Een archeologische evaluatie en waardering van houtskoolmeilers in het Zoerselbos (Zoersel, provincie Antwerpen)

Dit waarderend onderzoek van de restanten van houtskoolmeilers in het Zoerselbos biedt een historische en archeologische onderbouwing voor het behoud van dit bijzondere erfgoed. Naast het Grotenhout (Gierle) en het s Herenbos (Malle) is het Zoerselbos één van de weinige oudboskernen in het Kempisch district. Het behoort tot de meest waardevolle en belangrijke bosgebieden in Vlaanderen. Het gebied is beschermd als landschap en maakt deel uit van een ankerplaats. Bovenop vroeger onderzoek naar o.a. de ecohydrologie en biotoopkarteringen, die naast bijzondere ecologische elementen ook al cultuurhistorische elementen opnamen zoals houtskoolmeilers, ijskelders, mottes, laagovens, biedt dit interdisciplinaire onderzoeksproject op basis van archiefmateriaal, natuurhistorische waarden en landschappelijke relicten een beter beeld van dit oude bos als historisch (gebruikt) landschap. Concreet levert het archeologisch en paleo-ecologisch terreinonderzoek inzicht in het aantal, de ligging, het type, de opbouw en de bijhorende structuren, de omvang, de gebruikte houtsoorten, de ouderdom, de diachronische ontwikkeling, de seizoenaliteit en het hergebruik van de historische houtskoolmeilers in Zoerselbos. Restanten van houtskoolmeilers vormen historisch erfgoed dat buiten de oude bosgebieden door grondbewerking volledig verdwenen is. Het onderzoek in Zoerselbos toonde ook aan hoe weinig er van deze houtskoolmeilers gekend is. Het rapport besluit met een concreet beschermingsvoorstel en met aanbevelingen voor verder onderzoek en beheer van deze relicten

Archeologische evaluatie en waardering van de circulaire structuur van Ver-Assebroek (Brugge, provincie West-Vlaanderen)

Dit rapport presenteert de resultaten van het onderzoek naar de archeologische waarde van de circulaire structuur van Ver-Assebroek. Dit onderzoek is uitgevoerd tussen mei 2009 en januari 2010 door Ruben Willaert bvba, de Vrije Universiteit Brussel, de Belgische Geologische Dienst en Archeopro. Sinds de jaren 50 zijn de meningen over de aard en de datering van de meervoudige circulaire structuur in de Assebroekse Meersen sterk verdeeld. Sommige wetenschappers beschouwen de circulaire structuur als een restant van een vroegmiddeleeuwse adellijke site, anderen menen dat het om een prehistorisch (henge)monument gaat. Het nieuw uitgevoerde onderzoek bestond uit vier luiken: een historische studie, een geofysisch onderzoek, boringen en een prospectie met ingreep in de bodem. Hieruit werd besloten dat de circulaire structuur te Ver-Assebroek het relict is van het kasteel van de Heren van Assebroek, een adellijke tak die een hoge maatschappelijke positie bekleedde. De oudste vermeldingen van dit geslacht gaan terug tot de 12de eeuw, maar het is vooral in de 13de eeuw dat ze veel macht en rijkdom vergaren. Een belangrijke inkomstenbron was de veenontginning. Het lijkt dan ook geen toeval dat deze heren hun kasteel aanlegden in een veengebied. Het kasteel behoort tot de groep van de ronde kastelen, een type dat eerder niet was aangetroffen in Vlaanderen. In Nederland werden dergelijke kastelen hoofdzakelijk opgetrokken door de hoge adel in de periode tussen 1150 en 1350. Ver-Assebroek onderscheidt zich door de aanwezigheid van vier grachten en wallen, wat voor deze groep uitzonderlijk was. Historische en cartografische bronnen tonen aan dat het centrale eiland oorspronkelijk opgehoogd was, maar dit werd in latere tijden afgegraven. Er werd nog slechts één uitbraakspoor aangetroffen, naast restanten van een beschoeiing. Het kasteel werd vermoedelijk aangelegd in de 13de eeuw en bewoond in de 14de eeuw. Het lijkt verlaten te zijn in de 15de eeuw, waarna de grachten geleidelijk aan verveenden. In de 19de of 20ste eeuw werd het monument genivelleerd en werd het projectgebied heringericht als hooiland. Deze herinrichting bracht grote schade aan de bovengrondse structuren. De grachtvullingen blijken in grote mate intact en zijn onder andere rijk aan fragiele archaeologica zoals metaal, bot en hout. Het waarderingsonderzoek besluit dat het monument voldoet aan de criteria voor een mogelijke bescherming. Het gaat om een unieke site voor Vlaanderen met een hoog potentieel voor verder wetenschappelijk onderzoek. Alhoewel de bovengrondse structuren in grote mate vernietigd zijn, blijft het monument herkenbaar in het huidige landschap. Het complex van grachten en wallen is nauwelijks overbouwd en als geheel bewaard. De site kan evenmin los gezien worden van het neerhof waar het Leenhof en de kerk van Ver-Assebroek zich nog steeds bevinden. Het rapport besluit met het adviseren van maatregelen om een verdere degradatie van het monument te voorkomen