe kobiety” (o kobietach w życiu Adolfa Dygasińskiego na podstawie epistolografii), „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5.Nowicki Z., Kartki z dziejów ruchu nauczycielskiego w Polsce, Nakładem „Naszej Księgarni” Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1937.Prus B., Najogólniejsza ideały życiowe, Nakładem Jana Fiszera, Warszawa 1905.Serafin-Prusator E., Narcyza Żmichowska – między Matką Polką a kobietą-rycerzem, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2017, nr 10.Śliwowska W., Z badań nad losami Sybiraków i ich spuścizną, „Kwartalnik Historyczny” 1990, nr 1.Ś.p. Szymon Wójcik, „Zorza” 1898, nr 8.Tomczyk J., Narastanie świadomości narodowej w Lubelskiem w latach 1864-1917 w świetle akt Kancelarii Gubernatora Lubelskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, sectio F, 1993, vol. XLVIII.Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów. Wypisy z bazy danych, A. Kulecka (red.), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019.Wawrzykowska-Wierciochowa D., Wanda Umińska 1841-1926, „Oświata Dorosłych” 1961, nr 1.Wawrzykowska-Wierciochowa D., Nieznana karta działalności Marii Konopnickiej, Zarząd Główny Ligi Kobiet, Zarząd Główny Towarzystwa im. Marii Konopnickiej, Warszawa 1967Wawrzykowska-Wierciochowa D., Z umiłowania. Opowieść biograficzna o Wandzie z Wolskich-Umińskiej (1841-1926), Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1973.Załęczny J., Zachować pamięć o powstaniu styczniowym – o kolekcjonerskiej pasji Wandy Umińskiej, [w:] J. Lekan-Mrzewka, M. Kulesza, B.K. Obsulewicz (red.), Kolekcjonerzy, zbieracze, kwestarze w literaturze i kulturze XIX i XX wieku, Wydawnictwo KUL, Lublin 2016.Załęczny J., Wanda Umińska (1841-1926) – strażniczka sumień i pamięci, [w:] A. Obara-Pawłowska, A. Miączewska, D. Wróbel (red.), Kobieta niepoznana na przestrzeni dziejów, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017.Załęczny J., Zesłańcy syberyjscy na fotografiach z kolekcji Wandy Umińskiej (w zbiorach Muzeum Niepodległości w Warszawie), „Zesłaniec” 2014, nr 60.739

In the care of children : forming of care institutions from medieval hospitals to residential homes

Celem artykułu jest ukazanie etapów kształtowania się opieki nad dzieckiem. Formy pomocy zmieniały się na przestrzeni wieków. Początkowo dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej były skazane na łaskę ludzi dobrej woli. Społeczeństwo nie tworzyło zorganizowanych form opieki na dzieckiem. Analiza poszczególnych etapów rozwoju ukazuje, jak wiele zmieniło się w tym zakresie na korzyść dzieci. Obecne formy pomocy można określić jako wyspecjalizowane instytucje zatrudniające profesjonalistów, finansowane przez państwo.The article's aim is to show the stages of development of child care. Forms of assistance have evolved over the centuries. Initially, children deprived of parental care were placed at the mercy of people of good will. Society did not create organized forms of care for the child. Analysis of the various stages of development shows how much has changed in this regard for the benefit of children. The current forms of aid can be defined as specialized institutions employing professionals, funded by the state

Bydgoszczanki wychodzą z domów na ulice, którym patronują królowe. Przyczynek do badań nad stowarzyszeniami kobiecymi w mieście od II połowy XIX w. do wybuchu I wojny światowej

Situation and history of women in Bydgoszcz in the 19th century and the beginning of the 20th century has not been reviewed with the use of systematic research. Initiating multidirectional analyses, women should be depicted in the historical-spatial context of the city. The fast growing city created possibilities for finding job (schools, factories, domestic servants), but also created various risks (entirely dependent on family, poverty, social judgment). We can notice in it two interesting phenomena - the will to become independent (which is combined with increased self-awareness and attempts to cope without man in daily life) and independence of the country, which was related to the political situation of Poles (Polish women) living in Bydgoszcz (educational, social, journalistic activities). Particularly interesting is activity of societies - on the one hand charitable, and on the other hand patriotic. Sometimes both of these fields were hard to separate

Lektury w programach dla szkoły podstawowej z lat 1949-1989

Hasło „Lektury szkolne w czasach PRL-u” jest bardzo pojemne. Pierwsze lata po II wojnie światowej to czas kształtowania się nowego modelu polskiej szkoły, która miała być instytucją utrwalającą zmiany społeczne i polityczne, do jakich dochodziło w Polsce. Resort edukacji wydawał kolejne programy nauczania, zmieniała się też struktura szkoły. Zmiany zachodziły także w liczbie lektur obowiązkowych w danej klasie oraz w doborze tytułów. Program nauczania odgrywał wówczas tę samą rolę, co obecnie podstawa programowa. Pracę na lekcji nauczyciel musiał planować zgodnie z dokumentem odnoszącym się do każdego przedmiotu

Tekst uproszczony w procesie nauczania języka polskiego jako obcego

Autorka dokonuje analizy tekstów literackich opracowanych z myślą o obcokrajowcachi ich adaptacjach, które w Polsce nie są jeszcze aż tak popularne, jak ma to miejsce w przypadku glottodydaktyki języka angielskiego czy niemieckiego. Ich liczba jednak stale zwiększa się, a „teksty uproszczone” cieszą się coraz większą popularnością. Znajomość tekstów reprezentatywnych dla danego kraju pozwala bowiem lepiej zrozumieć jego kulturę i obyczajowość.Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Tu sobie usiądźmy, czyli o sposobach rozpoczynania wywiadu

"Rozpocznę od fragmentu dialogowanego wstępu znanych dziennikarzy do ich współautorskiej antologii wywiadów: Piotr Mucharski: Pozwolisz, Kasiu, że to ja zadam pierwsze pytanie... Katarzyna Janowska: Przecież już dawno nie walczymy o to, które z nas zaczyna... PM: I tak wymyśliliśmy je wspólnie: czy nałóg rozmowy jest szkodliwy? KJ: Nam sprzyjał, [...]’ Te krótkie wymiany dialogowe dwójki dziennikarzy, którzy mówią o sobie, że są „nałogowo uzależnieni od rozmów”, zdradzają kanoniczną zasadę funkcjonowania gatunku - wywiad zawsze rozpoczyna dziennikarz. To on wymyśla i zadaje pytanie (w ich przypadku, wymyślają je we dwójkę i decydują, kto z nich ma je zadać osobie, z którą wywiad jest przeprowadzany). Przytoczone wyżej wypowiedzi zdradzają także metodę prowadzenia rozmów - jest to ich wewnętrzna współpraca. W artykule chcę pokazać takie realizacje wywiadu, w których praktyka jest zupełnie odmienna. Skupię się bowiem na początkach, fragmentach inicjalnych, które rozpoczynają się od wypowiedzi bohatera wywiadu. Mam nadzieję, że to pozwoli zaprezentować kilka elementów istotnych dla samego gatunku." (fragm.