The Europeanization of Holocaust memory and Eastern Europe

Czerpiąc z idei rozwijanych w studiach nad pamięcią kulturową i społeczną oraz w teorii europeizacji, artykuł analizuje europeizację pamięci o Holokauście rozumianą jako proces konstrukcji, instytucjonalizacji i dyfuzji przekonań dotyczących Zagłady oraz norm i reguł odnoszących się do upamiętniania Zagłady i nauczania o niej na poziomie transnarodowym, europejskim, oraz ich włączania w praktyki krajów postkomunistycznych Europy Wschodniej, która to część Europy była obszarem, gdzie Holokaust zasadniczo miał miejsce. Artykuł identyfikuje transnarodowe podmioty europeizacji pamięci o Zagładzie: Parlament Europejski, International Holocaust Remembrance Alliance, Radę Europy, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i jej Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, jak również Organizację Narodów Zjednoczonych. Następnie artykuł analizuje chronologicznie kluczowe działania i dokumenty tych podmiotów dotyczące Holokaustu, biorąc pod uwagę zróżnicowaną i zmieniającą się w czasie pozycję krajów Europy Wschodniej wobec tych organizacji. Dalej artykuł bada synchronicznie wynik analizowanego procesu - europejską pamięć o Zagładzie - identyfikując jej kluczowe składniki, omawiając jej główne aspekty i ilustrując wpływ procesu i wyniku europeizacji pamięci o Zagładzie na pamięć o tym wydarzeniu w krajach regionu. Artykuł twierdzi, że europeizacja pamięci o Zagładzie przyczyniła się znacząco do rozwoju pamięci o Zagładzie w Europie Wschodniej, aczkolwiek inne podmioty i procesy były również w ów rozwój zaangażowane.Drawing upon developments in cultural and social memory studies and Europeanization theory, this article examines the Europeanization of Holocaust memory understood as the process of construction, institutionalization, and diffusion of beliefs regarding the Holocaust and norms and rules regarding Holocaust remembrance and education at a transnational, European level since the 1990s and their incorporation in the countries of post-communist Eastern Europe, which is also the area where the Holocaust largely took place. The article identifies the transnational agents of the Europeanization of Holocaust memory - the European Union’s parliament, the International Holocaust Remembrance Alliance, the Council of Europe, the Organization for Security and Cooperation in Europe, and its Office for Democratic Institutions and Human Rights, as well as the United Nations. It analyzes chronologically the key Holocaust-related activities and documents of these agents, highlighting East European countries’ varied and changing position towards them. It examines synchronically the outcome of the Europeanization of Holocaust memory by these transnational agents - a European memory of the Holocaust - identifying its key components, discussing the main aspects, and illustrating the impact of this process and outcome upon the memory of the Holocaust in the East European countries. The article argues that the Europeanization of Holocaust memory has significantly contributed to the development of Holocaust memory in Eastern Europe, although other agents and processes were also involved

Polacy wobec Auschwitz, Zagłady i Żydów w świetle badań socjologicznych z 2010 roku i badań wcześniejszych

W artykule przedstawiono, zanalizowano i zinterpretowano najważniejsze odkrycia reprezentatywnego sondażu ogólnopolskiego i zogniskowanych wywiadów grupowych - badań, jakie autor przeprowadził w 2010 roku, a które dotyczyły percepcji Auschwitz i świadomości Zagłady w Polsce oraz antysemityzmu Polaków. Dane z sondażu z 2010 roku zestawiono z wynikami ogólnopolskich sondaży świadomości Auschwitz z lat 1995, 1996 i 2000 oraz antysemityzmu z lat 1992, 1996 i 2002. Wyniki badań dotyczących Auschwitz pokazują między innymi wzrost świadomości Zagłady wśród Polaków i spadek postrzegania byłego obozu w kategoriach symbolicznego konfliktu polsko-żydowskiego. Rezultaty pomiaru antysemityzmu ujawniają spadek poziomu antysemityzmu nowoczesnego oraz jego składowych - antysemityzmu politycznego, ekonomicznego, dotyczącego mediów oraz międzynarodowego. Opinie wyrażające wszystkie te rodzaje antysemityzmu, z wyjątkiem międzynarodowego, oraz wskaźnikowe dla antysemityzmu religijnego i postholokaustowego - miały w 2010 roku więcej przeciwników niż zwolenników. Omawiane wyniki badań pokazują, że stajemy się nie tylko bardziej świadomi Zagłady, ale również mniej antysemiccy

Pamięć zbiorowa o Auschwitz i stosunek do Żydów w trzech wspólnotach pamięci katolików w Polsce : wyniki badania jakościowego

W artykule omówiono wyniki przeprowadzonych w 2010 roku zogniskowanych wywiadów grupowych z przedstawicielami trzech środowisk katolickich stanowiących różne "wspólnoty pamięci": Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie - "wspólnoty pamięci heroiczno-martyrologicznej", Rodziny Radia Maryja z Rzeszowa - "wspólnoty pamięci zamkniętej", i intelektualistów związanych z kurią arcybiskupią w Lublinie - "wspólnoty pamięci otwartej". Typy wspólnot pamięci zostają określone na podstawie stosunku badanych do wydarzeń II wojny światowej. Każda z grup była pytana o percepcję Auschwitz oraz stosunek do opinii wyrażających różne rodzaje antysemityzmu: polityczny, gospodarczy, dotyczący mediów, międzynarodowy, religijny i postholokaustowy. Analiza pokazuje, że "wspólnota pamięci heroiczno-martyrologicznej" nie postrzega Auschwitz w kategoriach polskich, a wielonarodowościowych i ogólnoludzkich, podobnie jak "wspólnota pamięci zamkniętej". Obydwie są świadome zagłady Żydów w obozie. Pierwsza wspólnota przejawia ukryty antysemityzm nowoczesny, lecz zdecydowanie odrzuca antysemityzm religijny i postholokaustowy. Druga przejawia otwarty i silny antysemityzm nowoczesny, lecz jest podzielona w kwestii antysemityzmu religijnego. Wspólnota otwarta postrzega Auschwitz w kategoriach ogólnoludzkich, międzynarodowych i żydowskich oraz kategorycznie odrzuca wszelki antysemityzm

Z dziejów katedr skarbowości i prawa skarbowego oraz katedr prawa finansowego w Polsce

Praca recenzowana / peer-reviewed pape

Pomniki Holokaustu w Europie Środkowej i Wschodniej : komunistyczne dziedzictwo, transnarodowe wpływy i krajowy rozwój

W artykule analizowane są wybrane obiekty upamiętniające Holokaust z kilku krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Przy użyciu podejść socjologii historycznej i socjologii wizualnej, identyfikowane są procesy i podmioty, które ukształtowały współczesne pomniki Zagłady w czasach komunizmu i po komunizmie. Te procesy i podmioty to: upamiętnianie przez Żydów; tworzenie pomników przez władze komunistyczne oraz marginalizacja, tłumienie i zamazanie pamięci o Żydach - ofiarach Zagłady; dokonywanie niewielkich lub istotnych zmian w istniejących obiektach upamiętniających oraz rozwijanie ich po upadku komunizmu; tworzenie nowych publicznych i prywatnych obiektów upamiętniających Holokaust przez podmioty krajowe i zagraniczne. Artykuł kończy się wnioskiem, że istniejące obecnie obiekty upamiętniające Holokaust w regionie Europy Środkowej i Wschodniej są przede wszystkim dziedzictwem czasów komunizmu. Były też kształtowane przez czynniki o charakterze ponadnarodowym. W zasadzie są efektem zmian na poziomie krajowym.The article analyses selected Holocaust memorials in several Central and East European countries. Using the approaches of historical and visual sociology, it identifies processes and agents that shaped the present-day memorials during communism and after. These were: commemoration by Jews; memorialization, marginalization, suppression and the obliteration of Jewish victimhood by the communist authorities; making minor or substantial changes to the existing monuments after communism and developing them; and creating new Holocaust memorials both public and private, and by domestic and foreign agents. The article concludes that the Holocaust memorials in the region are primarily a result of legacies of communist times. They were also shaped by transnational influences. By and large they are national developments

MEMORY, TRAUMA AND IDENTITY OF THE „NATION OUT OF THE ASHES” AND OTHER NATIONS: IMPLICATIONS OF ROMANI STUDIES FOR SOCIOLOGICAL THEORY(REVIEW OF: NARÓD Z POPIOŁÓW. PAMIĘĆ ZAGŁADY I TOŻSAMOŚĆ ROMÓW BY SŁAWOMIR KAPRALSKI)

This essay reviews the exceptional and outstanding, interdisciplinary book by Sławomir Kapralski, Naród z popiołów: Pamięć zagłady a tożsamość Romów [Nation out of the Ashes: The Memory of Destruction and the Identity of the Romani] against the background of literature in memory studies. It outlines the structure and composition of the book and focuses on the author’s most important propositions in sociological theory. The following propositions are presented and critically reviewed: creative reconstruction and synthesis of identity theories, redefinition of the notion of social memory, general conception and general theory of memory, middle range theory of memory production, and conception of the role of trauma in relation to memory and identity. These propositions, although they require further refinement, amendment or reformulation, are considered an immensely important contribution to sociological theory. The conceptions and theories about the relations between memory, trauma and identity that have grown out of the study of the Romani are also applicable to other collectivities

Poles’ memory of Auschwitz : nationalist and cosmopolitan

Niniejszy artykuł przedstawia historyczny zarys rozwoju i współczesny społeczny opis polskiej pamięci o byłym obozie Auschwitz, skupiając się na jej dwóch rodzajach - pamięci nacjonalistycznej i pamięci kosmopolitycznej. "Pamięć nacjonalistyczna" o Auschwitz rozumiana jest jako akcentująca cierpienie i śmierć Polaków, tj. osób narodowości polskiej, w obozie. Jej podstawową ramę stanowi Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów w Oświęcimiu, akt prawny obowiązujący do dziś. "Pamięć kosmopolityczna" o Auschwitz rozumiana jest w nawiązaniu do teorii kosmopolitycznej pamięci o Holokauście, jaką rozwinęli dwaj socjolodzy, Daniel Levy i Natan Sznaider. Ten rodzaj pamięci skupia się na zagładzie Żydów w obozie. Artykuł przedstawia najpierw fakty i wydarzenia z dziejów obozu oraz okresu powojennego, które przyczyniły się do powstania i rozwinięcia się polskiej pamięci nacjonalistycznej o "Oświęcimiu" oraz pojawienia się w Polsce i rozwinięcia się pamięci kosmopolitycznej o Auschwitz. Przedstawione zostają również najważniejsze obiekty jednej i drugiej pamięci w wymiarze kulturowym. Następnie, w oparciu o dane z ogólnopolskich badań sondażowych, pamięci nacjonalistyczna i kosmopolityczna pokazane zostają zarówno jako przeciwstawiane sobie, jak i współistniejące ze sobą. Artykuł kończy się wnioskiem, iż dwie analizowane pamięci rozpatrywane na poziomie kulturowym mają, jedna i druga, liczne reprezentacje, a na poziomie świadomości społecznej nie są w istocie przeciwstawne, ale współistniejące, współtworząc współczesną wieloraką polską narodową pamięć zbiorową o AuschwitzThis article presents a chronological outline of development and a contemporary social description of the Polish memory of the former Auschwitz camp, focuing on two types of it - nationalist memory and cosmopolitan memory. "The nationalist memory" of Auschwitz is understood as emphasizing the suffering and death of Poles, that is, people of Polish ethnicity, in the camp. Its basic framework is the Act of 2 July 1947 on the commemoration of martyrdom of the Polish Nation and other Nations in Oświęcim, the act of law valid until now. “The cosmopolitan memory” of Auschwitz is understood in relation to the theory of cosmopolitan Holocaust memory developed by the sociologists Daniel Levy and Natan Sznaider. This type of memory concentrates on the annihilation of Jews in the camp. The article begins with a presentation of facts and events from the history of the camp and the post-war period which contributed to the establishment and development of the Polish nationalist memory of "Oświęcim" as well as the emergence and development of cosmopolitan memory of Auschwitz in Poland. The most important cultural objects of the former and the latter memory are also presented. Then, based upon data from the nationwide surveys, the nationalist and cosmopolitan memories are shown both as contradictory to each other and coexisting with each other. The article ends with the conclusion that both analysed memories considered at the cultural level have numerous representations, and at the social awareness level they are not in fact contradictory but coexisting, co-creating the diverse Polish collective national memory about Auschwitz

Antysemityzm we współczesnej Polsce

Artykuł przedstawia i omawia główne wyniki zaprojektowanego przez autora sondażu opinii publicznej dotyczącego antysemityzmu, przeprowadzonego w 2010 roku przez TNS OBOP na próbie reprezentatywnej dla ludności Polski, oraz najbardziej uderzające wypowiedzi uczestników zogniskowanych wywiadów grupowych, przeprowadzonych w tym samym roku przez autora z członkami trzech różnych wspólnot katolików w różnych miastach kraju: Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie, Rodziny Radia Maryja w Rzeszowie i katolickich intelektualistów w Lublinie. Wyniki sondażu z 2010 roku dotyczące następujących rodzajów antysemityzmu: politycznego, ekonomicznego, dotyczącego mediów, międzynarodowego i religijnego, które uzyskano przy użyciu pytań stosowanych przez Helenę Datner i Ireneusza Krzemińskiego, są zestawione z ich wynikami z lat 1992, 1996 i 2002. Artykuł stwierdza, że poziom (deklarowanego) antysemityzmu w Polsce jest niemały, jednak mniejszy niż się powszechnie przypuszcza. Mimo iż w kraju można nieraz usłyszeć szokujące antysemickie wypowiedzi, większość Polaków nie jest antysemitami w jakimkolwiek sensie tego słowa. W Polsce można wyróżnić dwa rodzaje antysemityzmu. Pierwszy, to tzw. antysemityzm nowoczesny, zasadzający się na przekonaniu, że Żydzi mają zbyt duży wpływ na politykę, gospodarkę i media w naszym kraju oraz zbyt dużo wpływów w świecie. Drugi, to tzw. antysemityzm historyczny, na który składa się antysemityzm religijny, zasadzający się na przekonaniu, że Żydzi są karani za ukrzyżowanie Chrystusa, i antysemityzm post-holokaustowy, wyrażający się w opinii: "Wprawdzie Holokaust – zagłada Żydów to wielka zbrodnia, ale dobrze się stało, że w jej wyniku w Polsce prawie w ogóle nie ma Żydów". Antysemityzm w Polsce różnicują rozmaite zmienne. Najciekawsze jest zróżnicowane regionalne, spowodowane przez takie czynniki, jak żydowskie osadnictwo przed wojną, społecznie odziedziczone wspomnienia, stereotypy i uprzedzenia, migracje oraz pozytywna lub negatywna rola biskupów i mediów katolickich. Wyniki z 2010 roku pokazują spadek poziomu wszystkich rodzajów antysemityzmu i wzrost poziomu anty-antysemityzmu w kraju.The piece presents and discusses the main results of the author-designed survey of public opinion on antisemitism conducted in 2010 by TNS OBOP on a sample representative of Poland’s population, and the most striking comments of participants in the focus group interviews carried out in the same year by the author with members of three different Catholic lay communities in different cities in the country—the Club of Catholic Intelligentsia in Kraków, the Radio Maria family in Rzeszów, and Catholic intellectuals in Lublin. The 2010 survey results for the political, economic, media-related, international, and religious kinds of antisemitism, obtained through items used by Helena Datner and Ireneusz Krzemiński, are compared to their results from 1992, 1996, and 2002. The piece also contains the results of an author-designed item on post-Holocaust antisemitism. The piece contends that there is a fair amount of antisemitism in Poland, yet less than is commonly believed. Despite the shocking antisemitic comments that one may hear in Poland, the majority of Poles are not antisemitic in any meaning of the term. There are two distinct kinds of antisemitism in Poland: (a) modern antisemitism, consisting in the belief that Jews have too much influence in Poland’s politics, economy, and the media as well as in the world; and (b) historical, including religious antisemitism, with its belief in the Jews being punished for the crucifixion of Christ, and post-Holocaust antisemitism, expressed through the opinion that "it is good that as an effect of the Holocaust there are hardly any Jews in the country". Antisemitism in Poland is differentiated according to various variables. The most interesting are regional disparities. They reveal the impact of such factors as Jewish settlement before the war; socially inherited memories, stereotypes, and prejudices; migration; and the positive or negative role of various Catholic bishops and the Catholic media. The results of the 2010 research show a decline in all kinds of antisemitism and an increase in anti-antisemitism