Sponsoring w bibliotekach - szansą!?

Sponsoring - szansą dla bibliotek! Czy rzeczywiście? A może zagrożeniem? Postawienie w tytule obok siebie dwóch przeciwstawnych znaków interpunkcyjnych: wykrzyknika i pytajnika nie jest tylko prowokacją myślową. Rozpatrując otoczenie biblioteki według analizy SWOT/TOWS[1] zaliczylibyśmy sponsoring - z całą pewnością do rzędu szans, jakie wyłaniają się przed biblioteką. "Sponsoring", "sponsor" - kojarzą nam się ze wsparciem finansowym, a zatem z pomocą nie do pogardzenia, z czymś o co warto zabiegać, o co warto się starać. Paradoksalnie sponsoring może być również źródłem zagrożenia. Może to mieć miejsce wówczas, gdy urzędnicy władzy lokalnej "zbudowani" sukcesami biblioteki na polu pozyskiwania sponsorów, zechcą zredukować subwencje dla bibliotek. Traktujmy tę możliwość, nie do końca wyimaginowaną,[2] jako przejaw patologii życia społecznego, zachęcając jednocześnie biblioteki i bibliotekarzy do poszukiwania i pozyskiwania sponsorów (Fragment tekstu)

Książka zakazana i niepożądana w niemieckich bibliotekach szkolnych i oświatowych w II Rzeczypospolitej

The German minority in Poland in the Second Republic of Poland constituted about 740 thousand people, which gave it the fifth place after the Ukrainians, Jews, Russians and Belarusians. Real power and role of Germans in Poland were far beyond a demographic factor. Germans inhabited mainly western and northern voivodeships in Poland, and had a pretty big economic potential at their disposal. They were also a political power in their attempts to a parliament and local self‑governments. German minority was well‑organised, acted in numerous associations and societies of professional and cultural profiles. Except for Germans living in eastern voivodeships of the Second Republic of Poland, Germans, literate in majority, were active participants in a cultural life. Four factors played an indirect role in maintaining and reinforcing national identity, namely family, school, church and media. The aim of the text is to present the role of book in the very process. Deliberations will cover these German books which from the point of view of Polish authorities spread revisionist and Pole‑destructive opinions among Germans and were eliminated by them. The subject of analysis constitutes the literature gathered in German school and public libraries, educational and academic ones. A special emphasis was put on spreading books propagating the Nazist ideology in German libraries. Zdzisław Gębołyś Verbotenes un

Droga do antologii kodeksów etyki bibliotekarskiej na świecie

Praca nad kodeksem nie miała przystanków. Były oczywiście okresy bardziej i mniej intensywnej pracy. Praca nad kodeksem biegła w zasadzie dwutorowo: zbieranie kodeksów i przekład kodeksów. Poszukiwania kodeksów trwały praktycznie do ostatniego momentu zamknięcia cyklu wydawniczego. [fragm.

Biblioteki kościelne i klasztorne w Polsce. Historia i współczesność - recenzja

Habent sua fata libelli! Książki mają swoje losy! – tę znaną sentencję Terentianusa Maurusa, pochodzącą z jego dzieła De litteris, de sillabis et metres, z powodzeniem można odnieść - także w wersji habent sua fata librariae (biblioteki mają swoje losy) - do pracy zbiorowej Biblioteki kościelne i klasztorne w Polsce. Historia i współczesność. Ta publikacja nawiązuje tematyką do walnego zgromadzenia Federacji Bibliotek Kościelnych FIDES, które odbyło się 5 września 2007 roku w Katowicach, w gościnnych murach Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Uczestnicy spotkania zapoznawali się z losami bibliotek i dziejami książek, przedstawionymi w dwóch perspektywach: historycznej i współczesnej. Nolens volens, z wydanych tekstów wynikła jeszcze jedna perspektywa, czyli pytanie o przyszłość bibliotek kościelnych, najwyraźniej zarysowane w tekście Andrzeja Jurka, poświęconym stanowi komputeryzacji Biblioteki Teologicznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (BT UŚ)[..

Uczeni, poeci i inni - bibliotekarze uniwersyteccy na ziemiach niemieckich w latach 1789-1871

The work characterizes librarians working in libraries of German universities between 1789 an 1871, in the crucial moment for the history of the modern university both in Germany and whole Europe. On the basis of available archive and printed sources a sociological characteristic of the circle of university librarians, especially education, profession/occupation was provided. Also, a characteristic of the course of library work, experience, professional career model, specialist publications written by them was given. The analysis conducted proved that a librarian — a collection guard gradually disappears in the 19th century while his place is replaced with a librarian — professional

Dział Sztuki w Bibliotece Miejskiej w Bydgoszczy w 1911 roku

Th e Municipal Library in Bydgoszcz during Prussian rule (1903– January 19, 1920) fulfi lled the function of the scientific library, available to all residents of Bydgoszcz. A universal profi le of the book collection, systematicallysupplemented by new acquisitions, had undoubtedly attracted local residents. A special group of Library users comprised art lovers. The art collection of the Library included fi ne art, which can be confi rmed by the printed catalog featuring the content of this department, released in 1911. Th e purpose of this article is an analysis and description of this catalog, characteristics of its structure and content. Based on this catalog, it is possible to show the main directions of collection of artworks in the fi eld offi ne art in the Municipal Library. Th e author also describes the principles of the art collection policy in this field, including selection criteria(publishing form, literary form, language, chronology, geography).Attention is also focused on themost important works within individual subsections, including Polish memorabilia present in them. In addition, the author evaluates the importance of art in the life of Bydgoszcz, which is confirmedby statistics of making such collections available to readers.Biblioteka Miejska w Bydgoszczy w czasach pruskich (1903 – 19 I 1920) pełniła funkcję naukowej książnicy, ogólnodostępnej dla bydgoszczan. Uniwersalny profi l księgozbioru, systematycznie uzupełnianego przez nowe nabytki, przyciągał niewątpliwie mieszkańców miasta. Szczególną grupę użytkowników Biblioteki stanowili miłośnicy sztuki. Kolekcja sztuki należąca do Biblioteki była wyborowa, co uwidacznia drukowany katalog z zawartością tego działu wydany w 1911 roku. Celem artykułu jest analiza i omówienie katalogu, charakterystyka jego struktury oraz zawartości. Poprzez katalog pokazujemy główne kierunki gromadzenia dzieł z zakresu sztuk pięknych w Bibliotece Miejskiej. Omawiamy też założenia polityki gromadzenia dzieł z tej dziedziny, w tym kryteria ich doboru (forma wydawnicza, forma piśmiennicza, język, chronologia, geografi a). Zwracamy uwagę na najważniejsze dzieła w obrębie poszczególnych poddziałów, także na obecne w nim polonica. Dokonujemy również oceny znaczenia sztuki w życiu Bydgoszczy, co udowadniamy poprzez statystykę udostępniania zbiorów tego rodzaju

The ethical aspect of the library sponsoring and fundraising (starting from Ladewig)

„Dary budują przyjaźń – w bibliotekach ofiarodawców”. Myśl Paula Ladewiga, wybitnego bibliotekarza i bibliotekoznawcy niemieckiego stanowi punkt wyjścia do ogólniejszych rozważań nad etyczną stroną współczesnego bibliotecznego fundraisingu i sponsoringu. Celem tekstu jest przegląd podstawowych czynników determinujących sponsoring i fundraising biblioteczny oraz określenie ich etycznego wymiaru w praktyce bibliotecznej. W wyborze sponsora i/lub fundraisera dla biblioteki, biblioteka musi ważyć racje i interesy, kierując się, z jednej strony, troską o byt, a z drugiej strony, bacząc o swoje dobre imię (wizerunek). Pierwiastek etyczny można odnaleźć w każdym niemal z elementów sponsoringu i fundraisingu bibliotecznego: sponsor/fundraiser (kto); przedmiot sponsoringu/fundraisingu (co); miejsce sponsoringu/fundraisingu (gdzie); czas sponsoringu/fundraisingu (kiedy), powód sponsoringu/fundraisingu (dlaczego).„Donations build friendship – in the benefactors’ libraries”. The idea of Paul Ladewig – the prominent German librarian and library scientist, is a starting point for more general reflections on the ethical dilemmas of the fundraising and sponsoring at the present-day. The aim of this text is to look through the basic factors determining the sponsoring and fundraising for the libraries and to evaluate their ethical dimension in the library practice. A library, which aims to select a sponsor and/or a fundraiser, must take into the consideration both rations and business matters. It must on the one hand, be guided by the concern for the maintenance, and on the other hand – keep its good name. The ethical dilemma can be found in almost every component of the sponsoring and fundraising: a sponsor/fundraiser (who); a subject of sponsoring and fundraising (what); a space of the sponsoring/fundraising (where); a time of sponsoring/fundraising (when); a reason of sponsoring//fundraising (why)[email protected] Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Katedra Informacji Naukowej i Bibliologii100 tysięcy dla biblioteki. Tryb dostępu: http://evascriba.blogspot.com/2016/09/100-tysiecy-dla-biblioteki.html; http://www.businessinsider.com/university-of-new-hampshire-librarian-donated-entire-4-million-estate-2016-9?IR=T [23 czerwca 2017].7 Ethical Dilemmas Facing Nonprofit Organizations. Tryb dostępu: http://nonprofithub.org/human-resources/7-ethical-dilemmas-facing-nonprofit-organizations/[23 czerwca 2017].A Donor Bill of Rights. Tryb dostępu: http://www.case.org/Samples_Research_and_Tools/Principles_of_Practice/Donor_Bill_of_Rights.html [23 czerwca 2017].A very unusual gentleman’ who worked in a university library for nearly 50 years donated his entire estate to the school upon his death. Tryb dostępu: http://www.businessinsider.com/university-of-new-hampshire-librariandonated-entire-4-million-estate-2016-9?IR=T [23 czerwca 2017].Association of Fundraising Professionals. Tryb dostępu: https://www.afpnet.org/ [23 czerwca 2017].Bachofner S., Hoffmann I.: Fundraising in Bibliotheken – ein Desiderat?! Masterarbeit Studiengang Bibliotheks- und Informationsmanagement der Hochschule der Medien Stuttgart. Stuttgart, Januar 2012. Tryb dostępu: https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwj2jtS6zsDaAhUGhiwKHfwiBZIQFgguMAA&ul=htps%3A%2F%2Fhdms.bsz-bw.de%2Ffiles%2F649%2FFundraising_in_Bibliotheken_MA_Bachofner_Hoffmann_HdM_BIM0912.pdf&usg=AOvVaw2lt8GgREvGciQ51_ N4O92p [23 czerwca 2017].Brett Wilson offers $100K library donation if Calgary allows Uber. Tryb dostępu: http://www.cbc.ca/news/canada/calgary/brett-wilson-100k-library-donation-if-calgary-approves-uber-1.3307222 [23 czerwca 2017].Code of ethics and Professional conduct Fundraising Institute Australia. Tryb dostępu: https://www.fia.org.au/pages/principles-standards-of-fundraising-practice.html [23 czerwca 2017].Czyżewska E.: Rozumienie etyki zawodowej w środowisku bibliotekarskim. „Bibliotekarz” 2001, nr 5, s. 2-8.Deklaracja Etyczna Fundraisingu. Warszawa 2011. Tryb dostępu: http://www.fundraising.org.pl/0-fundraisingu/etyka/ [23 czerwca 2017].Deutscher Fundraising Verband. Ethik und Transparenz. Tryb dostępu: http://fundraisingverband.de/verband/ethische-grundsaetze/ethikregeln.html [23 czerwca 2017].Dobre praktyki sponsoringu kultury. Tryb dostępu: http://nck.pl/blog-kultura-sie-liczy/316788-dobre-praktyki-sponsoringu-kultury/ [23 czerwca 2017].European Fundraising Association. Tryb dostępu: http://www.efa-net.eu/ [23 czerwca 2017].Finanse w bibliotece. Praktyczny przewodnik dla dyrektorów, kierowników oraz pracowników bibliotek. Zespół autorski pod red. Z. Gębołysia. Warszawa 2008.Fundraising – z czym to się je? Tryb dostępu: http://inkubatorkultury.szczecin.pl/news/fundraising-z-czym-to-si%C4%99-je/ [23 czerwca 2017].Fundraising. Handbuch fūr Grundlagen, Strategien und Methoden. 5 Aufl. Wiesbaden 2016.Gębołyś Z.: Alternatywne źródła finansowania bibliotek szkół wyższych (sponsoring, fundraising, lobbing). W: Biblioteki szkół wyższych w społeczeństwie wiedzy. Uwarunkowania i wybrane zagadnienia. T. 2. Pod red. I. Sochy. Katowice 2010.Gębołyś Z.: Etyczne dylematy gromadzenia i opracowania zbiorów bibliotecznych. W: Dylematy opracowania. Materiały z V Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Bibliotekę Główną Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 18-20 września 2013 r. Pod red. U. Ganakowskiej i M. Różyckiej. Szczecin 2014, s. 6-18.Gębołyś Z.: Etyczne rozterki, etyczne dylematy, etyczne zasady polskich bibliotekarzy (w świetle ankiety). W: Jakość usług w społeczeństwie informacyjnym. Praca zbiorowa pod red. J. Kamińskiej i B. Żołędowskiej-Król. Warszawa 2009, s. 185-193.Gębołyś Z.: Etyka biblioteczna i informacyjna. W: Bibliotekarstwo. Pod red. A. Tokarskiej. Warszawa 2013, s. 663-678.Gębołyś Z.: Sponsoring i fundraising biblioteczny. W: Vademecum bibliotekarza. Pod red. L. Bilińskiego. Warszawa 2004.Gębołyś Z.: Sponsoring i fundraising w bibliotekach akademickich – z doświadczeń krajowych i zagranicznych. „Fides: Biuletyn Bibliotek Kościelnych” 2010, 1/2(30/31), s. 65-80.Gębołyś Z.: Sponsoring szansą dla biblioteki!? W: Zarządzanie w organizacjach non-profit. Strategie. Marketing. Red. nauk.: A. Chodyński, M. Huczek, I. Socha. Bielsko-Biała 2001, s. 78-90.Gębołyś Z.: Sponsoring. Tryb dostępu: https://mfiles.pl/pl/index.php/Sponsoring [23 czerwca 2017].Gnyszka M.: Fundraising. Pierwszy polski praktyczny podręcznik. Gliwice 2015.Grygrowski D.: Biblioteki i pieniądze. Warszawa 2015, s. 174-182.Grzegorczyk A.: Sponsoring kultury. Warszawa 2003.IFLA Code of Ethics for Librarians and other Information Workers. Tryb dostępu: https://www.ifla.org/faife/professional-codes-of-ethics-for-librarians#ifla-codeofethics [23 czerwca 2017].International Statement of Ethical Principles in Fundraising – Translations. Tryb dostępu: http://www.afpnet.org/Ethics/IntlArticleDetail.cfm?ItemNumber=3774 [23 czerwca 2017].Klimczuk A.: Etyka jako obszar i kontekst standaryzacji działalności organizacji pozarządowych. W: Poradnik standardów normatywnych dla organizacji pozarządowych z powiatu oleckiego. Fundacja Rozwoju Ziemi Oleckiej. Ed. K. Sztop-Rutkowska. Tryb dostępu: https://ssrn.com/abstract=2740442 [23 czerwca 2017].Kodeksy etyki bibliotekarskiej na świecie. Antologia narodowych kodeksów etycznych. Pod red. Z. Gębołysia i J. Tomaszczyka. Warszawa 2008.Konflikt interesów. Czym jest i jak go unikać? Poradnik dla pracowników administracji rządowej. [Aut. M. Wnuk]. Warszawa 2015.Krakowiak K.: Sponsoring kultury i sztuki. „Biuletyn EBIB” 2004, nr 9(60). Tryb dostępu: http://ebib.oss.wroc.pl/2004/60/krakowiak.php [23 czerwca 2017].Ladewig P.: Katechizm biblioteki. Oprac. i tł. Z. Gębołyś, B. Kwoka. Bydgoszcz 2016, s. 22-26.Michnal W.: Jak Książnica Pomorska w Szczecinie pozyskuje sponsorów. „Bibliotekarz” 1998, nr 4, s. 13-14.Międzynarodowa Deklaracja Zasad Etycznych w Fundraisingu. Tryb dostępu: http://www.afpnet.org/Ethics/IntlArticleDetail.cfm?ItemNumber=3774 [23 czerwca 2017].Morzé A. von: Ladewig Paul. W: Neue Deutsche Biographie. Bd.: 13, Krell-Laven. Berlin 1982, s. 392-393.Polakowska-Kujawa J., Kujawa M.: Sponsoring aspekty prawne i gospodarcze. Warszawa 1994.Polskie Stowarzyszenie Fundraisingu. Tryb dostępu: http://www.fundraising.org.pl/ [23 czerwca 2017].Preer J.: Library ethics. Westport 2008.Sargeant A., Shang J.: Fundraising principles and practice. Chechester 2017.Sponsorship in libraries. Vol. 1/2. London 1992.Sponsoring für Bibliotheken. Hrsg. R. Busch. Berlin 1997.Sponsorship. Tryb dostępu: http://www.codescentre.com/icc-code/sponsorship.aspx [23 czerwca 2017].Sroka M.: Rola public relations w pozyskiwaniu przyjaciół i sponsorów dla bibliotek akademickich USA. W: Public relations. Red. nauk. M. Kocójowa. Kraków 1994, s. 56-61.Stecki L.: Sponsoring. Toruń 2000.Stevenson S. C.: Fundraising for libraries. How to plan profitable special events. Sioux City 2013.Swann J.: Fundraising for libraries. 25 proven ways to get more money for your library. New York 2002.Śliwińska B.: Etyka w zawodzie bibliotekarza i pracownika informacji naukowej – wyniki i analiza badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku pracowników Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego. Tryb dostępu: http://www.ebib.pl/2008/96/a.php?sliwinska [23 czerwca 2017].Świderska A.: Zarządzanie działaniami fundraisingowymi. W: Fundraising w działalności organizacji pozarządowych. Red. A. Grzegorczyk. Warszawa 2011, s. 7-47.Tekień K., Iłowiecka-Tańska I.: Etyczny fundraising. W stronę beneficjentów. W: Serca i pieniądze ponad granicami. Ed. J. Mihálik. Bratislava 2012, s. 323-336.Wojciechowska M.: Wartości etyczne w wybranych aspektach zarządzania i organizacji bibliotek. W: Jakość usług w społeczeństwie informacyjnym. Praca zbiorowa pod red. J. Kamińskiej i B. Żołędowskiej-Król. Warszawa 2009, s. 175-184.Wskazówki dla bibliotek publicznych dotyczące sponsoringu, reklamy i marketingu. Red. A. Filipowicz. „Biuletyn EBIB” 2004, nr 9(60). Tryb dostępu: http://ebib.oss.wroc.pl/2004/60/wskazowki.php [23 czerwca 2017].315

Uczeni, poeci i inni - bibliotekarze dworscy na ziemiach niemieckich w latach 1789-1871

Burzliwe wypadki polityczne przełomu XVIII i XIX wieku (rewolucja francuska, sekularyzacja zakonów, wojny napoleońskie) w połączeniu ze znacznym przyrostem produkcji książkowej już na początku XIX wieku postawiły pod znakiem zapytania dotychczasowy model biblioteki uniwersalnej i dominację na tym polu biblioteki dworskiej. W rzeczywistości pełniły one z powodzeniem jeszcze kilkadziesiąt lat, obok intensywnie rozwijających się bibliotek uniwersyteckich, funkcję głównego warsztatu pracy naukowej

Biblioteki mniejszości niemieckiej w II Rzeczypospolitej

Die deutsche Minderheit in Polen der Zwischenkriegszeit zählte etwa 741 Tausend Menschen. Die Wirtschaftskraft des Deutschtums kam in dessen Besitzstand (Industrie, Landgüter, Banken) und politische Kraft dagegen in dessen parlamentarischen Selbstverwaltungsvertretung zum Ausdruck. An allen Gebieten, wo es zahlreiche und einheitliche deutsche Gemeinschaften gab, nahmen die Deutschen am Gesellschaftsleben sehr gern teil. Räumliche Zerstreuung der deutschen Bevölkerung (Zentralpolen, Kleinpolen, östliche Wojewodschaften) war für eine Konsolidierung der Deutschen nicht günstig. Ein starkes Bindeglied zwischen den in der II. Republik Polen lebenden Deutschen waren Sprache, Glaube, Schule und Familie; auf Westgebieten und im Südpolen war es auch die Staatangehörigkeit (Preußen, Österreich -Ungarn). Ein richtiges Bollwerk der deutschen Nationalidentität zur Zeit der II. Republik Polen war die, die meisten Deutschen vereinigende evangelische Kirche. Ein starkes Identitätsgefühl hatten aber auch deutsche Katholiken. Gesellschaftliche oder politische Schichtung übte keinen negativen Einfluss auf das Nationalbewusstsidentität. Als Vertreter von den Interessen der einzelnen Gruppen der Deutschen hielten die deutsche politische Bewegung, Gewerkschafts -, Berufs - und Jugendbewegung auch Wache über die Einheit des Deutschtums. Zur Entwicklung und Aufrechterhaltung des deutschen Geistes hat in hohem Maße deutsches Schulwesen beigetragen. Bildungskulturelle Ambitionen der Deutschen wurden durch deutsche Zeitungen, deutsche Sportbewegung und deutsches Theater gestärkt. Zur Integration der Deutschen haben wesentlich deutsche Turnbewegung, deutsche Fremdenverkehrsbewegung und deutsche Sportklubs beigetragen. Die deutsche Nationalminderheit konnte ein vielfältiges und abwechslungsreiches Leben u. a. deswegen führen, dass es ihr dank internationalen Gewährleistungen (Versailler Friedensvertrag, Versailler Kleinvertrag, oberschlesisches Abkommen), Beschlüssen der Verfassung der II. Republik Polen und den einzelnen Rechtsakten sicherstellt wurde. Außerdem waren die in Polen wohnenden Deutschen von ihrem Heimatland finanziell und politisch unterstützt. Die Bibliotheken waren für die Deutschen einer von mehreren Orten, wo sie zum deutschen Wort und zur deutschen Kultur eine Verbindung haben konnten. Zur Zeit der II. Republik Polen nahmen sie am Kulturleben aktiv teil, und das um so häufiger, dass es in dieser Nationalgruppe sehr wenige Analphabeten gab. Das Kulturleben der Deutschen hatte einen Massencharakter, war differenziert und entwickelte sich stärker in den Städten, als in den Kleinstädten und Dörfern, wo Deutsche Diasporen bildeten. Die Zerstreuung störte sie nicht, aus reichem Kulturangebot in der deutschen Sprache Nutzen ziehen: deutschsprachige Zeitungen und Bücher lesen, sich die von eigenen oder ausländischen Theaterensembles auf die Bühne gebrachten Stücke ansehen. Die Deutschen nahmen gern an Kultur - und Bildungsveranstaltungen teil; großer Beliebtheit erfreuten sich dabei Film und Rundfunk. In der II. Republik Polen waren deutsche Bibliotheken ein Gemisch von verschiedenerlei Institutionen, die in organisatorischer und topografischer Hinsicht, als auch hinsichtlich der Bestimmung und Ausrichtung von ihren Sammlungen unterschiedlich waren. Ihre Sitzen befanden sich zwar auf dem ganzen Gebiet der II. Republik Polen, aber die meisten von ihnen gab es auf den von der deutschen Bevölkerung bewohnten Gebieten, d.i. in Oberschlesien, Großpolen, Pommern und in der Stadt Łódź und deren Umgebung. In den Jahren 1936 –1937 verfügten die Deutschen über 578 Bibliotheken mit Gesamtbüchersammlung von etwa 204 Tausend Bänden. Es waren meistens Volksbibliotheken (die populärste Form) und Schulbibliotheken (die Schülerbüchereien, für Lehrer, für einzelne Schulklassen und Jugendorganisationen), welche sich bei den meisten Elementarschulen, Oberschulen und Lehrerbildungsanstalten mit der deutschen Vorlesungssprache befanden. Wissenschaftliche Ambitionen der Deutschen wurden von großen öffentlich wissenschaftlichen Bibliotheken (Katowice, Poznań, Bydgoszcz, Łódź) befriedigt. Deutsche Bibliotheken funktionierten in verschiedenen Formen und organisatorischen Konstellationen. Gegründet waren sie von: evangelischen Kirchengemeinden, säkularen Gesellschaften, politischen Organisationen, Gewerkschaften und Betrieben. Für die meisten deutschen Bibliotheken trugen zwei deutsche Bibliothekverbände: Verband deutscher Volksbüchereien (VdV) und Verein Deutscher Büchereien (VDB) finanzielle und sachliche Sorge (u.a. Anlieferung von Büchern und Zeitungen und Veranstaltung von verschiedenerlei Unternehmungen). Deutsche Bibliotheken waren in der Regel ziemlich kleine Einrichtungen, welche selten über eigene Bibliothekräume verfügten (Łódź, Katowice, Poznań); sie befanden sich gewöhnlich in den zu Schulen, Büchereien, Vereinen, Kirche, Volksheime gehörenden Räumen. Deutsche Bibliotheken in Polen waren mit neuer und alter Literatur durch deutsche stattliche Institutionen und Privatpersonen institutionell versorgt. Diese Büchersammlung war noch mit den in Polen eingekauften und geschenkten Büchern ergänzt. Die Distribution von deutschen Büchern und deutscher Presse war politisches und organisatorisches Problem. Dort wo die Deutschen nicht im Stande waren, eine feste Bibliothek zu gründen, waren Bücher von Wanderbibliotheken oder Wanderlehrern vertrieben. In Polen der Zwischenkriegszeit überwog in deutschen Büchersammlungen und in wissenschaftlichen Bibliotheken die schöne Literatur in deutscher Sprache. Es gab nur wenige Beispiele von fremder Literatur (französischer, englischer, amerikanischer, russischer und skandinavischer). Die Werke von polnischen Schriftstellern und polnische Wissenschafts- -und Schulbücher waren in den deutschen Bibliotheken eine Seltenheit. In wissenschaftlichen Bibliotheken gab es etwa ebenso viel humanistische und naturwissenschaftliche Bücher. In allen deutschen Bibliotheken war deutsche Presse vorhanden. Die Bedeutung von der der deutschen Minderheit gehörenden Bibliothek hing von deren Reichweite ab. Die Indexe der Reichweite, der Leserschaftintensität und der Büchersammlungsgröße deuten darauf hin, dass deutsche Minderheit für das Angebot der Bibliotheken nicht so sehr interessiert war. Regional gesehen war die Leserschaftreichweite sehr unterschiedlich – in den Städten größer, in östlichen Wojewodschaften niedriger. Wissenschaftliche Bibliotheken, die über aktuelle Büchersammlungen verfügten und länger geöffnet waren, zogen mehrere Leser an. Der Kundendienst in deutschen Schulbibliotheken, besonders in Mittelschulen und Lehrerbildungsanstalten funktionierte sehr gut. Die während verschiedener Leserveranstaltungen und bei Buchausstellungen gemachte Werbung für Buch - u. Zeitungslektüre trug wesentlich zur Verbreitung der Leselust unter den deutschen Lesern bei. Zur Lektüre wurden die Deutschen in den Spalten der sozialpolitischen und sozialkulturellen Zeitschriften als auch der Tageszeitungen angespornt. Die Bibliotheken der deutschen Minderheit in Polen konnten nur dank aufopfernder Arbeit einer ganzen Menge der schlecht oder gar nicht bezahlten Aktivisten funktionieren. Nur wenige Bibliotheken (Posen, Kattowitz, Lodz) waren von ausgebildeten Vollzeitbibliothekaren geleitet. Die meisten in den Bibliotheken angestellten Personen förderten ihre Befähigung durch Berufserfahrung, während der in Deutschland und in Polen organisierten Fachkursen für Bibliothekare und dank der Lektüre von solchen Bibliothekszeitschriften, wie: „Schaffen und Schauen“ und „Deutsche Blätter in Polen“. Deutsche Bibliotheken in II. Republik Polen waren den Bibliothekverbänden unterstellt, an deren Spitze Verbandsbibliothekare standen. Die Bibliothekverbände bildeten dann politische und kulturelle Struktur der deutschen Konsolidationsorganisationen. Die Tätigkeit der Verbände wurde von obersten politischen Organisationen überwacht und hing von der damals geltenden kulturellen und bibliothekarischen Politik ab. Die Tätigkeit der deutschen Bibliotheken wurde stets von einigen staatlichen und privaten Institutionen finanziell unterstützt; es waren u.a.: Deutsche Stiftung, Auswärtiges Amt, Verein für das Deutschtum im Ausland, Reichsverband der katholischen Auslandsdeutschen, Gustav -Adolf -Stiftung. Bibliothekarische Hilfe für die Bibliotheken wurde von der 1926 entstandenen Zentrale fr deutsches Auslandsbüchereiwesen koordiniert. Durch deren Vermittlung wurden nach Polen deutsche Bücher und Zeitungen geliefert. Geld für Bücher, Ausrüstung und Gehalt für Bibliothekare wurde nach Polen von dem deutschen Außenministerium mittels der deutschen Geldinstitutionen übergegeben. Eine kleine Hilfe wurde den deutschen Bibliotheken auch von halboffiziellen und privaten österreichischen Institutionen geleistet. Die Bibliotheken der deutschen Minderheit dienten ihren Landsleuten, indem sie bestehende konfessionelle, politische und soziale Gegensätze überwinden halfen. Die Machtübernahme in Deutschland von Adolf Hitler im Jahre 1933 war eine wichtige Zäsur auch in der Geschichte der Bibliotheken. Seitdem waren sie zwar gezwungen, nationalsozialistische Ordnung in Deutschland mittels Buch und Zeitung zu verbreiten. Die Bücher der jüdischen Autoren wurden aus den Bibliotheken weggeworfen, Juden wurden in die Büchereien nicht hereingelassen. Deutsche Bibliotheken in Polen waren von polnischen Lesern, sogar zu dieser düsterer Zeit, gern besucht. Den in Polen funktionierenden deutschen Bibliotheken ist es aber nicht gelungen, eine Brücke zwischen der deutschen Minderheit und der polnischen Mehrheit zu bilden. Starke Antagonismen zwischen Einheimischen und Fremden konnten nicht nivelliert werden. Die durch neue „Kriegswunden“ noch verstärkten historischen Vorurteile waren eine der wichtigsten Ursachen des Verständigungsmangels. Polnische Behörde und polnische Gesellschaft waren auch misstrauisch, als viele deutsche Bibliotheken polenfeindliche: revisionistische, irredentistische und nazistische Literatur verbreiteten. Im Unterschied zu deutscher Presse wurden deutsche Bibliotheken vom Staatsapparat der II. Republik Polen nicht stets und systematisch überprüft. Solche Überprüfung hatte eher einen präventiven Charakter. Schulbibliotheken waren außerdem auch visitiert und mit der Liste der für den Schulgebrauch nicht bestimmten Bücher ausgestattet. Deutsche Bibliotheken fielen nur selten zum Opfer der Zerstörungswut. Ein Wendepunkt in deren Geschichte waren erst die 1938 von Hitler an Polen gestellten Gebietsansprüche. Seitdem waren Bibliotheken häufiger kontrolliert und in dem Zeitraum vom April zum August 1939 war ihre Tätigkeit eingestellt. Die vorliegende Monografie besteht aus 12 Kapiteln und einem Vorwort. In den einzelnen Kapiteln wurden politische, wirtschaftliche und organisatorische Umstände der Tätigkeit von den deutschen Bibliotheken geschildert. Besprochen wurden auch die einzelnen Bibliothektypen, deren Organisation, die Hauptformen der Bücheransammlung und die Sachregister als auch die Reichweite der Lektüre in den Bibliotheken. Ein anderes Kapitel wurde dem Status eines Bibliothekars in der II. Republik Polen und dessen Verbesserung gewidmet. Der Verfasser besprach, auf welche Weise die Bibliotheken der deutschen Minderheit durch den deutschen Staat unterstützt wurden. Er hob die Bedeutung der deutschen Bibliotheken für polnisch -deutsche Beziehungen hervor. Zum Vergleichszweck wurden im letzten Kapitel die von anderen Nationalminderheiten in der II. Republik Polen geführten Bibliotheken besprochen

Bibliotekarze bibliotek uniwersyteckich, dworskich i miejskich na ziemiach niemieckich w latach 1789–1871 wobec gromadzenia i przechowywania zbiorów

The 19th century brought numerous changes in political, social and economic life, which also left their mark on libraries. This is especially illustrated by the example of libraries that had been operating for a long time, serving both science and the so-called wide audience. Based on the example of court, university and city libraries in Germany from 1789 to 1871, we want to show how these changes affected the implementation of the basic library functions at that time, i.e. acquisition and storage of collections. Typical problems in accumulating collections included: low purchase of new publications; irregular supply of the legal deposit copy; a large inflow of gifts from dissolved monastery libraries, including university libraries; the increase in the importance of exchange as a form of collecting and the relatively low purchase budget. In the field of storage of collections, the activity of German libraries was largely limited by outdated buildings with small, insufficient storage space. Attempts have been made to remedy this by modifying the collection settings systems, sometimes renovating library buildings. An important problem was also the piles of magazines that had to be bound to protect them from destruction. Librarians faced these problems, often in an uneven fight against political or economic restrictions, often deriving from established habits.Wiek XIX przyniósł liczne zmiany w życiu politycznym, społecznym i ekonomicznym, które odcisnęły piętno również na bibliotekach. Widać to zwłaszcza na przykładzie bibliotek od dawna działających, służących zarówno nauce, jak i tak zwanej szerokiej publiczności. Na przykładzie niemieckich bibliotek dworskich, uniwersyteckich i miejskich z lat 1789–1871 pragniemy pokazać, jak zmiany te wpłynęły na realizację podstawowych wówczas funkcji bibliotecznych, tj. gromadzenia i przechowywania zbiorów. Do typowych problemów w zakresie gromadzenia zbiorów należały: niski poziom zakupu nowości wydawniczych, nieregularny dopływ egzemplarza obowiązkowego, spory dopływ darów pochodzących z rozwiązanych bibliotek klasztornych, także uniwersyteckich, wzrost znaczenia wymiany jako formy pozyskiwania zbiorów oraz stosunkowo niski budżet na zakup. W zakresie przechowywania zbiorów działalność bibliotek niemieckich ograniczały w dużym stopniu przestarzałe gmachy o niewielkich, niewystarczających powierzchniach magazynowych. Próbowano temu zaradzić, modyfikując systemy ustawienia zbiorów, czasami remontując budynki bibliotek. Istotnym problemem były też piętrzące się stosy czasopism, które trzeba było oprawić, aby uchronić je przez zniszczeniem. Bibliotekarze stawiali czoła tym problemom, często w nierównej walce z ograniczeniami natury politycznej bądź ekonomicznej, nierzadko płynącymi z utrwalonych przyzwyczajeń