Edukacja a rozwój człowieka – wprowadzenie

Terminy „edukacja” oraz „rozwój” charakteryzuje wysoka frekwencyjność w literaturze z zakresu nauk społecznych, a zwłaszcza psychologii. Świadczy to o ich popularności i użyteczności, jednakże precyzja w definiowaniu obu pojęć różni się znacznie. Pojęcie „rozwoju” zostało na gruncie psychologii dokładnie sprecyzowane m.in. przez Tyszkową (1996, s. 47) jako „zmiany i  przekształcenia tego układu, jaki stanowi psychika człowieka wraz z kontrolowanym przez nią zachowaniem”.Pojęcie „edukacja” sprawia już o wiele więcej problemów. W podstawowej literaturze psychologicznej nie jest łatwo znaleźć definicję czy dokładne określenie tego pojęcia. Dla większości użytkowników kojarzy się z oddziaływaniem szkoły, często z nauczanie

Pisać litery, pisać zwierzęta..., czyli o świadomości pisma u dzieci

Writing letters, writing animals... On print awareness in childrenThis article describes the concept of print awareness in children aged 4 and 5. Print awareness refers to children’s understanding of the function of print, understanding the terms “reading” and “writing (spelling)”, the convention of print etc.28 4-year olds and 32 5-year olds were administered a Print Awareness Test developed by G.Krasowicz – Kupis. The parts of the test were: the function of print, the concept of reading and spelling (writing), metalinguistic concepts and word awareness, and symbol recognition.Results demonstrated that great changes in print awareness can be observed between the ages of 4 and 5. Some aspects of print awareness appear in different stages of development- the earliest one is the awareness of print function, the latest one – the knowledge about metalingustic terms.The print awareness is an important element of school-readiness. The development of print awareness may predict reading and writing achievement and may indicate the risk of dyslexia.

Strategie uczenia się osób wielojęzycznych.

Introduction: The issue of learning effectiveness and the role of the learner in the whole process is still an interesting field of research. Among the competences of the future, the report Future of Skills. Employment in 2030 mentions the active acquisition of knowledge and its meaningful use including the use of learning strategies.Research Aim: The aim of this text was to compare the language learning strategies used by multilingual and bilingual learners.Method: Sixty individuals participated in our study. The adapted Language Learning Strategies Inventory (SILL) translated by E. Olejarczuk and the Cattell’s Culture Neutral Test of Fluid Intelligence (CFT-20-R) were used to control the intellectual level. Results: The obtained results prove that there are statistically significant differences between bilingual and multilingual groups in the use of language learning strategies. The level of fluid intelligence does not differentiate the groups.Conclusion: The research problem presented in this text can provide heuristics for further research in the area related to language learning and its psychological determinants.Wprowadzenie: Zagadnienie efektywności uczenia się i roli ucznia w całym procesie stanowi wciąż interesujące pole badawcze. Wśród kompetencji przyszłości raport Future of Skills. Employment in 2030 wymienia aktywne zdobywanie wiedzy i jej sensowne wykorzystywanie, w tym stosowanie strategii uczenia się.Cel badań: Celem niniejszego tekstu jest porównanie stosowanych strategii uczenia się języków obcych przez osoby wielojęzyczne i dwujęzyczne.Metoda badań: W badaniach własnych uczestniczyło 60 osób. Zastosowano zaadaptowany Inwentarz Strategii Uczenia się Języków (SILL) w tłumaczeniu E. Olejarczuk oraz Neutralny Kulturowo Test Inteligencji Płynnej Cattella (CFT-20-R) w celu kontroli poziomu intelektualnego.Wyniki: Uzyskane wyniki dowodzą, że występują różnice istotne statystycznie pomiędzy grupą osób dwujęzycznych i wielojęzycznych w użyciu strategii uczenia się języków obcych. Poziom inteligencji płynnej nie różnicuje badanych grup.Wnioski: Problem badawczy zaprezentowany w tym tekście może stanowić heurystykę do dalszych poszukiwań w obszarz

Niejęzykowe deficyty poznawcze u dzieci z dysleksją rozwojową i jej ryzykiem – przegląd badań

Learning to read depends on the development of a number of cognitive functions. Along with poor phonology skills, many dyslexic children show difficulties in several specific nonverbal abilities. Their identification during preschool or early primary school should enhance efficient prediction of dyslexia. The article presents research evidence on the deficits of dyslexic children in coherent motion detection, automatisation, attention shifting, visual attention span, and anchoring. Exemplar tasks for their assessment are described

Skale obserwacyjne do oceny rozwoju poznawczego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) – charakterystyka narzędzia

Introduction: On the basis of education, the criterion-referenced diagnosis of the disorder does not provide sufficient grounds for planning educational and therapeutic support. The functional characteristics supplementing the data from the nosological diagnosis show the possibilities and difficulties of a person in functioning in the everyday life context.Research Aim: The aim of the article is to present observational scales for assessing the cognitive functioning of people with moderate (KAPP_SNIU), severe (KAPP_SNIZ) and profound (KAPP_SNIG) intellectual disabilities aged 6 to 25, which are part of the KAPP diagnostic battery.Evidence-based Facts: Current diagnostic instruments for the functional assessment of people with moderate, severe and profound intellectual disabilities contain outdated or non-standardized tools. In Poland, there is a need to supplement this catalogue.Summary: The scales are intended for functional assessment performed by special educators, psychologists and specialists. Theoretical assumptions on which the construction of the scales is based and the stages of this process, which included: pilot studies, standardization studies and validation studies, are presented. The psychometric properties of the scales as well as the data confirming convergent and differential validity are also described. The last chapter presenting the fields for interpretation of the results (inter-individual, intra-individual comparisons and between the parallel perspectives of the parent and teacher in the 270-degree diagnosis model) gives specialists a picture of the possibility of using tools in everyday diagnostic and therapeutic work.Wprowadzenie: Na gruncie edukacji diagnoza kryterialna zaburzenia nie daje wystarczających podstaw do zaplanowania wsparcia edukacyjno-terapeutycznego. Charakterystyka funkcjonalna uzupełniająca dane z diagnozy nozologicznej pokazuje zarówno możliwości, jak i trudności w funkcjonowaniu w codziennym kontekście życiowym.Cel badań: Celem artykułu jest prezentacja skal obserwacyjnych do oceny funkcjonowania w sferze poznawczej osób z niepełnosprawnością intelektualną stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) w wieku od 6. do 25. roku życia, które są elementem baterii diagnostycznej KAPP.Stan wiedzy: Aktualne instrumentarium diagnostyczne do oceny funkcjonalnej osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim poza Systemem Oceny Zachowań Adaptacyjnych ABAS-3 zawiera narzędzia zdezaktualizowane lub nienormalizowane. Na gruncie polskim istnieje potrzeba uzupełnienia tego katalogu.Podsumowanie: Skale są przeznaczone do diagnozy funkcjonalnej wykonywanej przez pedagogów specjalnych, psychologów, specjalistów. Przedstawiono założenia teoretyczne konstrukcji skal oraz etapy tego procesu, który obejmował: badania pilotażowe, badania normalizacyjne oraz badania walidacyjne. Opisano również własności psychometryczne skal oraz dane potwierdzające trafność zbieżną i różnicową. Ostatni rozdział prezentujący pola do interpretacji wyników (porównania interindywidualne, intraindywidualne oraz między równoległymi perspektywami rodzica i nauczyciela w modelu diagnozy 270 stopni) daje specjalistom wiedzę na temat możliwości wykorzystania narzędzi w codziennej pracy diagnostyczno-terapeutycznej

Zeszyt 5. Rozwój i ocena umiejętności czytania dzieci sześcioletnich

Zeszyt zawiera prezentację współczesnej koncepcji rozwoju umiejętności czytania prof. Grażyny Krasowicz-Kupis i analizę wyników ogólnopolskich badań poziomu czytania sześciolatków i jego uwarunkowań. Badane aspekty czytania to: tempo, poprawność i rozumienie a podstawowe funkcje leżące u podstaw czytania to znajomość liter, dekodowanie, przetwarzanie fonologiczne, tempo nazywania materiału konkretnego i symbolicznego. Wyniki badań posłużyły do sformułowania wielu wniosków, wskazówek metodycznych i terapeutycznych dla nauczycieli

Young Leonardo: what we really know about the gifts and deficits of dyslexic individuals

The paper focuses on the issue of special gifts of individuals with dyslexia. Many authors suggest that specific learning disabilities, like dyslexia, are connected with talents. Most often they point to the high level of visual and spatial abilities. Unfortunately, the analysis of the findings of the available research shows that there is insufficient evidence that dyslexics are more creative and gifted than other people

Discovering the written word. Reflection of phonological segmentation problems in children’s early writings

Celem artykułu jest wykazanie, że zapiski dzieci na początkowym etapie nauki pisania obrazują proces przyswajania pryncypiów pisma alfabetycznego oraz że pewne błędy w pisaniu i czytaniu odzwierciedlają problemy z segmentacją fonologiczną. Omawiane są przykłady błędów ortograficznych spowodowane niedostateczną świadomością morfologiczną, nietypową rekonstrukcją zależności między grafemem a fonemem, trudnościami z opanowaniem zasad dystrybucji pewnych grafemów, stosowaniem strategii fonetycznej, a także trudnościami w zakresie segmentacji fonologicznej. W artykule opisano badanie empiryczne przeprowadzone wśród 252 pierwszoklasistów. Jego celem było określenie najczęstszych błędów popełnianych przez dzieci na początku klasy I. Tekst kończą refleksje na temat wpływu problemów z różnicowaniem fonemów na czytanie oraz wskazówki dla rodziców i nauczycieli dotyczące kształtowania świadomości fonologicznej.The aim of this article is to show that the children’s writings at the early stage of learning to write illustrate the process of acquisition of alphabetic writing principles, and that some errors in reading and writing reflect problems with phonological segmentation. These are examples of spelling errors caused by insufficient morphological awareness, unusual reconstruction of grapheme and phoneme correspondences, difficulties in using the rules of certain graphemes distribution, use of phonetic strategy, as well as problems with phonological segmentation. This paper also describes a study conducted among 252 primary school students from the 1st grade. The purpose was to determine the most common errors made by the children at the beginning of formal learning. The impact of the problems with phonemes analysis on reading and tips for parents and teachers on the development of the phonological awareness are ending the text.Elżbieta Awramiuk - Uniwersytet w BiałymstokuGrażyna Krasowicz-Kupis - Instytut Badań Edukacyjnych, WarszawaAwramiuk E., 2006, Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok.Awramiuk E., Krasowicz-Kupis G., 2014, Reading and spelling acquisition in Polish: Educational and linguistic determinants, „L1-Educational Studies in Language and Literature”, vol. 14, s. 1–24.Awramiuk E., Krasowicz-Kupis G., Wiejak K., Bogdanowicz K., 2014, Letter name spelling in Polish and English: different languages, the same strategy?, [w:] Studies in Language Acquisition, Learning, and Corpora, red. K. Kerge, Proceedings of TLU Institute of the Estonian Language and Culture, 16, s. 119–141.Bogdanowicz M., 1995, O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin.Bourassa D.C., Treiman R., 2001, Spelling development and disability: the importance of linguistics factors, „Language, Speech and Hearing Services in Schools” 32(3), s. 172–181.Caravolas M., Hulme Ch., Snowling M.J., 2001, The foundations of spelling ability: evidence from a 3-year longitudinal study, „Journal of Memory and Language” 45(4), s. 751–774.Deacon S.H., Conrad N., Pacton S., 2008, A statistical learning perspective on children’s learning about graphotactic and morphological regularities in spelling, „Canadian Psychology” 49(2), s. 118–124.Ehri L., 2000, Learning to read and learning to spell: two sides of a coin, „Topics in Language Disorders” 20 (3), s. 19–36.Górniewicz E., 1995, Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, wyd. II, poprawione, Toruń.Hannouz D., 2005, Spelling with letter names [referat wygłoszony na 5th IAIMTE conference, Albi (Francja), 11–13.05.2005 r.].Hayes H., Treiman R., Kessler B., 2006, Children use vowels to help them spell consonants, „Journal of Experimental Child Psychology” 94(1), s. 27–42.Henderson E., 1985, Teaching spelling, Boston.Kochańska M., Krasowicz-Kupis G., 2014, Problemy edukacyjne uczniów z SLI i dysleksją rozwojową, [w:] Z problematyki kształcenia językowego, t. V, red. E. Awramiuk, Białystok, s. 223–252.Krasowicz-Kupis G., 1999, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9 letnich, Lublin.Krasowicz-Kupis G., 2004, Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin.Krasowicz-Kupis G., 2007, Psychologia dysleksji, Warszawa.Krasowicz-Kupis G., 2008, Testy czytania dla 6-latków, Warszawa.Levin I., Patel S., Margalit T., Barad N., 2002, Letter names: effect on letter saying, spelling, and word recognition in Hebrew, „Psycho-linguistique Appliquee”, 23, s. 269–300.National Early Literacy Panel, 2008,. Developing Early Literacy: Report of the National Early Literacy Panel, Washington; lincs.ed.gov/publications/pdf/NELPReport09.pdf (27.06.2014).Milewski S., 1999, Lingwistyczne i dydaktyczne aspekty analizy fonemowej, Lublin.Morin M., 2007, Linguistic factors and invented spelling in children: the case of French beginners in children, „L1-Educational Studies in Language and Literature” 7(3), s. 173–189.Oldrieve R.M., 2011, Introducing the CVC Spelling Assessment: Helps Track Gains as Kindergarten and First Grade Students Learn the Alphabetic Principle, „California Reader” 45(1), s. 4–14.Ostaszewska D., Tambor J., 2007, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia, Warszawa.Pelletier J., Lasenby J., 2007, Early writing development in L1 English speaking children, „L1-Educational Studies in Language and Literature” 7(3), s. 81–107.Pietras I., 2008, Dysortografia, Gdańsk.Rispens J.E., McBride-Chang C., Reitsma P., 2008, Morphological awareness and early and advanced word recognition and spelling in Dutch. „Reading & Writing” 21(6), s. 587–607.Rocławski B., 1995, Nauka czytania i pisania, Gdańsk.Sangster L., Deacon S.H., 2011, Development in children’s sensitivity to the role of derivations in spelling. „Canadian Journal of Experimental Psychology” 65(2), s. 133–139.Sawa B., 1987, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, wyd. III, poprawione i rozszerzone, Warszawa.Snowling M.J., 2000, Dyslexia, London – Oxford.Snowling M.J., Gallagher A., Frith U., 2003, Family risk of dyslexia is continuous: individual differences in the precursors of reading skill, „Child Development” 74(2), s. 358–373.Sochacka K., 2004, Rozwój umiejętności czytania, Białystok.Sprenger-Charolles L., Cole P., Serniclaes W., 2006, Reading acquisition and developmental dyslexia (Essays in developmental psychology), Psychology Press Hove, UK, & New-York, USA.Styczek I., 1981, Logopedia, wyd. III, Warszawa.Titos R., Defior S., Alegria J., Martos F., 2003, The use of morphological resources in Spanish orthography: the case of the verb, [w:] M.R. Joshi, Ch.K. Leong, B.L.J. Kaczmarek (red.), Literacy Acquisition. The Role of Phonology, Morphology and Orthography, Amsterdam, s. 113–118.Treiman R., 2004, Phonology and Spelling, [w:] Handbook of Children’s Literacy, red. T. Nunes, P. Bryant, Dordrecht–Boston–New York–London, s. 31–42.Treiman R., Cassar M., 1997, Spelling Acquisition in English, [w:] Learning to Spell: Research, Theory, and Practice Across Languages, red. Ch. Perfetti, L. Rieben, M. Fayol, Mahwah, New Jersey, London, s. 61–80.Werfel K.L., Schuele C.M., 2012, Segmentation and representation of consonant blends in kindergarten children’s spellings. „Language, Speech, and Hearing Services in Schools” 43, s. 292–307.van Bergen E., de Jong P.F., Plakas A., Maassen B., van der Leij A., 2012, Child and parental literacy level within families with a history of dyslexia, „Journal of Child Psychology and Psychiatry” 53(1), 28–36.Young K., 2007, Developmental stage theory of spelling: Analysis of consistency across four spelling related activities, „Australian Journal of Language and Literacy” 30(3), s. 203–220.Zakrzewska B., 1994, Koncepcja procesu reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Siedlce.59160

Badanie wczesnych umiejętności czytania i pisania w Polsce - warunki, nabywanie, konteksty. Słowo wstępne

Editorial to the first special issue devoted to teaching Polish as a native language, with a short introduction into the Polish education system and into the characteristics of the Polish language and orthography

Przyswajanie umiejętności czytania i pisania w języku polskim. Edukacyjne i lingwistyczne uwarunkowania

The process of reading and spelling acquisition, especially at the initial stage, is determined by linguistic features of a given language and differs in various orthographic systems. However, the fundamental stages are assumed to be the same in all languages. The linguistic awareness plays a crucial role in the early stage of this process. The aim of this presentation is to make a proposal of the model of acquiring reading and spelling skills in Polish children. The model shows the course of the process and takes into account essential elements of language awareness. The basis for this model is the authors’ research results concerning the reading and spelling acquisition by the Polish children aged 5 – 8. In the discussion, the authors try to find out if the model of reading and spelling acquisition in Polish is different than in others languages, and if this is the case, what determines it. The comparison studies on the acquisition of both skills in European languages, especially in English and Polish, prove that there are some differences conditioned mainly by the way in which script is introduced to Polish children, as well as features of the Polish language system. The specificity of reading acquisition in Polish language consists in omitting the logographic phase, distinguished in English-language models (e.g. Frith 1985), and the specificity of spelling acquisition – in exceptions from the standard spelling which are generally similar, but differently conditioned. The research of linguistic conditions of reading in the early stage of life also shows interesting, slightly different than in English-speaking children, dependencies concerning cognitive predictors and reading correlates, as well as reading strategies used by children.Proces nauki czytania i pisania, szczególnie na początkowym etapie, jest determinowany przez cechy danego języka i różni się w poszczególnych ortografiach, ale przyjmuje się, że zasadnicze etapy akwizycji przebiegają we wszystkich językach podobnie. Szczególną rolę pełni w nich świadomość językowa. Naszym celem jest przedstawienie modelu nabywania umiejętności czytania i pisania u polskich dzieci. Model powstał w oparciu o wyniki badań autorów dotyczące nabywania umiejętności czytania i pisania przez polskie dzieci w wieku 5-8. W ramach dyskusji autorzy starają się dociec, czy proces nabywania analizowanych umiejętności w języku polskim jest odmienny niż w innych językach, a jeśli tak, to czym jest to uwarunkowane. Porównanie badań nad nabywaniem obu umiejętności w językach europejskich, przede wszystkim w języku angielskim, i w języku polskim dowodzi, że istnieją pewne różnice uwarunkowane głównie sposobem wprowadzania dzieci polskojęzycznych w istotę pisma oraz cechami systemowymi polszczyzny. Specyfika nabywania w języku polskim czytania polega na pomijaniu fazy logograficznej, wyróżnianej w modelach anglojęzycznych (por. Frith 1985), a nabywania pisania – na nieco innych powodach odstępstw od standardowej ortografii. Badania językowych uwarunkowań czytania we wczesnym okresie pokazują też ciekawe, nieco odmienne niż u dzieci anglojęzycznych zależności