Mniejszość białoruska w Polsce po zmianie granic w 1944 roku

Artykuł został przygotowany w powiązaniu z realizacją projektu badawczego KBN nr 1P 109 018 04 pt. Pogranicze polsko-białoruskie.97-11

The borderland of civilizations as a research category in the sociology of borderland

Current studies on the borderland territories suggest insufficiency of research tools, which, if applied, would improve the theoretical level of the conducted studies, particularly if that research would cover the borderlands of civilizations. Until now, the research on borderlands in Poland and elsewhere were dominated by the concepts of borderlands and trans‐borderness. In my opinion, to cover the full scope of social phenomena and processes, which appear on borderland and trans‐border territories, the new terms should be introduced: “borderlandness” together with the existing “borderland” and the “trans‐borderland” to complement with the “trans‐borderlandness”. In this paper I intend to present shortly the conception of the borderland applied in my research and, on this basis, I try to develop the concept of borderlandness as well as to stress its utility in the studies of borderlands, including the borders of civilizations. Civilizacijų paribys kaip tyrimo kategorija paribio sociologijoje Santrauka Dabartinese paribio teritoriju studijose nepakanka tyrimo priemoniu, kurios galetu pagerinti teorine vykdomu tyrimu kokybe, ypač tokiu atveju, jei jie apimtu ir civilizaciju paribius. Iki šiol paribio tyrimuose Lenkijoje ir kitur vyravo paribio ir užribio konceptai. Pasak autoriaus, siekiant apimti socialiniu fenomenu ir procesu, vykstančiu paribio ir užribio teritorijose, visuma, dera pasitelkti naujas savokas. Jau vartojama savoka “paribys” papildytina savoka “paribiškumas”, o “užribis” ‐ “už‐ribiškumas”. Straipsnyje siekiama pristatyti paribio koncepcija, kuria naudojant siekiama pletoti paribiškumo samprata it pabrežti jos naudinguma paribio studiju, apimančiu ir civilizaciju ribas, atžvilgiu. First Published Online: 14 Oct 2010 Reikšminiai žodžiai: civilizacijų paribys, paribiškumas, paribio sociologija, tapatumas, už-ribiškumas

Dialog społeczny w warunkach miasta heterogenicznego kulturowo (na przykładzie Białegostoku)

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki" Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Uniwersytet w Białymstoku56257

Pogranicze jako przedmiot badań socjologicznych w warunkach integracji europejskiej

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Babiński G. (2001a) Lokalność-pogranicza-globalizacja. Refleksje nad kierunkami badań nad współczesnymi problemami pogranicz narodowych i kulturowych, w: Transgraniczność w perspektywie socjologicznej. Kontynuacje i wyzwania, t. l, red. J. Leszkowicz - Baczyński, Zielona Góra.Babiński G. (2001b) Pogranicza stare i nowe, w: Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia konflikty, red. K. Krzysztofek, A, Sadowski, Białystok.Kamiński A. S. (2000) Historia Rzeczypospolitej wielu narodów (1505-1795), Lublin.Ossowski S. (1967) Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa.Sadowski A. (1992) Pogranicze. Studia Społeczne, t. 1, Białystok.Sadowski A. (2002) Zróżnicowanie kulturowe a społeczeństwo obywatelskie, "Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa", z. 14-15, Poznań.Kapitał ... (2000) Kapitał społeczno-kulturowy a rozwój lokalny regionalny, red. M.S. Szczepański, Tychy.Wapiński R. (2002) Polska na styku narodów i kultur. W kręgu wyobrażeń narodowościowych i cywilizacyjnych w XIX i XX wieku, Gdańsk.Wojakowski D. (2002) O technice malowania obrazów, czyli teoretyczne dylematy socjologii pogranicza, "Przegląd Polonijny", nr 3, Kraków.152

National minorities in borderlands. Among national and civil identity

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Socio-cultural borderlands are a very important laboratory to investigate the relations between national and civil identity. National minorities in borderlands are in the conditions of double expectations steered to them, on the one hand, by national majorities organized in the state where individual minorities live, and on the other hand, by"mother" nations, often also organized in the state. The article presents the expectation of national majorities as well as the expectation of national majorities with regard to "one's" minority beyond borders. The basic theses of the article concern the reaction of national minorities to the expectation of predominant state majorities.132

Społeczne problemy miejscowości północno-wschodniej Polski w procesie transformacji

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Wydanie publikacji dofinansowane przez Komitet Badań Naukowych i Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w BiałymstokuAronson E., Człowiekjako istota społeczna, PWN, Warszawa 1995.Assorodobraj N., Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, PWN, Warszawa 1966.Babiński G., Pogranicze ukraińsko-polskie, Zakład Wydawniczy "Nomos", Kraków 1997.Bagiński E., Małe miasta w strukturze osiedleńczej polski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1998.Barwijuk A., Bakun E., Województwo białostockie. Zarys geograficzno-gospodarczy, WP, Białystok 1958.Białobrzeski H., Społeczeństwo Łomży, OBN, Białystok 1978.Białystok w świetle badań społecznych, A. Sadowski (red.), OBN, Białystok 1987.Bokszański Z., Stereotypy a kultura, Monografie FNP, Wrocław 1997.Ciechocińska M., Dyskurs wokół regionów przygranicznych, "Lithuania" 1995.Cieślińska B., Małe miasto w procesie przemian w latach 1988-1994, FUW, Białystok 1997.Cnoty i instytucje obywatelskie w społeczności lokalnej, S. M. Szczepański, P. Rojek (red .), Śląskie Wydawnictwo Naukowe, Tychy 2001.Czamowski S., Ludzie zbędni w służbie przemocy, Dzieła, t. 2, PWN, Warszawa 1956.Dahrendorf R., Nowoczesny konflikt społeczny, Czytelnik, Warszawa 1993.Euroregiony, mosty do Europy bez granic, W. Malendowski, M. Szczepaniak (red.), Elipsa, Warszawa 2000.Frysztacki K., Problemy społeczne, w: Encyklopedia Socjologii, t. 3, Oficyna Naukowa, Warszawa 2000.Griffin W. R., Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 1997.Habermas J., Obywatelstwo a tożsamość narodowa, IPIS PAN, Warszawa 1993.Horton B. P. and Gerald R. Leslie, The Sociology of Social Problems, Appleton-Century-Crofts, New York 1970.Jałowiecki B., Oblicza polskich regionów, Wydawnictwo EUROREG, Warszawa 1996.Jasińska-Kania A., Bliscy i dalecy. Studia nad postawami wobec innych narodów, ras i grup etnicznych, IFIS PAN, Warszawa 1992.Kalinowska A., Ekologia - wybór przyszłości, Editions Spotkania, Warszawa 1991.Kinloch C. G., The Sociology of Minority Group Relations, Prentice-Hall, Inc., Engelwood Cliffs, New York, 1979.Kłoskowska A., Sąsiedztwo kultur i trening we wzajemności, "Kultura i Społeczeństwo" 1991 nr 4.Kontrola społeczna procesów marginalizacji, J. Kwaśniewski (red.), Interat, Warszawa 1997.Kwilecki A., Łemkowie. Zagadnienia migracji i asymilacji, PWN, Warszawa 1974.Makowski B., Litwini w Polsce, 1920-1939, PAN, Warszawa 1986.Malikowski M., Socjologiczne badanie miasta, WSP, Rzeszów 1992.Malikowski M., Zmiany systemowe w miastach pogranicza, w: Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. 1, Miasto, UMCS, Lublin 1994.Merton R., Teoria socjologiczna a struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982.Miasta na uboczu, T. Popławski (red.), Filia UW w Białymstoku, Białystok 1994.Miasto i mieszkanie w społecznej świadomości, A. Bartoszek, L. Gruszczyński, M. Szczepański (red.), "Śląsk" Sp. z o.o., Katowice 1997.Misztal B., Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Universitas, Kraków 2000.Mniejszości narodowe i etniczne a media elektroniczne, A. Sadowski, T. Skoczek (red.), Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001.Narody i stereotypy, Walas Teresa (red.), Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1995, s. 14-15.Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, s. 451.Nowakowski S., Miasto polskie w okresie powojennym, PWN, Warszawa 1988.Nowicka E., Nawrocki J., Inny-obcy, wróg, Oficyna Naukowa, Warszawa 1996.Oblicza peryferyjności, T. Popławski (red.), Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku, Białystok 1994.Parsons T., Struktura społeczna a osobowość, PWN, Warszawa 1969.Podlasie - perspektywy rozwoju, K. Meredyk, M. Proniewski (red.), Wydawnictwo UwB, Białystok 1999.Poniatowicz M., Procesy urbanizacyjne północno-wschodniej Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 1998.Popławski T., Peryferyjność i społeczeństwo. Dylematy przełomu w Europie, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok 1997.Problemy społeczne w okresie zmian systemowych w Polsce, M. Malikowski, (red.), Wyd. "Mana", Rzeszów 1997.Problemy społeczno-gospodarcze miast pogranicza polsko-niemieckiego, Z. Kurcz, (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Socjologia t. 6, Wrocław 1993.Procesy urbanizacji i przekształcenia miast w Polsce, E. Kaltenberg-Kwiatkowska, B. Jałowiecki. (red.), Ossolineum, Wrocław, 1988.Rocznik Statystyczny województwa podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2000.Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 1996.Romaniszyn K., Kulturowe implikacje współczesnych migracji międzynarodowych, "Studia Polonijne", t. 20, Lublin 1999.Rozwijamy turystykę. Projekt Sieci Demokratycznej, Mikołajskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych, Mikołajki 1997.Sadowski A., Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, UJ Kraków 1991. Sadowski A., Procesy ruralizacji. Ludność wiejska w mieście, Instytut Socjologii UJ, Wydawnictwo Ekonomiczne i Środowisko, Kraków 1994.Sadowski A., Od miast przygranicznych do miast pogranicza (Na podstawie miast obszaru przygranicznego wschodniej Polski), "Pogranicze. Studia Społeczne", t. 5, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 1997.Sadowski A., Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Trans Humana, Białystok 1995.Sadowski A., Wieloetniczność w mieście, Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. l Miasto, J. Styk (red.), UMCS, Lublin 1994.Sarapata A., Nowoczesność Polaków, Instytut Kultury, Warszawa 1993 .Sikorski R., Specyfika obszarów przygranicznych, "Nauka i Praktyka" 1988 nr 1.Sitek W., Mniejszość w warunkach zagrożenia. Pamiętniki Łemków, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.Sklepkowski L., Polska jako kraj tranzytowy i docelowy nielegalnej migracji, WSP, Szczytno 1996.Socjologia i społeczeństwo polskie, K. Kaźmierska, (red.), IS UŁ, Łódź 1998.Socjologia problemów społecznych. Teoria i rzeczywistość, K. Frieske (red.), Ossolineum, Wrocław 1987.Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, J. Styk (red.) t. 1 Miasto, UMCS , Lublin 1994.Sto lat socjologii polskiej, Szacki J. (red.), PWN, Warszawa 1995.Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010, Białystok 2000.Styk J., Chłopi i wieś polska w perspektywie socjologicznej i historycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999.Syndrom bezrobocia, R. Borowicz, K. Łapińska-Tyszka (red.), IRWIR PAN, Warszawa 1993.Szacki J., Historia myśli socjologicznej, cz. 2, PWN, Warszawa 1981.Szczepański S. M., Kapitał społeczno-kulturowy a rozwój lokalny i regionalny, Śląskie Wydawnictwo Naukowe, Tychy 2000.SzczepaIlski S. M., Pokusy nowoczesności. Polskie dylematy rozwojowe, AMP, Katowice 1992.Szkolnictwo niepaństwowe. Partnerstwo, czy konkurencja?, A. Karpińska, (red.), MWN, Olecko 1997.Szlachta J., Wschodnie tereny przygranicza jako obszar problemowy, "Gospodarka Planowa" 1984 nr 12.Tarka K., Litwini w Polsce 1944-1997, Uniwersytet Opolski, Opole 1998.Teorie socjologii miasta a problemy społeczne miast polskich, E. Kaltenberg-Kwiatkowska, P. Kryczka, W. Mirowski (red.), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983.The Białystoker Memorial Book, Białystoker Center, New York, Empire Press. 1982.Thomas W., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, LSW, Warszawa 1976, t. 1-5.Warszawa. Socjologiczne problemy stolicy i aglomeracji, S. Nowakowski, (red.), KiW, Warszawa 1969.Węgleński J., Społeczne problemy małych miast, Ossolineum, Wrocław 1974.Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich na terenach przygranicznych, M. Kłodziński, J. Okuniewski, (red.) Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 1993.Województwo białostockie. Monografia geograficzno-historyczna, J. Kostrowiecki (red.),Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1967.Wódz J., Socjologia dla prawników i politologów, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.Wybrane zagadnienia polityki energetycznej Polski, Z. M. Karaczun (red.), Polski Klub Ekologiczny, Warszawa 1997.Yi-Fu Tuan, Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa 1987.Zielone Płuca Polski w 1999 roku, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2000.Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, J. Kurczewska (red.), IFIS PAN, Warszawa 1999

Polsko-białoruskie pogranicze w warunkach Unii Europejskiej. Antycypacja przeobrażeń

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Euroregiony ... (2000) Euroregiony. Mosty do Europy bez granic, red. W. Malendowski, M. Szczepaniak, Warszawa.Huntington Samuel P. (1997) Zderzenie cywilizacji, Warszawa.Jałowiecki B., Szczepański M. (2002) Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej, Tychy.Kudzia P., Pawelczyk G. (2003) Lotniskowiec Polska, "Wprost", nr 1057.Stasiak A. (2002) Wprowadzenie, w: Problemy polsko-białoruskiej współpracy przygranicznej, red. A. Stasiak, W. Zgliński, Warszawa - Mińsk.Strategia (2000) Strategia rozwoju Białej Podlaskiej do roku 2015, Biała Podlaska.Wadowski D. (1997) Odrębność polskiej części Euroregionu Bug w świadomości jego mieszkańców, w: Zagadnienia wielokryterialnej delimitacji Euroregionu na pograniczu polsko-białorusko-ukraińskim, red. A. Miszczuk, Lublin.92

From the outburst of the multicultural idea and practice to genuine threats. The necessity of new concepts and research projects

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.The author tries to answer the question, why the idea and practice known as muIticuIturalism, which arose at the end of the twentieth century in a manner described as explosive, in a short period of time reached its peak and pass a period of decline, and especially some politicians think, even for a fall. The author proposes a new scientific debate over the phenomenon of muIticulturalism, and also examines the critical yet time criticisms, objections, and implemented practices of muIticuIturalism, on this basis to protect and develop a new perspective in these parts have achieved so far, which are most valuable. In conclusion, emphasizes, that in the world and individual countries continue to make the processes causing the further tak ing of issues relating to muIticulturalism seems to be inevitable, or at least a necessary and indispensable.113

Kapitał wykształcenia jako podstawowa część kapitału ludzkiego na przykładzie mieszkańców Białegostoku

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy SONB/SP/512497/2021.Artykuł stanowi zmodyfikowany fragment szerszej monografii dotyczącej kapitału społecznego mieszkańców Białegostoku (w przygotowaniu). Monografia jest przygotowywana na podstawie badań empirycznych przeprowadzonych przez Instytut Socjologii w 2003 roku na reprezentatywnej próbie 826 dorosłych mieszkańców miastaInstytut Socjologii, Uniwersytet w Białymstoku45747

Kształtowanie się pluralistycznego oblicza dużego miasta na przykładzie Białegostoku

Zdigitalizowano i udostępniono w ramach projektu pn. Rozbudowa otwartych zasobów naukowych Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku – kontynuacja, dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Edukacji i Nauki na podstawie umowy BIBL/SP/0040/2023/01.Artykuł stanowi poszerzoną wersję referatu wygłoszonego na ogólnopolskiej konferencji Instytutu Socjologii i Kognitywistyki „Oblicza dużego miasta: instytucje, organizacje, procesy", 29-30 listopada 2018 roku.20021