The Multiple Faces of the Countryside: Monetization in the North West of Gaul during the High Empire (1 st -3 rd c. AD)

International audienc

Archeologisch onderzoek aan de noordzijde van het Romeinse castellum van Oudenburg: nieuwe inzichten in de lay-out, het verdedigingssysteem en de bewoningsgeschiedenis van het fort

De sloop van drie rijwoningen voor de bouw van een appartementsblok in het stadscentrum van Oudenburg bood in de lente van 2009 de kans om archeologisch onderzoek uit te voeren op de noordzijde van het Romeinse castellum. Meteen was dit de ideale gelegenheid om de stratigrafische bevindingen van de opgravingen aan de zuidwesthoek van het castellum (2001-2005: site Oudenburg-Spegelaere) te toetsen. Bovendien was het de eerste maal dat gericht onderzoek langs de noordzijde van het castellum mogelijk was. De resultaten konden gekoppeld worden aan die van oudere onderzoeken, namelijk de opgravingscampagne van Mertens uit de jaren 1956-57 dichtbij de noordwesthoek en een vlakdekkende opgraving op de site Jacali ter hoogte van de noordoosthoek (2003-2004). Dit artikel brengt dus alle gegevens samen om maximaal inzicht te krijgen in de noordzijde van het castellum en haar verdedigingssysteem. Het onderzoek leverde enkele nieuwe resultaten op die vooral belangrijke elementen aanbrengen voor de lay-out en het verdedigingssysteem van de opeenvolgende castella. De belangrijkste vondst op de site is de tussentoren, een element dat tot nog toe ongekend was voor het fort van Oudenburg en dat een nieuwe kijk biedt op de lay-out van het stenen castellum. Het U-vormige bastion bevestigt andermaal de duidelijke parallellen die er zijn met de architectuur van de Britse Saxon Shore forts van de tweede generatie. Niet alleen elementen van de verdedigingsstructuren maar ook van de binnenbebouwing van het castellum zijn aangetroffen. Vooral de niveaus intra muros op de site Kapellestraat leverden vele vondsten op die zowel de fortchronologie als het kampleven weerspiegelen. Het onderzoek op de site Kapellestraat bewijst nogmaals dat het ook in volgebouwd gebied zeker noodzakelijk is de bodemingrepen archeologisch op te volgen. Want zelfs op een kleine oppervlakte kan heel wat relevante informatie ingezameld worden

Het oudheidkundig bodemonderzoek aan de Sacramentstraat te Tongeren. Eindverslag 1993

In de zomer van 1993 werd een noodopgraving uitgevoerd op de terreinen van De Lijn tussen de Elfde Novemberwal en de Sacramentstraat aan de noordelijke rand van Tongeren, de voormalige civitashoofdstad van de Tungri. Dankzij deze kortstondige opgraving was het voor het eerst sinds lang nog eens mogelijk het bodemarchief van de noordoostelijke sector van de Romeinse stad te evalueren. De opgegraven zones situeren zich in de waarschijnlijk op één na meest noordoostelijk gelegen insula van de Romeinse stad, ten oosten van de meest oostelijke cardo van het stratennet. Dit deel van de civitashoofdstad ligt net binnen de 2de-eeuwse stadsmuur, maar ver buiten de 4de-eeuwse. Het ligt bovendien ver buiten de middeleeuwse omwallingen, waardoor het Romeinse bodemarchief nauwelijks door post-Romeinse graafactiviteiten was aangetast. Deze perifere positie heeft ongetwijfeld de aard van de bewoning van dit stadsdeel beïnvloed. De twee onderzochte werkputten tonen aan dat deze zone vanaf het begin tot de civitashoofdstad van de Tungri gerekend werd. De oudste Romeinse sporen dateren uit de militaire aanlegfase van de stad omstreeks 10 v.Chr. De eerste permanente bewoners vestigden er zich pas enkele decennia na de stichting van de stad, in de Tiberische of Claudische tijd. Het onderzoek heeft geen sporen of vondsten uit de laat-Romeinse tijd aan het licht gebracht. In totaal 3790 artefacten werden tijdens de opgraving verzameld, die in deze bijdrage allemaal gedetailleerd aan bod komen. Ook de dierlijke en plantaardige resten uit de opgraving langs de Sacramentstraat werden uitgebreid bestudeerd. De resultaten hiervan liggen grotendeels in lijn met eerdere analyses op materiaal uit Romeins Tongeren. Van belang ten slotte is daarnaast dat dankzij deze opgravingen nu vaststaat dat er zeker ook nog resten van prehistorische bewoning in deze sector aanwezig zijn. Tot nu toe was hierover nog maar erg weinig geweten

Une cachette d’objets de valeur des années 60 apr. J.-C. dans une <i>villa</i> de la cité des Nerviens (Merbes-le-Château, Belgique)

International audienceDie gallo-römische villa von Champ de Saint-Éloi in Merbes-le-Château (Belgien) ist an der Sambre im äußersten Osten der civitas der Nervier gelegen. Im 2. und 3. Jh. unserer Zeit besaß sie einen imposanten Wohnbereich und mehrere Gebäude mit zugleich wirtschaftlicher und dekorativer Funktion. Im Hauptgebäude wurde in einem kleinen eingetieften Raum ein Depot mit Wertsachen entdeckt. Neben zwei Kesseln aus Kupferlegierung enthielt das Depot ein Kästchen, in dem sich zwei Silberlöffel, eine Börse mit 122 Antoninianen, ein Glasfläschchen und vier abgenutzte auf eine den Danubischen Reitern gewidmete Votivplatte gelegte Sesterzen befanden. Die Platte aus verzinnter Kupferlegierung ist in zweifacher Hinsicht außergewöhnlich, erstens weil diese Platten in den westlichen Provinzen sehr selten sind und zweitens aufgrund der hohen Qualität ihrer Ausführung und ihres Dekors. Die Originalität des Depots, das in den Jahren um 260 unserer Zeit vergraben wurde, beruht auf der Vielfältigkeit seiner Zusammensetzung aus Alltagsgegenständen, Wertobjekten und einem religiösen Gegenstand.The Gallo-Roman villa at Champ de Saint-Éloi in Merbes-le-Château (Belgium) lies by the river Sambre, at the eastern limit of the civitas Nerviorum. During the 2nd and 3rd centuries it was constituted of an imposing dwelling with adjacent buildings for economic functions and ornamental structures. A hoard of precious items was recovered inside the main building, in a small semi-buried room. It consists of two copper-allied caldrons and of a small casket containing two silver spoons, a purse with 122 silver antoniniani, a glass flask and four worn sestertii deposited on a plaque dedicated to the Danubian Riders. This copper-allied tinned plaque is remarkable for its rarity in the western provinces as for the high technical degree quality of its decoration. The originality of the hoard, buried in the 260s AD, comes from its heterogeneous contents: daily and precious items and a religious object are mixed.La villa gallo-romaine du Champ de Saint-Éloi à Merbes-le-Château (Belgique) est implantée en bordure de la Sambre, à l’extrémité orientale de la cité des Nerviens. Elle comportait, aux IIe et IIIe s. apr. J.-C., un imposant corps de logis et plusieurs bâtiments à fonctions économique et ornementale. Le site a également livré un dépôt d’objets précieux, découvert à l’intérieur du bâtiment principal dans une petite pièce semi-enterrée. Il se compose de deux chaudrons en alliage de cuivre et d’un petit coffret contenant deux cuillères en argent, une bourse de 122 antoniniens en argent, une fiole en verre, ainsi que quatre sesterces usés posés sur une plaquette dédiée aux Cavaliers danubiens. Celle-ci, en alliage de cuivre étamée, est exceptionnelle tant par sa rareté dans les provinces occidentales que par la qualité technique de son décor. L’originalité du dépôt, dont l’enfouissement est daté des années 260 apr. J.-C., tient dans sa composition hétérogène, mêlant des objets de la vie courante, des biens précieux et une pièce à caractère religieux

De dubbele waterput uit het laat-Romeinse castellum van Oudenburg (prov. West-Vlaanderen): tafonomie, chronologie en interpretatie

This article focuses on a remarkable well structure that was brought to light by the Flemish Heritage Institute during recent archaeological research at the south-western corner of the Saxon Shore fort at Oudenburg (2001-2005). The site of Oudenburg is situated 8 km from the Flemish coastline, in the polder area between Bruges and Ostend. During Roman times however, positioned strategically on an elevated sandy ridge, the site overlooked the coastal plain consisting of mudflats and marshes intersected by natural gullies. The remains of the fort at Oudenburg were discovered in 1956-1957 by J. Mertenslater excavation campaigns in 1960 and 1970 on the western defence area revealed a sequence of three successive forts. The 1960s excavations on two late Roman military cemeteries more than 400 m to the west of the castellum revealed burials of 4th-century fort inhabitants with rich grave goods. During archaeological research within the fort walls in 1976-1977 the first information was collected about the inner organisation of the fort and the remains of a stone building of late 3rd-century date were excavated. It was only in 2001 that new excavations could take place on the fort area. This systematic research resulted in a finer chronology for the occupation of the castellum. A succession of five main fort periods was revealed, dating between ca. 200 and the beginning of the 5th century AD. These excavations yielded insight into the spatial organisation of the south west area of the fort, which had different functions in each successive fort period. The first three phases belonged to wood and earthen fortstemporary installations in times of trouble and Germanic threat. Probably in the later 3rd century AD, a more permanent fort measuring 153 by 176 m was built in stonethis was renovated and reoccupied during the second quarter of the 4th century AD. The characteristics of the ground plan, its topographical position and several finds pointing to a close link with the Saxon Shore forts on the coast of south Britannia, suggest that Oudenburg was probably part of the Litus Saxonicum. In this paper the so-called double well, a context of the fifth fort period (4th centurybeginning 5th century), is analysed. During this period the south-western area of the castellum was dominated by a stone bath building with hypocaust system. Later in the 4th century, long fences were constructed to divide the area into yards, a timber-framed construction with simple plan may be identified as a stable structure, and a large oak basin was probably a reservoir for drinking water. The double well, which received feature number OS 2562, seems to be a key context for this fort period