O Marii Skłodowskiej-Curie w 150. rocznicę urodzin

The article regards the celebrations of the 150th anniversary of the birth of Marie Sklodowska-Curie − a discoverer of polonium and radium, twice decorated with a Noble Prize, the first woman professor of the Sorbonne, who in the ranking organized by the periodical New Scientist was considered the most outstanding and inspiring scientist of all time.In her youth, many universities (among them also Polish) were closed to women, so Marie Skłodowska studied at the Sorbonne in Paris. When, after her studies, she was not accepted as an assistant at the Jagiellonian University in Kraków (Poland), Marie Skłodowska came back to Paris, married Pierre Curie and started her scientific work in his humble lab.The scientific achievements of Maria Skłodowska-Curie were a breakthrough in the history of exact sciences and the basis for the application of new methods in oncological therapies. For modern scientists she is a timeless source of inspiration and is admired not only for her scientific achievements but also for her courage in breaking barriers and helping to redefine the role of women in society and science.On November 7, 2017, we celebrated the 150th anniversary of Marie Skłodowska-Curie’s birth. In Poland and abroad many events were organized during the whole year of 2017 to commemorate her life and achievements. Some of them, as well as some aspects of Skłodowska-Curie’s life and work are described in this paper.Artykuł poświęcony jest obchodom 150. rocznicy urodzin dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla, odkrywczyni polonu i radu, pierwszej kobiecie profesor Sorbony, która w rankingu zorganizowanym przez periodyk New Scientist uznana została za najwybitniejszą i najbardziej inspirującą uczoną wszechczasów.W młodości Marii wiele uniwersytetów (w tym także polskie) było zamkniętych dla kobiet, więc Skłodowska studiowała na Sorbonie w Paryżu. Kiedy po studiach nie została przyjęta jako asystentka na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, wróciła do Paryża, poślubiła Piotra Curie i rozpoczęła pracę naukową w jego skromnym laboratorium.Osiągnięcia naukowe Marii Skłodowskiej-Curie były przełomem w historii nauk ścisłych i podstawą do zastosowania nowych metod w terapiach onkologicznych. Dla obecnych naukowców jest ponadczasowym źródłem inspiracji i jest podziwiana nie tylko za osiągnięcia naukowe, ale także za odwagę w przełamywaniu barier i pomoc w redefiniowaniu roli kobiet w społeczeństwie i nauce.W dniu 7 listopada 2017 r. świętowaliśmy 150. rocznicę urodzin Marii Skłodowskiej-Curie. W Polsce i za granicą przez cały 2017 rok zorganizowano wiele wydarzeń, upamiętniających jej życie i osiągnięcia. Niektóre z nich, a także niektóre aspekty życia i pracy Skłodowskiej-Curie zostały opisane w niniejszym artykule

Obchody 100. rocznicy śmierci Karola Stanisława Olszewskiego (1846–1915)

The article briefly presents the scientific achievements of Karol Olszewski (1846– 1915), who was born when Poland did not exist on the map of Europe and Polish science was developed mainly in Krakow, Lviv and at some European Universities. In 1883 Karol Olszewski and Zygmunt Wróblewski were the first in the world to liquefy oxygen, nitrogen and carbon oxide from the atmosphere in a stable state. In 1884 Olszewski was also the first person who liquefied hydrogen in a dynamic state, achieving a record low temperature of 225 °C (48 K). In 1895 he succeeded in liquefying argon. In January 1896 Olszewski replicated the Roentgen’s set‑up for obtaining X‑rays and successfully obtained this newly‑ discovered radiation for the first time in Krakow, initiating the foundation of the university’s department of radiology. Olszewski died on 25 March 1915. In March 2015 the Faculty of Chemistry of the Jagiellonian University organized a special celebration to commemorate the life and achievements of Karol Olszewski.Artykuł poświęcony jest znakomitemu polskiemu uczonemu prof. Karolowi Olszewskiemu, który urodził się i żył, gdy Polska nie istniała na mapie świata, a nauka polska rozwijana była głównie na uniwersytetach w Krakowie, we Lwowie i kilku innych uczelniach na zachodzie Europy. W 1883 roku Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski po raz pierwszy skroplili tlen, azot i tlenek węgla w stanie statycznym. Olszewski skroplił również wodór w stanie dynamicznym (1884).W styczniu 1896 roku, po przeczytaniu pracy W. Roentgena o nowym rodzaju promieniowania, profesor Olszewski zbudował zestaw i otrzymał w Krakowie promienie X. Wydarzenie to dało początek polskiej radiologii. Karol Olszewski zmarł 25 marca 1915 roku. W marcu 2015 roku, w 100‑ lecie śmierci uczonego, Wydział Chemii UJ był inicjatorem i organizatorem uroczystości upamiętniających osobę i naukowe osiągnięcia profesora Karola Olszewskiego

Profesor Tadeusz Estreicher (1871–1952) – chemik, kriogenik, historyk nauki, miłośnik sztuki, humanista, tłumacz i patriota

The chemist Tadeusz Estreicher was a student of professor Karol Olszewski. He was mainly involved in cryogenics, but his activities also covered many other fields of science, culture and art. He also devoted his time to social activities, especially during his stay and work at the University of Fribourg in Switzerland. After regaining independence by his motherland, professor Tadeusz Estreicher returned to the country and began organizational and scientific work. He was associated with the Faculty of Philosophy (Department of Chemistry), the Pharmaceutical Department of the Jagiellonian University and the Academy of Fine Arts in Kraków. In 1939 he was arrested during the Sonderaktion Krakau and stayed in the Sachsenhausen camp. After returning to Kraków, he took part in secret university teaching, and after the war he returned to work in the Collegium Chemicum of the Jagiellonian University. When he passed away, John Read wrote in an obituary in Nature: “This remarkable man of science might well have taken for his motto: Homo sum: humani nihil a me alienum puto.” The aim of the paper is to remind the achievements of Tadeusz Estreicher and supplement his biography with new threads concerning his interests in art and contacts with the artistic community of Kraków.Chemik Tadeusz Estreicher, uczeń prof. Karola Olszewskiego, zajmował się głównie kriogeniką, jego działalność obejmowała również wiele innych dziedzin nauki, kultury i sztuki. Swój czas poświęcał on też na działalność społeczną, szczególnie w czasie pobytu i pracy na uniwersytecie w szwajcarskim Fryburgu. Po odzyskaniu niepodległości prof. Tadeusz Estreicher wrócił do kraju i rozpoczął pracę organizacyjną i naukową. Związany był z Wydziałem Filozoficznym (Katedra Chemii), Oddziałem Farmaceutycznym UJ i krakowską Akademią Sztuk Pięknych. W 1939 r. został aresztowany w trakcie Sonderaktion Krakau i przebywał w obozie w Sachsenhausen. Po powrocie do Krakowa brał udział w tajnym nauczaniu, a po zakończeniu wojny powrócił do pracy w I Zakładzie Chemicznym Collegium Chemicum przy ul. Olszewskiego 2. Po jego śmierci, w nekrologu, jaki ukazał się w czasopiśmie Nature, John Read napisał: „Będąc przede wszystkim chemikiem, Estreicher był wielkim erudytą i miał wiele różnorodnych zainteresowań. Ten wybitny uczony mógłby przyjąć za swoje motto: Homo sum humani: nihil a me alienum puto.” Celem artykułu jest przypomnienie postaci Tadeusza Estreichera i uzupełnienie jego biografii o nowe wątki dotyczące jego zainteresowań sztuką i kontaktów ze środowiskiem artystycznym Krakowa

Rentgenowska dyfraktometria proszkowa w badaniach zabytkowych obiektów. Nowe możliwości badawcze na Wydziale Chemii UJ

X-ray powder diffractometry in investigations of historic-objects. New possibilities of research at Faculty of Chemistry Jagiellonian UniversityPowder diffraction techniques in studies of historical objects can be applied to the investigations of such substances as pigments, corrosion products of metals and other crystalline artistic materials. Unlike techniques such as X-ray fluorescence (XRF) and other methods of chemical analysis that provide information on elemental composition, XRPD enables the identification and differentiation of materials with similar or even identical chemical compositions. Shell and limestone, are chemically the same (calcium carbonate), but the atoms are arranged differently in each of them. It would be difficult to tell these materials apart using elemental analysis. Some techniques, however, such as X-ray diffraction (XRD), provide information on the way atoms are arranged in a given sample and thanks to this knowledge it is possible to detect which sample contain limestone an which contain shell. As other examples one can mention several pigments; e.g., two types of lead-tin yellow, Pb2SnO4 and PbSnO3 polymorphic modifications of TiO2, or different kinds of verdigris. Precise information on the substance used in an artwork is sometimes of great importance in the dating and authentication a work of art, and in studying the origin of historical materials and in characterization of the artist’s workshop. Moreover, a description of secondary changes in the phase composition enables the study of the signs and causes of damage produced by environmental conditions and is vital to the proper conservation of the object, whether through preventive measures or restorative treatment. X-ray diffraction analysis requires a very small sample (in micro-diffraction measurements, often much less than the size of a pinhead). Moreover an identification of the investigated materials can be performed with the use of already present reference powder diffraction data (PDF Files), which are prepared and distributed by the International Centre for Diffraction Data (Pennsylvania, USA). In this paper the results of the investigations of a green paint in the Gothic panel painting Resurrected Christ from Bodzentyn (Chrystus Zmartwychwstały z Bodzentyna are presented as an example of application of micro-diffraction analysis to study the pigments. Obtained results allowed identification of lead tin yellow type I (Pb2SnO4, PDF[24-0589]), hydrocerussite ((PbCO3)2Pb(OH)2, PDF[13-131]), malachite (Cu(OH)2CuCO3, PDF[56-0001]) and cynabar (HgS, PDF [42-1408])

Raman microspectroscopy as a unique method of the investigation of acid proof steel foil oxidation

In this paper, the results of the investigation of the morphology and phase composition of the oxide layers formed on the surface of the 1H18N9T acid proof steel foil by confocal Raman micro-spectroscopy with optical microscopy, SEM, XRD and TEM-EDS-SADP are presented. The foil oxidation was performed by thermo-programmed heating up to 823, 1023 or 1113 K and next annealing at the final temperatures in the air flow for 48 h, 4 h and 4 h, respectively. The great advantages of the use of the Raman spectroscopy for the phase determining in the oxide layers on the acid proof steel foil are shown. Moreover the possibility of applying the optical microscopy for investigation of the surface morphology of both the initial steel foil and the oxide layers is pointed out