Dawne materiały do nauczania polszczyzny w środowisku anglojęzycznym jako źródła do badań dziejów polonistycznego dyskursu glottodydaktycznego

The article stems from the belief that glottodidactic materials documenting the history of teaching Polish as a foreign language should be more intensively included in the scope of diachronic research. The review, conducted from a discourseological perspective, covered Polish language textbooks written for English-speaking audiences from the end of the 19th century to the mid-20th century. The study aims to describe the socio-cultural and institutional conditions as well as the subject matter of the Polish-language glottodidactic discourse in the English-speaking environment in the past. A preliminary analysis of the content of the textbooks allowed for establishing that the demand for Polish language proficiency in English-speaking countries was motivated by academic, integrative, and cultural reasons. Another factor contributing to the prestige of the Polish language was the political situation of Poland after 1918. The scope and manner of the presentation of the Polish language reflect the state of knowledge of the methodology of teaching modern languages at that time. The observations made in the study seem to confirm the usefulness of discursological analyses of old glottodidactic textbooks, also in order to supplement knowledge about the prestige and functional differentiation of the Polish language in the past.Artykuł wyrasta z przekonania o konieczności intensywniejszego włączenia w optykę badań diachronicznych materiałów glottodydaktycznych dokumentujących dzieje nauczania języka polskiego jako obcego. Oglądem prowadzonym z perspektywy dyskursologicznej objęto w nim podręczniki do nauki polszczyzny pisane dla odbiorców anglojęzycznych od końca XIX do połowy XX wieku. Celem opracowania jest opis uwarunkowań społeczno-kulturowo-instytucjonalnych oraz tematyki polonistycznego dyskursu glottodydaktycznego w środowisku anglojęzycznym w przeszłości. Rekonesansowa analiza treści podręczników pozwoliła ustalić, że rozpowszechnianie znajomości języka polskiego w krajach anglojęzycznych motywowane było naukowo, integracyjnie oraz kulturowo. Czynnikiem budującym prestiż polszczyzny była też sytuacja polityczna Polski po roku 1918. Zakres i sposób prezentacji wiedzy o języku polskim odzwierciedla ówczesny stan wiedzy z zakresu metodyki nauczania języków nowożytnych. Dokonane obserwacje potwierdzają użyteczność dyskursologicznych analiz dawnych podręczników glottodydaktycznych, także w celu uzupełnienia wiedzy o prestiżu i funkcjonalnym zróżnicowaniu polszczyzny w przeszłości

XIX-wieczne pieśni ludowe jako źródła do poznania historii polskiego żargonu złodziejskiego (na przykładzie utworów zgromadzonych przez Oskara Kolberga)

This article focuses on 19th-century folk songs, which are typically used as sources for dialectological research, but, as it turns out, also serve as important source material for studying the evolution of sociolects. The author’s aim is to demonstrate the necessity of including folk songs in discussions about the development and history of thieves’ jargon. The premise is that when studying historical vocabulary belonging to social varieties of language, particularly as recorded in diverse sources (such as folkloric works, crime novels, or popular science studies), adopting a broad, inclusive perspective is essential. This perspective should not exclude anthropological approaches and consider language a communicative tool deeply rooted in specific cultural, historical, and sociological contexts. As the analysis reveals, this approach opens the door to re-examining widely accepted theses and theories about thieves’ jargon – for example, the chronology of the emergence of specific forms and meanings, processes of semantic change, the origins of particular lexical items, and the increasingly visible trend of this jargon becoming less secret and infiltrating other language varieties.Przedmiotem opisu są XIX-wieczne pieśni ludowe, które zazwyczaj stanowią źródła do badań dialektologicznych, podczas gdy – jak się okazuje – są istotnym materiałem źródłowym do opisu przemian socjolektów. Celem autora artykułu jest dowiedzenie potrzeby włączania utworów ludowych w kontekst rozważań na temat losów żargonu złodziejskiego. Autor założył, że badając dawne słownictwo należące do społecznych odmian języka i jednocześnie rejestrowane w źródłach o niejednolitym charakterze (utwory folklorystyczne, powieści tajemnic, opracowania popularnonaukowe), niezbędne jest przyjęcie szerokiej perspektywy oglądu problemu – niewykluczającej podejścia antropologicznego, uwzględniającej patrzenie na język jako narzędzie działalności komunikacyjnej, osadzone w konkretnych realiach kulturowych, historycznych i socjologicznych. Jak ujawnia opracowanie, stwarza to okazję do dyskusji nad niektórymi funkcjonującymi powszechnie tezami i teoriami na temat żargonu złodziejskiego – ot choćby w kwestii chronologii pojawienia się w nim jakichś form i znaczeń, zachodzenia zmian semantycznych, proweniencji części jednostek leksykalnych, ale też w sprawie coraz intensywniejszego procesu jego odtajniania, jego przedostawania się do innych odmian językowych

Przegląd Rusycystyczny 2023, nr 1

Przegląd Rusycystyczny 2023, nr

Несколько механизмов (дез)информирования в русскоязычной интернет-энциклопедии

The article attempts to prove the potential for disinformation in encyclopedia texts. The motivation for this exploration arose from the launch of the Russian online encyclopedia Ruwiki in early 2024. Ruwiki was created by replicating the Russian-language edition of Wikipedia, which it criticized for spreading inaccurate information. In this context, the article delves into the phenomenon of disinformation and the connection between information and truth.  The research material consists of articles about the Ukrainian president and the Russian-Ukrainian war from Wikipedia and Ruwiki. By comparing the content of these entries, the article highlights significant differences in how the messages are linguistically presented. It also discusses various techniques of disinformation, including content selection and manipulation, the use of explicit and implicit evaluations, and eristic arguments. The findings indicate that the modern digital encyclopedia serves not only as a source of knowledge but also as a medium through which truth, as a social construct, can be shaped and distorted for disinformation purposes.Celem artykułu jest ukazanie potencjału dezinformacyjnego tekstów encyklopedycznych. Asumptem do podjęcia tematu było uruchomienie na początku 2024 roku rosyjskiej encyklopedii internetowej Ruwiki powstałej w wyniku skopiowania rosyjskojęzycznej edycji Wikipedii oraz krytykowanie tej ostatniej za publikowanie nieprawdziwych treści. W związku z powyższym w artykule znalazły się rozważania poświęcone zjawisku dezinformacji oraz powiązaniu informacji z prawdą. Materiał badawczy stanowiły bliźniacze artykuły hasłowe z Wikipedii oraz Ruwiki poświęcone prezydentowi Ukrainy oraz wojnie rosyjsko-ukraińskiej. Analizowane ekscerpty pochodzą z pierwszej połowy 2024 r. Porównanie zawartych w nich treści pozwoliło na pokazanie uwarunkowanych pragmatycznie różnic w językowym ukształtowaniu komunikatów oraz na omówienie kilku technik dezinformacji (np. selekcja i proporcje treści, manipulowanie informacjami, eksplicytne i implicytne sposoby wartościowania, argumenty erystyczne). Okazuje się, że współczesna encyklopedia cyfrowa jest nie tylko źródłem wiedzy, ale również prawdy stanowiącej społeczny konstrukt, który może służyć dezinformacji.Целью статьи является показать дезинформационный потенциал энциклопедических текстов. Предпосылкой для разработки темы стал запуск русской интернет-энциклопедии Рувики в начале 2024 года, созданной в результате скопирования статей русскоязычной Википедии, а также критика Википедии за публикацию ложной информации. В связи с этим в статье обсуждается явление дезинформации, а также взаимосвязь информации с правдой. Исследовательским материалом послужили соответствующие статьи из Википедии и Рувики, посвященные президенту Украины и российско-украинской войне. Проанализированные отрывки датируются первой половиной 2024 г. Сравнение их содержания позволило показать прагматически обусловленные различия в языковой форме сообщений и обсудить несколько приемов дезинформации (например, отбор и соразмерность контента, манипулирование информацией, эксплицитный и имплицитный способы оценки, эристическая аргументация). Оказывается, современная цифровая энциклопедия — это не только источник знаний, но также истины, представляющей собой социальный конструкт, который может служить дезинформации

Пограничье ритуалов в языковой номинации растений (народные названия на польском, русском и украинском языках)

The traditional folk festival of the Slavs, celebrated during the summer solstice, is Midsummer Night, also called Kupala Night, sobótka, palinocka, kupalnocka, etc. in various areas of Slavic lands. Researchers maintain that it was originally a pagan festival, which over time was adapted through inculturation by Christianity and linked to the figure of St John the Baptist. According to Slavic mythology, the celebration of this unusual night was accompanied by folk rites and rituals, combining pagan and Christian elements and linked to the natural world. Plants, especially herbs, were an inseparable element of these, which was reflected in the linguistic nomination. The topic is presented on the example of folk names of selected herbal plant species in Polish, Russian and Ukrainian.Tradycyjnym ludowym świętem Słowian, obchodzonym podczas letniego przesilenia Słońca, jest noc świętojańska, na różnych obszarach Słowiańszczyzny nazywana również nocą Kupały, sobótką, palinocką, kupalnocką i in. Badacze utrzymują, że pierwotnie było to święto pogańskie, które z czasem zostało zaadaptowane na drodze inkulturacji przez chrześcijaństwo i powiązane z postacią św. Jana Chrzciciela. Zgodnie z mitologią słowiańską obchodom tej niezwykłej nocy towarzyszyły ludowe obrzędy i rytuały, łączące elementy pogańskie i chrześcijańskie oraz związane ze światem przyrody. Nieodłącznym ich elementem były rośliny, a zwłaszcza zioła, co znalazło odzwierciedlenie w nominacji językowej. Temat został przedstawiony na przykładzie ludowych nazw wybranych gatunków roślin zielarskich w językach polskim, rosyjskim i ukraińskim.Традиционный народный праздник славян, отмечаемый в период летнего солнцестояния ‒ это ночь накануне праздника рождества Иоанна Крестителя, в различных областях славянских земель именуаемая также Купальской ночью (ночью Купалы, Ивановой ночью), соботкой, палиноцкой, купалноцкой и т.д. Исследователи утверждают, что изначально это был языческий праздник, который со временем был адаптирован инкультурации христианством и связан с фигурой святого Иоанна Крестителя. По славянской мифологии, празднование этой исключительной ночи сопровождалось народными обрядами и ритуалами, сочетавшими в себе языческие и христианские элементы и связанными с миром природы. Растения, особенно лекарственные травы, были их неотъемлемой частью, что нашло отражение в языковой номинации. Тема представлена на примере народных названий отдельных видов растений на польском, русском и украинском языках

Литературный клуб «Бостонские чтения» против войны в Украине

The literary club “BostonLit” (“Бостонские чтения”) has been operating since 2013 in Boston, and was initiated by Anna Agnich (Anna Katz). The club features authors from cities in the US, Canada, Israel, Russia, Ukraine. Since 2020, the meetings have been held online. The organizers of “BostonLit” emphasize that the meetings are purely literary and do not aim to discuss political problems, but the actions of the Russian Federation against Ukraine have been a concern to the organizers and many of the club’s guests for years. The writers invited to the meetings are never suggested by the organizers the subject of the speech, and yet after the Russian military incursion into Ukraine a clear change can be seen. Most of the guest writers, regardless of their ethnic identification and country of origin, presented works on these very events. At the club’s meetings, guests including Tatjana Voltskaya (twice), Iryna Yevsa (twice), Aleksandr Kabanov, Vitaly Kovalchuk presented their anti-war poems. Several poets associated with the club also protested against the war in Ukraine.Klub literacki „Bostonskije cztienija” („Бостонские чтения”) działa od 2013 roku w Bostonie, a jego inicjatorką była Anna Agnicz (Anna Katz). W klubie występują autorzy z różnych miast USA, Kanady, Izraela, Rosji, Ukrainy. Od 2020 roku spotkania odbywają się online. Organizatorzy „Bostonskich cztienij” podkreślają, że spotkania mają charakter czysto literacki i nie stawiają sobie za cel omawiania problemów politycznych, jednak działania Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy od lat niepokoją organizatorów i wielu gości klubu. Zapraszanym na spotkania pisarzom organizatorzy nigdy nie sugerują tematyki wystąpienia, a mimo tego po wtargnięciu wojsk rosyjskich do Ukrainy daje się zauważyć wyraźna zmiana – większość goszczących pisarzy niezależnie od swojej identyfikacji etnicznej i kraju pochodzenia prezentowało utwory dotyczące właśnie tych wydarzeń. Na spotkaniach klubu swoje antywojenne wiersze prezentowali goście m.in. Tatjana Woltska (dwukrotnie), Irina Jewsa, Aleksandr Kabanow, Witalij Kowalczuk. Przeciw wojnie w Ukrainie zaprotestowało też wielu poetów związanych z klubem.Литературный клуб «Бостонские чтения» существует с 2013 года в Бостоне, его инициатором была Анна Агнич (Анна Кац). В клубе участвуют авторы из городов США, Канады, Израиля, России, Украины. С 2020 года встречи проходят в режиме онлайн. Организаторы «Бостонских чтений» подчеркивают, что встречи носят исключительно литературный характер и не ставят своей целью обсуждение политических проблем, однако действия Российской Федерации против Украины волнуют организаторов и многих гостей клуба уже не первый год. Писателям, приглашенным на встречи, организаторы никогда не предлагают темы выступления, однако после военного вторжения России в Украину можно заметить явные изменения - большинство приглашенных писателей, независимо от их этнической принадлежности и страны происхождения, представляли произведения, посвященные именно этим событиям. На встречах клуба свои антивоенные стихи читали такие гости, как Татьяна Вольтская (дважды), Ирина Евса, Александр Кабанов, Виталий Ковальчук. Против войны в Украине выступали также многие поэты связанные с клубом

Rozprawa z „agentami titoizmu”. Przypadek Czechosłowacji

After the split between the Soviet Union and Yugoslavia, Czechoslovak communist authorities under Soviet pressure started persecutions against alleged Yugoslavian agents, resulting in multiple arrests and fabricated political trials. Some of them ended with death sentences. The witch hunt was interrupted in 1955 after the normalization of relations between the Soviet Union and Yugoslavia.W wyniku rozłamu pomiędzy ZSRR a Jugosławią, pod wpływem nacisków Moskwy władze komunistycznej Czechosłowacji podjęły w 1948 roku wobec rzekomych agentów jugosłowiańskich zakrojone na szeroką skalę represje. Skutkowały one licznymi aresztowaniami i sfingowanymi procesami politycznymi, z których część zakończyła się wyrokami śmierci. Nagonka antyjugosłowiańska została przerwana w 1955 roku, po unormowaniu stosunków pomiędzy ZSRR a Jugosławią

Три России. Размышления на полях "Последней войны Путина" Гжегожа Пшебинды

The main thesis of the article assumes that it is incorrect to talk about Russia as a mental and moral monolith, a uniform mass of people unanimously supporting Putin’s regime and the war in Ukraine. On the contrary, there are at least three Russias: the first pro-Putin, the second dissent (mainly in exile), and the third silent. The article\u27s author uses the diary of the first year of war by Grzegorz Przebinda Putin’s Last War as a permanent reference point. The philologist deals with Russia.Główna teza danego artykułu zakłada, że nieuzasadnione jest mówienie o Rosji jako monolicie mentalno-obyczajowym, jednolitej masie ludzkiej zgodnie popierającej putinowski rezim i wojnę w Ukrainie. Przeciwnie, istnieją przynajmniej trzy Rosje: pierwsza proputinowska, druga — nieprawomyślna (głównie na emigracji) oraz trzecia — milcząca. Stałym punktem odniesienia dla autorki artykułu jest dziennik pierwszego roku wojny Grzegorza Przebindy Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją.Основной тезис статьи заключается в том, что неоправданно говорить о России как о некоем ментальном и моральном монолите, однородной массе людей, единодушно поддерживающих путинский режим и войну на Украине. Напротив, существует как минимум три России: первая — пропутинская, вторая — инакомыслящая (в основном в изгнании), а третья — молчащая. Основным ориентиром для автора статьи является дневник первого года войны польского ученого Гжегожа Пшебинды «Последняя война Путина». Опыт филологического расследования (2023)

Рецепция Достоевского в русском культурном ренессансе: особенности, влияние, ограничения

Representatives of the cultural renaissance were the first to recognize in Dostoevsky not only a realistic writer addressing important social issues, as Belinsky did, and not only a "cruel talent," as Dostoevsky was described by Mikhailovsky (a phrase so striking that it stuck with the writer for decades), but also a religious artist, one who seemed to encompass with almost divine intent every page of his creative reality. To "correctly" interpret Dostoevsky\u27s work, for them, meant linking it closely to Christianity, and it was this connection that they demonstrated and affirmed in various ways in their writings. The aim of this text is not, as it might seem at first glance, to undermine or reject the religious interpretation of Dostoevsky, but to show that there is another Dostoevsky, one that cannot be seen within the confessional interpretation generated in the Russian cultural renaissance, which causes the pluralistic and philosophical heterogeneity of his text to suffer. I will attempt to do this by problematizing, based on the text of the novels, several concepts and ideas that stand out particularly in the world of Dostoevsky\u27s works and are also the most inspiring for the representatives of the Russian cultural revival.Przedstawiciele renesansu kulturowego jako pierwsi dostrzegli w Dostojewskim nie tylko pisarza realistycznego poruszającego ważkie społeczne problemy, jak Bieliński, i nie tylko „okrutny talent” jak z kolei określił Dostojewskiego Michajłowski (wyrażenie tak wymowne, że przylgnęło do pisarza na dziesięciolecia) lecz artystę religijnego, ogarniającego jakimś nieledwie boskim zamysłem każdą stronicę swojej twórczej rzeczywistości. Odczytać „prawidłowo” twórczość Dostojewskiego znaczyło dla nich związać go ściśle z chrześcijaństwem i właśnie ten związek na różne sposoby w swych pismach pokazywali i potwierdzali. Celem niniejszego tekstu nie jest, jak się może zdawać na pierwszy rzut oka, podważenie i odrzucenie tez religijnej interpretacji Dostojewskiego, lecz pokazanie, że jest też inny Dostojewski, którego w ramach wygenerowanej w rosyjskim renesansie kulturowym wykładni konfesyjnej nie sposób dostrzec przez co cierpi pluralistyczna i filozoficzna heterogeniczność jego tekstu. Spróbuję to uczynić w trybie problematyzowania w oparciu o literę powieści kilku koncepcji i idei jako szczególnie się wybijających w świecie Dostojewskiego a zarazem najbardziej inspirujących dla przedstawicieli rosyjskiego odrodzenia kulturowego.Представители культурного ренессанса первыми заметили в Достоевском не только реалиста, затрагивающего важнейшие социальные проблемы, как Белинский, и не только «жестокий талант», как охарактеризовал его Михайловский (выражение, настолько выразительное, что прилипло к писателю на десятилетия), но и религиозного художника, который, казалось, охватывал своим почти божественным замыслом каждую страницу своей творческой реальности. Правильно интерпретировать творчество Достоевского для них означало связать его непосредственно с христианством, и именно эту связь они разными способами показывали и подтверждали в своих трудах. Цель данного текста не заключается, как может показаться на первый взгляд, в опровержении и отрицании религиозной интерпретации Достоевского, а в том, чтобы показать, что существует и другой Достоевский, которого в рамках конфессиональной интерпретации, возникшей в русской культурной ренессансной традиции, невозможно увидеть, что приводит к ущербу плюралистической и философской гетерогенности его текста. Я постараюсь сделать это, проанализировав на основе текста романов несколько концепций и идей, которые особенно выделяются в мире Достоевского и одновременно являются наиболее вдохновляющими для представителей русского культурного возрождения

PR 2025 nr 2 strona redakcyjna

PR 2025 nr 2 strona redakcyjn