Research of determinants of the collaborative pharmaceutical practice models in healthcare of the elderly in Serbia

U prvoj fazi istraživanja je obavljena kritička analiza publikovanih modela kolaborativnefarmaceutske prakse (KFP), kao i razvoj konceptualnog dinamičkog modela KFP u zdravstvenoj isocijalnoj zaštiti starije populacije. Desk analizom su pretraženi radovi iz elektronskih bazapodataka i dobijen je alat u obliku vodiča i ček-liste za donosioce odluka i regulativa za postizanjepreferiranih efekata prikupljenih kolaborativnih praksi, kroz označavanje modela i aktivnosti kojetreba preduzeti za implementaciju najprimenjivije kolaborativne zdravstvene i socijalne zaštitestarijih osoba. Pretraga je ponovljena u decembru 2021 godine i uočen je pad broja publikacija u2020. i 2021. godini, uzrokovan svetskom COVID-19 pandemijom. Sprovodena je i studija presekao stavovima starijih osoba (65+) prema interprofesionalnoj saradnji i KFP uz metodološkiutemeljen (Delfi metod) i razvijen upitnik, adekvatnih psihometrijskih karakteristika. Istraživanje jesprovedeno u gerontološkim centrima u Srbiji, a ispitanici su kao najveće probleme sa kojima sesuočavaju starije osobe u sistemu zdravstvene i socijalne zaštite naveli nedovoljnu vidljivost starijepopulacije i nedovoljnu informisanost. Na kraju, sprovedena je prospektivna sistemska analizarizika u procesima propisivanja, izdavanja i načinu primene lekova za korisnike gerontološkihdomova, radi identifikacije potencijalnih grešaka, kvantifikacije i rangiranja prioriteta pridruženihrizika, kao i definisanja korektivnih mera za smanjenje rizika za bezbednost pacijenata. Analizanačina i efekata otkaza (FMEA) pokazala je da su predložene korektivne mere postigle značajnounapređenje bezbednosti sistema u 36 od 38 slučaja potencijalnog otkaza sistema, uz smanjenjeukupne vrednosti kvantifikacije prioriteta rizika (RPN) za 45,08%.In the first phase of the research, a critical analysis of published collaborative pharmaceuticalpractice (CPP) models was conducted, and conceptual dynamic model of CPP in health and socialcare of the elderly population was developed. Desk analysis was used to review the publicationsfrom electronic databases and provided a tool in the form of guides and checklists for decisionmakers and regulators to achieve the preferred effects of collected collaborative practices, throughmodels` identifications and activities which needed to be conducted in order to implement the mostapplicable collaborative health and social care for the elderly. The search was repeated in December2021 and a decrease in the number of publications in 2020 and 2021 was noticed, caused by theglobal COVID-19 pandemic. A cross-sectional study on the attitudes of older people (65+) towardsinterprofessional collaboration and CPP was conducted with a methodologically based (Delphimethod) and developed questionnaire, with good psychometric characteristics. The research wasconducted in nursing homes in Serbia, and the respondents mentioned the lack of visibility of theelderly population and insufficient information as the biggest problems faced by the elderly in thehealth and social care system. Finally, prospective systemic risk analysis was conducted in theprocesses of drug prescribing, dispensing and administering to nursing home users, in order toidentify potential errors, quantify and rank the priorities of associated risks, and define correctivemeasures to reduce risks to patient safety. Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) showed thatthe proposed corrective measures achieved a significant improvement in system security in 36 outof 38 cases of potential system failure, with a reduction in the total value of RPN (Risk PriorityNumber) by 45.08%

Research of determinants of the collaborative pharmaceutical practice models in healthcare of the elderly in Serbia

U prvoj fazi istraživanja je obavljena kritička analiza publikovanih modela kolaborativne farmaceutske prakse (KFP), kao i razvoj konceptualnog dinamičkog modela KFP u zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti starije populacije. Desk analizom su pretraženi radovi iz elektronskih baza podataka i dobijen je alat u obliku vodiča i ček-liste za donosioce odluka i regulativa za postizanje preferiranih efekata prikupljenih kolaborativnih praksi, kroz označavanje modela i aktivnosti koje treba preduzeti za implementaciju najprimenjivije kolaborativne zdravstvene i socijalne zaštite starijih osoba. Pretraga je ponovljena u decembru 2021 godine i uočen je pad broja publikacija u 2020. i 2021. godini, uzrokovan svetskom COVID-19 pandemijom. Sprovodena je i studija preseka o stavovima starijih osoba (65+) prema interprofesionalnoj saradnji i KFP uz metodološki utemeljen (Delfi metod) i razvijen upitnik, adekvatnih psihometrijskih karakteristika. Istraživanje je sprovedeno u gerontološkim centrima u Srbiji, a ispitanici su kao najveće probleme sa kojima se suočavaju starije osobe u sistemu zdravstvene i socijalne zaštite naveli nedovoljnu vidljivost starije populacije i nedovoljnu informisanost. Na kraju, sprovedena je prospektivna sistemska analiza rizika u procesima propisivanja, izdavanja i načinu primene lekova za korisnike gerontoloških domova, radi identifikacije potencijalnih grešaka, kvantifikacije i rangiranja prioriteta pridruženih rizika, kao i definisanja korektivnih mera za smanjenje rizika za bezbednost pacijenata. Analiza načina i efekata otkaza (FMEA) pokazala je da su predložene korektivne mere postigle značajno unapređenje bezbednosti sistema u 36 od 38 slučaja potencijalnog otkaza sistema, uz smanjenje ukupne vrednosti kvantifikacije prioriteta rizika (RPN) za 45,08%.In the first phase of the research, a critical analysis of published collaborative pharmaceutical practice (CPP) models was conducted, and conceptual dynamic model of CPP in health and social care of the elderly population was developed. Desk analysis was used to review the publications from electronic databases and provided a tool in the form of guides and checklists for decision makers and regulators to achieve the preferred effects of collected collaborative practices, through models` identifications and activities which needed to be conducted in order to implement the most applicable collaborative health and social care for the elderly. The search was repeated in December 2021 and a decrease in the number of publications in 2020 and 2021 was noticed, caused by the global COVID-19 pandemic. A cross-sectional study on the attitudes of older people (65+) towards interprofessional collaboration and CPP was conducted with a methodologically based (Delphi method) and developed questionnaire, with good psychometric characteristics. The research was conducted in nursing homes in Serbia, and the respondents mentioned the lack of visibility of the elderly population and insufficient information as the biggest problems faced by the elderly in the health and social care system. Finally, prospective systemic risk analysis was conducted in the processes of drug prescribing, dispensing and administering to nursing home users, in order to identify potential errors, quantify and rank the priorities of associated risks, and define corrective measures to reduce risks to patient safety. Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) showed that the proposed corrective measures achieved a significant improvement in system security in 36 out of 38 cases of potential system failure, with a reduction in the total value of RPN (Risk Priority Number) by 45.08%

Kognitivno neuropsihološki pristup u tretmanu afazija

Novija istraživanja u afaziologiji usmerena su na poboljšanje razumevanja oštećenja procesa i reprezentacija koje se nalaze u osnovi različitih tipova jezičkih zadataka. Saznanja bazirana na kognitivno neuropsihološkom pristupu značajno pomažu logopedima - afaziolozima u izdvajanju i definisanju jezičkog oštećenja koje treba tretirati kod afazičnog pacijenta. U ovom radu je razmatran značaj kognitivno neuropsihološkog pristupa u tretmanu afazija, na primeru tretmana leksičko-semantičkih deficita. Prikazan je način prepoznavanja prekida nekih kognitivnih operacija tokom procesiranja leksičkih jedinica i metod tretmana. Osim toga, iznete su i neke ideje o tome kako se ograničenja ovog pristupa možda mogu prevazići uz pomoć dokaza iz neuronauka, koji se tiču nervnih mehanizama oporavka i učenj

Kognitivno neuropsihološki pristup u tretmanu afazija

Novija istraživanja u afaziologiji usmerena su na poboljšanje razumevanja oštećenja procesa i reprezentacija koje se nalaze u osnovi različitih tipova jezičkih zadataka. Saznanja bazirana na kognitivno neuropsihološkom pristupu značajno pomažu logopedima - afaziolozima u izdvajanju i definisanju jezičkog oštećenja koje treba tretirati kod afazičnog pacijenta. U ovom radu je razmatran značaj kognitivno neuropsihološkog pristupa u tretmanu afazija, na primeru tretmana leksičko-semantičkih deficita. Prikazan je način prepoznavanja prekida nekih kognitivnih operacija tokom procesiranja leksičkih jedinica i metod tretmana. Osim toga, iznete su i neke ideje o tome kako se ograničenja ovog pristupa možda mogu prevazići uz pomoć dokaza iz neuronauka, koji se tiču nervnih mehanizama oporavka i učenj

Prava pacijenata u kontekstu retkih bolesti i jednakosti u pristupu

Cilj ove studije je da sagleda položaj obolelih od retkih bolesti u medicinsko-pravnom kontekstu, njihov tretman kao pacijenata, tretman lica povezanih sa njima, kao i ulogu porodice u saradnji sa zdravstvenim institucijama i njihovoj nezi. Važno je ustanoviti stanje prava i zdravstvene prakse u Srbiji kada su u pitanju retke bolesti, naročito imajući u vidu perspektive zakonodavnih promena (Zojin zakon) i procese javno-zdravstvenih aktivnosti i politika koje treba da prepoznaju pravo stanje prakse i aktivno utiču i menjaju postojeće negativnosti. Retke bolesti su dugo bile zapostavljene, imale su mali publicitet i pratio ih je mali naučni interes za istraživanjem. Zato je danas jedan od prioriteta upravo taj, da se obezbedi adekvatan pravni okvir za lečenje i istraživanja retkih bolesti. Nedovoljno definisan pravni osnov zaštite dugo je bio u korelaciji sa nedostatkom medicinskih znanja o retkim bolestima. Smatra se da jednak pristup uslugama zdravstvene zaštite, kao jedan od glavnih principa medicinskog prava, za pacijente koji pate od retkih bolesti još nije dovoljno osiguran. Pravni pristup otvara velike mogućnosti i ravnopravnost za ove pacijente, kako kroz segment pomoći u ostvarivanju prava, kroz praktično ostvarivanje prava obolelih od retkih bolesti kao posebno osetljivih, tj. vulnerabilnih pacijenata na različitim nivoima zdravstvene zaštite (prava u vezi sa prevencijom, dijagnostikom, lečenjem i rehabilitacijom), kroz medicinska istraživanja, tako i u delu funkcionisanja zaštitnih pravnih mehanizama u odnosu na njihovu oslabljenu poziciju

Third-degree AV block the case of syncope in the ambulance practice: Case report

INTRODUCTION: syncope is defined like a transitory loss of consciousness and postural muscles tone, limited in its duration and with spontaneous recovery. Pathophysiological mechanism of syncope involve discontinuance of cerebral circulation for the 3-5 seconds. Possible etiology factors are numerous, among them are heart diseases, specially rhythm disorders. Initial treatment of these patients include evaluation of the state of consciousness, physical examination, measurement of blood pressure and blood glucose level, ECG and treatment based on the etiology of syncope. The aim of this presentation is to point the of cardiac conduction system disorder, 3rd degree heart block like a cause of syncope and to show, based on the guidebook, the treatment of the patients, up to the hospital. MATERIALS AND METHODS: comparation of the 2 patients with syncope accompanied with ECG markers of cardiac conduction disorder, more specific 3rd degree AV block. RESULTS: pointed toward importance of elimination of etiology factors of syncope, recognition of the heart disease like a cause of syncope and initial treatment of these patients. In the first case, ambulance staff intervene in the patient with a chest (retrosternal) pain, fatigue which ended with he loss of consciousness while he was sitting. Physical examination showed that patient had stable vital signs and ECG was showing the 3rd degree AV block with RBBB (right bundle branch block) and ischemia of the front myocard wall. After being treated with i.v. Atropine, patient restore a sinus rhythm. The second patient had a 3 episodes of loss of consciousness before he reached the hospital. Initial ECG showed synus rhythm, qR in III outlet and aVF, negative (reverse) T in III outlet and reduced R from V4-V6. Third episode of syncope was at the very entrance of the IR. Patient had compromised peripheral perfusion with cyanosis, but respiratory satisfied. CPR started. He gain consciousness after 20 sec. After few hours of monitoring, Dg of intermittent 3rd AV bloch was established. CONCLUSION: fast recognition and adequate treatment of both patients in the prehospital service which gave the conditions for the final treatment with a permanent pacemaker in The KCS pacemaker center

Assessment of success of total knee arthroplasty in patients with rheumatoid arthritis

Uvod: Zglob kolena je jedan od najčešće zahvaćenih zglobova kod reumatoidnog artritisa i jedno ili oba kolena bivaju zahvaćena u 90% slučajeva dugotrajnog reumatoidnog artritisa. Klinički tok reumatoidnog artritisa može biti promenljiv, od blage do teške zglobno destruktivne forme koja progredira brzo i na kraju dovodi do nepodnošljivog bola i zglobnog deformiteta koji zahteva izvođenje totalne artroplastike kolena. Totalna artroplastika kolena se do sada pokazala kao dosta uspešan način lečenja obolelog zgloba kolena kod bolesnika sa reumatoidnim artritisom. Pacijenti sa reumatoidnim artritisom imaju dodatni potencijal za nastanak komplikacija, te se usled toga moraju uzeti u obzir mnoga značajna razmatranja u pogledu preoperativne evaluacije i hirurške tehnike, da bi se poboljšali rezultati totalne artroplastike kolena kod ovih pacijenata. Ciljevi studije: 1. Klinička i radiografska analiza rezultata totalne artroplastike kolena kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom. 2. Poređenje rezultata totalne artroplastike kolena kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom i pacijenata sa primarnom artrozom kolena. 3. Procena stepena preživljavanja totalne artroplastike kolena kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom. 4. Utvrditi postojanje korelacije između vizuelne analogne skale bola i skorova za procenu rezultata totalne artroplastike kolena. Materijal i metode: U periodu od januara 2002. godine do decembra 2012. godine na III ženskom odeljenju Instituta za ortopedsko-hiruške bolesti “Banjica” urađeno je 108 totalnih artroplastika kolena sa zadnjom stabilizacijom uz žrtvovanje zadnje ukrštene veze, kod 78 pacijenata sa reumatoidnim artritisom (30 pacijenata je imalo bilateralnu totalnu artroplastiku kolena). Komparativnu grupu je činilo 103 pacijenta sa primarnom artrozom, gde je u isto vreme urađena 121 totalna artroplastika kolena (18 pacijenata je imalo bilateralnu totalnu artroplastiku kolena). Medijana vremena praćenja bolesnika je bila 80 meseci. Evaluacija pacijenata je rađena preoperativno i postoperativno u vremenskom intervalu od 3, 6 i 12 meseci, a nakon toga jednom godišnje. Sve totalne artroplastike su izvedene sa standardnom medijalnom parapatelarnom artrotomijom uz žrtvovanje zadnje ukrštene veze i maksimalnu sinovijektomiju. Balans kolena je rađen kombinovanom tehnikom...Introduction: The knee joint is one of the most commonly affected joints in rheumatoid arthritis, and one or both knees are affected in 90% of the cases of long-term rheumatoid arthritis. The clinical course of rheumatoid arthritis can be variable, from mild to severe articular destruction form that progresses quickly and eventually leads to unbearable pain and articular deformity that requires total knee arthroplasty. Total knee arthroplasty has so far proved to be quite a successful way of treating the diseased knee joint in patients with rheumatoid arthritis. Patients with rheumatoid arthritis have additional potential for complications, thus many important considerations have to be taken into account regarding the preoperative evaluation and surgical techniques, to improve the outcomes of total knee arthroplasty in these patients. Objectives of the study: 1. Clinical and radiographic analysis of the outcomes of total knee arthroplasty in patients with rheumatoid arthritis. 2. Comparison of the outcomes of total knee arthroplasty in patients with rheumatoid arthritis and patients with primary osteoarthritis of the knee. 3. Evaluation of the survival rate in total knee arthroplasty patients with rheumatoid arthritis. 4. Establishing correlation between the visual analog scale of pain and outcome assessment scoring systems in total knee arthroplasty. Materials and methods: In the period from January 2002 to December 2012, at the III female department of the Institute for Orthopedic Surgery "Banjica", 108 posterior stabilized total knee arthroplasties were performed in 78 patients with rheumatoid arthritis (30 patients had bilateral total knee arthroplasty). The second group consisted of 103 patients with primary osteoarthritis, who had 121 total knee arthroplasty done at the same time (18 patients had bilateral total knee arthroplasty). Median follow-up time was 80 months. The evaluation of the patients was done preoperatively and postoperatively in a time period of 3, 6 and 12 months, and annually thereafter. All total arthroplasties were performed with a standard medial parapatelar arthrotomy and sacrifice of the posterior cruciate ligament as well as maximum synoviectomy. Knee balance was done by combined techniques. Patella was replaced in all cases. All prostheses were posterior-stabilized..

Aspekti medicinskog i procesnog prava u zaštiti korisnika usluga ustanova rezidencijalnog smeštaja

U današnje vreme pitanja zaštite korisnika rezidencijalnog smeštaja postaju aktuelna, ne samo sa gledišta njihovog opšteg zdravstvenog stanja, nego i procene njihove sposobnosti odlučivanja, koja direktno uslovljava ostvarivanje ili, eventualno, gubitak određenih građanskih prava iz oblasti socijalne zaštite, radnih i porodičnih odnosa. Postoji dvojni pristup sa stanovišta materijalnog i procesnog prava. Kod procene sposobnosti osoba sa nekim oblikom mentalnihih smetnji ili bolesti, postavlja se pitanje kako ove slučajeve medicinski i pravno razrešiti na adekvatan i optimalan način. Nije reč samo o lečenju, već i o tome da veštak psihijatar ima funkciju da u okviru pojedinih pravnih postupaka, procenjuje mentalni kapacitet konkretne osobe po principima savesnosti i objektivnosti. Veliku ulogu u toj ekspertizi igraju opšteprihvaćeni principi proizašli iz reformi modernog prava o zaštiti mentalnog zdravlja i međunarodnih standarda u zaštiti osoba sa invaliditetom (poteškoćama). Oni se odnose na specifičnosti pristanka na lečenje, relevantnost 'zamenjujućeg' pristanka, kao i restriktivnost prinudne hospitalizacije, i zbrinjavanja ne samo u psihijatrijskim ustanovama, već i u široj društvenoj zajednici, kroz razne segmente brige za život i rad osoba sa mentalnim poteškoćama. Da bi se postupanje učinilo efikasnijim, neophodno je da se usvoje važeća profesionalno-metodološka uputstva, kako za psihijatre, tako i za sud. Pri tome se uvek ističe značaj prevencije, nadzora i određenog vida 'civilne kontrole' psihijatrijskih ustanova

Development, implementation and evaluation of the instruments for pharmacists' competency assessment in community pharmacies in Serbia

Zdravstvene profesije kao što je farmaceutska, zbog moralnih načela kojima se rukovode i zbog odgovornosti za ljudsko zdravlje i život, posebno su posvećene kvalitetu i visokim standardima u svom radu. Obezebeđivanje kvaliteta usluge i visoki standardi profesionalnog odnosa prema pacijentu, zajednički su interes stručanjaka, pacijenata, kao i regulatornih stručnih tela. Za obezbeđenje kvaliteta zdravstvene zaštite i postizanje odgovarajućih standarda, jedan od neophodnih faktora je korpus znanja, veština i stavova koji će omogućiti donošenje odgovarajućih odluka u interesu pacijenata. U uslovima stalnih promena, koje su bile najintenzivnije u drugoj polovini dvadesetog veka, vezanih za nove zdravstvene potrebe, pojavu novih zdravstvenih tehnologija, zahteve opšte i stručne javnosti, razvoja i primene informacionih tehnologija, stručnjaci iz oblasti zdravstva i obrazovanja tragali su za modelima koji će omogućiti ispunjavanje potreba svih relevantnih činilaca. Tradicionalni sistem obrazovanja farmaceuta nije dao očekivane rezulatate. Neprilagođeni obrazovni sadržaji, neodgovarajuća praksa i loši rezultati, izazivali su nezadovoljstvo i brigu stručne i šire javnosti, što je rezultovalo zaokretom u vidu reforme, kada je nastao sistem obrazovanja zasnovan na kompetencijama. Pored toga, krajem dvadesetog veka oblikovan je i novi koncept farmaceutske prakse, u kojoj farmaceut odgovorno pruža sigurnu i racionalnu terapiju pacijentu, u čijem se fokusu nalazi pacijent, odnosno, njegove potrebe: farmaceutska zdravstvena zaštita (farmaceutska nega). Prema Hepleru i Strandu, reč je o profesionalnoj delatnosti u kojoj farmaceut preuzima odgovornost za pozitivan ishod terapije. Stoga je od izuzetne važnosti da farmaceuti poseduju znanja, veštine i sposobnosti za pružanje odgovarajućih usluga, kao i stavove za njihovo usvajanje u svakodnevnom radu. Dinamički okvir koji obuhvata ove činioce, nazivamo okvir kompetencija farmaceuta. U poslednjoj deceniji XX veka, kompetencije farmaceuta predstavljaju centralnu temu zdravstvenih organizacija i asocijacija (FIP, WHO, UNESCO), koje sinergistički rade na generisanju modela i instrumenata za razvoj i procenu kompetencija...Health professions, such as pharmaceutics, are especially dedicated to quality and high standards in their work due to moral principles that serve as a guide, and responsibility towards human health and life. Providing quality service and high standards in professional relations towards the patients are a common interest of experts and patients, as well as regulatory bodies. In order to provide quality healthcare and achieve adequate standards, one of the necessary factors is knowledge, skills and attitude corpus, which would lead to making adequate decisions in patients' best interest. In the conditions of constant changes, which were most intensive in the second half of the twentieth century, regarding recent healthcare needs, appearance of new healthcare technologies, general and expert public demands, development and implementation of information technologies, the experts from the fields of healthcare and education have been searching for models which will provide fulfilment of needs of all relevant factors. Traditional pharmaceutical education system did not yield expected results. Maladjusted education content, unsuitable practice and poor results have caused dissatisfaction and concern among expert and general public, which resulted in change through reform, leading to an education system based on competency. Aside from this, a new concept in pharmaceutical practice was formed in the late twentieth century, in which a pharmacist responsibly provides safe and rational therapy for the patient. The focus of the therapy is the patient, i.e. his/her needs: pharmaceutical healthcare (pharmaceutical care). According to Hepler and Strand, the point in question is professional service in which a pharmacist takes responsibility for the positive outcome of the therapy. For this reason, it is exceptionally important that pharmacists possess knowledge, skills and abilities to provide adequate services, as well as willingness to implement them into everyday practice. Dynamic framework that encompasses all of these factors is called pharmacists' competency framework..

Pozicija pacijenata u Republici Srbiji: javnopravni mehanizmi i njihova zaštita

In Serbia, the right to health care is proclaimed and guaranteed by the Constitution and this right should be understood as immaterial subjective right, which occurs at birth and ends with death of each person. On the basis of this right a citizen may request a specific acting in the interest of its health by authorized carriers of health activities which are numerous and obligate to the scope of its activities, provide medical assistance. In theory is pointed out that the patient has an abstract right on protection of health care, which may be converted into its subjective rights only if it enters into concrete relationships with physicians and medical institutions. Also, a general obligation of medical institutions that provide health care that can only be concretized through appropriate legal relationship with it