Archeologische evaluatie en waardering van een kasteelsite te Schendelbeke. (Geraardsbergen, provincie Oost-Vlaanderen)

In opdracht van het agentschap Onroerend Erfgoed (Vlaamse Overheid), heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in 2009 een archeologische evaluatie en waardering uitgevoerd van een kasteelsite te Schendelbeke in de gemeente Geraardsbergen, Provincie Oost-Vlaanderen. Het archeologisch onderzoek had als doel het in kaart brengen van de archeologische resten van het kasteel, het achterhalen van de locatie van opgravingssleuven die er in de jaren 70 werden aangelegd (een onderzoek dat nooit werd gepubliceerd) en het verzamelen van voldoende informatie om een beschermingsdossier voor de site te ondersteunen. Er is vastgesteld dat het kasteel op deze locatie omstreeks 1300 werd gebouwd in het komgebied van de Dender, zeer waarschijnlijk nabij de samenvloeiing van een beek en de Dender. Op de zuidwesthoek van het kasteel lag een zeshoekige toren en op noordhoek mogelijk eveneens een (ronde) toren. Het uniforme materiaalgebruik en karakter van de funderingen lijkt er bovendien op te wijzen dat het kasteel als één concept, in één bouwfase is opgetrokken. Het vierkante grondplan van het kasteel past goed bij het vierkante kasteeltype dat vanaf het einde van de 13de eeuw wordt toegepast. De gracht rondom het kasteel was circa 20 tot 30 m breed. Voor de aanwezigheid van een 11de of 12de-eeuwse voorganger van het kasteel zijn op deze locatie geen aanwijzingen gevonden. Toch worden de heren van Schendelbeke al in 1088 genoemd in historische bronnen en was de heerlijkheid een eigen goed dat in leen werd gehouden van het graafschap Aalst. Dat er op deze locatie geen oudere sporen van een kasteel zijn aangetroffen onderschrijft de hypothese dat het oudste kasteel van Schendelbeke, wellicht een motte, zich verderop aan de Dender bevond, ter hoogte van de oude hoeve t Schipken op ongeveer 520 meter in vogelvlucht van de latere kasteelsite

Integrated assessment of the buried wreck site of the Dutch East Indiaman \u27t Vliegent Hart

Op 3 februari 1735 verging het VOC-schip t Vliegent Hart vlak voor de kust van Zeeland. De resultaten van diverse duikcampagnes en akoestisch onderzoek (side-scan sonar, multibeam, seismiek) van het begraven wrak van deze Nederlandse Oost-Indiëvaarder tonen duidelijk aan dat de wraksite onderhevig is aan snelle veranderingen in sedimentatie en erosie. Verder onderzoek van de wrakresten op de zeebodem, en mogelijk ook begraven, moet uiteindelijk toelaten om een compleet inzicht te krijgen in dit unieke 18de-eeuwse wrak

Afval van schoenlappers/oud-schoenmakers en versleten schoeisel uit Ninove (prov. Oost-Vlaanderen)

De klemtoon van deze bijdrage ligt op de studie van een hoeveelheid leerresten aangetroffen op de Ninoofse Graanmarkt naar aanleiding van grootschalige infrastructuurwerken in 2009. Ninove is gelegen in het zuidoosten van de provincie Oost-Vlaanderen in de Dendervallei. De Graanmarkt zelf situeert zich op de westelijke flank van de vallei en wordt omsloten door een historische Denderarm in het zuiden en een bijriviertje van de Dender, de thans overwelfde Beverbeek, in het noorden en het oosten. Enkel de westelijke helft van de markt valt samen met de historische Graanmarkt. Het oostelijke deel van het huidige marktplein vormde in de middeleeuwen de Varkensmarkt. Een groot deel van de Graanmarkt werd ingenomen door de graanhal waarvan de oudste vermelding teruggaat tot 1334. Hoewel in de graanhal in hoofdzaak graan werd gestockeerd en laken verhandeld, waren dit niet de enige activiteiten die er plaatsvonden. Vanaf 1367 werd er ook recht gesproken en in de 18de en 19de eeuw gebruikten soldaten haar als verblijfplaats en fungeerde ze als opslagruimte voor hooi en stro. Tegen het midden van de 19de eeuw zou de graanhal volledig uit het straatbeeld verdwenen zijn.Het onderzoek leverde in totaal 10 kuilen op waarin leervondsten voorkwamen. In totaal gaat het bij deze collectie om 840 fragmenten leer. De verschillende leercontexten reiken wat dateringsgegevens betreft slechts in beperkte mate informatie aan. De twee grootste contexten kunnen op basis van technische en morfologische gegevens van de hierin aangetroffen schoenresten slechts breed gedateerd worden in de late 14de - 15de eeuw. Het specifieke afval in beide kuilen wijst op de activiteiten van schoenlappers/oud-schoenmakers. Meer specifiek gaat het hierbij om het afval dat ontstond tijdens het lappen of repareren van versleten schoenen waarmee de klanten naar de markt kwamen en/of de leerresten van het oud-schoenmaken op de markt. Het afval dat hierbij ontstond werd in een kuil op de markt zelf gedumpt. De leerresten uit de reeks kuilen op de Graanmarkt moeten eerder geïnterpreteerd worden als de restanten van weggegooid, versleten schoeisel dat voornamelijk in de 17de en 18de eeuw moet gedateerd worden

Geofysisch onderzoek binnen het \u27Nieuwerck\u27 van de kathedraal van Antwerpen (Antwerpen, provincie Antwerpen)

Van 11 tot en met 15 februari 2013 werd door ADEDE bvba in de tuin van het Nieuwerck te Antwerpen een non-destructieve geofysische prospectie uitgevoerd. Deze tuin bevindt zich ten oosten van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, tussen de Groenplaats, de Melkmarkt en de Lijnwaadmarkt. De totale toegankelijke oppervlakte van het onderzoeksterrein (i. e. vrij van vegetatie) bedroeg 415m². Ondanks een verstoorde (puin)bodem en het versnipperde onderzoeksgebied (bomen, struiken en een vijver) was de inzet van geofysische detectiemethoden zinvol. De grondradar met 200MHz antenne leverde daarbij wel betere resultaten op dan de conductiviteits- en de magnetische susceptibiliteitmetingen met behulp van de EM31-MK2. Binnen het dossier van het Nieuwerck hebben de gekozen geofysische methodes aangetoond dat er een groot aantal structuren in de bodem kunnen geregistreerd worden, ook al is er een hoge graad van verstoring (door heterogene grond met puin). Na uitvoering van de detectie en terugkoppeling met bestaande boorgegevens konden met zekerheid drie en waarschijnlijk twaalf structuren herkend worden, alsook werd er een beeld gevormd van hoe de opbouw van de opvulling van het Nieuwerck in elkaar zit. Door de dikte van de opvulling konden dieperliggende structuren niet vastgesteld worden

De Noordzee: een waardevol archief onder water. Meer dan 100 jaar onderzoek van strandvondsten en vondsten uit zee in België: een overzicht

De Noordzee kan beschouwd worden als een waardevol en speciaal archief, met heel wat interessante informatie over het verleden. De zone beneden de laagwaterlijn behoort tot het domein van de subtidale archeologie of de archeologie van het subgetijdengebied van de Noordzee. De zone tussen de hoog- en de laagwaterlijn behoort tot de intertidale archeologie of de archeologie van het intergetijdengebied van de Noordzee. In het eerste deel van deze studie wordt kort de geschiedenis van het onderzoek in deze beide zones geschetst. Daarna wordt in een tweede deel een chronologisch overzicht gegeven van de resultaten van het onderzoek en dit vanaf het ontstaan van de archeologie als wetenschappelijke discipline. In dit tweede deel wordt ook een klein aantal tot nu toe ongepubliceerde vondsten opgenomen van buiten het Belgische deel van de Noordzee. De reden hiervoor is zowel pragmatisch als inhoudelijk. Enerzijds worden deze vondsten geregistreerd samen met de andere vondsten, ze bevinden zich immers samen in de bestudeerde collecties. Anderzijds dragen ze ook inhoudelijk bij tot een beter inzicht in de genese van het hele zuidelijke Noordzeegebied, waarvan de zone onder Belgisch toezicht deel uitmaakt. Verder dienen in dit tweede deel ook een aantal vraagstellingen en onderzoeksstrategieën als basis voor de globale discussie in het derde deel van deze bijdrage. De bijdrage wordt ten slotte afgesloten met een zo volledig mogelijke bibliografie over het onderzoek in het Belgische deel van de Noordzee inclusief de stranden